Nga Aurenc Bebja*, Francë – 11 Shkurt 2023

“Technology Review” ka botuar, në gusht të 1984, në faqen n°63, fjalimin përkujtimor të Harold E. Edgerton (“babai i blicit”) në zyrat e Time—Life me rastin e ndarjes nga jeta të Gjon Milit, mikut dhe bashkëpunëtorit të tij më të mirë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Gjon Mili vdiq në shkurt të vitit 1984 pas një sëmundje të gjatë. Në një shërbim përkujtimor në ndërtesën Time-Life më 11 prill, Harold E. Edgerton bëri komentet e mëposhtme për mikun dhe bashkëpunëtorin e tij të mirë.

“E mbaj mend kontaktin tonë të parë disa vite pas diplomimit. Të dy ne kishim planifikuar të flisnim për pajisjet speciale të ndriçimit me blic përpara takimit të Shoqatës së Ndriçimit (Illumination Society) të mbajtur në M.I.T.

Gjoni ishte i pari në program dhe prezantoi një punim mbi një burim llambe me zhivë (merkur), i cili u ndez në linjë pa “ballast”. Ky prodhoi një blic të dhunshëm të ndritshëm që mund të përdorej si burim fotografie. Rezistenca e linjës kufizoi rrymën maksimale. Fatkeqësisht, linja e M.I.T. kishte një rezistencë shumë të ulët, kështu që rryma e pikut u ngjit në një vlerë anormale dhe shpërtheu siguresat e qarkut të ndriçimit. Errësira mbizotëronte.

Unë isha i radhës në program dhe kisha planifikuar të prezantoj një punim për sistemin e ri elektronik të flashit. Teksa po flisja në errësirë, dikush ndërroi siguresat, dritat u ndezën dhe unë më pas munda të tregoja diapozitivët dhe demonstrimet e mia. Sapo kishim bërë llambat tona të para me argon, të cilat ishin një përmirësim i jashtëzakonshëm krahasuar me llambat e mëparshme të merkurit të ndjeshme ndaj temperaturës dhe boshllëqeve të shkëndijave të ajrit.

Gjon tregoi një interes të madh për sistemin stroboskopik dhe pyeti se si mund të fillonte. I thashë se do t’i jepja një grup dritash (llambash) stroboskopike nëse ai do të hapte një studio në New York City. Siç e dini shumë prej jush, ai e bëri këtë dhe më vonë shkroi për të në librin e tij, “Photographs and Recollections” (1980, N.Y. Graphic Society).

Prova jonë e parë së bashku ishte në Nju Jork në një studio miqsh. Unë mora me vete në tren një blic me dy drita argon nga Bostoni. Mili e përçmoi përdorimin e një drite. Fotografia që rezulton e një balerini tregohet në librin e tij në faqen 20 dhe në faqen 105 të librit tim, “Electronic Flash, Strobe” (M.I. T. Press).

Gjon dëshironte gjithmonë të përmirësonte teknikën e fotografimit. Për shembull, pasi provoi me sukses njësinë e dritës së dyfishtë, ai këmbënguli që pesë drita ishin minimumi për përdorim profesional. Kështu që bashkëpunëtorët e mi Ken Germeshausen dhe Herb Grier nxituan dhe i realizuan atij një strob (blic) të madh me 5 njësi. Unë mendoj se ai u befasua me shpejtësinë. Kjo njësi ishte e mirë për studion e tij, një restorant kinez i braktisur në Rrugën 23, por ishte shumë e madhe për t’u transportuar në misione (punë).

Po mendoja se sa e mrekullueshme do të kishte qenë të kisha pasur një videokasetë të Gjonit gjatë disa leksioneve/demonstrimeve të tij me studentët e M.I.T.-it. Ai ishte gjithmonë shumë entuziast kur bisedonte me ta. Ai do të ishte bërë një mësues i shkëlqyeshëm.

Ekspozitat e shumta të fotografive të tij të mrekullueshme, së bashku me disa libra të tij, kanë lënë një gjurmë të pashlyeshme në shumë e shumë njerëz. Gjon Mili do të na mungojë të gjithëve.” — Joseph C. Burley, Sekretar, Kutia 416 RFD #3, Epping, N.H. 03042; Lawrence B. Grew, Ndihmës Sekretare, 21 Yowago Ave., Branford, Conn. 06405; Prentiss I. Cole, Ndihmës Sekretare, 2150 Webster sr.. Palo Alto, CA 94301.