Hapet dera. E drunjtë. Hoteli luksoz “Xheferson”. Kam ndaluar pranë hyrjes. Rruga nr. 16. Sinjalet e emergjencës i mbaj të ndezura. Udhëtari Shtainfel, mbi të tetëdhjetat, i jep diçka dorëtarit dhe afrohet ngadalë. Buzëqesh. Ulet në sediljen e pasme.

– S’është e lehtë të prisni këtu! Rrugë e rëndësishme kjo, – qesh.

Në anën tjetër, banesa madhështore e ambasadorit rus. Dikur ambasada e BRSS-së. Ruhet natë e ditë nga policia sekrete. “Çerdhe agjenturore”, them me vete. Pikërisht këtu, oficeri i marinës amerikane, John Anthony Walker Jr., në gjendje të çrregullt mendore, kaloi portën e zymtë prej hekuri dhe befasoi shefin e KGB-së në ambasadë, Boris Solomatin.

– Dua të fitoj para, – i tha amerikani. – Le të bëjmë marrëveshje bashkëpunimi.

Solomatin menjëherë e mori lart në zyrën e tij. Biseduan dy orë.

– Më bëni përshtypje, – i tha në fund të takimit shefi i agjenturës ruse. – Nuk jeni si të tjerët që i ndez dashuria për komunizmin. Keni ardhur thjesht për biznes.

Walker dorëzoi dokumente tepër të rëndësishme, ku vërtetonte se kishte hyrshmëri te kodet sekrete të Marinës Amerikane, ndërsa Solomatin e shpërbleu me disa mijëra dollarë.

Ndonëse nën vëzhgimin e rreptë të postës së FBI-së, e vendosur në anën tjetër të rrugës, ai mundi të dalë pa u kuptuar, fshehur në automobilin e ambasadës. Për dy dhjetëvjeçarë rresht, oficeri Walker u vu në shërbimin e armiqve të vendit tij. “Veprimtaria agjenturore i siguroi Moskës njohuri të konsiderueshme rreth luftimit në det”, do të shprehej Sekretari i Mbrojtjes, Caspar Weinberger.

– E bukur! Ja, Shtëpia e Bardhë në ballë!

Shihemi në pasqyrë.

– Nuk kemi për të vajtur atje! – qesh me zë.

– Adresë keni vënë qytezën Ferfaks, Virxhinia.

– Banon një ish-koleg. Kemi punuar bashkë në universitetin e “Xhorxhtaunit”, në Katedrën e Gjuhësisë.

– Keni ditë në hotel?

– Përse më pyesni? Ngaqë është i shtrenjtë?

Mbetem i pagojë. Ndonëse e kam detyruar veten t’u qëndroj larg pyetjeve të tilla, kureshtja orientale edhe këtë radhë e mposhti vetëpërmbajtjen oksidentale. Skuqem!

– Bëra shaka! – shihemi në pasqyrë. – Kam ngrënë një darkë në restorantin e hotelit. Prandaj… gatuhet mirë.

Ibrahim Rugova më ftoi si përfaqësues i ambasadës shqiptare në Uashington. Priste miqtë amerikanë. E kishin nderuar në zyrat më të larta të shtetit. Të ftuar nderi kishte Sekretarin e Mbrojtjes, William Perry. Në hollin e hotelit, Rugova u afrua të shtrëngonte duart me mua. Adnani, shoqëruesi personal i sigurisë, e tërhoqi menjëherë në anë. Mbeta i shtangur. Edhe Rugova u befasua. Adnani buzëqeshi.

– Zoti kryetar, ishit poshtë një objekti që mund t’ju merrte jetën, – bëri me shenjë lart. Varej një shandan i madh prej kristali. Rugova më përqafoi. Në darkë më uli pranë vetes. Respekt vëllai.

Sekretari Perry gjatë fjalës përshëndetëse i tha:

– Do të na keni pranë!

Përse më shfaqet si në ëndërr darka? Ngaqë Dardania është pjesërisht e çliruar…? – them me vete. Festojnë! Marr frymë thellë.

– Cila gatesë ju pëlqeu më shumë? Kam dëshirë ta provoj kur të kthehem.

“Çlirimi i plotë i Dardanisë”, them me vete.

– Të më falni! Ka vite…

– Mund t’ju pyes nga jeni? Më lejoni ta gjej vetë! – vështron i përqendruar në pasqyrë. Flet nën zë. – Albania?

– Po, profesor! Më befasuat! Cila fonemë ju solli në gjetjen e saktë?

– “R” dhe “L”.

“…Për të prodhuar ‘R’ dhe ‘L’ pa u dalluar nga anglezët, kërkohet një rilidhje e elementeve të caktuara të qarkut në tru…”, na mësonte në shekullin që lamë pas Petro Zheji. Eh, gjigant, kush të kuptonte atëherë?!

