VOAL – Octavio Paz (Oktavio Pac) lindi në Mexico City më 31 mars 1914.

Duke qenë poeti më i rëndësishëm i gjuhës latine të gjysmës së dytë të shekullit të njëzetë, si poet dhe si eseist, gjatë gjithë shekullit fama e tij letrare është e dyta vetëm me atë të Juan Ramon Jiménez, Vicente Huidobro, Cezar Vallejo dhe Pablo Neruda.

Ai filloi të shkruante shumë herët dhe në vitin 1937 ai mori pjesë në Kongresin e II Ndërkombëtar të Shkrimtarëve Antifashistë të Valencias (Spanjë). Ai kalon pjesën më të madhe të jetës së tij midis Spanjës dhe Francës: në Spanjë ai mbështet luftën e republikanëve gjatë Luftës Civile Spanjolle – megjithëse duhet të mbahet mend se do të distancohet më vonë nga komunizmi.

Duke u kthyer në Meksikë, në vitin 1938 themeloi dhe drejtoi “Taller”, një revistë që sinjalizon shfaqjen e një brezi të ri të shkrimtarëve meksikanë. Në vitin 1943 ai u zhvendos në Shtetet e Bashkuara dhe u zhyt në poezinë moderniste anglo-amerikane.

Në vitin 1945 Paz hyn në shërbimin diplomatik meksikan: në këto vite ai shkruan “The labyrinth of solitude”, një ese mbi identitetin meksikan.

Ai pastaj martohet me Elena Garro, me te cilen ka nje vajze.

Ai është dërguar nga qeveria meksikane në Francë, ku ai është në gjendje t’i afrohet surrealizmit. Gjatë qëndrimit të tij në Francë, Octavio Paz punon së bashku me André Breton dhe Benjamin Peret.

Ai mori postin e ambasadorit në Meksikë dhe Indi në vitin 1962: ai u largua nga zyra në vitin 1968, pas masakrës Tlatelolco (2 tetor 1968), pikërisht për të protestuar kundër represionit të përgjakshëm kundër studentëve protestues.

Më vonë themeloi dy revista të rëndësishme të kulturës dhe politikës: “Plural” (1971-1976) dhe “Vuelta” (nga viti 1976).

Ndër çmimet më të rëndësishme letrare të marra nga Octavio Paz janë çmimi Cervantes, i dhënë në vitin 1981 dhe Çmimi Nobel për Letërsi në vitin 1990.

Octavio Paz vdiq në Mexico City më 19 prill 1998.

Botimi Çabej me format të madh dhe ilustrime me ngjyra i veprës “Çarli dhe Ashensori i Madh prej Xhami” shqipëruar nga shkrimtari Naum Prifti është pasurim i mirëpritur i përkthimeve të letërsisë klasike për të rinj. Për sa i takon redaktimit, Brikena dhe unë kemi synuar të japim një punë të denjë për të dy emrat e autorëve të dashur Roald Dahl dhe Naum Prifti. ‘Miqësia’ e tyre tridhjetë vjeçare e shprehur në përkthime përmban edhe një interesim të përbashkët jo fort të njohur për të dy. Dahl-i shpesh deklaronte se do kishte dashur të bëhej mjek. Naumi pasi kreu studimet për ndihmës-mjek, u regjistrua në degën e letërsisë. Të dy autorët mund të ishin diplomuar si doktorë ose të paktën t’i shërbenin fushës së mjekësisë, por ishin të destinuar për letërsinë.

Për shkak të përmasave në rritje të infektimit nga fruthi veçanërsisht tek fëmijët e pavaskinuar në Evropë dhe Amerikë, është publikuar një letër e tij me këtë temë. Lexuesit që njihen me autorin e veprave klasike: Çarli dhe Fabrika e Çokollatave, Matilda, Gjigandi i Madh i Mirë, Shtrigat etj, mund të mos e dinë se Roald Dahl ka shkruar ese për shëndetësinë dhe veçanërisht vaksinimin. Letra e tij për të bijën Olivia, e shkruar në vitin 1986 ka dalë në qarkullim për t’iu kundërvënë bojkotimit vullnetar të vaksinës.

“Bija ime Olivia u infektua nga virusi i fruthit në moshën 7 vjeçare. Ndërsa sëmundja dukej se bënte të vetën, unë shpesh herë i lexoja në shtrat pa pasur aspak ndjenjën e panikut. Një mëngjes kur dukej se po bëhej më mirë, isha ulur mbi shtrat dhe po i tregoja sesi mund të formohen figura kafshësh me fije teli. Por kur ajo vetë provoi të ndërtonte një model vërejta se nuk ishte në gjendje të koordinonte aftësitë motorike me ato mendore. Ndihesh mirë? e pyeta. Ndihem si përgjumshem, mu përgjigj. Pas një ore, humbi ndjenjat dhe pas 12 orëve ndërroi jetë. Virusi ishte kthyer në fruth encefalit dhe mjekët nuk mund të bënin më asgjë. Kjo ndodhi njezët e katër vjet më parë në vitin 1962 por edhe sot e kësaj dite nëse tek fëmija i infektuar ndodh reaksioni fatal si ngjau tek Olivia, mjekët janë krejt të pafuqishëm për t’ia shpëtuar jetën. Por prindërit sot kanë në dorë t’i mbrojnë fëmijët nga një tragjedi e tillë. Ata duhet të kërkojnë me këmbëngulje t’i imunizojnë fëmijët nga sëmundja e fruthit. Unë nuk mund ta imunizoja Olivian sepse në vitin 1962 vaksina e aprovuar e fruthit nuk ishte zbuluar. Ndërsa sot vaksina është e gjendshme dhe e gatshme për çdo familje dhe kryhet me një vizitë tek mjeku. Për opinionin e gjerë, fruthi nuk konsiderohet si sëmundje e rrezikshme. Më besoni kur ju them se është fatale. Për mendimin tim, prindërit që refuzojnë tëvaksinojnë femijët po luajnë me jetën e tyre. Në Amerikë, ku imunizimi nga sëmundja e fruthit ashtu si dhe lija e dhenve është i detyrueshëm, këto sëmundje infektive janë eliminuar. Këtu në Britaninë e Madhe, për shkak të prindërve që refuzojnë vaksinimin e fëmijve nga kokëfortësia, injoranca ose frika, diagnostikohen 100,000 raste infektive për vit. Mbi 10,000 vetë do kenë pasoja të ndryshme dytësore nga infeksioni. Të paktën 10,000 individë do pësojnë infeksione të veshit ose në kraharor. Dhe njëzet do jenë raste fatale.

