Kreu i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike, Gazment Bardhi ka publikuar një pjesë nga dosja e Agjencisë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI) të SPAK, i cili lëshoi pak ditë më parë 8 masa sigurie, 6 prej të cilave u ekzekutuan.

Drejtoresha e AKSHI-t, Mirlinda Karçanaj dhe zëvendësja e saj, Hava Delibashi u lanë në arrest shtëpie, ndërsa dy biznesmenët Ergys Agasi dhe Ermal Beqiri, ndaj të cilëve është dhënë masa e arrestit në burg, janë në kërkim. Të përfshirë janë edhe Andis Papa, Gëzim Hoxha, Rogers Rryta, si edhe zëvendës drejtori i Policisë së Tiranës, Erion Ismaili, i cili u pezullua nga detyra. Të gjithë të përfshirët, SPAK i akuzon se kanë vepruar si grup i strukturuar kriminalë.

Në pjesën e dosjes së publikuar nga Bardhi, theksohet se si Ergys Agasi dhe Ermal Beqiri vepronin për të përfituar në mënyrë të paligjshme fondet e marra nga kontratat publike me AKSHI. Sipas dosjes, kompania “EA Solution” e Agasit ka kryer faturime fiktive ndaj tre kompanive të tjera “Fastech” rreth 23.2 milionë euro, 1.4 milionë euro  te “First” dhe 5.4 milionë euro te “Soft & Solution”, me qëllim përfitimin e parave që rrjedhin nga procedurat e prokurimeve të paracaktuara nga grupi kriminal.

Po ashtu në pjesën e publikuar zbardhen disa biseda të Agasit, i cili flet për një projekt dhe thotë që “projekti bën 2 milionë, ne do ta bëjmë 4. Në një tjetër bisedë, ai shton: “T’ia them…ka një gjë që, i them Kapos që e ka gjithë një raport”, që sipas Bardhit, i referohet Ramës.

“Hetimet tregojnë se në sistemin “@CATS” të Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve rezulton se subjekti “EA Solution” ka faturuar shitje në drejtim të subjektit “Fastech” sh.p.k. për periudhën 11.12.2024 – 26.09.2025 shumën prej 2 235 761 543 ALL. Në drejtim të subjektit “First” sh.p.k. shumën prej 139 317 172 ALL. Në drejtim të subjektit “Soft & Solution” sh.p.k. shumën prej 527 765 506 ALL. Si konkluzion, rezulton se faturimet e kryera nga “EA Solution” sh.p.k. në drejtim të tre subjekteve të tjera të përshkruara më sipër janë fiktive dhe me qëllim përfitimin e parave që rrjedhin nga procedurat e prokurimeve të paracaktuara nga grupi kriminal. Ky fiktivitet konstatohet në faktin që subjekti “EA Solution” sh.p.k. nuk ka ambiente për realizimin e aktivitetit të biznesit por përdor ambientet e “Soft & Solution” sh.p.k., punonjësit e deklaruar në emër të këtij subjekti janë rekrutuar nga punonjës të burimeve njerëzore të subjektit “Soft & Solution” sh.p.k. dhe nuk kanë pasur asnjëherë kontakt me administratorin e subjektit “EA Solution” sh.p.k., shtetasen Ina Ciko. Nga ana tjetër kjo e fundit nuk ka kryer asnjë veprimtari dhe nuk ka asnjë dijeni lidhur me kontraktimin e punëve që merren nga subjektet e tjera. Gjithashtu, në deklarimet e shtetasit Andis Papa dhe Gëzim Hoxha thuhet se ata kanë kontraktuar shërbimet në “EA Solution” nëpërmjet shtetasit Ermal Beqiri i cili i ka drejtuar te ky subjekt. Pra, të gjitha aktivitetet drejtohen nga shtetasit Ermal Beqiri dhe Ergys Agasi me qëllimin përfundimtar përfitimin e paligjshëm të fondeve të marra nga kontratat publike me institucionin e AKSHI.”, thuhet në dosje.

Në pjesën e publikuar nga Bardhi përmendet edhe skema e organizuar nga të akuzuarit për të përtifuar fondet publike në mënyrë të paligjshme. Sipas SPAK, kjo skemë konsistonte në përcaktimin e paligjshëm të kritereve konkurruese për procedurat e prokurimit, të cilat vendoseshin me qëllim për përjashtimin nga gara të operatorëve ekonomikë ofertues dhe paracaktimin e fituesit duke nxjerrë arsye të ndryshme për skualifikim. Ndaj operatorëve ekonomikë të skualifikuar, që kërkonin informacion përmes ankimit te Autoriteti Kontraktor dhe te Komisioni i Prokurimit përdornin dhunë, heqje të paligjshme të lirisë për t’i detyruar me forcë që të tërhiqeshin nga ankimimimet.

Nga kontrollet e ushtruara në banesat dhe bizneset në emër të Ergys Agasit dhe bashkëshortes Megi Agasi, Prokuroria thotë se janë sekuestruar disa aparate celularë, kamera, kompjuter dhe dokumente fizike”.

“Ndër to është sekuestruar dhe pajisja kompjuterike “4 – Smart battery camera” e cila është ekspertuar me Aktin e Ekspertimit Kompjuterik me nr. 207, datë 17.07.2025. Nga ekspertimi kompjuterik janë ekstraktuar të dhëna kompjuterike. Nga këqyrja e këtyre të dhënave rezulton se në këtë pajisje gjendet dosje kompjuterike e emërtuar “DCIM”. Brenda kësaj dosje ndodhen disa nën-dosje elektronike të emërtuara me datë, muaj dhe vit. Secila nga këto nën-dosje përmban të dhëna kompjuterike të formatit “MP4 Video File”, me emërtime të veçanta. Nga këqyrja e këtyre të dhënave kompjuterike janë konstatuar pamje filmike me interes për hetimin. Nëpërmjet aplikacionit VLC Media Player, pikërisht funksioni “Take Snapshot”, u fiksuan fotografi të gjendura në filmimin video si dhe u transkriptuan komunikimet e kryera gjatë këtij …”, thuhet në dosje.

Krahas fotove që ka publikuar, Bardhi thotë se “Rama  ka rënë në rrjetë dhe është në hall të madh”, duke shtuar se vetëm qytetarët shpëtojnë vetëm me largimin e tij. Ai thotë se përmes kësaj skeme, Agasi ka përfituar 30 mln euro vetëm nga AKSHI “për një tender sekret që fondin limit ia kanë caktuar 60 milion euro”.

“Sipas SPAK-ut vetëm për 9 muaj, për periudhën 11.12.2024-26.9.2025, përmes kësaj skeme, vetëm nga fondet e AKSHI-t, Ergys Agasi, krahu i djathtë i lidhjeve me krimin e organizuar i Edi Ramës, ka përfituar plot 30.2 milion euro. Po po, 30.2 milion euro për 9 muaj ka përfituar taksë korrupsioni vetëm nga AKSHI, për një tender sekret që fondin limit ia kanë caktuar 60 milion euro.”, shkruan mes të tjerash Bardhi.

Reagimi i plote i Bardhit:

Takimet me gjeneral Rrahman Parllakun i kisha jo të shpeshta, por si kryetari i Organizatës së Bashkuar të Veteranëve të Luftës, ai ishte gjithnjë i respektuar, aq më tepër kur mori vesh se isha nga Filati i Çamërisë dhe kisha shkruar një artikull për të ashtuquajturin “Grupi i Teme Sejkos”. Për këtë rast Parllaku dinte të fliste sinqerisht, se ishin të vërtetat e një kohe të jetuar nga ai. Është e njohur se të vërtetat gjithnjë mbeten si të tilla, sado kohë të kalojnë. Aq më tepër kur ato i thonë dëshmitarët okularë që i kanë përjetuar ato në kohën që kanë ndodhur. Kjo i shkonte përshtat gjeneral-lejtënant Rrahman Parllakut, që pasi mbushi 100 vjet të jetës së tij, ndjehej i fortë në kujtesë dhe i drejtë dhe me logjikë të fortë për ato që thoshte.

Edhe pse ai u largua nga jeta, të vërtetat që ai ka thënë janë të pakontestueshme se para së gjithash, ai ishte një burrë malësie dhe një atdhetar i mirë. Mosha e madhe e gjeneral-lejtnant në pension Rrahman Parllaku, nuk e pengonin që të risillte në kujtesë ngjarje historike që kishin lënë gjurmë në kujtesën historike të shqiptarëve dhe që kanë përcaktuar fate tragjike të personaliteteve me emër në historinë e Shqipërisë.

I ndodhur në një moment meditimi dhe me një kujtesë fantastike, gjenerali i nderuar edhe nga opinioni publik, “u rrëfye” sinqerisht, për momente që i kishin lënë jo vetëm kujtime, por edhe brenga të mëdha, siç ishte ajo e ndodhur më 28 korrik 1960, me arrestimin e personaliteteve nga Çamëria, që ishin në pozita të rëndësishme, siç njihen publikisht Teme dhe Taho Sejko apo dhe Tahir Demi, Avdul Resuli etj..

Përjetimet e atyre ditëve gjeneral Parllaku i kujtonte me shumë vërtetësi kur shprehej se: “Me Temen nuk më ka takuar fati të njihem në Luftën Nacionalçlirimtare, po u njoha kur ai u kthye nga studimet e pambaruara në ish-Bashkimin Sovjetik, bashkë me Mehmet Shehun, Tahir Kadarenë e Abaz Fejzon, të thirrur nga qeveria shqiptare për të drejtuar e transformuar ushtrinë, nga ushtri partizane, në ushtri kombëtare. Mehmeti u emërua Shef i Shtabit të Përgjithshëm, Tahiri, zëvendës i tij; dy të rinjtë, Temja dhe Abazi, shefa shtabi divizionesh: Temja në Gjirokastër, Abazi në Korçë.

Ishin këta dy të rinj, dy ish-udhëheqës të Luftës Nacionalçlirimtare, me përgatitje të lartë ushtarake, dy të rinj të dalluar në luftë, por që po shkëlqenin edhe në studimet akademike. Unë në atë kohë isha drejtor i personelit të Ushtrisë. Jam njohur që në atë kohë me Teme Sejkon.

Më vonë, mbasi unë mbarova studimet e larta ushtarake në ish-Bashkimin Sovjetik, kur u ktheva më 1951, Temen e gjeta në detyrën e Shefit të Zbulimit. U bëmë kolegë pune në organet e Shtabit të Përgjithshëm. Këtu fillon hoqëria jonë e pandarë, deri ditën e arrestimit të Temes”.

Vrasja e Ali Demit

Shumë e shumë janë thënë dhe vazhdojnë të thuhen, por këto që kanë thënë këta dëshmitarë okularë, janë të vërtetat e pamohueshme dhe që për fatin e keq ka një lloj tërheqjeje dhe hezitimi në prononcimet për këtë ngjarje ose, ka tendenca abuzimi me thënie e kundërthënie që janë sajesa të Sigurimit të Shtetit dhe që na sillen në formën e të vërtetave që dinin t’i thurnin vetëm pinjollët e këtij Sigurimi famëkeq. E gjithë kjo vetëm e vetëm që të justifikonin sajesën e akuzave. Më tej gjeneral Parllaku, që ishte edhe ky një viktimë e atij sistemi kriminal, shton:

“Shokët e mi më të afërt në luftë u bënë çamët, dy luftëtarë të shquar, Ali Demi e Ilmi Seiti, për të cilët kam shkruar e folur. Aliun e njoha në gusht 1943 kur erdhi në Vlorë, pas daljes nga burgu nëpërmjet tunelit që vetë e kishte ideuar e drejtuar punimet, nën hundën e fashistëve. Ai fillimisht erdhi pranë Komitetit të Partisë Komuniste të Qarkut Vlorë dhe me kalimin e Hysni Kapos në radhët e ushtrisë, u bë sekretar politik këtij Qarkori komunist. Ardhja e tij në këtë detyrë ndryshoi stilin e drejtimit i dha fund ekstremizmit e përçarjeve që na kish lënë trashëgim Dushan Mugosha, e zbatuar me zell nga udhëheqësit e mëparshëm. Vrasja e tij qe një humbje e madhe”.

Edhe pse në Vlorë dhe Kaninë e dinë mirë se si u vra pas shpine Ali Demi nga shoqëruesi i tij i vënë me porosi nga njerëz të Partisë Komuniste Shqiptare, që t’i zinin vendin si sekretar politik, gjeneral Parllaku preferoi të heshte, duke më shikuar në sy e duke më thënë; “qerrata i madh je o Hyqmet, i gjurmon të vërtetat”! Dhe më tej shtoi: “Për Ilmi Seitin kam shkruar gjatë, për karakterin e tij burrëror, për zgjuarsinë e tij të jashtëzakonshme dhe qëndrimin e tij humanist, edhe në sektorin ku punonte.

