VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Më 17 janar 1820 lindi shkrimtarja e shquar angleze Anne Brontë

January 15, 2020
blank

blank

VOAL – Anne Brontë (Thornton, 17 janar 1820 – Scarborough, 28 maj 1849) ishte motër e shkrimtareve më të famshme angleze Charlotte Brontë dhe Emily Brontë.

Anne Brontë lindi në fshatin Thornton, Yorkshire, Angli, e fundit e gjashtë fëmijëve. Nëna e saj, Maria Branwell Brontë, vdiq kur Anne ishte vetëm një vjeçe, më 15 shtator 1821 dhe familja u transferua në Haworth, ku babai ishte famullitar.

I shqetësuar për gjetjen e një nëne të re për pasardhësit e tij të shumtë që do të kujdesej dhe ido t’i edukonte ata, ai kërkoi një grua të re gjatë dy viteve të ardhshme, por ishte i pasuksesshëm. Ai pastaj provoi një zgjidhje të re, duke zgjedhur një institucion të mirë arsimor që do të jetë në gjendje t’u japë atyre të paktën një arsim adekuat. Kështu ndodhi që ai i dërgoi fëmijët e tij së pari në Crofton Hall e pastaj në Clergy Daughter’s School.

Katër motrat, Maria, Elizabeth, Charlotte dhe Emily, u dërguan në këto institucione, në të cilat morën pjesë nga nëntori 1824 deri në maj 1825, kur Maria vdiq, pasuar muajin tjetër nga Elisabeth: të dy motrat që mbijetuan, Charlotte dhe Emily, u ridërguan në shtëpitë atërore.

Ndërsa katër motrat ishin në institut, Anne ishte arsimuar në familje, ku mësoi muzikë dhe vizatim. Megjithatë, më vonë, trajnimi i saj vazhdoi së pari në një shkollë publike, Shkollën Roe Head, dhe më vonë, pas vitit 1835, nën kujdesin e motrës së saj Charlotte, e cila ndërkohë ishte bërë mësuese.

Dy motrat e Anës, Charlotte dhe Emily, ishin gjithashtu autorë dhe poete: së bashku ato krijuan treshen e motrave Brontë. Së bashku me ta Anne botoi poezitë e saj, më 1845, me pseudonimin e “Acton Bell”.

Më 1847 botimi i Agnes Greit nga Anne Brontë, i cili tashmë nuk ishte shumë i suksesshëm, u vu në hije nga romani Wuthering Heights (Lartësi të stuhishme), shkruar nga motra e saj Emily dhe botuar në të njëjtin vit. Tri motrat vazhduan të përdorin të njëjtat pseudonime të përdorura për botimin (të pasuksesshëm) të Poems, respektivisht Currer, Ellis dhe Acton Bell. Agnes Grei tregon për një shtëpiake që përballet me fatkeqësi të ndryshme pa humbur parimet e saj morale dhe në të njëjtën kohë tregon vështirësitë që hasin gratë e klasës së mesme që marrin përsipër profesionin e vetëm që u jep atyre respekt.

Romani i dytë i Anne Brontë, Zonja e Wildfell Hall (titulli origjinal në anglisht: The Tenant of Wildfell Hall) është shumë më intensiv: tregimi është ai i Helen Graham duke ikur nga një martesë e pakënaqur , një argument shumë i gabuar sipas Charlotte, e cila është agjente letrare e Anës. Ky qëndrim mbase ishte për shkak të dëshirës për të mbrojtur motrën e saj, por më shumë ka të ngjarë të ishte e lidhur me faktin se personazhi “i keq” bazohet në figurën e vëllait të tyre rebel. Përshkrimet e sakta të brutalitetit dhe alkoolizmit dhe gjuha e mjerueshme e përdorur nuk u vlerësuan nga kritikët.

Anne vdiq – vetëm disa ditë pasi mbërriti atje – në një strehë në bregdetin e Scarborough – vendi ku ajo kishte vendosur romanet e saj – ku do të duhej të kuronte formën e tuberkulozit që e preku; motrat vuanin gjithashtu nga e njëjta sëmundje. Anne u varros në Kopshtin e Shën Marisë./Elida Buçpapaj

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

blank

“Në Shtëpinë Botuese punoja në një zyrë me kolegun që unë e kisha futur në punë, por ai më spiunoi te Sigurimi, sikur kisha folur kundra pushtetit dhe…”- Kujtimet e Petro Markos

Pjesa e katërt

Memorie.al / Rrëfimet e shkrimtarit të njohur Petro Marko, ish-luftëtari i Brigadave Internacionaliste në Luftën e Spanjës dhe i Tiranës, tregon prapaskenat e asaj që njihet si Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare dhe pse Koçi Xoxe urrente Enver Hoxhën?! Porosia e Sejfulla Maleshovës: “Kjo është parti terroriste, mos hap gojën, se do e pësosh…”! Përse u dënua Petro Marko dhe kush ishin ata që i’a përgatitën arrestimin dhe kush e ndihmoi pas daljes nga burgu, etj. Pjesë të zgjedhura nga libri “Intervistë me vetveten”, i shkrimtarit të njohur shqiptar Petro Marko, i botuar në fillim të viteve ’90-të pas shembjes së regjimit komunist, libër i cili pati një jehonë të madhe në shtypin e kohës, pasi u botua dhe ribotua disa herë, duke shënuar një rekord shitjesh.

                               NËN DIELLIN E MJEGULLUAR TË LIRIMIT TIM NGA BURGU

Pyetje: – Si e ndjeve veten, kur dole nga pragu i portës së burgut?

Përgjigje: – Të them të drejtën, shumë herë kisha dalë nga burgu vite të shkuara, por, që të dilja i gjallë nga ky lloj burgu, nuk e besoja kurrë. U përqafova me shokët që lashë brenda, sidomos me ata me të cilët rrija më shpesh, dhe ja, u çel dera e hekurt. Përjashta më priste Safoja, që kishte pesë orë që qëndronte kundruall portës së madhe të Burgut të Vjetër. Çudi! Sytë m’i vrau drita e lirisë…! Por, kur pashë të më afrohej Safoja ime, m’u bë sikur ndriti gjithë planeti dhe për një sekondë, gjithë errësira që jetova, m’u zhduk brenda një çasti.

Në një shtëpi të vogël dhe të vjetër (“Rruga e Veriut” ose “Bardhok Biba”) një familje fisnike kosovare, me mbiemrin Rizvanolli, i kishte lëshuar një dhomë e kuzhinë të vogël në oborr familjes sime; ishte aty dhe vjehrra ime dhe biri i saj. Zija, Shefqet dhe Ali Rizvanolli, vëllezërit kosovarë të shpallur të deklasuar, të tatuar rëndë, pranuan në shtëpinë e tyre familjen e Safos. Ata u sollën si të ishin të afërt: nuk pranuan kurrë pagesë qiraje dhe i ndihmonin me se të mundnin. Nuk hanin gjë të mire, pa i bërë pjesëtarë, si të ishin një familje. Edhe kur dola unë nga burgu, vazhdoi e njëjta miqësi dhe zemërbardhësi. Ishin një familje e ndershme e me tradita, sidomos gratë e tyre fisnike, ashtu siç dinë të jenë motrat kosovare.

Vjehrra ishte nga familja Qafëzezi e Kolonjës dhe si burrëreshë, e kishte ndihmuar shumë Safon, të më priste e të punonte, për të më mbajtur mua dhe familjen. Ajo ishte një grua e rrallë, me edukatën e familjeve të mëdha, me parimet e një morali të shëndoshë shqiptar dhe me një objektivitet të pabesueshëm për një grua, me qëndrimin që mbante ndaj ngjarjeve të hidhura në Luftën e Parë Botërore, për të cilat fliste dhe gjykonte, siç gjykonim Skënder Luarasi dhe unë.

Skënderi u çudit kur e dëgjoi të fliste, duke goditur kastën e saj, për qëndrime të gabuara dhe duke dhënë hollësi për vdekjen e Petro Nini Luarasit: si e kishte shpëtuar nga djegia kufomën e tij Dajlan beu, xhaxhai i saj, duke dërguar të armatosur trimin e tij, Dake Luarasin, si ndërhyri për t’i bërë një varrim normal. Pas një bisede për rreth dy orë me vjehrrën time, Skënderi, doli bashkë me mua i mahnitur se si ajo fliste për të vërtetën objektive, pa iu trembur syri dhe tha: “Është fat i madh për mua, që njoha një grua të tillë nga fisi i bejlerëve të Qafëzezit”.

Gjatë gjithë jetës, me gjithë problemet e rënda që kaloi familja ime, ajo mbeti një grua që, me logjikën e saj, ndihmoi që jeta te ne të ecte normalisht. Pranoi burgun tim, pa u trembur. Punoi për mua dhe Safos, që ishte aq e re, i thoshte: “Të mos të shkojë mendja se mund të të lejoj, ta ndash e të dyshosh për të se është spiun! Ai, është poet, është i ndershëm, i pashëm, për mua është si një shebender (që do të thotë ambasador). Do ta presim dhe do fati del i gjallë, se është rritur jetim rrugëve të luftës”!

Isha si në hava. Ç’të bëja? Njeri nuk më afrohej. Ishte koha kur buka jepej me triska dhe triskë kishin vetëm ata që ishin në punë. Unë nuk isha në punë, gruaja nuk ishte në punë, ishim pa triskën e bukës. Shkova në Ministrinë e Arsimit dhe mezi arrita të flisja me një shok që punonte atje, me Sterjo Spassen, si dhe me Spiro Xhain, që ishte dhe sekretari i partisë. Ata pas shumë muajsh, mezi më gjetën një punë më 1952: korrektor letrar në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”, që i kishte zyrat në bulevardin e madh dhe ku punonin shumë përkthyes, pa marrë parasysh se në cilën parti kishin bërë pjesë.

Drejtor ishte një Miço, i çalë; sekretare partie një grua: A.S. Punoja në një zyrë me mikun tim “X”, i cili përkthente. Këtë “X”, unë e tërhoqa nga qyteti, ku kishte qenë mësues dhe e mora kur isha në gazetën “Bashkimi”, se e njihja si poet dhe desha që në gazetë të kisha njerëz me talent e të kulturuar. Tani ai përkthente dhe përkthente shumë mirë nga frëngjishtja. Bisedonim hera-herës dhe ai çuditej pse më kishin burgosur…!

Një ditë më thirri në zyrë A.S., atje ishin edhe dy shokë të tjerë të Sigurimit të Shtetit. Më thanë të ulesha. Pastaj A.S., më pyeti se çfarë kisha folur me “X”-in. Unë i thashë se me atë flasim për çdo gjë, pasi jemi në një zyrë dhe shkëmbejmë ndonjë fjalë.

– Fol! – tha ai i Sigurimit. – Çfarë i ke thënë shokut “X”?

Mblodha veten dhe thashë:

– Unë nuk mbaj mend se çfarë i kam thënë sot gruas sime dhe jo të mbaj mend se ç’muhabete bëj me “X”-in.

– I ke folur kundër pushtetit! – përsëriti ai i Sigurimit.

U habita shumë. Mendova shumë. Thashë ta përmbaja veten, se kujtova gruan time të gjorë…!

– Unë nuk flas me asnjeri kundër pushtetit, se për këtë pushtet kam dhënë edhe unë rininë time…! Prandaj, thirreni këtu shokun “X” dhe le të thotë para meje, se çfarë i kam thënë unë kundër pushtetit.

E thirrën. Ai erdhi dyllë i verdhë, se ishte shumë frikacak.

E pyetën:

– Fol! Çfarë të ka thënë ky armik i pushtetit?

Ai nuk i kthente sytë nga unë:

– Po të jetë burrë, siç thotë se është burrë, le ta thotë vetë ai… – tha dhe shikonte nga dritarja.

Kur ai tha kështu, me të vërtetë u nxeha shumë, se në jetën time rrallëherë jam nxehur:

– Shoku “X”! Ka dy lloj burrërie: një si imja dhe një si jotja. Ti, me burrërinë tënde, që e kam dhjerë, jetoje i lumtur në kohë të Zogut, kurse unë vuaja internimeve dhe burgjeve. Burrërinë tënde e kam dhjerë, se ka dy lloj burrërie: një si jotja dhe një si imja. Me burrërinë tënde, jetoje bukur si pasha në kohën e Duçes. Atë burrërinë tënde, e kam dhjerë. Kurse unë në atë kohë, me burrërinë time, torturohesha, burgosesha dhe internohesha. Edhe sot me atë burrërinë tënde, që përsëri e dhjes, ti jeton si pasha, në këtë pushtet që ti e urren…!

– Mjaft! – thirri njeriu i Sigurimit. – Ti, shoku “X”, shko!

Prisja të më hidhnin hekurat. Po ngjau kjo:

– Tani që do të bëhen shkurtime në zyra, këtë pushojeni…!

Ata ikën dhe unë shko va në zyrën time, ku “X”, sikur të mos kishte ndodhur asgjë, vazhdonte të përkthente. S’ia hodha sytë. Më dukej si një hiç, një kërmë, një imoral.