Çdo vit njëzet fëmijë do humbin jetën në Britaninë e Madhe nga fruthi.

Cilat janë rreziqet që i kanosen fëmijve të vaksinuar? Thuajse të paqenësishme. Në bazë tëstatistikave, në një zonë me rreth 300,000 banorë, vetëm një fëmi në 250 vjet do ketë pasoja serioze nga imunizimi prej fruthit. Mundësi që ekziston për një në një million. Mund të thuhet se ka me shumë mundësi që fëmija të mbytet duke ngrënë një copë çokollatë sesa të sëmuret nga vaksinimi kundër fruthit.

Atëherë përse nuk i largoni shqetësimet e kota? Është thuajse krim ta lësh fëmijën të paimunizuar. Momenti më i përshtatshëm është kur fëmija është 13 muajsh por vaksina mund të bëhet në çdo kohë. Fëmijët e moshës shkollore të cilët janë të paimunizuar nga fruthi duhet t’ju luten prindërve tëshkojnë të bëjnë vaksinën sa më parë të jetë e mundur.

Rasti e solli që unë t’i kushtoj Olivias dy nga librat e mi. I pari ishte Xhejmsi dhe Pjeshka Gjigande. Në atë kohëajo ishte ende gjallë. I dyti Gjigandi i Madh i Mirë mban përkushtimin për të pasi atëherë ajo kishte vdekur nga fruthi. Emri i saj e gjeni tëshkruar në faqet e para tek të dy librat. Dhe jam i sigurtë se do ishte shumë e lumtur sikur ta dinte se me vdekjen e saj ajo do shpëtonte jetën e shumë fëmijve të tjerë.”

Mjafton një ëndërr  të dalë në rrugë
ajo  do  ta  nxjerr një qytet në shesh
lufta ëndrrave do i gjejë ëndërruesit
do gjej prijësin e ëndrrave që prijnë…

Ëndrrat për ideal dhe për mirëqenie
janë të ashpra  e tejet të guximshme
ëndrrat e sheshit  s´janë  ëndërra  të
vazove, por ëndrra  me flakë jetësh!

Ëndrrat  pa  punë  e pa bukë s´falin
ato përcaktojnë vet fatin  e qëllimit
fyerja dhe poshtërimi  i nxori nëpër
rrugë, poshtërues janë  maskarenjtë.

Në këtë qytet me përgjakje të rëndë
prehen ëndrra  të të gjitha kohërave;
ëndrra pellazge, epirote, dardaniote
ëndrra kohërash gjysmë të harruara.

Ëndrra, kujdes  nga  intelegjencia e
zezë, nga ndjekës e hetues ëndrrash
ëndërr, ji në kohën tënde mos u jep,
ti je shpresë që banon në  këtë  dhé!…

Atdhe Geci –  Dortmind, 2019

Moikom Zeqo ishte 30-vjeç, kur botoi librin e parë poetik për fëmijë “Stina e balonave”. Pastaj… një herë në dy vjet, e nga një herë vit pas viti, me të njëjtën Shtëpi botuese që ishte e vetmja para viteve ’90, siç ishte “Naim Frashëri”; poeti Zeqo, botoi më pas: “Festa e Abetares” (poezi, Tiranë, 1981),

“Skulptori i dëborës” (poezi, Tiranë, 1983), “Det, o det” (poezi, Tiranë, 1984), “Shtëpiza e pëllumbave” (poezi, Tiranë, 1986), “Çudia e fluturimit” (poezi, Tiranë, 1987), “Syri”, (poezi, Tiranë, 1988), ”Legjenda e Epidamnit” (poemë, Tiranë, 1989), “Tri shkronjat e hënës” (poezi, Tiranë, 1990). Viti 1990 shënon… mbase mbylljen e kapitullit poetik prej nëntë librash.

Edhe gjatë këtyre viteve e në vazhdim, krahas debutimeve në poezisë për të rritur, monografive, studimeve, eseve, analizave, sinopseve, skicave dhe prozës, etj., etj.; Moikomi i kushton një vëmendje të veçantë edhe prozës për fëmijë.

Te kjo prozë, me nota poetike, Zeqo lëvron guximshëm dhe sjellë motive shpesh të panjohura për letërsinë e fëmijëve nëpërmjet  skicës, tregimit, rrëfenjës dhe përrallës, etj. Diapazoni tematik merr përmasa jo të zakonshme. Memoaristika kapërcen vitet dhe shekujt e bëhet bashkëkohore.

Miti dhe mitikja shfaqen kujdesshëm në subjektet e ofruara. Mrekullitë dhe e jashtëzakonshmja e botës përrallore përbëjnë stilin e Zeqos.

Prirja drejt librave enciklopedikë e bëjnë shkrimtarin Moikom Zeqo model të një poliedriciteti dituror.

Fillimisht po ndalem te disa veçori të librave poetikë për fëmijë, duke i lejuar vetes një hapësirë më të madhe shqyrtimi për veprën “Stina e balonave”, që këtë vit mbush 40-vjetorin e botimit. Janë kundrime poetike të një përvoje me zë fëmijërie, që e prezantuan poetin të talentuar edhe në fushën e letërsisë për fëmijë. Edhe pse kanë kaluar 40-vjet, ato mbeten të freskëta edhe sot.