Këtë e pamë më mirë unë e Temja, kur i organizuam ceremoninë e varrimit, ku pothuajse mori pjesë i gjithë populli i Shkodrës dhe shikonim burra e gra me lot në sy. Dhe këtë e bënin për ish-drejtuesin e Sigurimit. Të gjithë e dimë se çfarë krimesh ka bërë diktatura në Shkodër, por burrëria, çiltërsia e humanizmi i Ilmi Seitit, u vlerësuan nga populli i Shkodrës. Nuk dua të lë pa përmendur një mikun tim çam, që ishte nga burrat më të moshuar të Brigadës, komisarin Abdyl Resuli, që e drejtonte batalionin në të gjitha luftimet dhe i gjithë efektivi e respektonte, pasi sillej me ta jo si drejtues, por kujdesej si prind”.

Dhe për në e madhe të gjithë këta burra çamë i “hëngri pabesia” e udhëheqjes komuniste të Enver Hoxhës dhe shokëve të tij, siç bëri më pas edhe me vetë këta “shokë” të partisë deri në prag të vdekjes, duke lënë vetëm Ramiz Alinë, për të cilin thuhet se ka qenë dora e zgjatur e UDB-së në Shqipëri, që nga koha e masakrës së Tivarit.

Dosja për Teme Sejkon

Me koshiencën e një idealisti dhe me barrën e madhe të përjetimeve të kohërave të trazuara të diktaturës, gjeneral-lejtnant në pension, thelloi dozën e kujtimeve për Teme Sejkon: “Njohja me Temen dhe shoqëria me të vazhdoi jo vetëm gjatë kohës që punuam bashkë në Ministrinë e Mbrojtjes, por edhe kur ai u caktua në detyrën e Komandantit të Flotës Luftarake Detare, pasi detyra ime si zëvendësministër për përgatitjen luftarake, më bënte të kisha kontakte të shpeshta me të. Gjithnjë kisha gjetur mirëkuptim e ndjehesha i kënaqur për punën që bëhej në repartet e Flotës, për përgatitjen luftarake e përvetësimin e teknikë së re me të cilën po pajisej Flota.

Por fatkeqësisht, kur Temja ishte në kulmin e aktivitetit të tij, kur po shprehte aftësitë e pjekurinë e tij në kryerjen e detyrës së lartë, u godit nga diktatura. Dhe kjo nuk qe një goditje individuale, por goditje ndaj grupit të intelektualëve çamë. U gëzova kur Temja erdhi në Tiranë dhe më tha se do të shkonte për mbarimin e studimeve të larta Akademike. Në këtë kohë, takimet e shoqërimi im me Temen u shtuan. Ndiqnim bashkë ndeshjet sportive të ekipeve, jo vetëm të futbollit, por edhe volejbollit e basketbollit.

Dilnim shpesh bashkë në Shtëpinë e Ushtarakëve. Pritja e tij u zgjat, po Shefi i Shtabit të Përgjithshëm i ngarkonte detyra. Unë kërkoja t’i ndodhesha në shoqëri, pa e ditur se ç’e priste. Kisha planizuar të organizoja e drejtoja një stërvitje në Vlorë me trupa, që do të vazhdonte 5-6 ditë. I them Temes: – Eja me mua, qëndro pranë familjes, të lë edhe veturën se do udhëtoj me ‘Gaz’. Vij, – më tha, po më ka ngarkuar shefi një detyrë që e kam mbaruar, po nuk i kam raportuar, pasi ai është me pushime në Durrës. Eja, – i thashë, se e takojmë Petritin, dhe i them se e mora Temen të rrijë pranë familjes dhe kthehemi bashkë.

Petriti, pyeti Temen: E mbarove materialin, dhe ai iu përgjigj se e kishte mbaruar. Na mbajti për kafe, si duket do t’i dërgonte ndjekësit e Temes në Vlorë, pasi Petriti ishte në dijeni të skenarit që po përgatitej për Temen. Drejtuesi i grupit, pas arrestimit të Temes, deklaroi se kur ndalonte makina ime, shtrihej në sedilje të mos e shihja kur kaloja!

U kthyem me Temen, me shpresën se ai do të shkonte të mbaronte studimet, dhe isha i bindur se do t’i mbaronte me Medalje të Artë, si shoku i tij Abaz Fejzo. Por diktatura, u kishte caktuar të dyve fundin tragjik: Temja vdes në tortura, kurse arkivolin e Abazit e përcolla më 12 janar 1987 nga burgu i Burrelit. Të dy këta heronj të luftës, që vunë talentin e tyre në shërbim të mbrojtjes së atdheut, duke komanduar dy armët elitë të ushtrisë. Temja komandoi Flotën Luftarake, kurse Abazi komandoi forcat tankise, u trajtuan në mënyrë barbare nga diktatura. Dhe bashkë me ta, nga ai gjenocid i pashembullt u shkatërruan edhe familjet e tyre, si edhe të mijëra kuadrove e luftëtarëve të shquar”, – ka rrëfyer Parllaku.

Në kafazin e burgut

Burrëria e një njeriu malësor si Rrahman Parllaku, ka qenë i lavdëruar nga shumë të njohur të tij, ndaj dhe rrëfimi i tij bëhet edhe më i besueshëm, sepse janë dozat e të thënave të elementeve që opinioni nuk i di dhe duhet ti, di se janë të vërtetat e përjetuara me shumë dhimbje.

Për këto Rrahmani kujton: “Të them të drejtën, kur e dëgjova Temen në gjyq, mbeta i zhgënjyer, por e besova kur më ra mua ta provoja, kur më futën në qeli e brenda saj në kafaz si kafshët e egra, ku jetova 11 muaj i izoluar nga bota dhe për 15 muaj pa asnjë lidhje me familjen, pa ditur nëse i kam gjallë! Kur u them njerëzve që kam jetuar në kafaz, nuk u besohet! Po u them të takojnë e të pyesin hetuesin tim Pirro Dautajn e, prokurorin Murat Komanin.

I përsëris këto, se diktatura i ka detyruar njerëzit të dalin nga vetja, kur përveç torturave fizike e psikologjike të kërcënonin edhe me shfarosjen e familjes. Vetëm kur të kesh kaluar nga ferri i diktaturës mund ta kuptosh gjendjen e atyre njerëzve që janë detyruar të dalin nga vetvetja.

Po diktatura është treguar tepër e ashpër dhe kriminale ndaj kosovarëve e çamëve që kanë vuajtur gjenocidin e pashembullt, si nga serbët e grekët, por edhe në Shqipëri dhe që nuk dinë as sot varret e të afërmve. Ose të krimeve të Drenicës e Tivarit, që u përsëritën edhe nga Millosheviçi. Përse diktatura mbajti këtë qëndrim ndaj dhjetëra mijëra qytetarëve shqiptarë?

Unë në këtë moshë jam tepër i zhgënjyer që nuk ka një dënim kombëtar të diktaturës. Ende ruhen simbolet e saj, edhe sot e kësaj dite nuk i janë hequr diktatorit Enver Hoxha titujt. I vdekuri nuk gjykohet, por parlamenti duhet të vendos dhe të mos mbeten të barazuar viktima me xhelatin”.

I vendosur në idetë që shprehte dhe i saktë në kujtimin e ngjarjeve, gjeneral-lejtnant atëherë në pension Rrahman Parllaku, ndjehej po aq i angazhuar për çështjen kombëtare siç është edhe kauza e Çamërisë, kur shprehej: “Çështja çame sot është problem kombëtar, siç ishte Kosova dje dhe më vjen mirë që ajo gjen gjithnjë e më shumë mbështetje. Është detyrë e çdo qeverie të mos reshtë së ngrituri këtë çështje me ndërkombëtarët, deri sa të gjejë zgjidhjen e merituar”.

Ndoshta është momenti të kujtoj një thënie të një personaliteti si Shrëder që ka thënë se; “Një njeri mund ta nxjerrësh nga shtëpia e tij, por shtëpinë nuk ia heq dot nga mendja”, çka do ta referoja edhe në një formë tjetër se sido që të jetë historia dhe fati i një populli, bëmat e tij nuk mund të tjetërsohen, ato mbesin në kujtesë siç edhe bëri ky malësor, ushtarak i lartë që atë ditë që bisedova me atë kishte kaluar të 100 vjetët. Lavdia e tij dhe e të vërtetave të thëna prej tij do të jetojnë se janë dëshmitarët okularë të ngjarjeve që kanë lënë gjurmë në historinë tonë kombëtare.

Brezat dhe historia do të kenë nevojë për fjalën dhe lavdinë e gjeneral Parllakut, ndërsa ai nuk kishte nevojë për të pathënat dhe të pabërat e diktaturës që na u shitën si të vërteta. Në portretin e këtij personaliteti të ushtrisë shqiptare, gjen vend shprehja latine “O popuj, ruani dhe nderoni të mëdhenjtë e kombit tuaj, se përmes tyre do ju njohë e ardhmja”.

Para disa vjetësh dhe këto ditë të këtij shtatori kur takova Rajmondin, djalin e Teme Sejkos, përmes fjalëve të tij nga bisedat e bëra dhe nga leximet e shkrimeve të ndryshme, më thotë se; “Ato që janë thënë dhe janë shkruar janë një pjesë e vogël e atyre se çfarë janë bërë në kurriz të këtij populli.

Familja ime e provoi keqas, babai, xhaxhallarët, vëllai dhe trashëgimtarë të tjerë që kishin mbiemrin Sejko. Ajo që më ka mbetur peng është mos gjetja e eshtrave të babait dhe të vëllait Sokolit dhe që ata burra çamë që u pushkatuan mbetën të fajshëm pa bërë asnjë faj edhe sot e kësaj dite”. / Memorie.al

Kryetari i Partisë “Mundësia”, Agron Shehaj, ka reaguar me një video-mesazh në rrjetet sociale pas daljes së përgjimeve të reja nga dosja e SPAK-ut, ku në qendër të hetimit del emri i Ergys Agasit që regjistronte takimet që bënte në vilën e tij.

Shehaj deklaron se përgjimet e SPAK tregojnë se Agasi regjistronte sistematikisht takime me ministra, deputetë, zyrtarë të lartë, biznesmenë dhe eksponentë të krimit të organizuar, duke e përshkruar atë si nyjën kryesore për manipulimin e tenderave dhe. Shehaj thekson se Agasi është “bankomatii” i kryeministrit Edi Rama.

Shehaj deklaron se Ramës tani i ka mbetur vetëm një mundësi, të arratiset nga Shqipëria.

“‘Kjo kushton 2 milionë, do të bëjmë 4 milionë. Kjo tjetra kushton 30, do ta bëjmë 60.’

Këto dalin nga dosja e SPAK-ut. Ergys Agasi regjistronte çdo takim që bënte me ministra, me deputetë, me zyrtarë të lartë, me biznesmenë, me eksponentë të krimit të organizuar. Çdo gjë e regjistruar. Dhe këto regjistrime janë pjesë e dosjes së SPAKut. Praktikisht Ergys Agasi ishte bankomati i Edi Ramës. Kishte mundësi të manipulonte çdo lloj tenderi. Çdo gjë kalonte nëpërmjet atij.

Tani Edi Ramës, pasi i kanë dalë këto përgjime, i ka mbetur vetëm një mundësi. Të arratiset nga Shqipëria.” – u shrpeh Agron Shehaj në një video-reagim në rrjetet sociale.

Në imazhe, Epstein dhe Maxwell shihen duke gjuajtur me princin e atëhershëm në Balmoral dhe duke qëndruar pranë tij në kutinë mbretërore në Ascot.

SHBA- Fotografitë e autorit të dënuar të abuzimit seksual me fëmijë, Jeffrey Epstein, dhe partneres së tij Ghislaine Maxwell, të publikuara së fundmi nga Departamenti i Drejtësisë i SHBA-së, zbulojnë se si Andrew Mountbatten-Windsor i siguroi dyshes qasje në shoqërinë e lartë britanike.

Në imazhe, Epstein dhe Maxwell shihen duke gjuajtur me princin e atëhershëm në Balmoral dhe duke qëndruar pranë tij në kutinë mbretërore në Ascot. Në një foto të veçantë, Maxwell është fotografuar jashtë 10 Downing Street , ku ndodhet zyra e kryeministrit. Një imazh veçanërisht prekës është ai në të cilin Mountbatten-Windsor shfaqet i shtrirë në këmbët e pesë personave, fytyrat e të cilëve janë të mbuluara, me kokën e tij afër prehrit të një gruaje, ndërsa Maxwell duket se po e shikon dhe po buzëqesh.