U ktheva në shtëpi pa shfaqur asnjë shenjë shqetësimi. Gruaja punonte në oborr, për një pllakat të madh, nga ata që i vendosnin në sheshin “Skënderbej”. Mendoja shumë dhe parashikoja furtunë…! Dhe furtuna erdhi. Pas disa ditësh, më thirri shoqja e kuadrit, A.S., dhe më komunikoi pushimin tim, për shkurtim kuadri.

Mendohesha ditë e natë se ç’duhej të bëja. Mbeta pa bukë. Më këshilloi shoku im, Mane Nishova, që më tha t’i bëja një letër Mehmet Shehut, që ishte ministër i Punëve të Brendshme. E gjeta me vend mendimin e Mânes, të cilit i vinte keq për mua, por që ai vetë, nuk kishte asgjë në dorë që të më ndihmonte. Vendosa dhe i shkrova këtë letër Mehmet Shehut:

“Shkëlqesisë së tij Mehmet Shehu, ministër i Punëve të Brendshme.

Unë që po ju shkruaj këtë letër, quhem Petro Marko dhe të paktën veten time, e quaj patriot të ndershëm. Nëse nuk është kështu, se ju i njihni ata që janë armiq, mos m’u përgjigjni…! Kam qenë korrektor letrar në “Naim Frashëri”, ku punojnë njerëz të të gjitha ngjyrave, madje dhe nga ata që bashkëpunuan me gjermanët dhe u pasuruan kur ne luftonim dhe vuanim. Erdhi një urdhër për shkurtim personeli dhe më gjetën mua të më shkurtonin…! Tani dua t’ju pyes: Kush e ka fuqinë në dorë, ata armiq që bashkëpunuan me okupatorët apo ne?! Nëse e kanë fuqinë në dorë ata, na thoni të dalim përsëri në mal, për të çliruar popullin nga këto shushunja…”!

Letrën e bëra pa e pyetur gruan, se ajo nuk do të më lejonte kurrë. E shkrova dhe vajta në ndërtesën e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Nuk e dija që nuk hyhej nga dera e madhe, karshi ministrisë tjetër, por hyhej nga një derë prapa ndërtesës. Ndenja ca duke pritur, kur për fat, po hynte andej zëvendësministri i Mehmetit, Mihallaq Ziçishti, i cili më buzëqeshi me mirësi dhe më pyeti se ç’kërkoja.

– Kam një letër për ekselencën e tij Mehmet Shehu dhe nuk e di se si mund t’ia dorëzoj…?!

Ai më buzëqeshi:

– Pse i thua ekselencë?! Ti e ke shok! – tha duke më rënë në sup. – Ma jep mua letrën dhe do t’ia jap që tani.

Mos u bëj merak. – E mori letrën dhe u fut brenda.

Ishte ditë e premte, kur ia dhashë letrën. Të shtunën në drekë, erdhi një civil në shtëpi, ose më mirë në konakun tim të mjerë, dhe pyeti:

– Këtu banon Petro Marko?

Edhe vjehrra, edhe gruaja u trembën. I thanë se aty banoja. Unë dëgjoja dialogun:

– Ku është tani?

– Këtu! – iu përgjigj vjehrra ime, se e pa që nuk kishte ndonjë fytyrë të zymtë.

Dola në oborr, ai më dha dorën dhe më tha se më kërkonte shoku Mehmet Shehu, në zyrën e tij.

Gruaja u tremb pa masë dhe m’u drejtua me lot në sy:

– Ç’ke bërë?

– Mos u mërzit, – i tha ai dhe u nisa bashkë me të për te Mehmet Shehu.

Kur hyra në zyrën e Mehmetit, ai u ngrit më këmbë, më përqafoi me sy të njomur.

– Ku je, more i uruar! – Më pa që nga koka e gjer te këmbët, me ato këpucë të vjetra, me këmishë të vjetër…dhe më tha:

– Besomë: unë kam një djalë që quhet Vladimir! U bë gati tetëmuajsh dhe unë nuk e kam parë…! Po ti, me të dalë nga burgu, duhej të vije tek unë…! Nga bridhje? U ula dhe ai më pyeste për shumë gjëra. E pashë që ishte shumë nervoz, nuk e zinte vendi.

– Eh, ta dish… – i shpëtoi kjo frazë, pastaj ndërroi bisedë. Dhe, që të më qetësonte, nisi të më tregonte episode të paharruara nga Spanja. Ndenja aty gati një orë. Pastaj më tha: – Do ta shtroj lart çështjen tënde dhe do të ngarkojmë shokun Bedri Spahiu, të merret me punën tënde. (Bedriu ishte në atë kohë ministër i Arsimit.) U përqafuam gati me lot në sy dhe u ndamë, sikur ta dinim se ç’po gatuhej në krye të Partisë…!

Nuk ishte më ai Mehmet, që njihja unë dhe shokët e tij, por një Mehmet tjetër. Ai, armikun deshi ta kishte përballë dhe jo si tani, që e kishin ngarkuar me atë detyrë delikate, të zbulonte ata të “Kolonës së Pestë”. Më pare, ishin jugosllavët ata që zbulonin dhe zhduknin mijëra e mijëra të “Kolonës së Pestë”, me urdhër nga lart. Koçi, zbatonte urdhrat. Mehmeti, me të cilin ndenja afro një orë, e dinte që biseda jonë regjistrohej, prandaj pati guximin dhe tha: “Unë jam nga ata që armikun e kam luftuar ballë për ballë…! Kjo punë nuk më përshtatet, e kam të vështirë”.

Kur u ndamë, përsëri u përqafuam dhe aty më pyeti për shokët e tjerë të Spanjës, sidomos për Skënder Luarasin, të cilin e nderonte shumë.

– Të gjithëve jepu të fala nga unë!

Dhe u ndamë, pasi më përcolli deri te dera e zyrës së tij.

Ne në burg, me Koço Boshnjakun, me Demir Godellin e, disa të tjerë, kishim folur dhe për Mehmetin e çuditeshim se si i duronte dhe i pranonte ky këto persekutime dhe ekzekutime që s’kishin të sosur! Kishte këtë karakter: i bindej verbërisht superiorit të tij, por edhe kërkonte t’i bindeshin verbërisht vartësit e tij.

Pas disa ditësh, më thirri Bedri Spahiu, ministër i Arsimit. Më priti krahëhapur dhe më tha:

– Bëre mirë që u drejtove më lart se ata… vendosin. (Bënte aluzion për të madhin fare.) U mblodhëm dje në Byro dhe u shtrua çështja jote. Të gjithë kishin mendim unanim, që ti të sistemoheshe, por tani për tani, jo si gazetar. Folën të gjithë mirë për ty, duke të cilësuar si një nga revolucionarët më të devotshëm e të ndershëm dhe më porositën, të të sistemoja. Meqë ti tani për tani nuk mund të ushtrosh profesionin tënd në gazetari, unë mendova të bëhesh profesor…! U vendos që; burgu i vuajtur nga ’47-’50, të mos të përmendet më.

Që atë ditë, unë u emërova profesor në Shkollën Pedagogjike, me bazë fillore. Fillova nga puna dhe nisa të shkruaja në atë kasolle ku banoja. Nisa “Hasta la vistën”. Shkruaja natën, me një llambë vajguri, në një si kotec…!

                                            ROMANI I PARË: “HASTA LA VISTA”

Pyetje: – “Hasta la vista”, qe romani yt i parë pas burgut?

Përgjigje: – Po. Ishte vepër e vëllimshme. Pasi e mbarova, ua dhashë ta lexonin, tre shokëve nga të Spanjës, për të më bërë ndonjë vërejtje: e lexuan Skënder Luarasi, Mehmet Shehu dhe Zef Prela, që të tre nga shokët më të mirë të Spanjës, që do të më ndihmonin me vërejtjet e tyre. E lexuan dhe cilido më bëri dhe ndonjë vërejtje, por që të tre, e kishin pëlqyer shumë.

Mehmeti më tha se me këtë vepër, do të bëja armiq shumë shkrimtarë dhe se, duke kaluar koha, ajo do të çmohej më shumë, se ishte monumenti i shqiptarëve në Spanjë. Më bëri këtë propozim: “Shto pak më shumë, për Pasionaren…” – dhe unë i tregova këtë: “Nazim Hikmetit, kur ishte në burg, i thanë të bënte një poezi për Mustafa Qemalin, që ta lironin…! Ai u përgjigj: “Kur të vdesë Mustafai, atëherë po… se nuk e dimë ç’fund do të ketë”. I thashë se, nuk bën që shkrimtari të ketë personazhe personalitete të gjalla. Më tha: “Ti e di vetë punën tënde. Po romanin e ke qarë…”!

E çova në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe të Artistëve. Ma mbajtën ca kohë dhe më lajmëruan ta tërhiqja, se nuk do të botohej. Ishte një goditje. I telefonova Mehmetit (ishte kryeministër në atë kohë) se romanin, nuk ma botonin. Atëherë ai i telefonoi kryetarit të Lidhjes, mikut tim të vjetër Dhimitër Shuteriqit, dhe i tha: “Të më bëni një relacion me shkrim, pse nuk botohet romani “Hasta la Vista”?!

Dhimitri më thirri të pinim një kafe, në Kafe “Tirana”, dhe më lexoi relacionin që i bënte Mehmetit. Por më tha me zë të ulët: “T a dije ti, se kush e ndalon botimin e romanit”!? E pata të qartë se për kë e kishte fjalën, se ai ngriti dorën lart dhe zëri i dridhej.

Mjerisht, ata të revistës “Nëntori”, ca njerëz skematikë, nga frika për emrin tim, hoqën pjesë shumë të mira nga romani, sidomos pjesët luftarake, duke i quajtur natyraliste…! Megjithatë, romani u botua, veçse i cunguar. (Dorëshkrimin e plotë e kam në shtëpi.

Shyqyr që s’ma morën gjatë persekutimit që më bëri Sigurimi i Shtetit: kur arrestuan djalin më 1975, shumë dorëshkrime, fotografi e të tjera, m’i morën). Romani u botua dhe u nderua me Çmimin e Republikës. Ia di për nder Mehmet Shehut, që më hapi rrugën e shkrimit, se do të kisha mbaruar keq.

Pyetje: – Po romani “Qyteti i fundit”?

Përgjigje: – Edhe romani i dytë “Qyteti i fundit”, pati peripecitë e veta. E mbarova së shkruari dhe ia dhashë ta lexonin përsëri: Mehmetit, Skënder Luarasit dhe Zef Prelës. Mehmeti më tha:

– Hiqi ato fjalë e fjali banale dhe pornografike, se, po i le, djemtë e mi, nuk do t’i lë që ta lexojnë.

– Po atë gjuhë, kanë prostitutat, kontrabandistët, gjithë ata italianë matrapazë dhe feministë… nuk e kanë gjuhën të zgjedhur si këtu në kryeministri…!

Mehmeti qeshi dhe më tha:

– E di vetë ti. Po romani, ka një kuptim të thellë universal: ai që kërkon t’i zërë derën tjetrit, ikën pa brekë…si italianët që erdhën të bëheshin zot të këtij vendi, dhe u katandisën të iknin pa brekë.

E shpura në Ndërmarrjen e Botimit. U bënë recensât dhe më thirri drejtori, miku im, Spiro Xhai. Më tha:

– Duhet të heqësh faqet me fjalë banale dhe me natyralizëm të theksuar. Ne jemi të realizmit socialist.

E tërhoqa romanin duke i thënë:

– Unë kështu shkruaj dhe nuk shkruaj gjëra donkishoteske!

Pas ca kohësh, kryeministri Mehmet Shehu, siç e kishte zakon ai, që u bënte nga një vizitë ndërmarrjeve, i bëri një vizitë dhe Ndërmarrjes së Botimeve. E priti drejtori Spiro Xhai dhe u përgjigjej pyetjeve, që i bënte Mehmeti. Pastaj Mehmeti e pyeti, nëse kishin ndonjë kërkesë. Spiroja, pasi foli për punët e ndërmarrjes, i tha:

– Petro Marko, na ka dërguar këtu një roman me një natyralizëm që nuk i shkon realizmit socialist. Erdhi dhe e tërhoqi romanin, se nuk i pranoi vërejtjet, që i bëmë për të mirën e tij!

Mehmeti, pasi e dëgjoi, qeshi dhe i tha:

– Ai nuk më dëgjoi mua dhe jo të të dëgjojë ty…! Merrja romanin dhe botoja ashtu siç e ka shkruar ai vetë.

Kështu që romani “Qyteti i fundit”, u botua pa hequr asnjë presje, prandaj dhe është romani më i arritur, ndër romanet e mia. Për këtë roman, kritiku dhe miku im Dalan Shapllo, me guxim, mbrojti mendimin se; ky ishte romani i parë modern shqiptar. Romani pati sukses, më përgëzuan njerëzit e kulturës, po jehona e tij në shtyp vdiq. Ai nuk u ribotua më. Memorie.al

                                                           Vijon

blank

Arkiv: 24 Maj 2012 Postum – DOLI NË QARKULLIM VËLLIMI ME POEZI “MIRËMËNGJES SHQIPËRI” I POETIT TË NJOHUR VEHBI SKËNDERI

Arkiv i Voal.ch ky shkrim është botuar më 24 maj 2012

E Enjte, 05.24.2012, 06:59am (GMT+1)

 

Shtëpia Botuese OMSCA-1 nxori në qarkullim vëllimin me poezi “Mirëmëngjes, Shqipëri” të poetit të njohur Vehbi Skënderi. Të dhëna teknike: Titulli: Mirëmëngjes, Shqipëri. Autori: Vehbi Skënderi. Redaktor: Skënder Buçpapaj. Shtëpia Botuese: OMSCA-1. Faqe: 320. Çmimi: 800 lekë.