Duke folur për atë fillesë poetike, me të drejtë shkrimtari dhe studiuesi Odhise K. Grillo në një shkrim të tij thoshte: “… autori i ka hyrë me të gjitha forcat letërsisë për fëmijë dhe nuk kemi të bëjmë këtu me një rast të veçuar frymëzimi. …

Origjinalitetin e poetit Moikom Zeqo e shohim edhe në një drejtim tjetër. Ai nuk ndërton vjersha të përgjithshme…, por krijon një fabul sado të vogël… … vjersha të këtij vëllimi kanë fabula domethënëse, të thjeshta e të kapshme, jetësore, që vogëlushët nuk i kanë lexuar tjetër herë”.

Edhe pse erdhi nga letërsia për të rritur, poezitë për fëmijë të këtij vëllimi qenë një befasim i këndshëm, plot vlera për letërsinë shqipe për fëmijë e të rinj. Hyri menjëherë në zemrat e fëmijëve. Rrezatonin krijimet e tij në mendim, ndjenjë e figurë.

Qe një përveçësi dhe risi në raport me botimet poetike të asaj kohe, të cilat kishin një moralistikë të tepruar e të shfaqshme hapur, plot shtampa e pa vlera artistike.

Moikomi, -siç thotë poeti Odhise K. Grillo, – erdhi si origjinalitet. Edhe poezitë mbartnin origjinalitet në ndërtimin dhe zhvillimin fabulor, në rrëfimet zhdërvjellëta përrallore, në krijimin e imazheve ku feksnin metaforat e guximshme e detajet poetike, në pikëpamje të prozodisë ku shkëlqenin asonancat e konsonancat, etj.

Kështu, në vitet ’80, poeti i talentuar Moikom Zeqo, në procesin e tij krijues, i shtoi individualitetit të tij artistik krijues edhe këtë faqe poetike, me botimin e librit “Stina e balonave”. 40-vjet më parë.

Një faqe poetike, ku gëlonin: tema të patrajtuara e këndvështrime të reja, figuracione të pasura, sintaksa poetike me udhëtime metaforash, fantazi të ndezura që të rrëmbenin e të ftonin drejt kozmosit të ëndrrave, detaje magjepsëse me plot të papritura, etj., etj. Të gjitha këto “pushonin” në mbretërinë e motiveve të detit që ishin dhe mbeten edhe sot të shtrenjta për poetin Zeqo.

Teksa afirmohej si poet interesant me plot imazhe metaforike në poezinë për të rritur, në poezinë shqipe për fëmijë e të rinj erdhi si një stinë lodërtare e ëndërrimtare balonash.

Erdhi me këtë magji stine pranvere, me vrapin e shkujdesur të fëmijërisë së poetit përmes valëve të detit durrsak. Por, ama, erdhi “të përkëdhelë” edhe fëmijërinë e lexuesit, me motivet e librit “Stina e balonave”; e pse jo edhe të zbukurojë fëmijërinë dhe rininë time, si dhe rrugën time poetike që kisha zgjedhur si krijues.

Teksa punoja për librin “Stina e balonave” për të parë se ç’solli ky libër në letërsinë shqipe për fëmijë; qëmtimi i mëvonshëm për kontributet e shkrimtarit Moikom Zeqo në këtë fushë më dhanë hapësira të tjera, të reja e më të thelluara në fushën e studimeve të mia vetjake.

Librat poetikë e librat në prozë për fëmijë të botuar deri më tani, si dhe përshtypjet, konsideratat, esetë… etj., etj., ndaj procesit letrar e zhvillimor të kësaj letërsie nëpër vite dhe dekada; mendoj që krijuesit Moikom Zeqo i japin dimensionin e figurës së dijetarit; dimension që është i rrallë në këtë hapësirë letërsie. Duke njohur e studiuar historiografinë e letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj, tek autorët e kësaj letërsie, është i rrallë fenomeni kulturologjik. E kam ndeshur te Naimi, Samiu e Mjedja.

E kam ndeshur te Viktor Eftimiu. E kam ndeshur te Dhimitër Pasko (Mitrush Kuteli). Kjo është arsyeja që na ka lënë perla te “Tregimet e moçme shqiptare”. E kam ndeshur te Profesor Odhise K. Grillo. Kjo është arsyeja që përkushtimi i tij ndaj letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj qe një model prej krijuesi. La një thesar librash si askush, duke lëvruar pothuajse të gjitha gjinitë dhe zhanret e kësaj letërsie. Përveç kësaj biblioteke fatlume, shkrimtari Grillo edhe në fushën e studimeve kontribuoi më shumë se kritika letrare, respektivisht me serialin “Panoramë letrare 1, 2, 3”, si dhe me Lexikonin e Shkrimtarëve shqiptarë për fëmijë (1872 – 1995, Botime Enciklopedike, Tiranë, 1997).

E kam ndeshur te Ibrahim Kadriu. Kjo është arsyeja që tregimet dhe romanet e tij janë copëza gravurash dhimbjesh e jetë-lirije që e ëndërronte në vite e dekada Kosova martire, ndërsa tani Kosova e puth tokën e saj me loçkën e zemrës. Po përmend disa vepra syresh: “Pas kthimit”, “Kohë e të korrave”, “Epoka në figura”, “Qerrja e dritës”, “Më shumë se një lojë”, “Përrallorja”, “Vite me plagë”, “Çuni i kohës së Lekës”, etj. E kam ndeshur te Ismail Kadareja. Kjo është arsyeja që na ka lënë vlera të njëmendta tek poema për fëmijë duke i dhënë dimension historik asaj gjinie, ku flasin epokat si dëshmi të patjetërsueshme të qëndresës, jetesës, ekzistencës e mbijetesës së Shqipërisë. Po përmendim poemat: “Princesha Argjiro”, “Gurëgdhendësit”, “Në muzeun e armëve”; dramat për fëmijë: “Plaga e dhjetë e Gjergj Elez Alisë” e “Kështjella e helmi”. E kam ndeshur te Vedat Kokona.