Sky News raportoi të shtunën se fotografia është bërë në Sandringham, rezidencën private të Mbretëreshës së ndjerë Elizabeth II në Norfolk, ku Mbreti aktual Charles III dhe anëtarët e familjes mbretërore tradicionalisht kalojnë Krishtlindjet. Në një foto tjetër, që besohet të jetë bërë në vitin 2002, Maxwell shihet duke pozuar në “Dhomat e Luftës” të Winston Churchill , dhomën nëntokësore ku kabineti britanik mblidhej gjatë Luftës së Dytë Botërore, me një grup që përfshinte ish-Presidentin e SHBA-së Bill Clinton dhe aktorin Kevin Spacey.

Fotot janë pjesë e grupit më të fundit dhe të shumëpritur të dokumenteve që lidhen me çështjen Epstein, të cilat u publikuan të premten në mbrëmje në faqen e internetit të Departamentit të Drejtësisë të SHBA-së. Një ligj i miratuar nga Kongresi në nëntor i kërkonte qeverisë të publikonte të gjitha dokumentet e paklasifikuara që ka për çështjen deri më 19 dhjetor. Por procesi përfundimisht do të zgjasë disa javë, tha Todd Blanch , zëvendëskomandanti në Departamentin e Drejtësisë .

Administrata Trump është kritikuar ashpër në 24 orët e fundit për “mungesë transparence”, me pjesë të mëdha të dokumentit që janë fshirë, duke përfshirë një listë prej 254 “masazhatorësh”, emrat e të cilëve po mbahen të fshehtë “për të mbrojtur viktimën” dhe 119 faqe dokumentesh gjyqësore nga një gjykatë e Nju Jorkut. Disa pjesë janë fshirë pa shpjegime, duke ngritur pyetje të mëtejshme. Imazhet, të cilat përfshijnë foto të ish-gruas së Mountbatten-Windsor, Sarah Ferguson,  tregojnë, sipas Guardian, se si ai ia hapi derën elitës britanike Epstein dhe Maxwell.

Edhe pse shumë nga fotot janë pa datë, besohet se financuesi dhe bashkëpunëtori i tij i ngushtë u ftuan nga Andrew në eventin e Ditës së Zonjave në Royal Ascot më 22 qershor 2000. Edhe pse në event morën pjesë edhe Mbretëresha Elizabeth dhe Nëna Mbretëreshë, ai kishte deklaruar më parë se Epstein dhe Maxwell ishin “të ftuarit e tij personalë”.

Jeffrey Epstein i mori jetën vetes në një burg federal në Manhattan, New York, ndërsa priste gjyqin për akuzat e trafikimit të qenieve njerëzore për qëllime shfrytëzimi seksual. Ai më parë kishte pranuar fajësinë në vitin 2008 për krime seksuale kundër të miturve. Ghislaine Maxwell u dënua në vitin 2021 për trafikim të të miturve për qëllime shfrytëzimi seksual dhe u dënua me 20 vjet burg./Dosja.al 

Nga URIM ELEZI

Urim Elezi, lindur më 18.10.1941 në Floq të Korçës, hyn te të dënuarit dy herë nga regjimi komunist me shumë vite vuajtjeje. Ai u burgos më 26.10.1963 dhe doli që andej më 10.2.1989. hyri në 22 vjeç dhe doli 48 vjeç, madje i verbuar. Në moshën 18-vjeçare kreu shkollën e Instruksionit në Gjirokastër, ku gradohet nënoficer.

Në dënimin e parë ishte ushtar në Repartin Nr.9357 Gjirokastër. Herën e parë u akuzua në bazë të nenit 64, në kombinim me nenet 10 e 14 të Kodit Penal. Ishte me shërbim ushtarak, së bashku me shokun e tij Hekuran Shyti, në Gjirokastër.

Sipas gjykatës, i kish propozuar Hekuranit të arratiseshin sepse bëhej jetë e mirë në vendet kapitaliste e sidomos në SHBA. Hekurani lirohet më parë nga ushtria dhe gjatë kësaj kohe gjen personat e tjerë, me të cilët do kryenin arratisjen. Hekurani i nis një telegram Urimit në Gjirokastër, me kërkesën që të të niset se nëna ishte sëmurë.

Kësisoj Urimi bashkohet me shokët e tij, Hekuran Shyti, Durim Shyti dhe Robert Morava. Të pa orientuar mirë, të spiunuar nga një banori i zonës, ata u kapën nga forcat e kufirit në postën kufitare të Nikolicës në rrethin e Korçës. Gjykata Ushtarake Tiranë me vendimin nr.21, datë 27.2.1964, e deklaroi fajtor dhe e dënoi me 18 vjet heqje lirie, konfiskim të pasurisë, heqjen e të drejtës zgjedhore për 4 vjet dhe të gradës së rreshterit.

U la në fuqi me vendimin nr.23, datë 31.3.1964 të Kolegjit Ushtarak të Gjykatës së Lartë. Për herë të dytë u arrestua më 19.2.1980. U akuzua në bazë të nenit 55/1 të Kodit Penal me artikulime shumë rënduese. Dega e Punëve të Brendshme Fier, me shkresën nr.112, datë 15.1.1980, i kërkoi Drejtorisë së Hetuesisë miratimin e arrestimeve për tre shtetas, midis të cilët edhe i përmenduri Urim Elezi. Ishte marrë në përpunim aktiv më 17.5.1979 se zhvillonte propagandë në radhët e të dënuarve.

Raportonin për të “I penduari” dhe “Tekniku”. Për të thuhej të ishte shprehur: “Sigurimi i ka lyer duart me gjakun e këtij populli. Kanë bërë krimet më të shëmtuara që mund të ketë në histori, Sigurimi është sjellë me popullin dhe me njerëzit, më keq se ç’janë sjellë fashistët dhe nazistët..! Nuk ka më të poshtër se komunistët. Unë quaj komunistë të gjithë ata që kanë yllin në ballë si një domate, pavarësisht nëse besojnë mjekrën e Marksit apo mustaqet e Stalinit…! Krimet më monstruoze në Shqipëri, janë bërë në kohën kur kanë ardhur në fuqi komunistët! Jeta te ne është burg”.

Gjykata e Rrethit Fier e drejtuar nga Sokrat Dautaj, me pjesëmarrjen e prokurorit Kiço Koçi, me vendimin nr.94, datë 18.4.1980, e deklaroi fajtor dhe e dënoi me 10 vjet heqje lirie, si dhe heqjen e të drejtës zgjedhore për 5 vjet. I bindur në kotësinë e vendimeve komuniste, Urim Elezi nuk e ankimoi vendimin. Pasi i kishte dërguar një letër Enver Hoxhës, ku e cilësonte “përbindësh të pangjyrë, të sëmurë me mani persekutimi”, më 6.12.1981, u rrah nga policët e Burgut të Burrelit, deri sa u verbua. U lirua më 10.2.1989, nga Reparti nr.305 Përparim, i rrethit të Sarandës.

 – “Unë nuk jam spiun. Nga e dini ju që unë jam spiun”?! – “Po ti po na provokon përditë o zagar i keq, që ne të të hyjmë në dru dhe pastaj ata padronët e tu, të na ngordhin në dru”. – “Jo, unë s’ju kam provokuar kurrë”! – “Ne të kemi parë që takohesh me Esatin. Ti sa herë kur takohesh me atë, vjen me vrap drejt nesh e na shikon vetëm ne të dyve në sy”.

– “Mbylle gojën se do të futemi e do të të bëjmë të vdekur”. Në këtë kohë pasi e ka dëgjuar bisedën pas derës, xhahil Nikolla-polic, hap derën dhe i thotë Ademit: – “Hajde jashtë ti Adem, bashkë me Ruzhdiun në birucë”! – “Nuk vij, përse të vij”! – “Nuk vjen the”?! – “Jo, përse të vij”?

Mbyll derën Nikolla. (Ora më mbeti në kujtesë, madje dhe ditën e dija deri para pak kohësh: ora 16.00, nëntor, viti 1968.) Në orën 1900 u bë apeli si gjithmonë, ndërsa në orën 20.00, vijnë dy policë, Asllan Uka dhe Ahmet Palamani.

– “Adem Allçi, Ruzhdi Kraja” – përjashta!

– “Përse të vijmë”?! – i thotë Ademi.

– “Atë e dimë ne, s’të japim llogari ty” – ia kthen Asllani. Me inat, duke parë reagimin e tyre dhe të rreth 35-40 vetave që ndodheshin në dhomë, policët mbyllin derën e dhomës nr. 8, Burrel. Që të gjithë ishin në ankth, sepse e dinin mirë se çdo të ndodhte. Pa kaluar gjysëm ore, korridori ofshëtinte nga bisedat që xhahilët bënin me njëri-tjetrin. Hapet dera përsëri dhe hyn komandati i burgut Nazar Demiraj.

– “Të gjithë përjashta”, – na thotë. Dolëm të gjithë ne edhe Ruzhdiu, vetëm Adem Allçi nuk doli. Sa dolëm përjashta, dëgjojmë britma të tmerrshme, ulërima të mëdha që dilni nga Ademi. Nuk e di ç’tortura i bënë dhe me çfarë i binin, po thirrjet e Ademit qenë therje, s’i kam dëgjuar nga asnjë bashkëvuajtës më parë. I binin me dru, hekura e lloj lloj formash të tjera, me pak fjalë gjithë format e torturës që të rinjtë i shikojnë në filmat e sotëm…!

Heqin Ademin i cili qe bërë lakër fare e vijnë marrin Ruzhdiun. E futin në birucë dhe i bëjnë të 99-tat. Nuk di nga t’ia nis për torturat: dru në gjithë trupin, përplasje pas muri, thyerje kockash, dhëmbësh e shumë të tjera, aq sa Ruzhdiu nuk dallohej fare…! Nuk kishin kaluar as pesë minuta, kur hapet dera ngjitur e dhomës nr. 9, ku kam qenë dhe vetë. Aty gjendej vëllai i Ademit, Elez Allçit.

– “Elez Allçi, përjashta” , – i thotë Nazar Demiraj.

– “S’kam ba gja! Ç’keni me mu”, – ia kthen Elezi.

– “Do dalësh apo jo”?! Sa del në korridor Elezi,i hidhen mbi trup një mori policësh dhe e tërheqin zvarrë.

Pas kësaj, komandanti i burgut, Nazar Demiraj, 63 vjet burrë, flitej që kishte dalë në pension dhe aty gjendej me dëshirën e tij, – thërret emrin tim, Urim Elezi! Sa dola në korridor, sesa oficerë të Degës m’u hodhën sipër, se di, madje as çfarë goditje më dhanë. Punë minutash, përmendem dhe shikoj veten në birucë. Dera e birucës qe e hapur. Aty shoh një spurdhjak, që i fliste një trup madhi, të dy këta ushtarë:

– “Po ti, pse nuk e godite fort Ademin, siç e godite këtë, apo atë e ke tropojan”?! – “Jo more, çfarë thua, shiko si jam unë i lyer në gjak nga Ademi”. – “Mirë, mirë pa ta rregulloj unë në mbledhjen e rinisë”. Mbas disa ditësh në birucë, plus të tjerëve qenë futur nëpër biruca: Kujtim Luzaj, Lek Beja, Enver Shaqiri etj., plot tridhjetë ditë. (Mua më morën, për arsye se e ndava Elezin, para disa muajsh, kur ai gjatë ajrosjes godet provokatorin e të vëllait dhe Ruzhdiut).

Të gjithë bëmë tridhjetë e dy ditë në qeli, ndërsa Ademin dhe Ruzhdiun edhe pse ishin më të rraskapiturit, i torturuan përsëri në mënyrën më të llahtarshme, më shumë se të gjithë ne. Puna arriti deri aty, saqë që të dy të lidhur këmbë e duar me zinxhirë, Ademi godet kryetarin e Degës, Flamur Sinoimerin, nga torturat dhe dhimbjet. Në këtë moment Kamber Ligeshari, palo infermier, i thotë: – “O shoku kryetar, t’i fut ampulë si Avdyl Krujës, se ndryshe nuk ngordh ky m… kurrë”.

– “Jo bre shoku Kamber, se na hapet punë. (Avdyl Kruja, i cili në kohën e Mbretit Zog ka qenë Prefekt në Shkodër… mësova se ishte i ati i Petrit Krujës, shoku i ngushtë i Ruzhdi Krajës dhe shoku im).