Kanë thënë:

Emri i poetit Vehbi Skënderi, atyre që e duan dhe e lexojnë poezinë, u risjell përjetuesin e bëmave, sa individuale dhe kolektive, nyjet ku lidhet jeta me realitetin dhe historinë e re, të atij që u përpoq me vështirësitë dhe kompllotet e heshtjeve, luftëtarin dhe të përvuajturin dhe të dashuruarin me njerëzit dhe natyrën, të rrëzuarin dhe të ngriturin me fatin e përbashkët, të zhgënjyerin shpesh dhe të përtëriturin, autorin e shumë librave poetikë, tani të ikurin, pra,

të përmalluarin për gjithçka që ka lënë. Se pikërisht poeti, aq sa merr me vete, nuk merr dot asgjë, por i lë, të paktën në një psherëtimë të shkruar. Kudo që shkoj marr me vete atdheun tim, thotë një poet fqinjë ballkanas, i njohur në botë.

Atdheun e ribën dhe një njeri i vetëm, edhe kur e prishin të gjithë, e ribën brenda vetes, kudo qofsh, thamë, e mbart me vete, dhe kështu është, je copëz e tij, ngado që shkon, në çdo vend, pranë qiejve parajsorë apo në nëntokën hadiane.

Vehbi Skënderi është poeti që gjithë jetën ka ndjekur poezinë dhe ajo atë, duke i dhënë rinisë së vet urtësi plaku e tani rimerr rini. Në harmoni me kohën, me lexuesin dhe veten, me fuqinë që i dha Zoti, Ai i këndoi luftës dhe punës, idealeve të reja dhe shpresës, luftëtarit dhe punëtorit, djersës dhe baltës, digave, stinëve, yjeve, dashurisë dhe plagëve,

dëshpërimeve, zhgënjimit, dashurisë sërish, ndryshe dhe po ashtu dhe tani na sjell emocione nga Zvicra e bukur si një grua e bukur, me vështrime gjithë dinakërira të mira, copa jete, pamje, vetveten tjetërlloj dhe gjithmonë të njëjtë, etj, etj.

SKËNDER BUÇPAPAJ

Parathënie: NGA ZANAFILLAT E PËRDITSHMËRISË DERI TE THELLËSITË E UNIVERSIT

Poeti i shquar Vehbi Skënderi, i njohur si Sharl Bodleri i poezisë moderne shqipe, vjen tek lexuesi me një libër të ri poezish, me një metaforë gjithnjë e më befasuese dhe më këmbëngulëse për ta përhapur universin e bukurisë nga gjërat më të rëndomta të përditshmërisë, nga prozat më të vrazhda të jetës, deri tek dramat dhe gjëmat e së dikurshmes dhe të sotmes duke lëshuar jehonat në ardhmëri të paskajme. Në një pikël shiu, në një fletë bari, në një rënkim të heshtur të pikuar nga shpirti, në një pafajësi fëminore, në një pakujdesi dashurore, kudo metafora e poezisë së Vehbi Skënderit gjen pikënisje universesh, gjen hapësira për Big Bange, nga të cilat zënë fill universe në përbërje të të cilave edhe oqeanet ndjehen të hajthme si zogj të uritur metropolesh industriale që janë mësuar të kërkojnë thërrime në një dorë bujare njerëzore përpara se ta kenë filluar këngën e tyre të përditshme të mëngjeseve. Edhe në këtë cikël ligjin mbi historinë, shoqërinë, natyrën, mbinatyrën, të prekshmen dhe të përfytyruarën e përcakton plotpushteti i bukurisë femërore, e cila është privilegj i pashmangshëm gati i barabartë në secilën të dashur, në secilën grua, në secilën nënë apo gjyshe, në secilin shpirt femëror të tronditur nga travajet e panumërta të jetës. Ato janë burim i bukurisë përballë shëmtisë, burim i haresë përballë mërzisë, burim i dlirësisë përballë ligësisë, burim i besës përballë pabesisë. Kundër tyre luhen dramat, tragjeditë, pabesitë, dobësitë dhe prapësitë njerëzore autorësinë e të cilave më lehtë se kujtdo tjetër ua lënë pikërisht atyre me një arbitraritet që vjen prej kohës së Homerit deri tek ne dhe deri përtej nesh. Bota do të ketë gjetur rrjedhën e saj të natyrshme vetëm kur të ketë njohur triumfin e bukurisë femërore në zanafillën, në dejet dhe në pakufirin e jetës.

Miku i vjetër i Vehbiut, poeti, kritiku, intelektuali i shquar dhe një nga mendjet më të ndritura të kombit, vleshtari Agim Vinca, (pra nga e njëjta trevë poetike me Vehbi Skënderin) në një nga letrat miqësore të këmbyera midis tyre, kohët e fundit i shkruante se nuk i pëlqente krahasimi që Vehbiut ia bëjnë me Bodlerin, “sepse ti për mua më shumë se Bodler je Uitman. Bodleri është tepër cinik dhe strikt, kurse ti ke një ndjeshmëri të lartë për gjërat e vogla e të mëdha, që jetën njerëzore e bëjnë më të bukur, ndërsa vargun e ke të shlirë e pa kufizime.” Ndoshta tundimi për të mos iu shkëputur asnjëherë krijimeve, për t’iu kthyer e rikthyer me të njëjtën dashuri e frymëzim atyre, për t’i çuar sa më shumë drejt së përkryerës, e cila nuk ekziston, për çka duhet të ketë qenë i vetëdijshëm edhe francezi i madh, e bëjnë Vehbi Skënderin të krahasueshëm me Bodlerin. Ndjesia e së përkryerës e ka bërë ndoshta më parë se Vehbiun, Lasgush Poradecin, të cilësohej si pasuesi i drejtpërdrejtë i Bodlerit në poezinë shqipe. Dhe nuk do të ishte e rastit për dy poetë të mëdhenj të rritur të dy si dy male paralel me Malin e Thatë, për dy poetë të mëdhenj që e kanë mësuar të dy fluturimin, si dy Nositë, nëpër tallazitjet e Liqenit të Pogradecit.

Bashkëkohës i Bodlerit, prej përtej oqeanit, Uollt Uitmani, bardi vigan i modernitetit poetik, me një vetëdijë absolute, e barazonte veten me kozmosin. Por, kur vinte puna, ai të gjitha poemat e tij i quante një pjesë të vogël të asaj poeme të madhe që ishte Amerika. Të gjithë poetët e mëdhenj, varësisht nga koha kur jetojnë dhe nga mënyra si e jetojnë kohën e tyre, pavarësisht përkimeve, pavarësisht pikave takuese apo bashkuese, janë të ndryshëm. Nisur nga kjo, edhe poezia e Vehbi Skënderit, në librat e botuar pas viteve 1990 në Tiranë, në Tetovë e në Prishtinë, tenton gjithnjë të matë veten me Universin, aq sa ngulmon të zhytet në qelizat më të mistershme të indeve të jetës njerëzore. Në opusin e këtyre viteve, pjesë e një krijimtarie që shtrihet në gjashtëdhjetë e sa vjet, Vehbi Skënderi aq sa nuk e lë për asnjë çast nga dora daltën e mjeshtërisë poetike, po aq i jep flatra asaj që Uitmani do ta kishte quajtur demokraci të fjalës, demokraci të përfytyrimeve, në kuptimin më të pakufishëm të asaj që ne po e quajmë demokracisë uitmaniane, e shprehur kjo në marrëdhëniet midis poetit dhe krijimit, midis lexuesit dhe poetit, midis poezisë dhe realitetit. Aq sa është strikt në poezi si «Ti shkrin si shiu mes reve”, sa njeriu thotë mos ia ka diktuar vetë Lasgush Poradeci, (Pastaj si kot Veriu të fryn drejt meje./ Pastaj në çast akujt më kall ndër deje./ Pastaj s’di pse: Prap unë rend pas teje./ Por sa të kap, si reja shkrin mes reve./ Pastaj s’di si: rrëzohet Mali i Thatë.

Pastaj s’kuptoj: shkel gurë a shkel baltë./ Pastaj si popel thërmohet shpella natë./ Pastaj Ti vjen! Shkon, vjen e ikën prapë!) apo në “Lirikë për Vaçe Zelën”, aq është frelëshuar në ato që ai i quan “Tetë poema të shkurtëra”. Aq sa është tokësore në poezinë “O çaj, çaj i malit”, një nga poezitë më antologjike të letërsisë shqipe, së cilës i rikthehet pas dhjetëra vjetësh për ta ripunuar, po aq është kozmik në lirikat kushtuar stjuardesës së bukur me të cilën poeti nuk lë qiell, nuk lë yllësi, nuk lë aeroport të vërtetë apo të trilluar pa shëtitur e pa bërë dashuri.

I tillë vjen edhe në vëllimin e tij më të ri “Mirëmëngjes, Shqipëri Lirika të një tetëdhjetëvjeçari” poeti Vehbi Skënderi. Në zanafillë të jetës, shumë më tepër e shumë më herët se Adamin, ai gjen Evën. Pa iu kthyer në vend nderi Evës, pa iu dhënë qytetaria Evës, pa e shkarkuar Evën nga barrët e anatemave, pa iu bërë rehabilitimi i plotë Evës në çdo hapësirë të globit, në çdo nivel të mendësive, në çdo lartësi të qytetërimeve, në çdo sferë të ndjesisë njerëzore nuk mund të ketë drejtësi, nuk mund të ketë njësi matëse për drejtësinë, prej këndej, duke mos e pasur drejtësinë as njësinë matëse të saj, planeti, në asnjë atom të tij, nuk mund ta ketë as lirinë. “Zotërinj! Boll keni lehur/ e keni ulurirë. Ka mijëra vjet që i shqeva veshët e mi dhe i çapëleva/ nga anatemat: “Eva është Martirja e Parë! Kryengritësja e parë e Qiellit./ Rroftë Eva! Bija e vërtetë e Tokës dhe e Diellit./ (Ngjizur prej ciflave të baltës e rrezeve të Agimit.)/ Rroftë Eva! Rroftë Eva! Rroftë Hyjnorja Eva!/ Martirja e Parë e Njerëzimit./Rroftë Eva! Rroftë Eva! Rroftë Eva!” Këto janë vargje nga poezia me titull “Eva” që hap ciklin “Odisea e Evës”, cikli i tetë i këtij vëllimi të ri. Por Eva është e pranishme në tërësinë e këtij vëllimi, qoftë me emrin e Anamaries (cikli që ia kushton kësaj përmban 21 poezi), qoftë me emrin e Kristinës, qoftë me emrin e Sonjës, qoftë edhe në personazhe konkretë siç është cikli “Duart e gruas sime”, qoftë në ciklin “Tri receta për vetminë” kushtuar së madhes Vaçe Zela. Po aq e dlirë dhe e pamëkate është Eva edhe në trajtën e saj më të rëndomtë, në trajtën e gruas: “Kur ligështohet e linçohet gruaja, qajnë qielli e dheu./Sa të rrënqethet trupi!/Fshihet Hëna si vjedhëse./Skuqet Dielli nga turpi.” Kështu shkruan Vehbi Skënderi në njërën nga poezitë e këtij cikli, me titull “Kur ligështohet gruaja”.

Eva është edhe në Helenën e Trojës, edhe në Anat, Dianat, Mona Lizat, Semiramidat, Andromakat, Desdemonat, Shrehrezadet, Venerat e Atenat, Merilin Monrotë. Eva është edhe te Kleopatrat, te Madam Pompidutë, Margaret Theçerët, Angela Merkelët. Eva është edhe nä Kasandrat, edhe në magjistaret, edhe në shtrigat. Eva është edhe në ujvarën e Niagarës, Eva është në Hënën, Eva është në shiun, Eva është në erën, Eva është në detin, Eva është në lulet, sidomos në mimozat, Eva është në shpezët, sidomos në mjelmat, Eva është në pemët, sidomos në Arrën e Madhe, në oborr të shtëpisë ku ka lindur e është rritur poeti, Eva është në Statujën e Dëborës, Eva është në gjininë femërore natyrore e jonatyrore, Eva është në të bukurën dhe në të shëmtuarën, në të bukurën që është e tillë për hir të të shëmtuarës dhe në të shëmtuarën që është e tillë për hir të të bukurës. “Kërkoj të bukurën dhe në shëmtinë pafund” është titulli i një poezie të shkruar në Reinach më 7 korrik 2007. Dhe këtu, do të thoshte Vinca, Vehbiu është më Uitman se çdo Uitman. Ai e kërkon të bukurën edhe në tejskajin e antitezës së vet, e kërkon edhe në ekstremin e së shëmtuarës, e kërkon “edhe në Ferr të BUKURËN”: “Siç po e vëreni: fajkojtë e lartësive janë kthyer në zvarranikë e në brejtës./ Po unë prap mes kësaj Mërie e Shëmtie kërkoj të BUKURËN./ Dhe pranë kësaj Babëzie të panginjur. Nën këtë qiell plot smog të stërkëllinjur./ Kërruset nga dhembja, tkurret: Hriplotja DREJTËZ./ “Zotëri,” thërret dikush. “Mos u mundo të matesh e përplasesh me të keqen./ Mos tento që të gjesh një DREJTËZ të vërtetë në gjithë këto mishmashe gjeometrike!”/ Po unë midis kësaj Xhungle të shtrembër e heretike/ Kërkoj me ngulm të BUKURËN./ A s’e ka gdhendur/ dhe Hyjnori Mikelanxhelo Buonaroti Davidin (kryeveprën e vet)/ nga një copë shkemb i shtrembër e i pagdhendur./ Unë e kërkoj edhe në Ferr të BUKURËN.”