Kjo është arsyeja që na ka lënë realitete pa zbukurime e të drejtpërdrejta në një pjesë dramaturgjike në vargje, në përkthimet e fabulave (po përmend La Fontenin që ka bërë epokë), në përkthimet e përrallave e tregimeve të shumë autorëve të huaj, që krijimtaria e tyre ka qenë amanet për brezat me moshë fëmije.

E gjeta dhe tek poeti, prozatori, eseisti, analisti, etj., Moikom Zeqo, të cilin po e bëj objekt shqyrtimi të shkrimit tim. Janë të njohura për mua, por të panjohura për kritikën letrare, e cila nuk e tha fjalën si duhet dhe mbeti në kufijtë e recensionit, për krijimtarinë për fëmijë të Moikomit.

Janë të njohura për mua, por të panjohura për kritikën letrare, e cila nuk e tha fjalën (ende dhe sot) për vlerat që mbartin pasthënia (Në vend të pasthënies) te libri “Princi i Vjeshtës” (përralla, tregime dhe skica, Toena, Tiranë”, 1995); pasfjala te libri “Tre libra në një” (Vetëm për fëmijë 100 vjeç dhe pleq 10 vjeç, Sh. B. Florimont, Tiranë, 2002), parafjala e pasfjala te libri “Enigma E. Y. dhe Kalorësit Dardanë” (Tregime për pleq 10 vjeç dhe fëmijë 100 vjeç, Sh. B. Erik, botimi i parë, Tiranë, 2012), si dhe pasfjala te libri “Aventurat e fundit të Gishtos” (përralla) të autorit Frederik Rreshpja.

Këto shënime autori Zeqo i ka hedhur kohë pas kohe. Këto shënime, që në të shumtën e rasteve dalin jashtë kufijve të librave autorialë, edhe pse janë bashkëudhëtare me disa libra të tij, ata janë traktate filozofiko-eseistike e artistike në shërbim të rritjes së mëtejshme të letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj, si: -Ç’do të thotë të shkruash për fëmijë, -Pse është e vështirë kjo letërsi, -Si duhet te jetë ajo në raport me shkrimtarin, me kohën dhe universin fëmijëror, etj. Moikomi, duke qenë nga natyra sa poetik aq dhe konçiz, sa domethënës aq dhe pasionant, sa filolog aq dhe kulturolog, këshillat dhe sentencat e tij janë thelbi i misionit të shkrimtarëve që kanë vendosur të shkruajnë për fëmijë e të rinj, se ç’detyra I presin për të shkruar vepra të jetueshme. Ato janë të vlefshme dhe aktuale edhe sot, kur Letërsia shqipe për fëmijë e të rinj nuk mbart vlera dhe cilësi të dukshme, kur Letërsia shqipe për fëmijë e të rinj çdo ditë njeh tkurrje dhe zërin e ka më të vogël.

Literaturë e shfrytëzuar:

-Kongoli, Fatos: Një tingull origjinal (Mbi përmbledhjen me vjersha “Stina e balonave” të Moikom Zeqos, rev. Nëntori, nr. 9 / 1979.

-Çullhaj, Myzejen: Rreth librit për fëmijë “Skulptori i dëborës” i Moikom Zeqos, gaz. Adriatiku, 19.02.1984.

-Çullhaj, Myzejen: Recension për vëllimin “Det, o det” të Moikom Zeqos, rev. Nëntori, nr. 6 / 1985.

-Grillo, K. Odhise: Panoramë letrare 3 (nëpër faqet e letërsisë sonë për fëmijë) – Toena, Tiranë, 2000. Shkrimi: “Stina e balonave” e Moikom Zeqos dhe disa problem të poezisë për fëmijë., f. 114 – 128.

-Bishqemi, Prof. as. Dr. Astrit: Histori e Letërsisë Shqiptare për fëmijë e të rinj (Botim i tretë, i plotësuar dhe i përmirësuar), dy Lindje dhe dy Perëndime, Tiranë, 2008; f. 165; f. 231 – 233.

-Bishqemi, Prof. as. Dr. Astrit: Autorë të Letërsisë shqiptare për fëmijë e të rinj (1886 – 2009) –Fjalor enciklopedik-, dy Lindje dhe dy Përendime, Tiranë, 2009; Zeqo, Moikom f. 325 – 325.

-Bishqemi, Prof. as. Dr. Astrit: Bibliografi e kritikës letrare për fëmijë, fjalor enciklopedik, Albtipigrafia, Tiranë, 2017; germa Z.

Destinacioni eshte i parendesishem .
Per udhetaret emigrandë
Ata hapin syte
dhe shikojne rruge
por pa nje gjurme ankthi
apo keqardhje ?
Eshte e mundeshme
qe mos ekzistenca e logos
te marre kuptimin

nga çdo gje te larget

Kjo na ben te gjithve te ndryshem ..
me te qarat e te qeshurat tona
Por njeriu i keq.. zemer lig
fsheh çdo mister djallezie

per delirin e e pabesise ..
demonet i kanë pushtuar shpirtin,
djalli hedh vallen
ne rruget e shtruara me gjethe te vyshkura,
nga myku i kohes
Destinacioni i tijl!?

Te arrijë ..fusha te arta .. e oaze misterioze .