Tortura – WC

Në një rast, kur dalim në ajrosje shoh në karrige ulur, aty në dera e hekurt, para se të zbrisje shkallët, operativ- kriminel Esatin. – “Urim Elezi, ndalu çik ti! – Çfarë ke shkruar në këtë letër”? (Kishim të drejtë që të dërgonim një letër në muaj, letra të ishte një faqe dhe fjalët të ishin të qarta, jo të dyshimta dhe me dy kuptime, si p.sh: të bëje kërkesë për ushqime, por jo të vije në dyshim se aty vuaje urie). – “Vëlla, po munde më dërgo një bukë, prije riska-riska, thaji mirë dhe m’i dërgo, 4-5 kg.”!- kaq i kam thënë. – “Çdo të thuash me këtë ti?! Që vuan nga uria”?!

– “Po ç’hyn uria këtu? Unë e kam zënë gjë në letër se kam uri apo po vdes urie”?! Urdhëron dy policët që të më fusin në birucë. Prapë tridhjetë ditë birucë. Gjatë këtyre ditëve, kur na nxirrnin në banjë, na nxirrnin vetëm tre herë në 9 orë. E kur hynim në banjë, sa uleshim për të kryer nevojat, direkt na çonin. Kujtoj këtu Ramadan Kurtin, egjiptian, i cili qe shumë burracak e provokator. Në një situatë, atakohemi keq me të. Ai i bie telefonit, vijnë 5-6 policë, që më sulen. Kur përmendem shikoj që isha i lidhur këmbë e dorë në banjë, me kokën brenda në WC dhe me fytyrë të lyer me m…!

Torturë e tmerrshme ishin dhe dy qypat që kishim në dhomë ku  kryenim nevojat personale, një qyp për ujin e hollë e një për  ujin e trashë, që nuk ishin më tepër se 2 -3 litra, pra qenë kot dhe shpeshherë sipas radhës çdo i burgosur “dilte jashtë” e mblidhte me dorë, e hidhte në qyp dhe e çon në tre vrimkat e WC-së. Si mund të dilnin gjatë 50-60 minuta ajrosje, 150-160 veta?! Qypat u hoqën në vitin 1971 dhe i hoqi ish-komandat Hajri Leskaj nga Vlora, me shumë mundim.

Tortura e dollapit

Gjatë hetuesisë, kujtoj me shumë tmerr dollapin në kat të parë, pranë arkës ku linin plehrat të burgosurit. Më torturonin, për të nxjerrë që për t’u arratisur, u kisha thënë e dy vëllezërve të mi të tjerë, Bilbilit dhe Festimit. Hekurani, vëllai im, shoku im edhe pse ishte torturuar në mënyrë çnjerëzore, nuk kishte treguar që kishte folur me Bilbilin para arratisjes. Ata duke ditur relatat e mia me dy vëllezërit, kërkonin t’i fusnin dhe ata në valle. Më godasin për një kohë të gjatë, në çdo pjesë të trupit, ndërkohë që “i madhi” priste të pohoja me gojën time që u kisha thënë edhe vëllezërve të mi.

Të gjitha këto, bëheshin për të shtuar dozën e kënaqësisë së arrestimeve. Pasi panë që me tortura nuk nxorën gjë, më marrin dy veta e më lidhin këmbët dhe duart me zinxhirë. S’po kuptoja ç’po ndodhte. Dalim nga dera dhe më futin në dollapin, i cili kishte përmasa të tilla, sa unë rrija i palosur. Koka më zinte barkun dhe këmbët zinin derën.

Plot gjashtë orë më lenë aty…! Siç duket, këtë torturë e kishin menduar më parë! E mora vesh që aty kisha qëndruar gjashtë orë, kur dëgjoja që xhahilët Petro Tasellari dhe Ago Sina, folën me njëri-tjetrin: – “si mo, ‘ariu i Bozdovecit’ rezistoi gjashtë) orë pa i rënë të fikët…”?!

Tortura e radhës

Pas thyerjes së burgut në gusht të ’67-ës  nga Adem Allçi, Dhori Gërnjoti dhe Sazan Hadëri, unë bashkë me disa shokë, si Elez Allçi, Enver Shaqiri, Lek Beja dhe Kujtim Luzajn, na futin në birucë dhe na nxjerrin në 2 janar të ‘68-ës. Bëmë gjithsej birucë, plot 1 muaj e 7 ditë. Ishte dita kur kishte shërbimin Qemal Laze.

Hapi sportelin e më shikon mua në këmishë dhe në mbathje e më fyen nga familja. – “Gjynah të jesh ti pjesë e një familje veterane dhe komunisti”! – më thotë. – “Çfarë flet ti mo? Ke pirë? Babai im nuk qe komunist, por bektashi”, – ia kthej unë. – “Unë jam i biri i babait, jo i biri i vëllait” – i them. – – “Pse, si janë komunistët”? – “Përse më pyet ti për një gjë që e di”?! – ja ktheva unë me një zemëratë të brendshme.

Debatojmë keq me njëri-tjetrin dhe në këtë moment vjen polici tjetër, Shaban Selami nga Burreli. Deshën të më lidhnin me zinxhirë, këmbë e duar. E nëse të lidhin me zinxhirë këmbë e duar, ishte e sigurt që një javë do të rrije ashtu, ndaj unë nuk pranova të lidhesha. Njëri prej tyre, raporton me telefon në zyrën e firaunit. Prej andej sjellin në birucë një mori policësh si ata të Degës dhe të Burrelit. Më përlanë si “ujqërit dhinë”. Kur përmendem, shoh veten të lidhur këmbë e duar, në ganxhën që ndodhej në mur.

Qemal Laze e Shaban Selami, herë më vinin më ofendonin dhe herë më godisnin me shkelma në bark e në kokë. Shaban Selami qe polic tejet ordiner. Ai pasi më fyeu disa herë, më vë një dru në gojë dhe ma lidh me lidhësen e këpucëve të tij. Druri më theu protezën e dhëmbëve, që ashtu të thyera i mbaja bashkë me drurin në gojë.

Në repartin Nr.303 Spaç, në vitet 1969-1970

Në Spaç qëndrova në periudhën; 26 tetor 1969 – prill 1970. Doja të hidhesha në humnerë, duke marrë me vete një polic…! (kështu do të bënin edhe Kadri Thaçi nga Kukësi, Xhemal Spata nga Dibra dhe Çaush Çoku nga Lushnja).

Po ta dija se 17 vitet e para     të burgut, do i kaloja vetëm me shpresë dhe vuajtje, do t’ju thoja me ngashërim bashkëvuajtësve të mi dhe trashëgimtarëve të tyre, se euforia për liri e një 19 vjeçari, në fund të 16 viteve të burgut, do shndërrohej në dëshirën më të madhe, për të cilën gjaku ishte harxhuar, për “Demokraci”.

Është kaq e vështirë për mua të dashur lexues, që të mbaj mend në këtë moshë që jam dhe me shëndetin tim, çfarë më kanë bërë e çfarë ka hequr shpirti im dhe i bashkëvuajtësve të mi. Edhe nëse ju tregoj çdo torturë, më besoni që i kam aq të thella plagët saqë, më duket sikur ende më dhemb trupi dhe më thërret mendja.

Ju bashkëvuajtës të mi dhe të gjithë ju trashëgimtarë dhe lexues të nderuar, i dini fort mirë torturat e një sistemi diktatorial, sepse keni të dashurit tuaj me plot plagë shpirtërore dhe fizike. E këto plagët tona edhe juve ju kanë shkaktuar plagë. Aq sa kam mundur të tregoj ma bëni hallall. Kaq kujtoj e kaq mundem.

“Shtatëmbëdhjetë vitet e burgut komunist i përngjajnë ferrit që ju shikoni në ato filma fantashkencë që besoni se janë jo realë”, – ne i kemi hequr vërtetë. Më besoni!

– GODITJE ME SHKELMA E GRUSHTE

– PËRPLASJE TË KOKËS E GJITHË TRUPIT NË MURE

– THYERJE DHËMBËSH, GISHTASH, BRINJË E SHTYLLË KURRIZORE

– SHKULJE VESHËSH

– DUAR DHE KËMBË TË LIDHURA  ME ZINXHIRË

– QËNDRIME ME DITË NË BIRUCA TË MBUSHURA ME UJË

– PROVOKIME

– PRIVIM USHQIMESH DHE AJROSJEJE E SHUMË TORTURA TË TJERA TË LIDHUR ME PISLLËQE…!

Më e tmerrshmja torturë ishte kur “ata të Partisë, ndërkohë që burrat / baballarët apo vëllezërit vuanin dënimin në burg, shkonin nëpër shtëpitë e të burgosurve dhe bënin skena imorale me femrat e shtëpisë. Nevzat Haznedari ishte një prej atyre që kishte shkuar në shtëpinë e një prej të burgosurve, kishte realizuar aty një akt imoral me gruan e të burgosurit dhe këtë ja kishte treguar më pas të burgosurit, i cili që në takimin e parë që pati me gruan, u nda…!

Dita e lirisë, që më çoi në burg

Edhe pse isha dënuar 20 vite burg, sistemi diktatorial komunist qe aq gënjeshtar, saqë dhe në vendimet e veta, bënte tjetër gjë! Ashtu siç potencova dhe më parë, nga listat që nxirrnin për lirim, vjen dita e madhe kur shoh emrin tim, Urim Elezi dhe ditën e lirimit. Sa më afër vinin ato ditë, aq më shumë ndjeja erën e lirisë, por nga ana tjetër isha më tepër se i sigurt që nuk do ja hidhja aq paq. E them këtë, sepse ashtu siç kishin bërë me të tjerët para meje në prag të lirimit, ashtu bënë edhe me mua.

Ato ditët e fundit, që mendoheshin të ishin të fundit për mua në burg e që në fakt nuk ishin, “bijtë e Nënës Parti”, nuk kishte ditë që kalonte që emrin tim mos e futnin për të njollosur emrin e shokëve të mi të burgut, qoftë për t’u dalë dëshmitarë në gjyq, qoftë për t’u bërë ndonjë nga ato të tyret. E dija që do ta paguaja dhe fati im qe që të zgjidhja çmimin më të lartë, sepse nuk merrja dot frymë në liri, nëse shokët e mi do vuanin brenda në burg nga liria ime. / Memorie.al

Pasi u njoh me raportin e Nikita Hrushovit në Kongresin e 20 të partisë bolshevike dhe sapo nisi “grindjet” me “sovjetikët e rinj”, Enver Hoxha në panik ia mbathi për në Pekin. Sebepi, pjesëmarrja në Kongresin e 8 të Partisë Komuniste kineze. Por e vërteta e shkuarjes në Kinë ishte se Enver Hoxha e ndjeu ashiqare kërcënimin e “sovjetikëve të rinj” për largim e tij nga pushteti. Mirëpo në ai në atë situatë kishte parë në “fundin e tunelit” pak dritë nga kinezët, të cilët kishin shfaqur ca divergjenca oshilacionuese ndaj sovjetikëve dhe si djallëzor që ishte, këto mendoi Enver Hoxha, duhet t’i shfrytëzonte në interesin e mbrojtjes së pushtetit të tij. Të kujtojmë se ishte fillimviti 1956. Situata politike në kampin komunist të lindjes nuk ishte e kthjelltë. Nikita Hrushovi sapo e kishte dënuar hapur “kultin e individit” të Stalinit, me të gjithë veprimtarinë e tij partiake e shtetërore. Një vit më parë, ai ishte pajtuar me Jugosllavinë dhe kërkonte rimiqësimin e Enver Hoxhës me të, gjë që Enver Hoxha nuk e bënte se do dilte zbuluar për veprimtarinë e tij armiqësore me regjimin e Titor. Të vetmin shpëtim e shikon nga Pekini, ndryshe do kishte mbaruar që atëherë. Në këtë situatë Enver Hoxha shkon në Kinë. Vizita e tij në Pekin, në fakt është lënë për dhjetëra vjet disi në hije. Arsyet, asnjëherë nuk janë komentuar e publikuar. Edhe foto e Enver Hoxhës me Mao Ce Dunin është botuar aq pak e rrallë sa ka lënë ndjesinë që të bësh pyetjen: A ka qenë ndonjëherë Enver Hoxha në Kinë dhe a është takuar ai me Mao Ce Dunin?!