Eva është në harmoninë e gjithçkaje, si dhe në hasmërinë e gjithçkaje, edhe këto të tilla pikërisht për hir të njëra tjetrës. Kësisoj, i vetmi mëkat i Evës, për të cilin ia ka gjithkush fajin, para të gjithëve Adami, (edhe sot e kësaj dite i nemitur e i shastisur) është se ajo, kur zbuloi bukurinë e vetvetes, nuk u ndihmua sa duhet që të mësohej përballë kësaj mrekullie të Zotit, siç ishte dhe është, por u detyrua të mbulohej, u detyrua ta zhyste njeriun dhe njerëzimin në tundimin e joshjeve të pafundme, të cilat, pa përjashtim, degëzohen të gjitha që andej. Eva, pra është muza e muzave, është kryemuza, pra të gjitha muzat, pa përjashtim janë eufemizma të asaj, Evës. Prandaj më Omar Khajam se çdo Omar Khajam është Vehbi Skënderi në poezinë “Zezakja e Bernës”, këtë “Venerë të Fidias prej mermeri të zi”: “Katran e zezë, më tepër se kafja e pjekur! Nën hije…/ Çdokush e ndjen praninë e saj pa e prekur./ Sytë i xixëllojnë shpuzë./ Përhap gëzim e afsh si e dehur/ Prej pijes që të deh, pa e vënë verën në buzë…”

Eva është mbi të gjitha në lirinë dhe dashurinë, dy sinonime të plota të njëra tjetrës. Eva është në mallin për Strelcën, për Korçën, Tetovën, Strugën, në adhurimin për Shqipërinë dhe Kosovën, në përsiatjet për metropolet botërore, të lashtat dhe modernet. Eva është në përmasën e çastit dhe në përmasën e përjetësisë me të cilat lind çdo krijesë, veçanërisht çdo njeri, për çka më të privilegjuarit e të gjithëve janë poetët, sidomos poetët e dërguar në mërgim, të privuar ashtu prej shumëçkaje e shpesh gjithçkaje, por gjithnjë e gjithherë të pandarë prej muzave të tyre.

Në këtë frymë, më i rinuar e më rinor se kurrë, Vehbi Skënderi e ka arkitekturuar vëllimin e tij “Mirëmëngjes, Shqipëri Lirika të një tetëdhjetëvjeçari” si një metropol kozmik, sajuar prej yllësish tokësore e qiellore, nga më të populluarit dhe nga më magjiplotët, nëpër të cilën mund të shëtisim njëherësh në të gjitha kohërat dhe në të gjitha hapësirat, duke na e bërë të lejuar gjithçka që na është ndaluar. Ai nuk është një metropol i vendosur në lagje të shpërndara nëpër ishuj si Nju Jorku. Ai nuk është një metropol i shtrirë në anë kontinentesh e detesh si Stambolli. Ai është një metropol me lagje të pafundme, nënlagje të pafundme, ura të pafundme, të cilat nuk ka teleskop Habëll që t’i kapë yllësive të Universit, me ura hedhura nëpër shpirtërat e njerëzve. Nuk ka mision më fisnik dhe më njerëzor se ky për poetin ndaj njeriut dhe njerëzimit. Dhe këtë mision Vehbi Skënderi, veçanërisht me këtë libër të ri, e përmbush më së miri. Prandaj, me këtë libër të ri të Vehbi Skënderit poezia shqipe dhe letërsia shqipe në tërësi është shumë më e pasur, është më e pasur se kurrë ndonjëherë, është më e plotë dhe më e lartë se kurrë përballë çdo poezie dhe letërsie tjetër.

SKËNDER BUÇPAPAJ

https://www.voal-online.ch/index.php?mod=article&cat=LAJMIIF&article=24105&fbclid=IwAR2ZSpYIwlA6BZQS6gh8n27WaOZVbiF2mAgYsiuDBqlOfV0CQOt5y2NJXFs

blank

Niko Kacalidha: as kaçak i vjeshtës dhe as harraq i udhëve- Nga FATBARDH RUSTEMI

I gjithë rrugëtimi poetik i Niko Kacalidhës shtrihet në 534 faqesh, në librin “Heraldikët e borës”, botim i Onufrit. Nëse autorit iu deshën vite për ta përshkruar odisën e tij, ty veçse pak orë, por, duhet të të mos mungojnë vetitë e Magelanit. Ky çast, që mund të përkojë me “gjyqin e fundit”, merr kuptimin e gjithë jetës së një autori. Ndaj në poezinë “Në paça vlerë”, ai shkruan, duke mos anuar nga dyshimi: “Më gjykoni për lisat e jetës/se si e kanë hedhur hijen mbi kurrizin e maleve,/se si e kanë pasur kurrizin në rrebesh dhe gjethin në fllade e ledhatime./Në fund të fundit, më gjykoni/nëse jam ngjizur në eshtrën e malit për t’u bërë lëndë fosforeshente,/apo isha pa hije e prisja vetëm festime./Atëherë, në dreq ditëlindjet e ceremonitë e mëdha,/atëherë, në dreq tërë qenia ime.” Siç e shihni ballafaqimi i autorit me lexuesin mbart një dramacitet të lartë. Friket mos ka qenë një hije, që priste festime, lavdërime, rrahje krahësh e bërje qejfi dhe, në fund: vazo me hi pa ambicje sfinksi. Mund të ndodh që në të lexuar të librit: poetin ta shohësh, jo aty ku e kanë parë të tjerët, duke u bërë shkak ndoshta të një debati për autorësi se cili ka zbuluar të vërtetin, sikurse ndodh rëndom të grinden qytet dhe shtetet se cilit i përket poeti Homer, për shembull. Sepse po më ndodh edhe mua, të mos e shoh poetin Kacalidha, atje, ku e indentifikojnë të tjerët. Nëse do i përmbahemi këshillës së autorit: “prerja e pikës së lotit” nuk është njësoj, si “prerja e pikës së vesës”, doemos që janë dy referenca të ndryshme, se cilën ti merr për bazë. Apo në një kontrast të dytë: “Po mua nuk do të më shqyejnë qentë. Po mua do të më hanë jaseminët.” Në të parën je thjeshtë një viktimë, në të dytën një hero lirikë. Tek viktima apo tek heroi lirik duhet ta shohim autorin, kur ai vetë e shpreh qartë pozicionin e tij?)
Poezi pas poezie ti ecën në ato rrugë, ku ka shkelur Niko, sikurse fluturon në ato hapsira ku shtegëton fantazia e Kacalidhës, (Ecën apo fluturon?!) duke pikasur, jo pa të drejtë se konkretja është më e dukshme në poezitë para viteve `90-të, që përkon me kohën e diktaturës dhe abstraktja me fluturime pindarike, pas saj. Pra, në fillim zgjat rrënjët e më pas hedh degët. Mos vallë mungesa e lirisë të bën toksor, të prekshëm, ndërsa pasja e saj: qiellor, fluid? Nëse në poezitë të shkruara në diktaturë gjen lule, zogj, det, male, cicërima, në këtë të demokracisë një hebarium me lule të thata, zogj të ballsamosur apo fosile të tyre, ku vargje të tëra i kushtohen pagëzimit të zogjëve. Për të qenë konkret po citoj: “U zgjuan fyejt dhe vajzat dolën në dritare.” Këtu zëri, melodia sjell figurën e vajzave, aty ku ato duken më shumë tek dritaret prej nga kanë origjinën dhe vitrinat. Ndërsa: “Peshqit në akuarium mendojnë se s’ka për ta tufan./Vetëm, sa herë, ndërrrohet uji, me sy lëmoshë kërkojnë në xham.” Sikurse nuk pritet një furtunë në gotë, po aq dhe një tufan në akuarium. Por, si vajzat dhe peshku janë në një shtëpi prej xhami, ku gjithçka shihet.
Si të gjithë poetët e talentuar, edhe Niko Kacalidha, i shfaq konturet e poetit qysh në fillimet e veta, duke shpallur kredon e tij. “Unë jam paqësor si deti dhe i egër si deti./Edhe i madhërishëm sikur të isha si deti,/unë, përsëri emrin tim do të mbaja.”-shkruan ai në poezinë “Credo” e botuar në “Zërin e Rinisë” të vitit 1972. Nuk është e vështirë të kuptohet nënteksti, nëse i referohemi kohës ku individi shtypej nga grandomania e “veprave madhështore”, “heronjtë legjendarë”, “temat e mëdha”, “interesi i përgjithshëm” dhe ti: duhej ta harroje emrin tënd, duke u uniformizuar, ndërkohë që “kulti i njëshit” fetishizohej. “Këndo me zërin tënd, qoftë dhe me zë bretkosë”-do thoshte Esenini, por në plan të parë dilte tharja e kënetave. (“Të kam thënë se në vizionet e mia, vatrën gjithmonë e kam me vete.”, një varg ky, që e përforcon edhe më shumë identitetin e autorit. Vatra, me këtë emër njihet dhe shoqata e shqiptarëve këtu në Amerikë, është pjesë e atdheut mëmë dhe për Niko Kacalidhën, kjo është Greqia.)
Autorit i pëlqen të vendos raporte të drejta më kohën, natyrën, njerëzit dhe atdheun, duke mos lënë hije dhe keqkuptime në sjelljet e tij, kur dihet që raportet më të ndërlikuara janë ato me veten. “S’jam kaçak i vjeshtës./S’jam harraq i udhëve./Thirra bashkëkombësin Seferis dhe më tha/se malet këtu me lëkurën tërë rrudha përngjajnë me barqe elefantësh.” Pranon një udhërrëfyes: bashkëkombësin Seferis, vatra nga marrin udhë vizionet e tij. Por, thërret dhe një të dytë: “Plepat ndanë udhës, ngjanin me penelat e Mios./Po ku ishe ti të më shkundje tërë qiellin me mollë? Ik, më ngjau se foli Vangjush Mio duke larë penelat! Ik, bre djalë i mbarë, më foli Mio, se ka rënë dëborë!” Poeti grek e thërret t`i bashkohet udhëve të vjeshtës, piktori shqiptar e nxit t`i largohet dimrit. I gjendur mes hordhive të reve, rrufeve e gjëmimeve të Zeusit, mes maleve të thepisur, të vetmit që i kërkon ndihmë është autori i romanit “Shpella e piratëve”: “Shpëtova, thashë, kam për të kaluar se kam mik Petro Markon dhe kam për ta thirrur shpellave.” Të tri referencat e përmendura janë 3D-ja e poetit Niko Kacalidha, duke qenë një shembull i të qënit urë lidhëse midis grekëve dhe shqiptarëve. I gjithëpranuar.
Familja dhe vendlindja zënë gjithë hapsirën e poezive të tij, ndërsa atdheu shfaqet i ngjizur brenda tyre. “Sikur më thonë malet e vendlindjes: “U bëre burrë, djalë, u rrite shumë./A të kujtohet bryma mes lirishtes?/Po lundrat e fëmijëve mbi lumë?” I dehur nga harlisjet pranverore: “I pari çeli jargavani në kopshte/dhe donte të thoshte se do të kishim pranverë të bukur./U dendësuan rruginat,/u dendësuan pragjet e shtëpive,/u dendësuan dritaret me lulen e parë/sikur thoshte do të vinte dendësia e ngjyrave.”, ndaj: “U vonova ca, i thashë rrobaqepësit, këmishë të bukur sivjet të më qepësh.” Atmosfera djaloshare shoqëron poezitë e hershme të tij, ku më pas do t`i ngadalsohet hapi, sikurse mendimet do të kenë tjetër peshë. “Mbrëmë ishin mbledhur të gjithë në dhomë./Dhe unë isha kthyer në shtëpi./Në mbrëmjen e verës pranë dritares rrija./Si një astronom vështroja yjet./S’isha astronom këtë mbrëmje./Ndoshta qeshë poet, dashnor a diçka tjetër?/U rrite, tha nëna mbrëmë në shtëpi, gjeje vetë nusen tënde dhe leri yjet!/Si e zbuloi nëna ime të fshehtën e mbrëmjes mes mirazhit që dridhej nga hëna?” Dhe për ta shijuar ende këtë atmosferë, po citoj vargjet: “Sonte s’dua të fle,/jo nga marazi i dashurisë si Milosao/ që mbeti në netët e gjata magjike me ëndrra dashurie në peisazhin baritor./Sonte vërtiten pëllumba të bardhë drite.” I referohet Milosaos, por a mund të hiqet një paralele nga pozita e minoritarit? Gjithsesi nuk ka trishtimin e Milosaos.
Por, nuk do mungojnë kumte, ardhur si prej orakujsh: “Katër qiparisa zgjateshin në muzg./Fryu veriu i natës, njëri u këput./Në mëngjes u zgjuam, dheu qe acar./Qiparisi i anës, mespërmes qe çarë./Tre të tjerë rrinin mbështjellë në dëborë./Si bardë vështronin brymën dimërore./Në mëngjes rrugicat bora kishte zënë./Me një vig e ngritëm bardin tonë të rënë./Ahe, pisha, bredha, zgjateshin në muzg./Bardët mes dëbore mbartnin lart një bust.” “Zëri i Rinisë”, maj 1970. Edhe pse sheh rënie, rrëzim, kthimi i katër qiparisëve në një bust, i jep kuptim sakrificës sublime. Qukapiku i merr radhë drurët, duke trokitur me sqep, duke çukitur sikur pyet: “Ku je?”/pingëron dhe troket duke të kërkuar?” Është pikërisht i munguari, i kthyer në bust. (Leshnicë, maj 1988) “Thashë të përgjoja në drurët e vjeshtës/rrëqethjen e gjethit mes erës,/po drurët m’u vodhën,/s’ma treguan shpirtin./Thashë të çaja gjoksin e erës netësh dimërore që dilnin prej territ,/po s’më lanë vetëtimat të vazhdoja linçimin e erës.” Duke e kërkuar veten brenda natyrës, shpirtin të transferuar jo vetëm tek frymorët, ai shprehet: “Metempsikozën duhet ta kenë shpikur poetët.” Një lloj panteizmi ky, ku në vend të perëndisë, është poeti i shkrirë me natyrën. “Pyetëm rrapin dhe na bëri me shenjë andej lart,/nga sheshet e erërave, s’kishte më tutje./Atëherë hipëm lartësive,/burimeve të shpirtit,/që gurgulluan brenda nesh/që të mos thahej shpirti i dheut në netët hënore.” (“Duke kërkuar burimet”) Nëse do ndodhte të shndërroheshin njerëzit në zogj, ai beson se do të ishte një zog paqeje, përkundrejt një zogu grabitqar, sikurse Paridi, ku autori vë dyshimin se nuk ka mundur ta puthë Helenën: “Po ku të gjente një minutë Paridi për ta puthur?/Gjithë gjullurdia e Trojës, pa një puthje!/Gjithë ai gjak i derdhur kot, pa asnjë puthje!/Se po ta kishte puthur do të zbuteshin dhe detet./Me siguri Helenën s’e ka puthur.” (“Me siguri Paridi s`e ka puthur”) “Unë i di të gjitha shtëpitë e zogjve/dhe kam marrë pjesë i ftuar në të gjitha banketet.” I njeh marrëzitë e murlaneve, sikurse dhe brenda vetes e di që dikush rri në këmbë, sigurisht për të udhëtuar. Gjithsesi i duhet të shlyejë një mëkatë: “Me llastik vrisja zogj dhe krisnin qelqet e qiejve./Krisnin yjet dhe nxiheshin brinjët e lakuriqësisë së tyre./Ra ujërave me flatra të ndezura Dedali i zogjve./Unë, mëkatari, paskam qëlluar fluturimin.” (Krahët artificial ngjitur me dyll përherë bjenë.) Një reflektim interesant ky, ngaqë kujtimi i hershëm i fëmijërisë bie ndesh me kredon e poetit: pegasin, kalin fluturues. Edhe pse: ka kalë të Akilit, Hektorit, Odisesë, por i tij “hyjo” është tjetër gjë. “Po është një kalë i bekuar/që për mua bëhej erë/e sillte në pragun e shtëpisë/qelibarin e drithit./Se ne s’kishim bukë, dëgjon, se ne s’kishim bukë atë dimër.”, duke krijuar kështu një kontrast midis banketit të natyrës dhe sofrës së uritur. Sikurse e thamë, me poezinë “Credo” nis përmbledhja poetike e librit, ku autori e krahason veten me detin, sa “paqësor” dhe “i egër”. Nuk duhet harruar, që poezia është shkruar në diktaturë nga një minoritar, ku sigurisht shtrohet pyetja: paqsor me kë dhe i egër me cilin? Heroi lirik nuk shfaq ndonjë veçanti emocionale, sikurse po duan t`ia vënë në dukje, si përfaqësues i një ndër minoriteteve më të shtypura të botë. Egërsimi i kohës nuk ndihet në vargjet e tij. (Ai shfaqet paqsor kur shkruan për Lefter Talon, dëshmor i lirisë: “Unë lashë pas anëdetin dhe ngjitem përpjetë, varrezave të dëshmorëve. Po kush i tha majit që çeli gëmushat dhe u përgjakën mersinat në varre?”, sikurse i egër në poezinë: “Pashë një djalosh të vrarë që e zvarrisnin anëdetit në mes të ditës rrugëve të qytetit për të matur durimin dhe më krisi zemra.” Ai nuk thotë se ky djalë ishte minoritar. Sikurse do shkruaj një poezi për nënat që u endën dyerëve të burgjeve për të takuar bijtë, pa i cilësuar si minoritare. Këto janë tre poezi ku trajtohet tema aktuale, nëse do flasim me gjuhën e kritikës së kohës, ku ai u rri larg politizimeve.) Deklarimi i tij në poezinë “Identiteti i anëdetit”: “Jam bir i malit, jam bir i detit. Herë më nis njëri, herë pret tjetri.”, nuk është zë i një të shtypuri, por i atij që i krenohet vetes, në një kohë kur preferohej të deklaroheshe si “bir i partisë”. Në kohën e kolektivizimit, të rrafshimit të vlerave, dinjiteti mbeti veti e individit, natyrisht me kosto të lartë. Pikërisht këtë dinjitet manifeston dhe heroi i tij lirik, duke e vënë veten në raport me detin dhe malet, me të cilët mburret, duke i përdorur ato dhe, si një njësi matëse të vetes. Në këtë kuptim ndez strallin nga del drita, duke ia njohur vetes prometianizmin: “Unë them të bëhet dritë dhe bëhet dritë. Kjo është formula ime edhe nuk e di se nga ma paskan vjedhur perënditë.”
Nëse u nisëm nga poezia “Credo”, ku poeti kërkonte përmasat e veta, pa u fshehur pas madhështive fiktive, qofshin ato dhe të epokave, ia vlen, së fundi, të ndalemi tek dy poezitë: “Mirazhi i librave të mia” dhe “Lule mali e vetmuar”, ku kredoja e tij e hershme ridimensionohet. Duke parë librat e tij në një raft biblioteke pranë Homerit, ai shkruan: “Si u ndodhën në bibliotekë pranë Odisesë?/Kush i ka vendosur rastësisht afër Iliadës?/Ku ka vajtur fisheku i fundit i modestisë?/ Hiqini andej se po shpërtheu lufta e Trojës,/as me një gotë ujë nuk do të jem i vlefshëm./Hiqini ato andej që të shpëtoj drurët i mi.” Frikës ndaj një hakmarrje shkaktuar prej zilisë, zgjedh një pozicion tjetër për të kalkuluar sfidën e tij. Në poezinë “Lule mali e vetmuar” shkruan: “Nuk shtirej kurrë, nuk donte të dukej./Asnjëherë s’shiti mend për brishtësinë e kërcellit dhe për elegancën e petaleve./Indiferente, larg syve të botës zhvishej, lahej në gjirin e flladeve buzëmbrëmjes./… Larg bulevardeve nëpër lartësitë malore dhe nuk e gjenin/as për buqetat e nuseve e nuk preferohej/as për buqetat mortore./Larg bulevardeve/as emrin nuk ia dinin./… Më shihni mua, sikur thoshte, më dëgjoni mua, paçka se nuk marr pjesë në buqeta, ju siguroj se më e bukur do të bëhet jeta.” Duke parë mirazhet e përmbysura mbi liqen i thotë vetes: “As në iluzionet optike mos u kthefshë/kokëposhtë.” Shpresoj që me “brishtësinë e kërcellit” dhe me “elegancën e petaleve” të kem portretizuar Niko Kacalidhën, zhveshur prej iluzioneve metaforike.
blank