Savanat i kanë ngushtuar shpirtin
Venat po i turfullojne,
Vullkanit..askush s’ia pret dot rrugen
te derdhe llaven e tij te zjarrte

Destinacioni .. fik shpirtrat e misterit te njeriut
fatkeq e delirant !!

Aida Meti

1. Katedralja e Parisit!Autori Victor HugoTitulli origjinal i veprës: Notre-Dame de Paris Data e botimit:14 Janar 1831

2. Titulli: Katedralja e ParisitAutori: Victor HugoShqipëruar nga: Bujar Doko Shtëpia botuese: Mësonjtorja e parë.Viti I botimit: 2002 Vendi I botimit: Tiranë

3. “Novelist, poet, dhe dramaturg, me i madhinga shkrimtaret Romantik te Frances. Neparathenien e tij te drames CROMëELL (1827)Hugo ka shkruar qe romanticizmi eshteliberalizmi i literatures. Hugo krijoi versionin etij te noveles historike, duke kombinuardetaje konkrete historike me nje imagjinat tegjalle, melodramatike dhe edhe ethe-lenese.Nder veprat e tij me te medha jane Temjeret dhe Kurrizua i Notre Dame.”

4. Në kohën kur Hugo ishte duke shkruar, Notre Dameishte duke rënë, dhe kishte shumë pak respekt përarkitekturën e saj. Asgjë nuk ishte bërë për të riparuar dëmin e bërë gjatëRevolucionit Francez. Megjithatë, lëvizja romantikeletrare konfiskoi mbi katedrale si një simbol i së kaluarëssë lavdishme të krishterë Francës. Hugo admironte pikturën Eugene, përpiqej për tëpërfaqësuar Notre Dame si qendër kulturore dhepolitike të Parisit. Nxitur nga romantiket, gradualishterdhi në Paris për të parë Notre Dame si një monumentkombëtar dhe simbol i Francës. Me 1845, një program masiv për restaurimin e NotreDame filloi.

5. Romani është i përqëndruar kryesisht me temën erevolucionit dhe konfliktin social. Hugo ishte ishqetësuar thellë nga dallimet e klasës që tëpërcaktuara në Revolucionin francez 1789 në lëvizje.Mosmarrëveshjet midis klerit, fisnikërisë, dhe pasurisëtëTretë, (një klasë e mesme e artizanëve,mjeshtrit,dhe intelektualët) përmbysën monarkinë dhe krijuannjë qeveri republikane që nuk njohu privilegjet eveçanta të aristokracisë dhe Kishës. Shkrimi gjatëRevolucionit të korrikut 1830, Hugo ishte më ivetëdijshëm për ndarjen e klasës më mirë se kurrë.

6. Fakti që çdo karakter është një jetimgjithashtu evokon përkeqësimin e sistemitfeudal. Shoqëria franceze shihej si një familjegjigante e lumtur nën mbretërit Bourbon dheshkatërrimi i kësaj njësie të familjes në romanparalajmëron luftërat civile që do të ndajnëkombin në dy fillime në vitin 1789.

7. Tema e determinizmit dominon romanin,sidomos në skenën ku Frollo shikon një mizëtë kapet në një pëlhurë merimange. Shumëkaraktere në roman nuk besojnë në vullnetine lirë.

8. Më 6 janar 1482, në Festën e Budallenjve, në Paris, Kuazimodozgjidhet Mbreti i Budallenjve, si personi më i shëmtuar i Parisit. Esmeralda, një cigane e bukur, me një zemër të butë dhe bujare,kap zemrat e shumë njerëzve duke përfshirë edhe ato të kapitenFebysit dhe të një poeti të varfër, Pier Grenguarit, por veçanërishtato të Kuazimodos dhe të babait të tij në shpirt, Klod Frolloit.Frollo kishte mbetur në mes dy zjarresh, në mes të dashurisë dhetë rregullave kishtare. Ai e urdhëron Kuazimodon ta rrëmbejë Esmeraldën, porKuazimodo papritur kapet nga kapiten Febysi dhe rojet e tij, i cili eshpëton Esmeraldën. Kuazimodo dënohet me dy orë qëndrimi në shtyllën e turpit. Aibënë thirrje për ujë. Esmerlada, duke e parë etjen e tij, i jep të pijëujë. Ajo e shpëton atë dhe e kap zemrën e tij.

9. Më vonë, edhe Esmeralda akuzohet përtentativë vrasje ndaj Febysit, të cilin nëfakt Frollo kishte tentuar ta vrasë, pasi e shehatë duke dashur të vë dorë mbi Esmeraldën, ecila dënohet me vdekje me varje. Duke e dërguar atë tek trekëmbëshi,Kuazimodo zbret poshtë përmes një litari tëNotreDamit dhe e fut atë brenda katedrales,nën ligjin e strehimit.

10. Klopini, një interpretues rrugësh, i fton endacakëttjerë në rrethimin e katedrales dhe në shpëtimin eEsmerladës. Kur i sheh Kuazimodo, i cili supozon se ata janë atypër ta lënduar Esmeraldën, i përvishet largimit të tyre.Mirëpo Esmerlada shpëtohet nga Frollo dhe burri i saji rremë, Grenguari. Por pas edhe një përpjekjeje tëdështuar për të fituar dashurinë e saj, Frollo etradhton atë duke e dorëzuar tek ushtarët dhe eshikon varjen e saj. Kur ai qesh gjatë varjes sëEsmeraldës, Kuazimodo e shtyn atë nga lartësitë eNotre Damit, në vdekjen e tij.

11. Kuazimodo pastaj shkon tek trekëmbëshi imadh i Monofokinit dhe shtrihet ngjitur mekufomën e Esmeraldën, ku e kishin hedhurpas ekzekutimit. Rreth 2 vite më vonë, i gjejnë dy skelete tëpërqafuara, të cilat kur përpiqen t’i ndajnë,kthehen në pluhur.