– Shkenca e gjuhësisë të mahnit me zhvillimet e fundit. Tani mund të shohim edhe cila pjesë e trurit aktivizohet gjatë mësimit të gjuhës së huaj, – mbështet kokën prapa i kënaqur.

– MRI?

-Po! Magnetic resonance imaging and electrophysiology. Mësimi i gjuhës së huaj e zhvillon shumë pjesën e trurit ku ndodh procesi… edhe kujtesën.

– Doni të thoni se e forcon kujtesën?

– Jo vetëm aq, por ndikon të mos prekemi lehtë nga sëmundja Alzheimer.

– Profesor, ju falënderoj shumë! Mësova diçka të re. Shqiptarët, për arsye të ndryshme, në masë kanë mësuar pa vështirësi gjuhë të huaja.

– Ju ndihmon gjuha juaj. E vjetër.

– Ka edhe gjuhë të tjera…

– Po, por nuk janë pranë rrënjës. Vepra e gjuhëtarit shqiptar Petro Zheji, “Shqipja dhe Sanskritishtja” e shpjegon këtë. Kolegu tek i cili po shkojmë beson shumë në zbulimin e tij.

– Mos doni të thoni se ka studiuar gjuhën shqipe?

– Është marrë me të.

Petro Zheji ka lënë mesazh.

– Kur të kthehesh nga puna më merr në telefon! Është urgjente!

Shqetësohem. Zëri i Petros është i thellë. Ndryshe. E marr menjëherë.

– Dëgjomë me vëmendje! Duhet të largohem prej këndej. Zonja e shtëpisë është e alarmuar. E kanë kërcënuar. Duan të më helmojnë. Nuk po të flas më gjatë!

Si juristin Aristidh Kolën, them me vete. “…Arvanitasit janë krijuesit e Greqisë së re”, tha shqiptari i madh dhe e mbaruan.

– Nisem me avionin e parë!

Piloti lajmëron: “Do të vazhdojmë të fluturojmë rrotull aeroportit. Presim që pista të pastrohet. Jemi brenda një stuhie dëbore”. Hap mbulesën e kauçuktë të dritares. Bardhësi. Vajza e re ulur pranë meje pyet stjuardesën nëse mund të ndezë celularin. Ajo e kundërshton me tundje të kokës.

Në aeroportin “Metro” të Detroitit ka dalë Petro dhe zonja e shtëpisë, ku banon me qira ai. Zonja flokartë, të dredhura, lëshuar mbi supe, sykaltër, trup elegant, veshur me sqimë, shikon përreth e shqetësuar. Dikush e ndjek.

– Më bëre merak! – Petro afrohet i gëzuar. – Kemi dy orë që të presim. Dëbora ka filluar në mesnatë. Njihu me zonjën!

Shtrëngojmë duart.

– Flasim rrugës!

Zëmë vend në sediljen prapa. Zonja nget automobilin ngadalë për tek agjencia e kamionëve me qira, “U-Haul”. Herë pas here, fordi shket mbi dëborën e ngrirë. Vetëm një linjë është e hapur. Pirgje dëbore mbulojnë anët e rrugës. Vetja të duket sikur lundron në një lumë të bardhë.

– Do të na falësh! – Petro afron kokën pranë saj. – Do të flasim në shqip.

– Bëni mirë. Dua të përqendrohem në timon.

– Është e trembur, – më drejtohet Petro. – Ndodhet në mes dy zjarreve: të më shpëtojë dhe të ndëshkohet ose të më helmojë dhe të marrë shpërblimin.

Drithërohem. Të jem në ëndërr? Në Itali e goditën me automobil. Ishte viti i parë pas shembjes së madhe. E lanë të shtrirë në rrugë. E menduan të vdekur. Që nga ajo kohë kanë kaluar dy dhjetëvjeçarë. Jemi në Amerikën antikomuniste. Kërkojnë ta helmojnë!

– I kanë dhënë ultimatum.

– Përse nuk kontakton autoritetet, policinë, FBI-në…?

– Ka frikë se e mësojnë. Më kërkon të largohem që sonte. Me natë.

– Të jetë arsye libri që po shkruan?

– Çdo gjë mund të jetë në mes!

Fordi shket përsëri. Këtë radhë parashtytësi humbet në dunën e bardhë. Jemi të vetëm në rrugë. Dëbora është shtuar. E akullt. Petro në njërën anë, unë në tjetrën, të zhytur deri në gjunjë, shtyjmë me forcë fordin. Gomat xhirojnë. Pas shumë lëvizjesh futet sërish në linjë. Tek agjencia “U-Haul” mbarojmë punë shpejt. Marrim kamion të madh, GMC, me karroceri të mbuluar. Petro ngjitet në kabinë. Ndjekim fordin. Parkoj tek oborri i shtëpisë. Menjëherë fillojmë të ngarkojmë kamionin. Orenditë e dhomës në fillim, pastaj kutitë e kartonit të mbushura me libra dhe fjalorë.