POETI DHE PARAJA Nga Bedri Alimehmeti

Dikur Robert Bërnsi la një poezi mbi kartmonedhë
Unë sot ca vargje po lë mbi një faturë tatimore
Ngjashmëri dy poezitë jo jo kurrë s’do të kenë
Veçmas domethënies sigurisht nga ana parimore.

Poeti paguan kafetë e asgjë nuk merr nga poezitë
Edhe pse shumë lodhet, gdhin mbi vargje çdo natë
Hallet e shqetësimet e tij i dinë vetëm perënditë
Nëpër xhepa të tjerë lumë venë e derdhen paratë.

blank

TRIPTIK-LIRIK- Poezi nga THANI NAQO



UNË DHE LUKRECI 1)

Sa herë takohem me të lashtin Lukrec,
“Atdheu im,-thotë,- është ku jetohet më mirë.”
Njëmijë pandehma për ty, o poet,
I lëshon këto fjalë se je i pirë!

Unë s’jam i pirë,
të ftohur kam kokën,
I verbër qofsha e çaj oqeanin.
Hej!
Kombi im ka hartëzuar botën,
Varret e tij dallgëzojnë Ballkanin!

Mbushim gotat.
Me Lukrecin po pi,
Në e teprofshim, flasim nga dëshira.
Ajo gishtëz tokë bën grurë e raki…
Ngrehim velat dhe fryn erëmira!

1) Lukreci= ( Titus Lucretius Carus) poet roman, fundi shek. IVfillim
i shek. V

OQEANI
 
…E prek, i flas,
e lutje i pëshpëris,
I tregoj për Moravën,
m’i bukuri në botë.
Malësor isha dikur e atë mal kisha mik,
Male s’shoh gjëkund e miku im bëhu sot…

Është e kotë të flasësh me dallgët,
Duf’i tyre bregun godet.
Unë mbyll sytë…
Shoh Moravën e largët,
Nën dëborë gjumash,
i freskët nën gjeth.

Hapësira ovale shtrihet mbi oqean,
S’ka përrenj,
as lumë sheh.
Shpina ujore,
si Ivan, 1)
Vec dallgëve,
o mik,
s’u vë dot fre!
1) Ivani= mal në Devoll

* * *
Zhytur jam në jeshil livadhi,
Aromë lulesh dhe freski ahu.
Poleni më pudroi,
me spërka nektari,
Nën tumbë fierishtash mbeta tulatur.

Pop-pop,
pop- pop,
reh shputat pas truallit,
Lepuri i egër syvëngërosh.
Le të më shtypin orteqet e mallit,
pop-pop,
hop-hop,
pop-pop!

Mbi krye kam qiell të gjelbër,
Ndihem perandor i botës me klorofil.
Këtu s’ka komunistë të më shohin vëngër,
Me brirët e turpshëm më këqyr një kërmill.

Ç’ë se bie shi,
ç’ë se bie breshër,
E ç’ë se shtron dëbora e bën kallkan?
Me dhe i mbulon vezët një hardhucë e një breshkë,
Më spërkati,
bre, breshka,
me shurrën e bardhë!…

S’ shoh presidentë,
as kryeministra,
As parlamentarë,
as buzëqeshje djallëzore.
Gushëkuqët vocërrakë thurin kanistra,
Vargan’ i milingonave zënë për dore.

Pop-pop,
pop-pop.
reh shputat pas truallit,
Lepuri i egër syvëngërosh.
Le të më shtypin orteqet e mallit,
hop-hop,
pop-pop,
hop-hop!
blank

Shpirti im është zgjuar – Poezi nga ANNE BRONTË- Përktheu Skënder Buçpapaj

Shpirti im është zgjuar, fryma ime po fluturon,

dhe po mbartet lart mbi krahët e flladit të freskët;

Sepse, mbi mua, rreth meje, era e egër po zhurmon

duke marrë vrull për të dalldisur tokën dhe detet.

 

Bari i tharë një kohë të gjatë në diell po vështron,

pemët e zhveshura i ngrenë lart degët kuturu;

gjethet e vdekura poshtë tyre vallëzojnë me gëzim,

retë e bardha po tunden përtej qiellit blu.

 

Do të doja të shikoja sot oqeanin si përplas aq furishëm

shkumën e dallgëve të tij në shtjellat e harlisjes,

do të doja të shikoja valët krenare si vërtiten

dhe të dëgjoja zhurmën e egër të bubullimës së tyre!

blank

“Të lidhur me zinxhirë, më çuan te qelia ku mbanin ata që do të pushkatoheshin. Si shpëtova pas letrës që i bëra Koci Xoxes”/ Kujtimet e Petro Markos

Petro Marko

Rrëfimet e shkrimtarit të njohur Petro Marko, ish-luftëtari i Brigadave Internacionaliste në Luftën e Spanjës dhe i Tiranës, tregon prapaskenat e asaj që njihet si Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare dhe pse Koçi Xoxe urrente Enver Hoxhën?! Porosia e Sejfulla Maleshovës: “Kjo është parti terroriste, mos hap gojën, se do e pësosh…”! Përse u dënua Petro Marko dhe kush ishin ata që i’a përgatitën arrestimin dhe kush e ndihmoi pas daljes nga burgu, etj. Pjesë të zgjedhura nga libri “Intervistë me vetveten”, i shkrimtarit të njohur shqiptar Petro Marko, i botuar në fillim të viteve ’90-të pas shëmbjes së regjimit komunist, libër i cili pati një jehonë të madhe në shtypin e kohës, pasi u botua dhe ribotua disa herë, duke shënuar një rekord shitjesh.