STREHA E FUNDIT E ENVERIT

Ishte koha kur erërat nga Moska frynin të ftohta për Enver Hoxhën. Megjithatë, ai vetëm atë “vrime” kishte. “A vërtet do funksiononte, a vërtet do qëndronin kinezët përballë sovjetikëve, apo çdo gjë do të ishte një flluskë e madhe” propagandistike?! Enver Hoxhës i interesonte qëndrimi kinez, që edhe ai të qëndronte… Në Kinë, përveçse në Kongres, ai bëri vizita intensive nëpër qytete e provinca dhe kudo “peshonte” situatën. Se çfarë ishte politika e sovjetikëve të rinj, “ai” e kishte nuhatur, por se çdo të bënin kinezët, këtë duhet ta gjykonte mirë e mirë, ndaj çdo gjë varej nga kinezët, pasi Enver Hoxha nuk kishte këllqe. I kërcënuar nga presioni për ndryshime rrënjësore në politikë e në vijën e partisë, veçanërisht në drejtim të demokratizimit nën frymën e Kongresit të 20- të, Enver Hoxha u detyrua e u pozicionua menjëherë pro udhëheqësve komunistë të Kinës. Me vizitën në Kinë, e qarjen e halleve kokë më kokë me Mao Ce Dunin e Çu En Lain, problemi kryesor i Enver Hoxhës, mbajtja e pushtetit dhe mbrojtja e tij me çdo kusht e me çdo mjet, duket se mori një garanci. Në këto situata, kur sovjetikët jo vetëm nuk e mbronin pushtetin e tij, por sapo nisën edhe kërcënimet, ai e pa të udhës që paralelisht, hë për hë pa u prishur me BS, të ngrinte e të ndërtonte edhe një aleancë të re. Natyrisht, aleanca Tiranë-Pekin, nuk u realizua menjëherë, për pasojë edhe ndërprerja e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik nuk ndodhi menjëherë, ndaj u konkludua se Enver Hoxha i dribloi situatat për pushtetin personal. Disa muaj më vonë, pas Kongresit të 20-të, pas vizitës në Kinë e marrëveshjeve të rëndësishme me Mao Ce Dunin, e pas Konferencës së Tiranës, më 22 tetor të vitit 1956, Enver Hoxha, thirri një plenum. Objeksioni ishte situata politike e brendshme dhe e jashtme dhe kryesisht vizita e fundit e tij jashtë shtetit, veçanërisht ajo në Kinë. Pasi foli tepër gjatë lidhur për marrëdhëniet me Jugosllavinë, Enver Hoxha në Plenum u ndal tek vizita disaditore që zhvilloi në Republikën Popullore të Kinës. Interesant ishte fakti se në takimin me Mao Ce Dunin, Enver Hoxhës i u desh t’i përshtatej në maksimumin e mundshëm përshtypjes së Maos për prishjen e marrëdhënieve me Jugosllavinë dhe për figurën e Stalinit. Lidhur me Jugosllavinë, – siç shkruhet në procesverbalin e takimit, – Mao Ce Duni i tha Enver Hoxhës se “fajin për këtë e kishte Informbyroja”. Pas prishjes që dukej sheshit se mund të vinte me Bashkimin Sovjetik, Enver Hoxhës i duhej me domosdo një tjetër “strehë”, e cila të siguronte vijimësinë e pushtetit. Në takim Enver Hoxha nuk hezitoi ta fal¸nderonte Mao Ce Dunin për ndihmat që Republika Popullore e Kinës kishte filluar të sillte në Shqipëri. Pas takimit e bisedave private me Maon, Enver Hoxha dhe delegacioni që ai drejtonte, patën një takim edhe me Kryeministrin e Kinës, Çu En Lai. Enver Hoxha, në fjalën e tij në plenum, e falënderoi Kryeministrin e Kinës si njeri jashtëzakonisht të thjeshtë dhe që kishte shprehur dëshirën e plotë për të vijuar e shtuar ndihmat ndaj Republikës Popullore të Shqipërisë, madje edhe për të zhvilluar një vizitë në Shqipëri. Çu En Lai, siç u tha Enver Hoxha anëtarëve të Komitetit Qendror, i kishte thënë se për çfarë ishte i interesuar dhe se si Kina mund ta ndihmonte më shumë Shqipërinë. Dhe Enver Hoxha i ishte përgjigjur se “për momentin heqja e triskëtimit ishte emergjente në Shqipëri”. Duke e mbyllur fjalimin e tij në mbledhjen e plenumit, Enver Hoxha u tha anëtarëve të Komitetit Qendror se “e falëndervova Kryeministrin kinez, ndërsa ai më ndërhyri menjëherë – dhe më tha se – nuk ishte nevoja ta falënderonim, pikë së pari sepse ndihma që iu kemi dhënë është një gjë fare e vogël”. Dhe vërtet ashtu rezultoi deklarimi i Çu En Lait, pasi pas vitit 1956, Enver Hoxhës me Kinën “i ndriti ylli” dhe për Shqipërinë vërshuan ndihmat kineze, kur normalisht nuk ishin ndërprerë edhe ato sovjetike.

PLANI PËR PUSHTIMIN E SHQIPËRISË

Sipas planit që kishin hartuar sovjetikët dhe që në vitet e fundit është bërë publik nga studiuesit e Arkivave Ruse, lidhej siç e kemi cilësuar më sipër, me planin e ofensivës ushtarake. Mirëpo situata për “sovjetikët e rinj” u bë e pa favorshme sepse konflikti me amerikanët, që ishte në kulmin e vet për shkak të Kubës, i ndryshoi përfundimisht prioritetet gjeopolitike. Për këtë dhe për frikën sovjetike lidhur me reperkusionin e daljes në publik të atyre planeve, ka folur e deduksionuar edhe publicisti gjerman Harry Hamm.

Është fakt se pas vitit 1956 lidhjet midis Tiranës dhe Moskës nisën dobësimin. Nuk pati më vizita të nivelit të lartë, vetëm ajo e vitit 1959 e Nikita Hrushovi, që erdhi në Shqipëri “për ta arrestuar” Enver Hoxhën. E kemi shpjeguar më sipër qëllimin kryesor të vizitës së tejzgjatur të Nikita Hrushovit në Shqipëri, por mbetet edhe ushtarakja. Gjithsesi, kjo periudhë kaloi shpejt. Enver Hoxha për interesat e veta, sepse “kursi i ri” i Nikita Hrushovit kërkonte “likuidimin” e tij, shtoi flirtin me kinezët, duke e ndierë se me ndërrimin e partnerit, do të kishte më tepër përfitim. Nga ana tjetër, nuk vonoi edhe “ndëshkimi” sovjetik. Mallrat nga Bashkimi Sovjetik nisën të vinin me vonesë dhe jo të plota si dhe u refuzuan kërkesat e reja shqiptare. Në fakt, Shqipëria me Bashkimin Sovjetik, kishte prekur mirësira jo të pakta, veçanërisht në arsimimin e specialistëve të niveleve të larta. Kishin ardhur ndihma dhe ishin lëshuar shumë kredi. Paketa më e madhe e marrëveshjeve tregtare dhe ekonomike mes Bashkimit Sovjetik dhe Shqipërisë, nënshkruhet në prill të vitit 1957. E ndërsa hidhet ky karrem i majme mosmarrëveshjet e Enver Hoxhës që i cenonin atij pushtetin personal, që gradualisht u rritën ndaj Hrushovit dhe që çuan që pas Mbledhjes së Moskës, udhëheqja sovjetike i kaloi mosmarrëveshjet politike në sferën e marrëdhënieve ndërshtetërore dhe u shkua deri në zgjidhjen edhe të lidhjeve ushtarake. Në librin e tij “Shqipëria dhe prishja sovjeto – kineze” Uilliam Griffith hedh tezën se vizita e Hrushovit në Tiranë në 1959-ën ishte edhe një tentativë finale, por e pasuksesshme për të paralajmëruar e penguar Enver Hoxhën për aleancën e tij me Mao Ce Dunin kundër Bashkimit Sovjetik.

Aq përmasa morën mosmarrëveshjet e Enver Hoxhës me Nikita Hrushovin sa në mars të vitit 1961, Presidiumi i KQ të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik vendosi likuidimin e Bazës së Vlorës. Paralelisht me këto brutalitete, megjithatë kemi ende përpjekjet e Hrushovit për t’i zgjidhur mosmarrëveshjet me dialog, por ky rezultoi i pasuksesshëm me Enver Hoxhën dhe ua la vendin përsëri kërcënimeve e shantazhit. Në mesin e vitit 1961, në Moskë u përpunua edhe plani i zgjedhjes forcërisht të “problemit shqiptar”, që parashikonte përmbysjen e Enver Hoxhës. Kjo përmbysje siç thonë dokumentet ruse do të bëhej jo vetëm nga jashtë, por edhe me ndihmën e komunistëve shqiptarë “besnikë të idealeve socialiste dhe drejtimit të tyre nga Bashkimi Sovjetik e vendet pjesëmarrëse në Traktatin e Varshavës”. Sipas dr. Okorokovit, “çlirimi i Shqipërisë” ishte planifikuar të realizohej jo më vonë se 1 shtatori i vitit 1962, por acarimi i marrëdhënieve sovjeto-amerikane për shkak të Kubës (Kriza e Karaibeve) nuk lejoi realizimin e planit. Duke përfituar nga kjo, Enver Hoxha mori masa parandaluese. 7) Kur Shqipëria ishte rreshtuar plotësisht krah Kinës komuniste, Hrushovi kishte mbetur i habitur dhe i revoltuar me veten se përse e kishte toleruar aq gjatë Enver Hoxhën, pasi sipas tij ai e kishte në dorë që ta eliminonte atë që në vitin 1957.

NDIHMAT KINEZE

Pranvera e vitit 1962 ishte tepër rezultative për Enver Hoxhën lidhur me ndihmat kineze. Pas disa takimeve u arrit marrëveshja me Kinën për ndihmë të gjithanshme ndaj Shqipërisë. Ishte një akordim, që kishte filluar që në kohën e Bashkimit Sovjetik, por me që ky ndërpreu çdo gjë, atëherë Kina ndërhyri me akordime të fuqishme. Vërshuan këshilltarë ushtarakë kinezë, armatimet e municionet dhe shumë ndihma ekonomike. Në një kohë të shkurtër nisën të ndërtoheshin në Shqipëri, uzina e kombinate dhe vepra të mëdha ushtarake deri edhe vendstrehime nëntokësore e mbitokësore aq sa në vitin 1968 ato u bënë mbisunduese dhe përfshinë gjithë territorin shqiptar. Këto ishin kryesisht në planin ekonomik e ushtarak, ndërsa në planin politik e partiak vetë Enver Hoxha direkt nisi dhe bëri spastrime të mëdha në radhët e partisë, e në të njëjtën kohë edhe në aparatin shtetëror, njëlloj si në kohën e prishjes së largët me jugosllavët. Si rezultat i këtyre, në vitet 1960-1962 ai rinovoi, e 70 për qind të gjithë përbërjen e Komitetit Qendror si dhe shumë ministrive e drejtorive qendrore. Këto masa “kuruese” e parandaluese, Enver Hoxha sipas mendjes së tij i bëri për “shëndoshjen” e partisë dhe të shtetit nga “infeksioni” sovjetik. Edhe sovjetikët ndonëse tashmë të divorcuar me Enver Hoxhën, nuk hiqnin që nuk hiqnin dorë nga synimi për Shqipërinë, për pozicionin e saj strategjik në Adriatik e Mesdhe, ndaj në verën e vitit 1962 ata iu rikthyen edhe një herë “çështjes shqiptare” për destabilizim, tashmë jo direkt, por indirekt edhe me rolin kryesor të planit për “destabilizimin” e vendit, të cilin ia dhanë liderit jugosllav Josif Broz Tito. Në Moskë bënin llogari se aleanca shqiptaro-kineze dhe politika antijugosllave e propaganda e Tiranës, do ta vinin Beogradin në aleancë të ngushtë me Bashkimin Sovjetik me synimin për destabilizimin e regjimit të Enver Hoxhës, gjithnjë sipas planit që kishin hartuar sovjetikët dhe që në vitet e fundit është bërë publik nga studiuesit e arkivave të sotme ruse. Ishte vizita e parë dhe e fundit e Enver Hoxhës në Kinë, ajo që i dha, falë Mao Ce Dunit, ndihma të konsiderueshme ekomomike e ushtarake, me të cilat Enver Hoxha për të keqen e Shqipërisë, shpëtoi veten dhe pushtetin.