Dita thyet. Flokët e dëborës ngjyrosen në gri. Të pambukta, të dendura. Rrugica ngjason me peizazhin impresionist “Snow at Louveciennes” të piktorit anglez Alfred Sisley.

– Këtë do ta marr me vete në kabinë.

Kutia e madhe prej kartoni është mbushur me dorëshkrime. Vepra që i ka përkushtuar jetën, “Shqipja dhe Sanskritishtja”.

– Nisuni!

Zonja i hidhet në qafë. E përqafon.

– Eh, kështu më shkoi kjo jetë! – Petro i puth duart.

Muzg. Është e para herë që ngas kamion me karroceri. Agjentja na siguroi se gomat janë të reja, dimërore.

– Kini kujdes kthesave! Mos e luani timonin në të kundërt kur të shkisni. Pedaloni butë në frenim dhe ëmbël në gaz!

Ndalojmë në kryqëzimin e rrugëve “Main” dhe “Virginia”. Presim sinjalin të hapet.

– Do më zbrisni ku takohet rruga “Virginia” me shëtitoren “Forest”.

– Me kënaqësi, profesor!

– Do t’ju lutem të prisni pak. Xhoni me siguri do të gëzohet, kur të marrë vesh se jeni shqiptar. Do të kërkojë t’ju takojë.

– Me dëshirë!

Te dera e shtëpisë shfaqet një burrë i shkurtër, rreth të pesëdhjetave, me syze optike. Skeleti i trashë, kauçuku, dallon fort në fytyrën e tij të imët. Hap krahët. Përqafohet me mall me Shtainfelin. Ky i tregon me dorë nga unë. Afrohen. Dal jashtë.

– Tungjatjeta! – Xhoni, “t”-në e bën të fortë.

– Tungjatjeta!

– Ja kështu dua ta them! Nuk e mësova dot kurrë!

– E thoni shumë më mirë se çdo i huaj që kam njohur.

– Po më bëni qejfin, – buzëqesh.

– Folëm për gjuhëtarin shqiptar Petro Zhejin, – ndërhyn Shtainfeli.

– Aha, të madhin e shqipes së bukur, që nuk pata fatin ta takoj. Kishte jetuar në Uashington. E kam mësuar vonë!

– Kthehu majtas. Rruga “Eureka”, – Petro shënon me ngjyrë të verdhë, transparente, pjesën e udhës që kemi përshkuar.

– Si në ëndërr po më duket.

Xhami i përparmë zbret poshtë, shytë, dhe vetja të duket sikur je mbi ski.

– Jeta ëndërr është, – flet i përqendruar mbi hartë.

– Devijo nga “Eureka” dhe futu në autostradën I-75 S. Do bëjmë tridhjetë e gjashtë milje në të.

Kthesa është e zënë. Dy kamionë pastrojnë rrugën e gjerë. Lëvizin ngadalë. Thikat hedhin në anë dëborën që ngrihet si bregore.

– Është shtuar.

– Simbol i një fillimi të ri.

Mbushem me gëzim. Gjiganti Petro nuk është thyer edhe këtë radhë. Misioni i shenjtë e thërret. Gjuha shqipe. Në Tiranë, punët e shkruara që arrinin deri në tavan, i humbi njeriu të cilit ia kishte besuar. Dhe jo vetëm aq, por u përpoq t’i rrëmbente banesën, ku jetonte prej vitesh pa paguar një grosh. Me gjyq. Petro u dëshpërua shumë. E kishte besuar verbërisht.

“Defekti që kemi ne është njëjtësimi i tjetrit me veten”, më tha vite më vonë në Uashington.

– Ta ngroh edhe ca kabinën?

– Jo, se na merr gjumi.

Rris shpejtësinë. Në të majtë liqeni Erie.

– Kemi hyrë në “Lake-effect zone – Zona e ndikuar nga liqeni”.

– Dëbora është e thatë. Ngite me ngadalë!

Lëmë pas qytetin e Toledos.

– Petro Zheji ka jetuar në “College Park”, pranë universitetit të “Merilendit”.

– E keni njohur?

– Po.

– Jeni me fat! Kur të studiohet dhe të zërë vendin e duhur zbulimi shkencor, “Shqipja dhe Sanskritishtja”, shqiptarët do të ndjehen krenarë për gjuhën e tyre.

– Më prekët me vlerësimin e lartë.