–NISI KALVARI-

 

U hap dera. Hyri brenda një polie trupmadh dhe i bërtiti Zuberit:

– Ç’punë bën ti?

– Gjeolog! – u përgjigja unë.

– Mbylle gojën ti, se s’të pyeti njeri!

 

– Gjeologu, zbulon pasuritë e nëntokës! – u përgjigj i frikësuar Zuberi, se e vuri re shprehjen e kriminelit. Roja i këputi me sa fuqi që pati, një shkelm prapa veshit, duke i thënë:

 

– Tani shko e zbulo pasuritë e nëntokës. – Mbylli derën dhe u largua. Kisha mbyllur sytë dhe çudi, se si nuk më pushoi zemra?! Me frikë, hapa sytë dhe pashë Zuberin të shtrirë, me duar e me këmbë të hapura dhe me një curril gjaku, që i buronte nga goja. Bëra të lëvizja, t’i vija në ndihmë, por isha i varur në dritare. M’u errën sytë. M’u err mendja. Desha të bërtisja, që të më dëgjonte gjithë bota: Krim! Krim universal! Zuberin e vranë! Vranë kulturën, vranë shkencën, vranë jetën.

 

U hap përsëri dera. Hyri ai polici që e goditi, bashkë me dy të tjerë. E panë.

– Ngordhi qeni! – tha ai që e goditi. E kapën nga këmbët, e hoqën zvarrë, e nxorën jashtë dhe mbyllën derën, duke më lënë mua në birucë, fantazmën gjakatare të kohës që vuloste turpin e këtij shekulli.

Si është jeta! Unë isha kredhur në hapësirën e llahtarës, kur dëgjova përballë birucës sime, këtë bisedë:

– Ti je bej nga Vlora, ë?

– C’est vrai – është e vërtetë, unë bej jam…!

– Gjakpirës! Parole d ’honeur

– fjalë nderi, unë gjak s’kam pirë kurrë, po shampanjë kam pirë gjithnjë… shampanjë kordorirouge…

Dëgjova thirrje. Rojat e morën, e zvarritën gjer te kazani me ujëra të ndyra, e krodhën brenda kokëposhtë e talleshin:

– Pi, pi shampanjë kordon-shurrë!

(Parantezë e finales së tragjedisë: “Ha në atë botë”!)

Te porta e oborrit të burgut, çdo drekë bëhej një radhë e gjatë e grave, e nuseve, e bijave të të burgosurve: mbanin sefertasët në dorë, sillnin drekën. Sefertasët i radhitnin aty dhe disa oficerë, sikur parakalonin, lexonin emrin e te burgosurit. Kur panë një sefertas me emrin Uan Filipi, i ranë me shkelm, gjella u derdh dhe sefertasi rrokullisej bosh.

Oficeri iu tha: “Qërohuni dhe të mos vini më, se ai e mori plumbin që meritonte”! Eëra dhe e motra e Uanit, pa bërë gëk, shtrënguan njëra-tjetrën dhe nisën rrugën e kthimit për në shtëpi, duke ecur rrugës që merrte të përpjetën…! Po t’i shikoje ato të dyja, dukej sikur vaiseshin si varka në furtunë, duke bërë zigzaget e terrorit, pikëllimit dhe vdekjes! Një skenë që besoj se, në asnjë ekran të botës, nuk është shfaqur.

Pyetje: – Po ti nga e pe këtë skenë?

Përgjigje: – Kur u lirova, Safoja ime më tregonte… më tregonte me pikëllim kalvarin e saj dhe të familjeve të tjera të të burgosurve…! (Të zezat nëna, të mjerat gra… ç’u kanë parë sytë dhe si kanë mbijetuar nga helmi që kanë pirë.)

Gjatë burgimit tim trevjeçar, në izolim të thellë, vetëm Safoja kishte të drejtë, të më sillte te dera e burgut sefertasin me pak gjellë, pa më takuar kurrë. Tre vjet.

Pyetje: A të ka ndodhur të humbësh shpresën për të jetuar?

Përgjigje: – Një pasdreke erdhi drejtori i burgut me hetuesin tim kryesor dhe më hoqën zinxhirët. Dallgët e mundimeve, janë aq të furishme, sa nuk kuptohet se nga i shtyn era: ndaj jetës apo ndaj vdekjes. Më shpunë te biruca e fundit përballë nevojtoreve. E dija që ajo birucë, ishte për ata që do të pushkatoheshin. Më futën brenda, më lidhën përsëri këmbë e duar dhe dolën. Aty ishin tre të tjerë, të cilëve, nuk ua dalloja dot fytyrat. Ata ishin të sigurt, se do të pushkatoheshin. Nuk folën për disa minuta, pastaj dëgjova një zë:

– Pse, je dënuar me vdekje!

– Si agjent i amerikanëve! Po ju?

– Ne? – heshti ca. – Unë…?!

Dhe tregoi se si ai, kishte folur me një mik të tij për Enver Hoxhën, por në gjyq, nuk i nxorën këtë akuzë, i thanë “agjent i shitur!”

– Unë e di mire, se jam dënuar për ato që fola për Enver Hoxhën. – Dhe vazhdoi: – Me sa di unë, gjer tani janë pushkatuar dymbëdhjetë veta…! Kushedi sa të tjerë, do të pushkatohen?! Këta të dy, janë dënuar me vdekje, se kanë djegur flamurin e Jugosllavisë, që varej nga e djathta e flamurit tone, në Ministrinë e Mbrojtjes Kombëtare. E kishin pranuar fajin e tyre dhe thanë në sallë të gjyqit, se nuk ishin penduar fare, për aktin që kishin bërë, pasi Jugosllavia, sundon këtu dhe jo qeveria e Tiranës.

Dëgjoja fjalë e psherëtima të njerëzve që prisnin me çaste të pushkatoheshin. Shumë më their, thënia e njërit (fytyrat nuk shiheshin, ishin në errësirë):

– Nuk u vrava në luftë nga fashistët dhe nga nazistët, dy vjet në mal, po vritem nga plumbi i shokëve të mi!

U dëgjua një fëshfërimë, në dritaren e vogël.

Ishin krahët e një shpendi, ndoshta një lakuriq nate…!

– Do të na vrasin, erdhi lajmi! – tha njëri.

Unë pyeta se nga erdhi lajmi. Në atë birucë, të të dënuarve me vdekje, kishte mbetur një profetizim: kur vjen ai zogu i natës dhe rreh krahët në hekurat e dritares, sa një faqe libri, vijnë xhelatët dhe marrin viktimat, për te bregu i lumit, për te vendi i ekzekutimeve…!

Dhe me të vërtetë, aty nga ora dhjetë e mëngjesit, u hap dera e birucës dhe thirrën atë që kishte folur keq për Enverin dhe ata të dy që kishin djegur flamurin e Jugosllavisë.

– Takohemi në atë botë, në mos pastë edhe atje ndonjë Enver tjetër, që të na përvëlojë në kazanët e skëterrës…!

KTHESA E ÇUDITSHME…!

Në darkë më thirrën lart në drejtori. Aty ishte Nesti Kerenxhi, zëvendësministër i Punëve të Brendshme. Më foli butë. Më pyeti dhe iu përgjigja:

– Unë flas vetëm me Koçi Xoxen!

– Koçi Xoxe, nuk mund të vijë këtu!

– Më shpini mua tek ai. Vetëm me atë do të flas.

– Kërkon gjëra që nuk bëhen.

– Po një letër a mund t’i shkruaj?

Unë e njihja Nestin. E njihja mirë dhe ai më njihte mirë. U mendua dhe më tha:

– Shkruaj e letrën.

Më dhanë një copë letër e një stilograf dhe shkrova:

“Koçi! Nëse të ka mbetur ndonjë fije shoqërie nga e kaluara jonë, të lutem për dy gjëra:

  1. Jep urdhër të më pushkatojnë sa më parë, se nuk i duroj dot fyerjet e rënda dhe torturât çnjerëzore.
  2. “Pse?”

E lexoi Nesti dhe më tha:

– Pse, nuk e dije ti, organizatën e fshehtë të deputetëve? – Atëherë unë i thashë se; me të vërtetë, as që e kisha dëgjuar kurrë këtë organizatë. E mori letrën.

Mua më shpunë në një birucë tjetër, përballë me atë të Hasan Reçit. Në atë krah, ishin me radhë dhe biruca me shokët: Spiro Ruço, Spiro Dhima, Uan Filipi, Islam Radovicka, Sinan Gjoni, Kolë Berisha…!

Më lidhën këmbët dhe duart pas dhe u shtriva në dysheme i trullosur dhe i handakosur. Mendoja e thosha: Sa i fortë është njeriu! Besoja se kafsha më e fortë e universit, ishte njeriu normal.

Siç dukej, lart ishte ende Nesti Kerenxhi, prandaj me radhë i merrnin këta shokë dhe i shpinin në drejtori. Kjo punë vazhdoi dhe të nesërmen: shokët merreshin në pyetje nga Nesti. Të pasnesërmen, më thirrën lart përsëri. Në drejtori, ishte vetëm drejtori dhe Nesti Kerenxhi.

– Letrën ia dorëzova Koçit…, – më pa me sy njeriu, – dhe më tha: “i thuaj Petros, të flerë rehat…”! Më kuptove?

Kur dola, më dha dorën. Dhe, kur u mbyll dera, ndërsa mua m’u këputën gjunjët nga një ndjesi e papritur, dëgjova zërin e Nestit, t’i thoshte drejtorit:

– Në birucën e Petro Markos, të mos futet asnjë oficer ose hetues, pa lejen e Koçit. Ushqimet që i bien nga shtëpia, t’ia dorëzoni të paprekura, edhe cigaret…! Më urdhëroi Koçi…!

Zbrita shkallët me nge. Dëgjova zërin e Hasan Reçit, që ishte në birucën kundruall, birucës sime:

– Petro, në dalsh i gjallë, kujdesohu për vajzën time. Shtatë muajsh është…!

Dhe, atë agim, mandata erdhi…! Hasan Reçi, Uan Filipi, Spiro Ruço, Sinan Gjoni, Islam Radovicka, Kolë Berisha – më duket tetë veta – i morën dhe i drejtuan për te bregu i lumit, ku i pushkatuan…

Jam plotësisht i bindur se, jetën e kam nga Koçi Xoxe.

Unë komunikoja me Safon, me anën e një shkrimi të hollë, gati të padukshëm, të bërë me majën e gjilpërës, në rrethin e kapakut të sefertasit, prej alumini. Me pak fjalë, ne kishim zbuluar një komunikim sekret, origjinal. Shkurt, bëja të ditur gjendjen time. Ajo pyeste. Kur shokët e mi u pushkatuan, i shkrova: “Shpëtova”!

Kurse para dy ditësh, kur erdhi Kerenxhi dhe më tha se; Koçi e kishte porositur “të flija rehat, të më jepnin ushqimet pa i prekur dhe të mos hynte njeri në birucën time pa urdhrin e Koçit”, i kisha shkruar Safos, në rrethin e kapakut të sefertasit: “Më duket se shpëtova”! Tani që me të vërtetë nuk u pushkatova si të tjerët, përsëri i shkrova: “Shpëtova për ty… që je munduar më shumë se unë!”

Pyetje: – Pastaj ç’ndodhi?

Përgjigje: – Erdhën në birucë, më hoqën hekurat e këmbëve dhe më nxorën në korridor, ku ishin edhe shumë të burgosur të tjerë. Na lidhën dy e nga dy. Mua më lidhën me Tika Tezhën, i cili, duke buzëqeshur hidhur, më tha: “Edhe ti këtu? – Pastaj, kur na shtrënguan fort duart, shtoi me të qeshur: – Aq je bërë i pandjeshëm, sa nuk lëshove asnjë psherëtimë. Mua m’u thye kocka, nga shtrëngimi i zinxhirit”!

Ishim shumë: Të gjithë si skelete. Na nxorën përjashta. Ku po na shpinin? Nuk flisnim dot, se na dhanë urdhër të prerë: “Po hapi gojën njeri, do t’ia presim gjuhën”! Tika më shikonte dhe ngrinte supet. Tika, ishte një shok që e njihja mirë: pasanik i madh, që kishte ndihmuar shumë luftën me të holla dhe duke transportuar të plagosur partizanë dhe armë, se kishte makinën e tij. E kuptuam. Po na çonin te Burgu i Vjetër. Dhe me të vërtetë, në Burgun e Vjètër na shpunë, në katin e sipërm. Na futën në një kaush të madh, ku ishin edhe të tjerë…!

JETA NË BURGUN E VJETËR

Dy gëzime të mëdha:

  1. Ardhja në burgun e vjetër, pa zinxhirë, me shokë, me libra.
  2. Gëzimi tjetër i madh: U ndalën ekzekutimet, me një vendim të Plenumit…! Kështu që, shumë shokë që prisnin ekzekutimin, si ing. Andrea Xega e të tjerë, shpëtuan nga vdekja.