12. Autori e ka ndarë librin nëlinja (libra) dhe nënlinja.Tëcilat janë:

13. Salla e Madhe, Pier Grenuari, Imzot Kardinali, Usta Zhak Kopenoli, Kuazimodoja,Esmeralda.

14. Nga Shila te Karibdi, SheshiGrev, Të puthura për goditjet, Ngatërresat që I dalin njeriut kur ndjek njëgrua, Ngatërresat vazhdojnë, Kotruvja e thyer, Një nate dasme.

15. Katedralja e Parisit, Parisi nga lart.

16. Shpirtrat e mirë, Klod Froloi, Bariu I një kopeje bagëtish të egra është më Iegër se ato vetë, Qeni dhe I zoti, Vazhdimi I kapitullit për Klod Froloin, Armiqësia e popullit.

17. Abbas beati Martini, Ky këtu do ta vrasë atë atje, Libri do ta vrasë ndërtesën.

18. Një vështim I paanshëm mbi sistemin e vjetërgjygjësor, Vrima e miut, Historia e një kulaci me miell misri, Një lot për një pikë ujë, Fundi I historisë së kulacit.

19. Sa e rrezikshme është t’ia besojë njeriu të fshehtën e tij një dhie, Tjetër gjë është prifti, tjetër gjë është filozofi, Kambanat, ANAAKH, Dy burra të veshur me të zeza, Pasojat që mund të sjellin 7 mallikime të bëra nëqiell të hapur, Murgu-Fantazmë, Dobitë e dritareve që bien nga lumi

20. Skuda e shndërruar në një gjethe të thatë, Vazhdimi I kapitullit mbi skudën e shndërruarnë gjethe të thatë, Fundi I kapitullit për gjethen që u shndërruanë gjethe të thatë, Lasciate ogni speranza, Nëna, Tri zemra burrash, të mbrujtura ndryshe.

21. Klappia, Gungac qorr me një sy dhe I calë,I shurdhër, Argjilë dhe kristal, Celësi I portës së kuqe, Vazhdim I kapitullit për celësin e portës sëkuqe.

22. Në rrugën e Bernardinëve, Grenguarit I lindin njëra pas tjetërs ide tëshkëlqyera, Behuni endacak, Rroftë hareja, Nje mik që të prish punë, Qelia ku mbreti Luigji I Francës I falet Zotit, Tehet e shkurtra tringëllijnë, Shatoper o burra.

23. Papucja, La creatura bella bianco vestita 1)(Dante) Martesa e Febysit, Martesa e Kuazimodos.

24. Dashuri dhe romancë, Poezi dhe poetë, Paris,Mani,Aftësi të kufizuara apo persona tësfiduar fizikisht, Mesjetë, Katedrale,Priftërinj, Sipmati, Ciganë. Me këto fjalë kycemund të na kujtohet e gjithë historia.

25. Parisi është kryeqyteti I Francës Në tekstet emoçme latine Parisi emërohet edhe Lutetiaapo Lutezia. Lumi Sena e ndan qytetin në dypjesë. Pjesa veriore (rive droite „bregu idjathtë“) dhe pjesa jugore (rive gauche „bregui majtë“). Parisi zyrtarisht numëron 2.138.551banorë, ndërsa në krahinën e Parisit jetojnë11.564.680 banorë.

26. Kuazimodo: Gjashtëmbëdhjetë vjet para se të shkruhej“Katedralja e Notre Dame” një të dielë të bukur në mëngjsishte e djela e bardhe, një krijesë e gjallë ishte lënë pasmeshës në katedralen e Shën Mërisë së Parisit, mbi njështrat të vogël druri. Ai nuk ishte një fëmijë si të gjithë tëtjerët se cfarë kishte ndryshe.Të gjithë njerëzit që eshikonin thoni se ishte gjysëm njeri gjysëm majmun. Atathonin se ishte I dërguari I djallit.

Por pavarësisht fjalëve tëtyre, arqidhjaku I katedrales, Klod Frolo, e mori dhe e rritivetë atë. Quazimodo u rrit në atë katëdrale, duke ju rënëKëmbanave, nga të cilat ai humbi edhe dëgjimin. Ai ishtenje njeri I mirë, por kur bëhej fjalë për sjelljen me njerëzitqë e rrethonin ishte I keq sepse të gjithë silleshin keq metë, dhe ai po ligësi iu përcillte.

27. Esmeralda:Vajza e humbur e Motrës Gudule,La Esmerelda është një balerin e bukur ciganerrugësh. Së bashku me dhinë e saj, Xhali, ajo Imahnit të gjithëv me truket magjike.Ajomban një hajmali dhe xhingla të tjera rrethqafës së saj për të ndihmuar atë.

28. Arqidhjaku Frolo: Një prift në Notre Dame,Frollo është edhe antagonisti nëroman. Megjithatë, ai nuk është një prirje e keqetipike e karakterit për të shkaktuar dhimbje dhevuajtje, në vend të kësaj, ai është shumë endritshëm dhe i mëshirshëm. Epshi i tij obsesivpër La Esmerelda I shkakton saj ekzekutim. Pamarrë parasysh se sa e vështirë, ai përpiqet tëbëjë njerëzit ta duan atë, por ai vetëmpërfundon duke shkaktuar dhimbje të saj.

29. Kapiten Febys:Kapiteni ruan La Esmereldanga Quasimodo. Ai nuk e do atë, por përpiqettë josh atë dhe një numër të grave tëtjera. Frollo I gjuan atij me thikë dhe të gjithëe lënë atë për të vdekur. Ai rimëkëmbet, pornuk arrin të flasë deri kur La Esmereldadënohet me vdekje për vrasjen e tij. Aipërfundon duke u martuar me Fleur-de-deLys Gondelaurier.