– Kërkon njohuri të thella gjuhësore të kuptosh librin. Uroj që katedrat e gjuhësisë të përgatisin një udhëzues… – profesori heq syzet, fshin xhamat e trashë. – Ja, tani shikoj më qartë. Kështu duhet… – buzëqesh. Shtrëngojmë duart.

Largohem i brengosur. Nuk kam arritur ende ta botoj dorëshkrimin që më ka lënë. E quajtëm “Çelësi”.

I-75S bëhet I-280. Dëbora ka pushuar. Kemi tri orë që udhëtojmë të tensionuar. Ndalojmë në vendpushimin e parë. Marrim nga një kafe amerikane. Na krijohet tjetër gjendje shpirtërore. Nisim përsëri udhëtimin. Uashington. Nën dritën e hënës. E argjendtë.

– Dialogojmë mësimin e parë të “Çelësit”, studenti dhe profesori? – e pyes unë.

Punimin “Parashtrimi popullor i Algoritmit Simbolik”, Petro ma kishte dërguar me postë.

– Mirë bëjmë, do na mbajë zgjuar.

Petro nxjerr nga çanta dorëshkrimin.

S: Çfarë ka zbuluar e hartuar kryesisht mësuesi juaj?

P: Algoritmin Simbolik…

S: Që do të thotë?

P: Që do të thotë se ai ka kryer strukturimin, (artikulimin) matematiko-logjik të Mendimit Mistik.

S: Ç’është Mendimi Mistik?

P: Një tjetër lloj mendimi, krejt i ndryshëm nga mendimi i zakonshëm, nga mendimi racional, shkencor.

S: Pra ekzistojnë dy lloj mendimesh?

P: Po, dhe dy lloj logjikash…

S: Të cilat janë?

P: Logjika formale ose arsyeja njerëzore, që mbështetet dhe buron e gjitha nga Parimi i Identitetit Formal, që shkruhet A = A ose për të treguar që A mund të jetë çfarëdo (X = X). Hera-herës kjo logjikë quhet edhe aristoteliane dhe kjo për arsye se Aristoteli ishte ai që e organizoi, strukturoi formalisht duke formuluar edhe teorinë e silogjizmave. Autori i studimeve (Petro Zheji), për të cilat ne do të bisedojmë bashkë, me fjalë të tjera, mësuesi im i dikurshëm, e quan këtë logjikë: kod F. Por dikur, siç shihet qartë në shkrimet e tij të hershme, ai e mbiemëronte atë me një shprehje frëngjisht: “Justice des signes de la Forme”.

S: Dhe logjika tjetër?

P: Ai e quan atë Logjika Esenciale dhe në mbiemërimin e saj të hershëm në frëngjisht: “Logique des signes de l’Essence”. Ky është për atë kodi E, ku E = (X = – X). Meqenëse X dhe – X janë dy “quid”-e (sende) të kundërta, kjo formulë, e famshme tashmë, quhet edhe “Coincidentia oppositorur”, domethënë në shqip: “Përputhja e të kundërtave”, në anglisht “The coincidence of opposites”. Mistikisht “objekti” që përcakton kjo formulë quhet “Qendra”, në anglisht (The Center). Kështu logjika e kodit E është një logjikë qendrore, ndërsa ajo tjetra, logjika formale e kodit F, siç do të shohim më vonë, është një logjikë periferike, sipërfaqësore. Pra, një logjikë e thellë (kodi E) dhe një logjikë e cekët, në anglisht (shallow, superficial), (kodi F). Kemi kështu një dikotomi (të mendimit të marrë në tërësi), domethënë një ndarje në dysh të Mendimit Njerëzor, fjalë kjo që Autori e redukton te Shqipja si: dy (2) ka (folja kam) dam, (anglisht: divide, “Divide in two”). Në qoftë se të tërën e tregojmë, siç bën Mendimi Mistik (simbolik) me simbolin O (domethënë një rreth), dikotomia, për të cilën po flasim, do të tregohej simbolikisht me Ø . Paraqitëm kështu me këtë rast dy simbole, sepse sikundër do të shohim më tej, gjuha me të cilën Mendimi Mistik (kodi E) shprehet dhe operon nuk mund të jetë tjetër veçse një Gjuhë Simbolike. Të tjera simbole do të pasojnë dora-dorës në këtë dialog…

I zhytur në kujtime humbas kërkesën e radhës nga Uberi. Ndaloj tek i pari “Starbaks”. Ulem pranë dritares. Kafenë amerikane e marr pa qumësht, të fortë. Lumi Potomak rrjedh i përgjumur drejt oqeanit. “Jeta ëndërr është”…

Petro Zheji dhe Muç Xhepa

Muç Xhepa dhe Petro Zheji