Na vunë në një kaush, pranë ish-spitalit, që tani ishte bërë si zyrë e përkthimeve. Aty u takova me shokët e mi të vjetër, si me; Demir Godellin, Koço Boshnjakun, Hito Sadikun, Nexhmi Ballkën, e shumë e shumë të tjerë, që kishin shpëtuar nga vdekja. Këtu pashë pas shumë kohe, njerëz që mund të qeshnin, që bënin shaka, që lexonin libra, që përkthenin nga letërsia botërore, për institucionet letrare qeveritare. Për mua dhe për të gjithë ata që erdhën nga ferri i Burgut të Ri, ky ishte gjysmë-lirim.

Erdhi Stefo Grabocka, nga Ministria e Brendshme dhe më takoi. Më tha: “Kur u kthye Koçi Xoxja nga Korça, u habit se si ti ishe arrestuar, mblodhi nënministrat dhe i pyeti: “Kush dha urdhër të arrestohet Petro Marko”? Dhe njëri nga ata i tha: “Urdhër nga lart…”!

Për të burgosurit, kishte dy opinione:

Njëri opinion: Si është e mundur që Petro Marko, të jetë këtu?! (Kështu u shpreh dhe ministri i Mbrojtjes, Beqir Balluku, kur erdhi për të vizituar burgun. Kur më pa mua, tha: “Shikoni bre, se cilin kanë arrestuar! Luftëtarin e Spanjës…”?!)

Opinioni tjetër: Ata që e dinin mirë çështjen, thoshin: “Si ka shpëtuar ky nga pushkatimi”?!

Në këtë mjedis të ri mes njerëzve, mora vesh se ishte bërë edhe Gjyqi i Deputetëve dhe ishin arrestuar e pushkatuar, tërë miqtë e mi, me të cilët isha shoqëruar e kisha shkëmbyer mendime, para arrestimit tim. Deputeti Shefqet Beja, ishte varur në fushën e druve. Selaudin Toto, Enver Sazani, Gjergj Kokoshi e, plot të tjerë, ishin pushkatuar. Ata shpresonin që në Shqipëri, të vendosej demokracia. Për mua, ishte një goditje shumë e rëndë.

Unë u mblodha me Demir Godeliin dhe Koço Boshnjakun; me ata rrija pranë e pranë dhe me ata haja bukën, që na e sillnin nga shtëpia. Koço Boshnjaku, kishte qenë në KONARE, pastaj shkoi në Bashkimin Sovjetik, ku më duket ishte edhe si Konsull i Shqipërisë. Më duket se ishte përpjekur, të dërgonte në Durrës dhe disa anije sovjetike me grurë, kishte bashkëpunuar dhe me Kostë Kolombon, që kishte një furrë në Odesë. Ky Kostë Kolomboja, kishte ardhur edhe në Spanjë.

Thonë se, kur gjermanët pushtuan Odesën, i shkruante një miku në Shqipëri, nga Parisi, ku jetonte: “Do të shkoj në Odesë, se ndoshta gjej furrën time, tani që s’ka më bolshevikë”! I ziu Kostë! Shpresonte se, pas kaq kohe dhe ndryshimesh në Rusi, do të gjente furrën e tij në Odesë…!? Për këtë Kostë, Koço Boshnjaku, na tregonte shumë qyfyre dhe habitej se si kishte ardhur edhe ai vullnetar në Spanjë! Demirin, e kisha njohur qysh nga viti 1932 dhe mund të them se; ai ishte mësuesi i parë i komunizmit në Shqipëri. Tregonte edhe shumë anekdota, për Fan Nolin në Berlin dhe për mënyrën, si e bënte propagandën komunizmi, me Stalinin në krye. Po tregoj diçka për të qeshur:

Në Hamburg, festohej 1 Maji, punëtorët kremtonin festën e tyre; ishin mbledhur në një teatër dhe flisnin me radhë, shokë nga shumë kombësi. Dy gjermanë, shkuan në një vapor kinez. I thanë një marinari kinez: “Eja me ne dhe për një orë, do të të japim pesë dollarë”! Marinari kinez, u tha se; për një orë, do të nisej vapori i tij. Ata i thanë: “Për gjysmë ore të duam”. E çuan në teatër, ku bëhej mbledhja e punëtorëve, dhe ata që drejtonin mbledhjen, thanë se; ky ishte përfaqësuesi i klasës punëtore kineze.

Kinezi qeshte dhe thoshte: “Aman, se mos më ikë vapori”! – në gjuhën e tij dhe ata që ishin në tribunë, “përkthenin”: “Thotë se; sjell përshëndetjet e klasës punëtore shumëmilionëshe”! Duartrokitje, dhe, në mes të duartrokitjeve, kinezi iku me vrap, se mos e linte vapori, që për pak do të nisej…!

Demiri, na tregoi përsëri atë historinë në Moskë, për ditën e 1 Majit, kur e morën për të folur në një tribune, para punëtorëve të një uzine dhe përkthyesi, i cili nuk dinte as edhe një fjalë shqip, bënte sikur i përkthente, ato që thoshte Demiri, dhe masa duartrokiste stuhishëm.

Pas fjalimit, mes duartrokitjeve dhe shtrëngimeve të duarve, atij i ishte afruar një zonjë, e cila dukej që nuk bënte pjesë në atë turmë punëtorësh, dhe i ishte drejtuar frëngjisht: “Hapni sytë dhe shikoni si na ka katandisur ky sistem çnjerëzor! Pse bën sehir Evropa? Apo, dhe ajo prêt këtë “parajsë të kuqe e të përgjakur”?! Demiri ishte tronditur. Por ata që kishte pranë, e tërhoqën dhe i thanë se ajo, ishte një agjente borgjeze.

– Ne ishim qorra! Nuk shihnim ç’bëhej! – tha Koçoja.

Dhe bisedonim shtruar. Koçoja ishte më elokuent dhe më me përvojë:

– Që nga Adriatiku e gjer tek Oqeani Paqësor, më shumë se një miliard njerëz, besuan te komunizmi dhe tani, nën regjimin e kuq, sa miliona vuajnë e vdesin si ne! Katastrofë! Vetëm Stalini, siç thonë, ka zhdukur me miliona. Këtu te ne, në krahasim me popullatën, janë zhdukur e persekutuar edhe më shumë. Pse? Ka arsyet e veta.

Ky sistem këtu, nuk ka asgjë të përbashkët në themel, me idealin tonë. Ky sistem, po zbatohet sipas direktivave të agjentëve serbë, armiq shekullorë të Shqipërisë, Rankoviç, Miladin, Dushan e të tjerë, të cilëve kështu u intereson, ta shohin këtë vend. U mbush bregu i lumit me kufomat e intelektualëve. Qarkullojnë fjalë se, listat për arrestime dhe asgjësime, vijnë nga Beogradi”!

Përditë, bënim biseda me zë të ulët, në qoshen e korridorit të gjerë të katit të dytë të burgut, përballë zyrës së përkthimeve. Edhe Koçoja, përkthente nga rusishtja. Tekstet vinin nga Ministria e Arsimit. Aty përkthente dhe Mirash Ivanaj, nga latinishtja ose, greqishtja e vjetër, aty përkthenin dhe Dhimitër Pasko, Gjergj Bubani, e shumë të tjerë. Memorie.al

                                         Vijon

blank

MOTRA- Poezi nga HAMIT ALIAJ

 

Motra ime është me fat, s’ka parë kurrë të keqe në mua
Mos ia vini re nënës, e ka nga pleqëria,
Mua askush s’më ka trazuar, kurrë, asnjëherë,
As hafijet e katundit, as botuesit e mi,
Motra ime eshtë me fat, s’jam bërë lot në syrin e saj,
Unë dhe zotat i kemi folur njeri- tjetrit me “ti”
Asnjë varg s’m’u ka cenzuruar, s’më kanë përgjuar kurrë,
As në dashuritë e mia, as në udhëtimet jashtë shtetit,
Atë e kam çuar për pushime në Vlorë, Zvicër, Çanakala, Trojë,
Muzeumeve e kan’ çuar, vetë jam bërë ciceron
I kam shpjeguar kohë të largëta, shtete në unazë,
Kohë që iu kanë falur lopës si perëndisë, kohë,
Që brirët e dhisë i patën të vetmet antena të lidhjes me botën
Motra ime ka qeshur, kanë qeshur fëmijët e mi,
Lëreni nënën, është rrokatur nga pleqëria, ka strese,
Prandaj trembet sa herë unë vjersha botoj,
Lumturinë shiheni te motra ime. Pyeteni atë
Mua s’më kanë spiunuar asnjëherë, dhe motra
S’ka pasur nevojë të vrasë as burrin, as kunatin, as fëmijët
Si motra Hajrije në baladën popullore,
Në, baladën popullore që e patëm veshur si këmishën.
Unë, vetëm një herë e kam gënjyer motrën:
S’i kam treguar se kam vdekur e jam ngritur nga varri
Dhe ju, vetëm një herë ju kam gënjyer:
E vërteta është se motër s’kam patur asnjëherë!