Autori, Drejtor Ekzekutiv Instituti i Sigurisë dhe Mbrojtjes

/Gazeta Panorama

Nga URIM ELEZI

Urim Elezi, lindur më 18.10.1941 në Floq të Korçës, hyn te të dënuarit dy herë nga regjimi komunist me shumë vite vuajtjeje. Ai u burgos më 26.10.1963 dhe doli që andej më 10.2.1989. hyri në 22 vjeç dhe doli 48 vjeç, madje i verbuar. Në moshën 18-vjeçare kreu shkollën e Instruksionit në Gjirokastër, ku gradohet nënoficer. Në dënimin e parë ishte ushtar në Repartin Nr.9357 Gjirokastër. Herën e parë u akuzua në bazë të nenit 64, në kombinim me nenet 10 e 14 të Kodit Penal. Ishte me shërbim ushtarak, së bashku me shokun e tij Hekuran Shyti, në Gjirokastër. Sipas gjykatës, i kish propozuar Hekuranit të arratiseshin sepse bëhej jetë e mirë në vendet kapitaliste e sidomos në SHBA. Hekurani lirohet më parë nga ushtria dhe gjatë kësaj kohe gjen personat e tjerë, me të cilët do kryenin arratisjen. Hekurani i nis një telegram Urimit në Gjirokastër, me kërkesën që të të niset se nëna ishte sëmurë.

Kësisoj Urimi bashkohet me shokët e tij, Hekuran Shyti, Durim Shyti dhe Robert Morava. Të pa orientuar mirë, të spiunuar nga një banori i zonës, ata u kapën nga forcat e kufirit në postën kufitare të Nikolicës në rrethin e Korçës. Gjykata Ushtarake Tiranë me vendimin nr.21, datë 27.2.1964, e deklaroi fajtor dhe e dënoi me 18 vjet heqje lirie, konfiskim të pasurisë, heqjen e të drejtës zgjedhore për 4 vjet dhe të gradës së rreshterit.

U la në fuqi me vendimin nr.23, datë 31.3.1964 të Kolegjit Ushtarak të Gjykatës së Lartë. Për herë të dytë u arrestua më 19.2.1980. U akuzua në bazë të nenit 55/1 të Kodit Penal me artikulime shumë rënduese. Dega e Punëve të Brendshme Fier, me shkresën nr.112, datë 15.1.1980, i kërkoi Drejtorisë së Hetuesisë miratimin e arrestimeve për tre shtetas, midis të cilët edhe i përmenduri Urim Elezi. Ishte marrë në përpunim aktiv më 17.5.1979 se zhvillonte propagandë në radhët e të dënuarve.

Raportonin për të “I penduari” dhe “Tekniku”. Për të thuhej të ishte shprehur: “Sigurimi i ka lyer duart me gjakun e këtij populli. Kanë bërë krimet më të shëmtuara që mund të ketë në histori, Sigurimi është sjellë me popullin dhe me njerëzit, më keq se ç’janë sjellë fashistët dhe nazistët..! Nuk ka më të poshtër se komunistët. Unë quaj komunistë të gjithë ata që kanë yllin në ballë si një domate, pavarësisht nëse besojnë mjekrën e Marksit apo mustaqet e Stalinit…! Krimet më monstruoze në Shqipëri, janë bërë në kohën kur kanë ardhur në fuqi komunistët…Jeta te ne është burg”.

Gjykata e Rrethit Fier e drejtuar nga Sokrat Dautaj, me pjesëmarrjen e prokurorit Kiço Koçi, me vendimin nr.94, datë 18.4.1980, e deklaroi fajtor dhe e dënoi me 10 vjet heqje lirie, si dhe heqjen e të drejtës zgjedhore për 5 vjet. I bindur në kotësinë e vendimeve komuniste, Urim Elezi nuk e ankimoi vendimin. Pasi i kishte dërguar një letër Enver Hoxhës, ku e cilësonte “përbindësh të pangjyrë, të sëmurë me mani persekutimi”, më 6.12.1981, u rrah nga policët e Burgut të Burrelit, deri sa u verbua. U lirua më 10.2.1989, nga Reparti nr.305 Përparim i rrethit të Sarandës.

Vijon nga numri i kaluar

Nuk di si ta shpjegoj si jam ndjerë pasi dëgjova këtë fjalë të Rizait. Truri im i kalonte torturat më shpejt sesa shiriti i filmave dhe me zhurmë si karrocat me kuaj…!

Sërish në Degën Punëve të Brendshme Korçë

Ashtu si më pat lajmëruar Rizai, ditën e nesërme, për sa më kujtohet 3-4 janar 1964, më thërret koloneli, kryetari i Degës, Jani Naska.

-“Do të vijnë nga Tirana, ndaj hiq dorë nga ato që ke thënë për udhëheqësin…! Thuaj që kur i kam thënë ato fjalë më përpara, nuk kam qenë i vetëdijshëm”. Vijnë nga mezi i asaj dite, dy të dërguar të Partisë, të cilët i shoqëronte Petro Tasellari. Të dërguarit e Partisë, pasi nisin bisedën me fjalë të bukura të tipit; “ti i vlen Partisë, je familje e nderuar veterane, etj.” përfundojnë me një ofertë të qelbur.

Ashtu siç vërtet ata e realizojnë mirë…të fusja në kurth Hysen Mullajn, për të cilin ata nuk e di mbi ç’baza pretendonin që e kisha dajo, por, në të vërtetë, unë kam dajo Alizot Zyfer Floqi. Adresa në Usa: PO. BOT 375 MASLOW, OHIO, USA, (aty ku doja të shkoja)”.

Në këtë moment ata të Tiranës, shihen ndër sy me Petro Tasellarin e vazhdojnë bisedën e tyre: -“ne të falëm jetën. Ti s’ke deponuar kështu. Ke thënë që do vije tek dajo Hysen Mullaj”. Kjo ishte një lojë e radhës së tyre, sepse unë këtë gjë nuk e kisha thënë, për vetë faktin se në të vërtetë unë atë se kisha dajo. Petro Tasellari hap çantën e më nxjerr para syve disa karta. Më pyet:- “është firma tënde kjo”? “Po-i them, pasi e shikoj. Firma ime është”. – “E mban mend çfarë ke deponuar këtu”?

– “Po, kanë kaluar dy muaj e pak, nuk e di unë çfarë kam firmosur”. (Shihen përsëri në sy)- “Ke firmosur që Hysen Mullaj është dajoja tënd dhe se ti do të shkoje tek ai”!

– “Jo, unë do vija tek dajoja im, Alizoti, këtë nuk e njoh”. (Dëgjoj që mërmëritën me njëri-tjetrin. bisedën nuk e dëgjova tamam, por dy emra i dëgjova të qartë, Ago Sinën dhe një tjetër Jani, jo Jani Naska, sepse thane kapiten (Jani, Jani Naska qe kolonel). Duke mburrur prindërit e mi dhe dy vëllezërit e mi, Avdylin dhe Myzaferrin, për të shpresuar për ndonjë rezultat tjetër, thërrasin Hodon, oficerin e rojës për të më marrë. Që prej asaj dite nuk torturohesha si herët e tjera dhe për të më shoqëruar diku, më merrte vetëm kapiten Riza Shehu.

Veç kësaj, as batanije apo kapot, nuk më hidhnin gjatë rrugës. Të nesërmen në mëngjes vjen vetë Rizai, deri tek shkallët e Hetuesisë e më çon në kat të dytë, të një prej pallacinave të Hetuesisë. Diku nga mesi i shkallëve, më kap fort përkrahu dhe më pëshpërit afër fare veshit: -“Hëmo Urim, jepi tani ec, se ta shpëtuam kokën”… Unë, fare i këputur…!

Aty, më fut në zyrën e tij dhe sa hyra aty, ajri qe shumë i rëndë, pasi zjarri bubullinte me të madhe. Rizai më ul në një karrige prej druri, jo prej hekuri siç më ulnin zakonisht. I gjendur mes nxehtësisë së dhomës, fillova të lëvizja sa andej këtej në karrige, sepse nuk po duroja dot më.

–“Hë mo Urim ç’ke që lëviz, se mos bësh ndonjë marrëzi? Të thashë, s’do bëjmë raketa jo”.– “Kam shumë vapë, plasa”, – i them. Siç isha në karrige, më largon nga pori e më afron pranë derës. Gjithashtu le dhe pak derën hapur. – “Mirë je tani Urim”?

– “Eee, mirë jam” – ia kthej unë. Hoqi këpucët dhe po i ngrohte këmbët. Thembra e çorapit të njërës këmbë i kishte dalë fare.

– “Hë mo Urim, pse nuk more me vete e disa të tjerë, të ma mbushje b***n mirë. Pesëdhjetë mijë mora nga ty. Myqka po më sjell çfarë dua edhe nga Shkodra”… etj etj (fjalë aventureske). “Rri ti tani këtu! Plak do të dalësh që këtu”! (kur më tha kështu, ashtu ulur në karrige, lotët më ranë nga fytyra në prehër e, sytë menjëherë më vajtën tek thembra që i kishte dalë).

– “Ti, jo 40-50 mijë të marrësh, po botën e tërë të kesh (ja tregoj me gisht), thembra e këmbës ka për të të dalë si patate Devolli…”! (Iu drodh mjekra dhe u zverdh në fytyrë; hapën sirtarin e tavolinës së tij të punës, aty kishte të mbështjellë në një gazetë pak bukë, djathë dhe ullinj).

– “Haji këto”, – thotë Rizai. – “Jo – i them unë. Po do vërtet që unë t’i ha këto, m’i jep siç më dhe pllakën e bukës e marmelatën. Këtu nuk e ha”.

– “Haje, se nuk të helmojmë. Tani do të të lejojmë dhe ushqimet. Kemi lajmëruar familjen që të të dërgojë rroba dhe ushqime”. Thërret oficerin e rojës: – “Hajde merre këtë, e sill 15-tën”! Më çon oficeri i rojës në qeli. (Pas vendimit të gjyqit, kur u takuam në burg, mora vesh që 15-ta qe Hekurani. Aty, Rizai i paskësh thënë Hekuranit, duke i treguar thembrën: – “Si të duket kjo”?

– “Po ja, është e grisur”, – ia kishte kthyer ai. Ai ngrihet i tërbuar, shkon mbrapa dosjeve, nxjerr shkopin prej thane dhe i hyn në dru. – “Nuk duket si patate Devolli”? e pyet Rizai përsëri. – “Jo”, – përgjigjet Hekurani.

– “Vërtet? Se kështu më tha ai shoku yt, Urimi”. (Hekuranit, Rizai i paskësh thënë, që ç’të bënte se kishte urdhër, pa do të na vriste të dyve me duart e tij). Prej asaj dite, nuk më fyen më! Brenda javës, më vijnë rrobat e fjetjes dhe ushqimet. Ama, polici nuk më lejonte ta haja në birucë të gjithë pllakën e bukës. Nuk lejohej më tepër se 2-3 kg ushqime në pesëmbëdhjetë ditë.

Dalja në gjyq, dënimi

Në datën 26 shkurt 1964, lajmërohemi që do të dalim në gjyq. Ato ditë edhe pse nuk kishim mjekër se ishim çunakë, na ruanin njëherë në javë. Mëngjesin e 26 shkurtit, vjen Demka (egjiptian), përgjegjës i birucave. (Demka, së bashku me policinë birucave, Halitin e Sanijes, i thoshin, ishin njerëzit më të këqij, më xhahilët, më të pashpirtët, më provokatorët).

Hapet dera, unë si gjithmonë ngrihem në këmbë, se ashtu duhej e Demka shpirt katrani, me hekurat që i vërtiste nëpër duar, më thotë me një tallje të paparë ndonjëherë: – “Hajde, hajde këtu e ktheji duart mbrapa, se do rruheeesh”!

Mbështetur në mur, pasi vë dorën në mjekër, ia kthej:- “po unë s’kam mjekër”! – “Hajde, hajde, se na ndot litarkën. Duhet të jesh i rrojtur kur të të vemë litarkën në fyt”. (Shtanga i brengosur, mbahem fort pas murit; sesi nuk më pushoi zemra se di. Se kuptoja ç’po ndodhte sepse kishte dy muaj që Rizai më pohonte vazhdimisht, që ma kishin shpëtuar kokën dhe se më tepër se 20 vjet, nuk do dënohesha.

– “Ke provim sottttt”!!!: tha xhahil Demka, duke qeshur! Në këtë kohë vjen Haliti, roja i birucave, i cili fliste me hundë: – “Pse nuk vjen 20-ta”?! – “Është mbështetur në mur e s’po ndihet, se u tremb nga litarka që do i vihet në fyt”, -thotë Demka. –“Hajde, hajde”, – më thotë Haliti. Dal pa vetëdije deri tek dera e birucës.

Më urdhërojnë t’i kthej duart mbrapa. Gjithmonë i kisha kthyer duart mbrapa, por atë ditë ngriva. Të dy m’i marrin duart me forcë e mi kthejnë mbrapa. Duke më shtyrë më çojnë tek berberi. Hodoja që rrinte gjithmonë në karrike me libër në dorë, aty ku rruheshim u bërtet; “ç’po bëni”?!

Haliti i thotë duke u zgërdhirë: – “Ja, i mbushi brekët ky, se ka hall që unë do rri të pastroj kallashin që do më ndotë”! Hodoja në këtë moment më kap mua përkrahu e urdhëron Halitin: -“Shpejt, ikë më prit ne kryetari”. Pasi u rrojta më futin përsëri në birucë. Pas 10-15 minutash Hodoja urdhëron:- “Shpejt, nxirreni 20-tën”. Në shkallët, më merr përkrahu me një tjetër, një që quhej Rexhep e, të dy më çojnë tek makina e madhe që më priste në sheshin e Degës. Vë këmbën në karrigen pranë derës së makinës e, të dy këta më shtyjnë për të hyrë brenda.

Kur hyj brenda në makinë, shikoj Halitin e Sanijes me një pushkë/automatik në dorë krekosur. Ngjitur me Halitin, përtokë shoh Durimin. Klith Durimi me të madhe: – “ç’je bërë kështu more”?! –“Nuk të pushkatojnë o jo”!

Në atë çast Haliti i Sanijes, i matet me qytë për t’i rënë. – “Durim, të lutem mos fol, se do të të bjerë”!- i them unë. – “Nuk më bie o Urim, jo. Le ta provojë të më godasë. Atë dua unë. Do dalim në gjyq e, s’na prek njeri sot”. – “Ëëëë, e ditke ti. E paske dhënë provimin njëherë”! – “E kam dhënë, ndaj bjer ti”!

Durimi, fill pasi më lëshojnë dhe mua përtokë, sjellin Hekuranin e Robertin. Rrugës për në gjyq, që të katërve na vendosën në pozicione të tilla, që të mos shikonim njëri-tjetrin. Përpara me një tjetër, qe hetuesi Riza Shehu, ndërsa me ne ishin 10-12 policë në këmbë, dikush me pushkë e dikush me automatik.

Mbërrijmë në Gjykatë, në të cilën hyjmë nga dalja para Gjykatës Ushtarake, në Korçë. Shoqërohej çdonjëri prej nesh nga dy policë. I pari zbres unë e mbas meje Durimi. Sa hyn pas meje Durimi, në sallën që ishte bosh, bërtet një grua me duar të vendosura poshtë gjoksit, e cila i drejtohet gruas tjetër: -“Bobo, sa të rinj që qenkan të shkretët, ashtu siç më the ti”!

Në sallë ndodheshin vetëm tre gra, nëpunëse të Gjykatës Ushtarake Tiranë, ku njëra prej tyre rrinte kokulur. Qe e shoqja e Kolonel Mit‟hat Goskovës, kryetar i Gjykatës Ushtarake Tiranë, që kishte të bënte me Hekuranin dhe Durimin: e mora vesh këtë gjë, pasi ma tha Hekurani në burg. Ora ishte rreth 9.00-10.00. Në sallën e gjyqit hyjnë familjarët tanë.

Nga ana ime ishte Hilmi Elezi, kushëriri im i dytë, i cili pas dënimit erdhi na takoi në burg dhe na solli nga një llokume për secilin që u arratis. Ai sot gjendet në Amerikë. Nga ana ime, ishte dhe Petrit Cangonji, burri i çupës së hallos. Nga ana e Hekuranit, Robertit dhe Durimit, erdhën familjet e tyre.

Hyn trupi gjykues në sallë, me kolonel Mit’hat Goskovën kryetar i Gjykatës Ushtarake Tiranë, anëtar major Nasi Joga. Prokuror ishte nënkolonel Anastas Koroveshi. Gjoja avokat i imi dhe Hekuranit, ishte Andon Napuçe. Nga mëngjesi deri në darkë në orën 8, u bënë dy ditë gjyq.

AKT-AKUZA: krim dhe tradhti e lartë ndaj Atdheut, duke tentuar të arratisen për në Greqi, krim i parashikuar në nenin 64-10-13 të Kodit Penal; (deri në 4-janar 1964 përfshinte 4 nene me vdekje: Neni 1; dezertim nga ushtria; Neni 2; shkelje e betimit të shkollës së Zbulim-Kundërzbulimit; Neni 3; tradhti e lartë ndaj Atdheut dhe nxjerrje sekreti; Neni 4; kryetar grupi. Pas datës 4 janar u vendos përsëri neni 64, i shoqëruar me nene zbutëse dhe u la vetëm tradhti e lartë ndaj Atdheut).

Megjithëse, në gjyqet në grup të diktaturës, të akuzuarit “thirreshin” me njëri-tjetrin, me ne lavdi Zotit, ishte një gjyq krejt i veçantë, sidomos deponimet e mia dhe të Hekuranit, që ishin në mbrojtje të njëri-tjetrit!

Dëshmitari i parë:

… Komandanti i postës që na arrestoi bashkë me ushtarët, për çudi në sallën e gjyqit, herë na shikonte ne dhe herë trupin gjykues. Kjo e hutoi gjatë, saqë na ra në sy të gjithëve, aq sa kryetari i trupit gjykues i tërheq vëmendje dhe i thotë: – “Mos u kthe me kurriz nga ne ti, kthehu me fytyrë nga ne, jo nga të pandehurit”. Me një keqardhje të madhe që shprehej si në mimikë ashtu dhe në veprimet e tij, dëshmon para trupit gjykues të vërtetën që ndodhi atë natë.

Dëshmitari i dytë:

Esat firauni u paraqit në sallën e gjyqit si hero. Fliste paditur seç theshte, duke shprehur ligësi: -“porsa i pashë, vigjilova, vigjilova, vigjilova pas tyre dhe me vrap ika në Postë i denoncova”. Pa e pyetur kryetari i trupit gjykues, ai po vazhdonte pa pushim: “vigjilova, vigjilova” dhe tregon me gisht nga Roberti: -“ky, më kapi torbën e deshte të më merrte bukën me zor. Unë ju mata me sëpatë dhe e urdhërova ta lëshonte, ndaj ky e lëshoi torbën e bukës”! Në këtë moment Roberti ngrihet pa marrë leje nga trupi gjykues:

– “Çfarë thotë ky?! Njëqind si ky dhe i ati, nuk kanë se çfarë të më bëjnë mua”!

– “Ulu e mos fol pa leje”, – i bërtet Robertit kryetari.

Dëshmitari i tretë:

I ati i Esatit, Shabani me një dorë e një këmbë sakat dhe me një fytyrë të llahtarshme. Në ato ç’ka theshte, dukej që e kishte mësuar ai Esatin. Në datën 27 shkurt 1964, rreth orës 20 merret vendimi. Urim Elezi, dënohet me 20 vite burg, Hekuran Shyti, dënohet me 15 vite burg; Robert Morava, dënohet me 15 vite burg; Durim Shyti, dënohet me 13 vite burg.

…Pasi merret vendimi, të katërt rrimë në burgun e vjetër të Korçës, (sot, materniteti i qytetit) për gati një muaj. Detyrimisht, në qeli të ndara. Gjatë qëndrimit në këtë burg, u njoha me një grup tjetër, me moshë më të re se ne, nga fshati Mborje i Korçës dhe po këta ishin dënuar për tentativë-arratisje: Nevrus Golka, Vasil dhe Janaq Tarusha (këta dy të fundit kushërinj të parë me njëri-tjetrin). Në burgun e Korçës ishin rreth tridhjetë veta të tjerë, disa të dënuar për agjitacion e propagandë e, të tjerë për tentativë-arratisje.

Pas disa ditësh që u vendosa në burgun e Korçës, një polic i pashpirt, kriminel, që vidhte dominotë dhe ushqimet e të burgosurve, i quajtur Fuat, na fut në birucë mua dhe Vasil Tarushën, pa asnjë arsye. Biruca qe me kalldrëm të zi dhe kishte një vrimë lart, për të marrë ajër. Aty qëndrova… s’e di për sa kohë, se më kishte rënë të fikët. Pas rreth një muaj, rreth 17-18 veta, të gjithë të rinj nga burgu i Korçës, na çojnë në kampin e Uzinës së Superfosfatit Laç, për të punuar, mund të them tamam si skllevër.

Aty qëndruam rreth 1 vit e gjysëm. Me thënë të vërtetën, ishte i vetmi kamp pune që ishte ndryshe nga çdo kamp pune, si në ushqime ashtu edhe në sjellje, pavarësisht se unë, Hekurani, Petrit Kruja nga Shkodra, Zijadin Ftera nga Delvina e shumë të tjerë bëmë disa herë dënime në biruca. Këtu, në biruca të lidhnin me hekura dhe dru, por ishte më lehtë se në kampet e tjerë. / Memorie.al

Historia shqiptare e shekullit XX është e mbushur me figura të ndritura që u shuan dhunshëm, jo për faj, por për mendim. Një ndër këto figura tragjike është Riza Dani, intelektual shkodran, jurist, publicist dhe patriot, i cili u pushkatua nga regjimi komunist më 1948. Jeta dhe vepra e tij përfaqësojnë dramën e inteligjencës shqiptare që u përpoq të mbrojë ligjin, lirinë dhe dinjitetin njerëzor në një kohë kur dhuna ideologjike po shndërrohej në normë shtetërore. Riza Dani lindi në Shkodër, qytet me traditë të thellë kulturore dhe qytetare. I formuar në një mjedis ku fjala e lirë, debati dhe kultura juridike kishin rrënjë të hershme, ai u edukua me parime europiane të drejtësisë dhe shtetit ligjor. Studimet e tij në fushën e juridikut dhe përgatitja intelektuale e bënë shpejt pjesë të elitës mendore të kohës.

Dani ishte nga ata njerëz që e shihnin shtetin jo si mjet force, por si kontratë morale mes pushtetit dhe qytetarit. Në shkrimet dhe qëndrimet e tij publike, ai shfaqej si mbrojtës i ligjit, i pronës dhe i lirive themelore, duke besuar se Shqipëria mund të ndërtohej vetëm mbi bazën e drejtësisë dhe respektit për individin. Pas Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria hyri në një periudhë dramatike transformimi politik. Regjimi komunist, i dalë fitues nga lufta, nisi menjëherë instalimin e një pushteti totalitar. Në këtë klimë frike dhe dhune, Riza Dani nuk heshti. Ai nuk ishte politikan partiak në kuptimin klasik, por një qytetar i angazhuar, që e konsideronte heshtjen si bashkëfajësi. Ai kundërshtoi hapur shkeljen e ligjit, konfiskimin arbitrar të pronës, gjyqet politike dhe eliminimin e kundërshtarëve. Në një kohë kur shumica u detyruan të përshtaten ose të heshtin për të mbijetuar, Riza Dani zgjodhi të fliste. Kjo zgjedhje do t’i kushtonte jetën.

ÇËSHTJA KOMBËTARE

Së bashku me Luigj Gurakuqin, Hilë Mosin, Mati Logorecin, vëllezërit Kraja, Riza Dani ishte ndër 166 pjesëtarët e klubit “Gjuha shqipe” themeluar prej Kel Marubbit. Qe shumë aktiv për ngritjen e flamurit më 1913 në Shkodër së bashku me të vëllanë, Dan Hasanin. Malazezët u përpoqën ta arrestonin më 1914, por iku në Mirditë. Ishte ndër organizatorët e lëvizjes kundër austro-hungarezëve që u mbajt tek “Xhamia Plakë” po në Shkodër, ku më pas mori pjesë në administratën austro-hungareze në Drejtorinë e Përgjithshme të Drejtësisë. Qe pjesë e organizatës revolucionare “Krahu Kombëtar” dhe qe ndër këshilltarët e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, të cilin e përfaqësoi në Kongresin e Durrësit. Në vjeshtën e vitit 1919 pasi Komiteti Qendror i organizatës “Krahu Kombëtar” nuk e pranoi në radhët e veta, doli nga kjo organizatë. U zgjodh deputet i parlamentit të parë shqiptar (1921-1923), i cilësuar “ex-Nëkryetari” i klubit “Bashkim” dhe i shoqërisë “Vaso Pasha”, duke bashkëpunuar ngushtë me Gurakuqin dhe bëri pjesë në grupin e 12 deputetëve shkodranë. Fillimisht qe pjesë e shkaktarëve të krizës së dhjetorit 1921, më pas vetëm ka përkrahur opozitën ku figura kryesore ishin Gurakuqi dhe Noli. Mbështeti Lëvizjen e qershorit më 1924 dhe u caktua prefekt i Durrësit përgjatë qeverisë së Nolit.

LARGIMI NË ITALI

Me Triumfin e Legalitetit dhe ardhjes edhe njëherë në pushtet të Ahmet Zogut, u largua drejt Italisë me bashkëpunëtorët e lëvizjes nga Vlora më 24 dhjetor 1924. Po hante darkë me Gurakuqin në restorantin e hotel “Cavour” në Bari, para se miku i tij të vritej. Më 21 tetor të 1925 u lëshua një letërqarkore nga Prefektura Shkodër, ku Dani figuron në listën e emrave që ishin të lirë të ktheheshin në atdhe, por nuk u kthye. Dani ishte ndër anëtarët e opozitës së vjetër që mori pjesë në “Konare”, u vendos në Zara dhe si anëtarët e tjerë të Konares, kishte kontakte me jugosllavët. Shtatorin e 1927 u largua nga Konareja, pasi Kominterni kërkoi riorganizim ideologjik të Komitetit drejt së majtës. Pas kësaj mbështeti qëndrimet e Mustafa Krujës, të dy të ndihmuar nga Italia; më pas me Krujën pati një thyerje në relata. Pas atentatit ndaj Zogut në Vjenë më 1931, autoritetet austriake e larguan dhe Dani u zhvendos në Fiume.

KTHIMI NË ATDHE

Riza Dani u kthye në atdhe më 5 qershor 1939 pas pushtimit italian, më 10 tetor 1940 anëtar i Këshillit të Shtetit (deri më 1943) kërkoi vjetërsi/pension shërbimi për kohën e emigracionit bashkë me disa dhjetëra antizogistë të tjerë. Më 18 prill 1940 vizitoi Vlorën me rastin e mitingut të njëvjetorit të “bashkimit personal” me Italinë, si figurë e lartë e kohës. Qe gjithashtu anëtar i Komisionit për përcaktimin e rrogave jetike për meritat e atdheut. Pas kapitullimit të Italisë më 1943, anoi nga Lëvizja Nacional-Çlirimtare, kryetar i Këshillit Antifashist të qytetit dhe pas Kongresit të Përmetit më 24 maj zgjidhet anëtar i Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar. Megjithatë, për shkak se bënte pjesë në partinë nacionalçlirimtare, qeveria ‘Mitrovica’ e pushon nga puna si anëtar i Këshillit të Shtetit më 29 prill 1944 duke filluar zbatimi financiar nga 3 dhjetori 1943. Pas ardhjes në fuqi të komunistëve, qe kryetar i Komitetit Ekzekutiv i Prefekturës Shkodër 1944-1945 dhe pas janarit 1945 anëtar i Komisionit për asistencën sociale për ndihmë të të dëmtuarve nga Lufta, formuar nga Këshilli Nacionalçlirimtar në Shkodër. Kandidoi dhe u zgjodh deputet nga lista e kandidatëve të Frontit Nacionalçlirimtar në zgjedhjet e 2 dhjetorit 1945.

KUNDËRSHTITË NË PARLAMENT

Në parlamentin e ri, Riza Dani ishte një nga drejtuesit e opozitës. Më 12 janar 1946, kur po mbahej mbledhja e katërt e kësaj Asambleje, që si pikë të dytë të rendit të ditës kish zgjedhjen e Presidiumit të Asamblesë, Riza Dani e kundërshtoi listën e propozuar në emër të pesë deputetëve të Beratit nga Kahreman Ylli. Mbas shumë debatesh fitoi të drejtën për të paraqitur edhe ai një listë të re, ku përfshiu Sheh Ibrahim Karbunarën, Aleksandër Xhuvanin, Kolë Kuqalin etj., por jo Enver Hoxha. Më 21 janar 1946, kur po diskutohej projektrregullorja e Asamblesë, Dani replikoi me guxim me Koçi Xoxen dhe Enver Hoxhën. Ai kërkoi që procesverbalet e plota të botoheshin në Gazetën Zyrtare. Për këtë arsye Dani u vu në qendër të kritikave dhe të goditjeve. Më 23 dhjetor 1946, atij dhe tre të tjerëve, iu hoq mandati i deputetit.

ARRESTIMI I DEPUTETIT

Në vitin 1947–1948, vala e arrestimeve kundër intelektualëve të pavarur, klerikëve, juristëve dhe nacionalistëve u intensifikua. Riza Dani u arrestua dhe u përball me një gjyq farsë, ku vendimi ishte marrë paraprakisht. Akuzat ishin tipike për kohën: “armik i popullit”, “sabotator”, “kundër pushtetit popullor”. Më 14 maj 1947, mbërriti vendimi i Byrosë Politike, firmosur nga Enver Hoxha, Nako Spiru, Hysni Kapo dhe Shefqet Peçi, ku urdhërohej arrestimi i dhjetë deputetëve dhe dënimi i tyre me vdekje. Akuzave të tjera, iu shtua edhe ajo e organizatorit të Lëvizjes së Postribës. Dhe më 22 janar 1948, Këshilli i Gjykatës së Lartë Ushtarake e dënoi me vdekje, i indinjuar Dani i përgjigjet akuzës në gjyq: “Me 9 shtator më ka vdekë vajza, fëmija i vetëm, e ju mendoni se tue pasë kyt rast në shpi do merresha me Lëvizjen? Paçi hijen tuej!”. Në hetuesi dhe në gjyq mbajti qëndrim të pathyer dhe nuk pranoi asnjë nga akuzat, ndonëse u torturua çnjerëzisht. U ekzekutua më 7 shkurt të po atij viti në një varr kolektiv me deputetët e tjerë, ende deri më sot të pagjetur.

Asnjë provë reale, asnjë proces i drejtë. Vetë fakti që ishte jurist dhe njihte ligjin e bënte të rrezikshëm për një regjim që sundonte përmes terrorit. Në sallën e gjyqit, Riza Dani ruajti dinjitetin e intelektualit, duke mos kërkuar falje për bindjet e tij dhe duke mos u nënshtruar ndaj poshtërimit. Më 1948, Riza Dani u pushkatua. Me vdekjen e tij, regjimi synoi të dërgonte një mesazh të qartë: mendimi i lirë dënohet me vdekje. Pushkatimi i tij nuk ishte vetëm eliminim fizik, por një akt simbolik kundër inteligjencës shqiptare. Familja e tij u persekutua, emri i tij u ndalua të përmendej, dhe për dekada të tëra Riza Dani u la në harresë të detyruar. Librat e historisë nuk e përmendën, arkivat u mbyllën, dhe kujtesa kolektive u deformua. Në mesin e shtatorit të 1946 u arrestuan të gjithë meshkujt e familjes Dani, dënohen 3 veta prej tyre me 26 vite burg së bashku dhe iu sekuestruan shtëpitë dhe fabrikat.

GJYQI KUNDËR TIJ

Riza Dani arrestohet dhe nga 11 tetori i 1946-ës torturohet nga ‘hienat’ komuniste antinjerëzore deri në 23 dhjetor 1946, dita kur i hiqet “imuniteti”. Ja si e tregon një pjesë të vuajtjeve të deputetëve të Shkodrës, Kol Prela e Riza Dani, bashkëvuajtësi i qelive e burgjeve, Sami Rrepishti: “Kol Prela më tregoi se në nevojtoren ‘qeli’ pranë ishte Riza Dani, deputeti i Shkodrës, që herë pas here shpërthente me thirrje të nalta e shamje, që shuheshin menjëherë nga rojet e kuqe e shkopi i tyre mbi kurrizin e shtatëdhjetëvjeçarit demokrat”. Më 11 tetor 1946 merret në pyetjeje Riza Dani nga hetuesi i Sigurimit të ushtrisë, Stavri Xhara para majorëve Vaskë Koleci e Zoi Themeli. Kjo ndodh mbasi ai kishte kaluar tortura antinjerëzore, që vetëm ai ka ditur t’i përballojë. Mandati i hiqet në 23 dhjetor 1946, pra një deputet me mandat u nënshtrohet hetimeve me metoda sllavo-mesjetare e qëndron me dinjitet e forcë morale lartë, duke kundërshtuar me guxim të pavërtetat.

Hetuesia e përcjell me shënimin: “Qëndrimi i tij para hetuesisë ka qenë armiqësor, nuk ka pranuar të firmosë asgjë”. Me qëndrim krenar e stoik e me ndjenjë të lartë përgjegjësie, deputeti Riza Dani deklaron: “Jam i ndërgjegjshëm për çka kam thanë e çka kam ba e veprue. Paçi hijen tuaj”. Gjyqi u bë me dyer të mbyllura, pa avokat. Nuk ka firmosë e nuk ka kërkue falje. Shpifja është argument i atij që s’ka arsye. 31 dhjetori 1947 si një re e zezë paralajmëron se është mbledhur Këshilli i Gjykatës së Lartë Ushtarake, i mbledhur për të gjykuar 19 të pandehurit. Në ato orë të vona të asaj nate të errët, komunikohet vetëm vendimi ogurzi: 7 pushkatim, 6 burgosje përjetë, të tjerët 20 e 15 vjet burgim. E gjithë kjo bëhet mbi bazën e një “Promemorie përcjellëse” që vinte nga hetuesia e mbushur me shpifje.

AMANETI I DEPUTETIT

Riza Dani la dëshmi konkrete të shkruara nga dora e tij në rripa letre cigareje, ia pat dhënë mbesës së vet, zonjës Fetie. “Çështja është tepër serioze, gjyqi me dyer të mbyllura, pa avokat e publik. Prokurori më akuzon si organizator i organizatës së deputetëve, kam marrë pjesë në mbledhjet e saj, kam ba mbledhje me të arratisur. Janë gënjeshtra të turpshme të formulueme me magji të një sistemi mesjetar torturash, sistem që asht aplikue edhe në mue. Sidoqoftë, moralisht jam i fortë e i kam mohuar të gjitha në gjyq. Ç’vendim jep ky, nuk e di. Rizai”, shënohet në një letër tjetër. Më pas ka shkruar: “Me shpresë në Zotin do të vdes si burrë. I falem nderit Fetit për kujdesin e për gjellët që më ka sjellë. Bulen (gruan) amanet nipave. Këto Feti ia jep doktor Omerit. Kopjen e ruan për histori”. Një tjetër ditë ka shkruar: “Tashti që po të shkruaj kam vuajtë shumë, 3 ditë pa bukë e ujë, 20 ditë çimento, shtrojë e mbulojë. Feti thuaj doktor Omerit këto që po të shkruaj: Akuzat i kam refuzue të gjitha si shpifje të turpshme. Në rast hallallëku, dua të varrosem pranë Agimes (vajzës)”. Deputeti i Shkodrës, Riza Dani, ekzekutohet në 7 shkurt 1948 e bie me të tjerët në një varr të përbashkët. Familja Dani nuk i ka gjetur akoma kockat e tij dhe duam vetëm të dimë ku prehet.

RIZA DANI SI SIMBOL

Sot, Riza Dani përfaqëson më shumë se një individ. Ai është simbol i juristit që mbrojti ligjin kur ligji u shkel, i intelektualit që nuk e shiti mendimin për sigurinë personale, i qytetarit që besoi se Shqipëria duhej të ishte shtet i së drejtës dhe jo i frikës. Figura e tij radhitet përkrah intelektualëve të tjerë të pushkatuar ose të shkatërruar nga diktatura, duke dëshmuar se humbja më e madhe e Shqipërisë nuk ishte vetëm ekonomike apo politike, por shkatërrimi i elitës mendore. Në një shoqëri demokratike, kujtimi i figurave si Riza Dani nuk është thjesht akt nderimi, por detyrim moral dhe qytetar. Pa ballafaqim me të shkuarën, pa emra dhe pa histori konkrete, drejtësia mbetet e cunguar dhe demokracia e brishtë. Riza Dani nuk kërkoi të ishte hero. Ai kërkoi vetëm të ishte i ndershëm me ndërgjegjen e tij. Për këtë arsye u pushkatua. Sot, emri i tij duhet të rikthehet në vendin që i takon: në historinë e vërtetë të Shqipërisë, si shembull i intelektualit që nuk u përkul. Sepse kombet nuk maten vetëm me fitoret e tyre, por edhe me mënyrën se si i kujtojnë ata që u flijuan për të vërtetën.

/Gazeta Panorama