30. Pier Grengoire: Një dramaturg luftuar dhefilozof. La Esmerelda e shpëton atë nga tëqenit i varur nga një grup I keq dhe bie dakordtë martohet me atë për katër vjet. Ai mëvonë bashkohet me grupin e keq dhepadashur ndihmon Frollon t’ia dorëzojë LaEsmereldan autoriteteve.

31. Xhali: Dhija e La Esmerelda-s. Xhali mund tëkryejë truket e magjike dhe magji nga njëgrup të letrave. Në gjyq Xhali e LaEsmerelda’s është akuzuar për të qenë tëpushtuar nga djalli. Gjithashtu ajo është e thirrur edhe në gjyqin eEsmeraldës si një dëshmitare.

32. Romani është vlerësuar shumë, për mënyrëne shkrimit të tij. Ai është I realizuar edhe nëfilm të animuar. Ky I fundit ka marrë shumëkritika pasi, të gjithë e vlerësojnë atë njëhistori për të rritur dhe jo për fëmijë. Por, silibër ajo është e vlerësuar në rangjet më tëlarta.

33. “Katedralja e Parisit” është një libër që tërrëmbën. Leximi I saj nga fillimi deri në fund,të bën që të mos e kuptosh më botën përrethpor të fillosh të filozofosh brenda kufijve tëlibrit. Pjesët në këtë libër janë të lidhurashumë ngushtë me njëra tjetrën saqë do ishtee pamundur për mua të zgjidhja një pjesë tëparapëlqyer.

34. Hugo pranon se fati luan një rol të fuqishëmpor do të thotë se vullneti i lirë është imundur. Hugo sugjeron se qëndrimideterminist dhe dorëheqja e vullnetit të lirëështë ajo që lejon të bëhesh një person i tillëtmerrshëm. Hugo sugjeron që të gjithë neduhet të ushtrojmë vullnetin tonë të lirë përtë mbajtur sensin tonë të moralit dhepërgjegjësinë për veprimet tona.

VOAL – Vladimir Majakovski u lind më 7 korrik 1893 në Baghdati, Gjeorgji, bir i një pylltari i cili, megjithatë, e lë atë jetim shtatë vjeç, për këtë arsye ai është një fëmijë rebel dhe mjaft i komplikuar.

Ai shkoi në Moskë në moshën trembëdhjetë vjeç së bashku me motrat dhe nënën, ku deri më 1908 studioi në gjimnaz, dhe pastaj u muar me aktivitet revolucionar: ai u bashkua me Partinë Punëtore Social Demokrate Ruse dhe u arrestua në disa raste.

Pasi lirohej, ai binte prapë në burg për periudha të shkurtra kohe, para regjistrimit – në vitin 1911 – në Akademinë e Pikturës, Skulpturës dhe Arkitekturës në Moskë: këtu ka mundësi për t’u takuar  me David Burljuk, i cili ofron atij 50 kopekë në ditë për të shkruar, pas leximit të disa prej vargjeve të tij.

Debutimi letrar

Në maj të vitit 1913, pra, Vladimir Mayakovski kishte mundësinë të botonte në treqind kopje të litografuara “Ja!” ( “Unë” në shqip), përmbledhjen e tij të parë të poemave, disa muaj pasi një pjesë teatrore me të njëjtin emër, në të cilën është nisur nga ekuacioni i famshëm i Vladimirit që barazon Futurizmin me Revolucionin rus, vihej në skenë në një teatër Shën Petersburg.

Në vitin 1912 Majakovski u bashkua me Kubo-Futurizmin rus dhe nënshkruan manifestin “Shuplakë shijeve publike”, ndër te tjerë me Khlebnikov, me të cilin deklaron se duan të shkëputen nga formulat poetike të së kaluarës për të zhvilluar një sintaksë dhe leksik të revolucionit në shenjë të lirisë së madhe të botimit, të faqosjeve, renditjeve, shkronajve dhe formateve.

Në 1915 ai botoi “Oblako v stanach” ( “Re në pantallona” në shqip), e ndjekur vitin e ardhshëm “Flejta-pozvocnkik” (Fyelli i eshtrave). Vladimir Majakovski, pra, vendos për të vënë talentin artistike në shërbim të revolucionit bolshevik, duke afirmuar nevojën për një propagandë të revolucionit përmes poezisë.

Vladimir Majakovski dhe avant-garda

Ai lufton, që në fillim të futurizmit, kundër letërsisë dhe artit të së kaluarës, siç dëshmohet nga zgjedhjet e tij stilistike dhe dëshira për t’i dhënë një mënyrë të qëllimshme në tekstet e tij.

Së bashku me Kazimir Malevich ai nënshkruan manifestin e Suprematizmit.

Ai kontribuon në themelimin e gazetës “Iskusstvo Kommuny” ndërsa në punëtoritë dhe fabrika organizonin lexime poezish dhe debate, duke favorizuar formimin e grupeve futuriste komuniste në lagje të klasës punëtore. Shumë nga përpjekjet e tij, megjithatë, janë kundërshtuar nga qeveria: së pari nga regjimi carist dhe më vonë nga diktatura staliniste.

Disa vjet më vonë realizon vepra si: “Çfarë do të thonit nëse …?”, “Kampionati i luftës botërore”, “Kompania e djeshme”, “Mënyra të ndryshme për të kaluar kohën duke kremtuar festat” e tjerë.

Pas punës në Agjencinë Publike të Komunikimit ROSTA Majakovski në vitin 1922 themeloi Frontin Levyi Iskusstva, Fronti i Majtë i Arteve, me qëllim minimin e kulturës së vjetër dhe, me ndihmën e shokëve të tij, për zbulimin e një kulture të re.

Udhëtimi në Shtetet e Bashkuara

Në maj të 1925 Majakovski lë atdheun e tij dhe shkon në Shtetet e Bashkuara: ku ai do të qëndrojë deri në fund të verës, duke marrë shumë mbresa. Këto do të marrin formë njëzet e dy poezi të “Ciklit amerikan” të cilat Mayakovsky i boton pask kthimit në BRSS, në mes të dhjetorit 1925 dhe janarit 1926, në gazeta të ndryshme dhe revista.

Boton edhe “Zbulimi im i Amerikës”, një përmbledhje shkrimesh kundërthënëse, ku zemërimi e trishtimi për shkak të kushteve të punëtorëve në fabrika, ndërthuren me gëzimin dhe entuziazmin.

Poeti dhe dramaturgu

Më 1926 Majakovski u përfshi thellësisht në skenarët kinematografikë “Djemtë”, “Elefanti dhe shkrepsja”, “Zemra e kinemasë, e cila është qendra e ekranit”, “Si jeni”, “Dashuria e Sckafoloubov, apo dy epoka, ose një stil muze “dhe” Dekabriuchov dhe Oktiabriuchov “.

Pastaj botoi poemën “150000000” dhe dramën “Mister qesharaku”, që përshkruan aspektet komike të revolucionit në të njëjtën temë me komeditë “Banjo” dhe “çimka”, poemat “Mirë!” dhe “Lenini”, propagandë proletare në të cilën ai shfaq dhe në mënyrë kritike paraqet problemet e jetës së përditshme në botën borgjeze.

Veprat e fundit

Pra, Majakovsky kompleton “Harrojeni zjarrin e vatrës”, “Shoku Kopytko, ose hiqe dhjamin!” dhe “Historia e revolverit”.

Në vitin 1930 fillon prologu i një poeme të papërfunduar, të titulluar “Me plot zërin”, i cili përfaqëson testamentin e tij shpirtëror. Vladimir Vladimiroviç Majakovski vdiq i vetëvrarë më 14 prill 1930, me një plumb revoleje në zemër: një ngjarje tragjike edhe sot e kësaj dite e pasqaruar, me sa duket nga një nderthurje e zhgënjimeve dashurore, politike si dhe i tronditur nga fushatat politike kundër tij. Në letrën e lamtumirës ai kishte kërkuar të mos fajësohet askush dhe të mos ketë thashetheme, duke iu kërkuar falje familjarëve dhe shokëve./VOAL

Sot te gjithe deputetet u mblodhen ne Parlamentin e Kosoves per te bere vajin e qyqeve per ikjen e qytetarve ne vazhdimesi nga Kosova. Ata u mblodhen jo per te vendos dicka te menqur pos per te kukate,per te vajtu si qyqet per ikjen e popullit nga vendi,per te pare se pse po ike,kush po i shtin me ik.Eshte e pakuptuimet te thirret nje seance e natyres se ketille,sepse ndalimi i ikjeve nuk ndalet me sesanca e as me rezoluta.Po pse te diskutohet ne Seancat Parlamentare per dicka qafre nuk jane fajtor qytetaret.Popullata qe moti po ike jo me fajin e vete ,por pikerishte me fajin e pushtetareve dhe te ketij Parlamenti,te cilet per keto 20 vite nuk bane asgje qe te mos vjene deri te nje situate e ketille.Qyetaret tane e priten lirin duke menduar se do ta gezojne,por u mashtruan,per ta nuk erdhi liria e deshiruar,per ta erdhi deshprimi ne kete liri per te cilen u derdh gjak.

Nuk jane fajtor qyetaret qe po ikun,kush ik me qejf nga vendi i vete,nga vendi se ku ka linde e rrite,ku eshte shkollue,por ikun nga zori,po ikun nga katilat qe e kane kap e zapu pushtetin,po ikun nga  ata cilet po e vjedhin dhe plaqkisin kete popull qe 20 vjet te cilet u pasuruan ne pakufije,thjeshte po ikun nga ata cilet e shkaterruan kete vend.Populli po ike nga ata te cilet asgje nuk bane qe kjo rini te mbese ne vend,te mos ike,nuk e zhvilluan vendin,nuk happen vende te reja pune,nuk krijuan kushte qe populli dhe rinija te mos ike.Po ikun nga  ata cilet po e keqeverisin kete vend duke shpenzu para publike ne ne zhvillim por per luksin e tyre,per udhetimet dhe kenaqesit e tyre vend e pa vend.

Ju deputet dhe qeveritar qe sot derdhet lot korkodili ne Parlament qe po ju ik populli,ai nuk po ike por ju po e ndiqeni nga ky vend duke ua mos siguru kushtet elementare per jetes,ata poi kun sepse nuk kane buk per vehte dhe femijte e tyre,ndersa ju dhe femijet e juaj jetojne ne luks nga parat e popullit,shkollohen jasht vendit me parat e vjedhuar nga populli.Nuk mundeni edhe nese debatoni per ikjet edhe me jave te tera te gjeni shkaqet,sepse shkaktar jeni ju vete,ju deputetet dhe pushtetaret qe jetoni si parazita ne korriz te popullit.Po ju jeni fajtor e askush tjeter qe e keni pru popullin dhe rinin ne kete situate qe te ike nga vendi,sepse asgje nuk bete per ta.Kethejni pasurin e vjedhur,te plaqkitur per 20 vite,kethejeni parat e vjedhura nga Fondi 3% dhe Fondi vendlindja thrret gjat luftes e te bartuar me thas pas luftes,do te grumbulloheshin aq para sa per ti hape mbi 300 mije vende pune,por ju nuk zgjodhet te hapen 300 mije vende pune qe te mos kete ikje,por ju e zgjiodhet rrugen e hajnise.Ky eshte shaku pse po ike populli dhe rinia nga ju si nga gjelati,sepse te ju eshte pergjegjesia se pse po populli.Historia do te ju denoj qe po e detyroni popullin te ike nga vendi i vet ne te cilin nuk e perjetuan lirin aq shume te pritur.