blank

Porosia e një nëne Nga Miradije Maliqi

…..Të rrita me të gjitha ngjyrat e ylberit, që tët hapen të gjitha dyert e jetës.
Të mbrojta nga stuhitë që i ka jeta, të mbrojta nga të ligat.
Dritë e syrit tim,
Dua tët them sërish për të gjitha ato fjalë që t’i thashë gjersa rriteshe në prehrin tim,, tët them edhe për shumë të tjera që duhej ,por nuk ti thashë .
Për shumë shqetësime pa zgjidhje ,kur ishte e mundur por nuk u bë, kur doja, dhe nuk arrita.
Tët them, për të gjitha ndjenjat e fjalët që kanë ngecur diku në fyt, kur duhej të ti thosha dhe nuk ti thash ,edhe pse desha shumë.
Për të gjitha ato fjalë të ngrohta që do duhej e nuk dija se si të shprehesha
Të falem që jam nëna jote, që je bija ime. Gjithnjë gjatë rritjes tënde, dëshirova të kesh, vetëm gjërat që do të bëjnë të ndjehesh mirë.
Nuk është me rëndësi të jesh më e mira se të tjerat, por të jesh më e mira për veten tënde.
Asgjë nuk duhet të durosh , dhe të gëlltisësh e të heshtësh, se asgjë nga këto që ti numërova nuk duhet të bësh. Se jeta nuk është mbijetesë, por është vazhdimisht zbulim i çasteve të lumtura. Se rruga dhe mundësia ekzistojnë gjithmonë, kur dëshiron.
Por dëshira të jetë shpirtërore dhe jo nevojë.
Kur ndjek ndjenjën dhe shpirtin gjithçka mund të ndodhë, të gjitha rrugët i ke të hapura.
Dhe mos harro kurrë se të gjitha fatkeqësitë i vijnë njeriut ,kur zgjedh të jetojë ashtu siç e përcakton rrethi, që të mos ndahet nga turma ,por turmat krijojnë gjithnjë rrëmuja, dhe ngatërojnë njëri tjetrin.
Në të gjithë atë turmë ,njësoj, – Një veprim ndryshe ,shkakton reagime, dhe paragjykime, se dole jashtë rrethit ku i takon.
Por ti mos u shqetëso.
Bëhu vetvetja, bëhu e veçantë në harmoninë tënde ,sepse që të jetosh në harmoni me vetveten askush nuk mund tët lëndojë.
Të kuptosh se gjatë rrugëtimit tënd ta bësh jetën sukses, e jo suksesin parim jete.
Se ndjenja e dashurisë është dhurata më e çmuar që të bekon jeta, por jo çdo kush, i njeh ngjyrat e saj.
Se dashuria duhet të jetë rrugëtimi i përbashkët me atë që ke zgjedhur, jo nevojë.
Mund të ndodhë gjatë atij rrugëtimi të ndalosh të mbetesh në mes ,të kthehesh dhe të thuash se gabove.
Por të jesh në gjendje gjithnjë të provosh nga e para, nga fillimi, sepse kur diçka nuk bëhet mirë nuk bëhet në ato përmasa që të lumturon dhe të jep ndjenjën e mirë, duhet provuar sërish ,e mos tët brejë gabimi i të kaluarës, që tët pengoj hapin për shpresën ndaj të nesërmes.
Mos vrapo kurrë pas dikujt, përveç të kërkosh falje, nëse zjarri i gjuhës tënde e lëndoi dikë.
Betohu në veten tënde, kurrë në Idhuj të rremë
Sa herë të jesh mirënjohëse, ule vështrimin, përkulu bijë.
Mos ju shko të tjerëve pas , nëse e ndjen se nuk është rruga dhe qëllimi i yt.
Lëri të tjerët të jenë ata që janë.
Mund të jemi njëlloj me të tjerët vetëm kur flemë por pse të jemi një lloj kur zgjohemi?
Se askush nuk shuhet nëse ik prej nesh, se shpirti është i pavdekshëm, dhe gjithkund rreth nesh. Mos ju friko largimit se ajo është vetëm rruga përtej.
Gjithçka që vjen dhe mund të na godasë, vjen prej nesh
Sëmundjet, brengat, fatkeqësitë vijnë nga shpirti i ndrydhur, vijnë nga palosjet shumëkatëshe që i vejmë në zemër. Mendimet tona jo të mira, energjia e jonë e keqe.
Ji gjithmonë e mirë ndaj vetes ,kthjello mendimin gjatë rrugëtimit tënd. Pse të nisësh në mjegulla mëdyshjeje? Në
mjegull vetëm mund të pengohesh, të humbasësh rrugën.
Me çiltërsinë e shpirtit, me besimin e plotë tek vetja dhe besimin e çdo gjëje që beson, mund të rrokullisesh në humnerë, mund të pësosh zhgënjime, por s’ka ç’të bën.
Hapi krahët gjithnjë sepse vetëm krahët e hapur mund të pranojnë përqafimin
Sa do që të ketë njeriu brenga, duhet përpjekja për mendjen e shëndoshë ,këtë e thonë të gjithë, por ndonjë herë lotët ndihmojnë shumë që të nxirët krejt vreri dhe mllefi për diçka .
Lotët janë gjithnjë ato kristalet që e kthjellojnë mendjen dhe zemrën.
Pas shiut gjithnjë lind dielli
Lëri lotët të rrjedhin, të kthjellojnë mendimin të ndrisin rrugën e veprimit, të pastrojnë veprimin e gabuar , me atë që të shkakton ato lot ,,se loti është kristal i mendimit.
Kurrë mos i ndrydh ndjenjat ,kurrë mos lejo që lotët ti fusësh në zemër se do të krijohen lumenj të tërë, që vështirë pastaj t’i kalosh. Një shprehje e vjetër thotë se «Më mirë të rrish vetëm se sa me shoqëri të pa përshtatshme “Aty ku nuk ndjehesh mirë, përjashto mundësinë që të bëhesh pjesë e saj”. Vetmia nuk është torturuese .
Torturuese është të jesh rrethuar me njerëz, dhe të ndjesh akuj në zemër ,të ndjehesh e vetmuar ,dhe më mirë me veten tënde se sa me njerëz të gabuar.
Lumturinë krijoje vet.
Mos kërko lumturi tek dikush tjetër. Çdo kush është përgjegjës për lumturinë e tij. Nëse diçka nuk shkon, ndrysho rrugën ,ose kthehu edhe një herë nga fillimi ,deri kur të gjesh qetësinë ,paqen me veten. Nuk mund ta ndryshosh askënd.
Nuk mund të ndryshosh as veten ,por pranoje si përvojë që të ecësh tutje që të bëhesh më e mirë të ndjehesh më mirë për veten tënde.
Duaje veten respektoje veten, ndryshe si mund të jesh mirë kur e vështron veten me sy të huaj?
Shpirti i hapur është fuqia më e madhe ,porta nëpërmes të cilës kalojnë të gjitha botërat , dhe kurrë mos prano tët bindin ndryshe.
Frika nuk ekziston. Gjithçka që vjen pas vendimit dhe bindjes tënde,është shumë më e fuqishme se frika që mund të kesh për diçka.
Dashuria krijon vetëm dashuri, dhe gjithçka që të ka frikësuar pranë dashurisë humb kuptimin.
Dashuria lind vetëm dashuri .
Mos i beso frikës time.
Kundërshtoje me tërë fuqinë .
Nuk do ta kem lehtë, por më bind se frika ime është iluzioni im, sepse jetova me të qysh nga lindja e jote andaj e kam vështirë të pranoj se nuk ekziston.
Mos i beso kufizimeve të mia shqetësuese ,mi kundërshto
fuqishëm me dëshirën për jetën.
Mos u krahaso me të tjerët. Mos lejo tët krahasojnë.
Ti je e përsosur në gjithçka që bën mu ashtu siç je. Nuk është i rëndësishëm as suksesi as arritja diku, nëse nuk është bërë nga dashuria.
Në gjithçka që do të provosh të arrish me shpirt, do të jesh më e mira dhe më e arrira.
Shqetësimi nuk do të thotë dashuri. Mos lejo kurrë që tët ndrydhin shpirtin tët bëjnë për vete, me maskën e rrejshme të shqetësimit nga dashuria, sepse ai që të do ,do ti besojë rrugës tënde, ai që të do,nuk do ta njohë frikën për ty.
Se dashuri do të thotë, kur rriteni së bashku ,kur të adhuron pikërisht pse je e tillë, kur të përkrahë dhe merr pjesë në çmenduritë e tua ,kur patjetër e di dhe e kupton se çfarë të duhet bile edhe atëherë kur as ti nuk e din për veten tënde. Dashuri është kur të përqafon dhe mban në përqafim edhe kur e zhgënjen , dhe bie vazhdimisht humnerave të jetës, e zgjat dorën të ndihmon të ngrihesh sërish Dashuri do të thotë kur të adhuron dhe i pranon të gjitha mangësitë e tua, kur të thotë se je e fortë dhe e veçantë, kur përpiqet që tët përkrahë në çdo lloj krize dhe situatë, kur është pranë teje ,dhe bën gjëra për ty, gjëra që askush në botë nuk do ti bënte
Dashuri do të thotë kur të përqafon me aso përqafimesh që të ndjehesh se je në shtëpinë tënde
Dashuri do të thotë lumturia e përbashkët që keni krijuar.
Dhe mos harro kurrë, dashuria dhe lumturia kanë shumë forma e shumë ngjyra që na rrethojnë, por të lodhur me përditshmërinë shpesh në mënyrë të paarsyeshme ,nuk i vërejmë
Dashuria është e bukur vetëm kur jemi mirënjohës ndaj saj
Ti je mrekullia që duhet të krijojë mrekulli, ti ke fuqi të drejtosh jetën siç dëshiron, sa do që të jetë i kundërt me ata që e shohin ndryshe.
Ti nuk i takon askujt veç vetes, bijë, lejoi pra njerëzit vetëm të kujdesen për ty, tët mbrojnë nga e keqja ,jo të shqetësohen
për ty.
Ah po, edhe diçka, bukuria jote nuk rrjedh nga pamja jote engjëllore.
As fustanet e shtrenjta ,as trupi i jot . Mos e vlerëso veten me vlerat e pamjes tënde të jashtme ,dhe mos u dëshpëro mos e urrej trupin tënd kur tët shfaqen ndryshime me kalimin e viteve, kur të bëhesh nënë. Të gjitha këto janë pjesë përbërëse të jetës, dhe ajo çfarë është thelbësore është që ta duash jetën të jetosh çdo çast në çdo periudhë që do të vijë, por kurrë mos harro atë që do të them tani, se si të qëndrosh gjithnjë e bukur dhe e këndshme.
Bukuria buron vetëm nga shpirti, nga buzëqeshja e jote e sinqertë, që do ta ndash me njerëzit e tu
Bukuria buron nga sjellja dhe veprimi i yt. Pra të jesh e bukur do të thotë të arrish aftësinë që të shikosh veten në pasqyrë dhe të mos ndjesh asnjë lloj brejtje të ndërgjegjes se i ke hy dikujt në hak se i ke bë dikujt ndonjë padrejtësi ,por të ndjehesh krenare dhe e vlefshme.
Atë do ta arrish me ndërtimin e raporteve të shëndosha me njerëzit që të rrethojnë ,kur të jesh e gatshme të zgjasësh duart për ta ngritur dikë ,kur të zgjasësh duart për ta përqafuar dikë ti dhurosh ndjenjën
se nuk është vetëm në këtë botë të marrë. Bukuria e vërtetë është fryti i veprave të mirësisë që të bësh më të mirën për vete dhe njerëzit që të duan . Në secilin hap që do ta bësh për ta ndarë atë dashuri ,dhe mirësi ,do të ndjehesh më e bukur dhe më e bukur
Rrugë të mbarë bijë.
blank

Kur numrat ngatërrohen me vitet- Pesë vite pa Florinë- Poezi nga Neki LULAJ

Si kështu, Florinë?

Si???

Shumë herët na ngrive buzagazin në fytyrë

Ike drejt qiellit në kaltërsi

E na le shkrumb në zemër

Loti i patharë, pa ngjyrë

Na mbeti gjithnjë.

Shkove herët pa lamtumirë.

.

Atje larg

Në rrugën e lagëm me lotë.

Në zemër thellë

Na pate hyrë bijë,motër,nuse nënë,

Juriste e re si rreze që rrezaton.

 

.

Çuditërisht aty u ngujove

Dhe kurrë s’na hiqesh nga zemra

O lule që na kujton pranverën.

Fëmijët na i le të vegjël,

Sa pak dinin për jetën

Për Nënëmirë ndiejnë mungesën .

 

.

Po thërrasin.

Po pyesin me zërin e dridhur me zërin e ngrohtë

-Nga qielli na sheh  nënëFlorina

Edhe ditën me diell

Edhe natën e errët me shtrëngatë e shira.

E  plotë me mjegulla.

 

.

Ngado që shkojmë e kudo qe vijmë.

Ti je për ne busull për pastërtinë.

Fytyra e çiltër na vjen si hënë e si diell.

Po të kemi në shpirt si të të kishim një qiell.

.

Kur cingërin zilja të porta e bacës

Zëri yt na ndriton terrin e natës.

Për të hapur portën

Se po na mungon në shpirt po na mungon në çdo hap

Sugaresha e bacës dhe e mamasë!

Ikin ditët vitët e motet

E sytë tanë nga lotët nuk janë tharë.

 

.

Ka kohë që s’jemi parë. e zemra është si një eshkë  mbi prush

Na duhet të mësojmë çka është jeta e gjatë

Mashtrim a realitet?

Apo një sofër pa ujë e pa bukë?

Eh, si ikën vitet si kalorës që rrugën e ngatërrojnë.

S’di çka të shkruaj s’di se si fëmijëve t’ua spjegojmë

Na ike para kohe o Nënëmirën gojëmjaltë!

Në qiellin plot yje

Të shohim e na sheh

Çdo natë…..

.

Pejë,maj 2023

blank

BASHKË ME ATJONIN PELEGRINAZH NË BURGUN E QAFË-BARIT…- Nga VISAR ZHITI (VIDEO)

ZËRI I AMERIKËS:

Një udhëtim i dhimbshëm 11 vjet më parë në burgun e shkatërruar të Qafë Barit…

– Mos e lerë babin vetëm, – i tha Eda, mami, Atjonit maturant dhe ai erdhi me mua, megjithëse nuk doja të shikonte burg…

Dhe dhashë një intervistë për “Zërin e Amerikës” me gazetarin Pëllumb Sulo, shok i fakultetit, kemi qenë studentë në të njëjtën kohë në Shkodër.

Ja, të njëjtat rrëfime sërish, po ato shqetësime, po ato kërkesa, që vetëm përsëriten dhe po ai zemërim… fjalë, fjalë, fjalë, Imzot, siç thotë Shekspiri në një tragjedi të tij.

Ndërsa në një poezi timen, – ia tregova Atjonit vendin, se ku mund ta kisha fshehur, – shkruaja: Shqipëria si një Hamlet me kafkën e burgut ndër duar…

Im bir ende më vështron me ata sytë gjithë kërshëri, me një ngulmim vezullues dhe enigmë, të zmadhuar sa një qiell.
Visar Zhiti

blank
blank
blank

blank

URIM PËR DITËLINDJEN E POETIT TË SHQUAR TË POEZISË SHQIPE SKËNDER BUÇPAPAJ- Nga XHAHID BUSHATI

Kam zgjedhur në këtë ditë të bukur e të bekuar, për të uruar mikun tim të shtrenjtë e të vyer Skënder Buçpapaj, me shënimet e mia (që në një moment të dytë do të zgjerohen) gjatë leximit dhe studimit të librit poetik: “Diell i shumëfishtë” (Skënder Buçpapaj, Onufripoezi, Tiranë, 2022). I dashur Skënder, urimi im i zemrës është: Jeta t’u bëftë Diell i Shumëfishtë!
Skënder Buçpapaj është nga ajo tipologji e pakët poetësh që në rrugëtimin e tij i ka mbetur besnik gjinisë së poezisë, e ka lartësuar atë, e ka shenjtëruar, i ka dhënë vlera e risi. Në këtë rrugëtim të suksesshëm poetik, poeti nga njëri libër në tjetër, si në motivin e trajtuar e këndvështruar, si në pasurinë frazeologjike e dimensionin stilistik, prania e çdo fjale mbart filozofinë e të rrëfyerit, Modeli i ofruar, krahas imazhit, (nocioni i pranisë së kohës sikur përputhet me qiellin), krahas shumështresimit poetik, krahas strukturave rrëfimore (sikur na kujtojnë vargjet e Iliadës) ruajnë të paprekur, të pastër, si gur të çmueshëm identitetin e poetit bashkëngjizur me identitetin e poezisë, e cila shpërfaqet estetikisht madhërishëm, dhe e bukura çel si ajo lulja brenda vargut, ku na befason e na mrekullon, e pse jo aroma e saj bën që t’i kthehesh përsëri… Dhe kthehemi! Është një nga librat e pakët që i shërben poezisë shqipe në mënyrë sublime, me të cilën poeti ka një marrëdhënie shpirti, magjie e vërtetësie. Te libri poetik “Diell i shumëfishtë” poezia vjen si dimension, ku flet: Lumi, zogjtë, dita e nata, shiu, retë, bukuria, qielli, zana…
Urimet ma të mira! Paç lumturi dhe begati familjare!
Xhahidi
Shkodër, 22.05.2023

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

blank

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend