Radio Evropa e Lirë (REL) tha më 18 mars se e ka paditur Agjencinë e Shteteve të Bashkuara për Media Globale (USAGM), si dhe zyrtarët e USAGM-it, Kari Lake dhe Victor Morales, për t’i parandaluar përpjekjet e tyre për ta ndërprerë financimin federal të REL-it.

Padia argumenton se mohimi i fondeve të miratuara nga Kongresi për REL-in shkel ligjet federale dhe Kushtetutën e SHBA-së, e cila i jep Kongresit autoritetin ekskluziv mbi shpenzimet federale.

“Tani nuk është koha për t’u dorëzuar përballë propagandës dhe censurës së kundërshtarëve të Amerikës”, tha presidenti dhe shefi ekzekutiv i REL-it, Stephen Capus.

Morales është shef ekzekutiv i përkohshëm i USAGM-it, ndërsa Lake është këshilltare e lartë e tij.

Ndërkohë, politikanët e Bashkimit Evropian thanë se po vazhdojnë përpjekjet për një mbështetje të mundshme për Radion Evropa e Lirë (REL), pasi Qeveria amerikane ndërpreu fondet për median që ka selinë qendrore në Pragë, mes shqetësimeve se mbyllja e këtij transmetuesi mund të jetë një goditje për mediat prodemokracisë.

Ministri çek për Çështje Evropiane, Martin Dvorak, u tha gazetarëve në Bruksel më 18 mars se disa shtete kanë mbështetur nismën deri më tani, por blloku duhet të veprojë shpejt “sepse do të ishte një gabim i madh nëse lihet që ky institucion të vdesë”.

“Ne duhet të nxisim një lloj interesi dhe të takohemi me komisionarët dhe disa shtete. Në këtë pikë, kjo nismë është mbështetur nga shtatë shtete të tjera, dhe pasi ne ta bëjmë publike në Këshillin për Çështje të Përgjithshme, edhe më shumë shtete do të na bashkohen”, tha Dvorak, duke shtuar se çështja duhet të zgjidhet “brenda disa javësh”.

Mbështetje për REL-in ka shprehur edhe komisionarja për Zgjerim, Marta Kos, e cila ka biseduar me Dvorakun për këtë çështje.

“Do të bëj gjithçka që kam në duar për të mbështetur vazhdimin e punës së REL-it”, shkroi ajo në platformën sociale X, më 18 mars.

Ambasada gjermane në Kosovë i ka thënë Radios Evropa e Lirë se kjo media është “fener i raportimit të lirë dhe të paanshëm” për më shumë se shtatë dekada në mbarë Evropën dhe më tej.

“Siç ka theksuar përfaqësuesja e Lartë [e BE-së, Kaja] Kallas, BE-ja aktualisht është duke eksploruar mundësitë për të mbështetur punën e rëndësishme të REL-it. Kjo, po ashtu, flet për kontributin e REL-it për demokracinë dhe promovimin e informacionit të besueshëm në mbarë botën”, tha Ambasada gjermane në Prishtinë.

Me nismën e Republikës Çeke për mundësinë e mbështetjes së REL-it, në takimin e ministrave të Jashtëm të 27 shteteve të bllokut, të mbajtur më 17 mars, u adresua kjo çështje, teksa e ardhmja e REL-it mbetet e pasigurt pas ndërprerjes së financimit nga administrata e presidentit amerikan, Donald Trump, gjatë fundjavës.

Shtetet e BE-së mbështesin REL-in

Përderisa Dvorak nuk deshi të tregonte emrat e shteteve që tashmë kanë shprehur mbështetje për këtë nismë, burimet diplomatike i thanë REL-it se bëhet fjalë për Gjermaninë, Austrinë, Suedinë, Holandën, Belgjikën, Slloveninë, tri shtetet e Baltikut, Poloninë dhe Republikën Çeke.

“Vështirësitë financiare me të cilat po përballet Radio Evropa e Lirë vënë në rrezik serioz gazetarinë e pavarur në rajone ku shtypi i lirë është i heshtur, nga Rusia dhe Bjellorusia deri në Iran dhe Afganistan”, shkroi në X ministri i Jashtëm i Belgjikës, Maxime Prevot.

“Nëse REL-i zhduket, dezinformatat dhe propaganda do të mbushin boshllëkun. Kjo do të ishte një fitore e drejtpërdrejtë për ata që kërkojnë të minojnë demokracinë… Evropa nuk mund të lejojë që kjo të ndodhë. Mbrojtja e shtypit të lirë do të thotë mbrojtje e demokracisë. Qasja në raportimin e bazuar në fakte nuk është thjesht një parim, por një domosdoshmëri për sigurinë dhe liritë themelore”, shtoi ai.

Ndërkaq, pas takimit të ministrave të Jashtëm të BE-së, më 17 mars, ministri i Jashtëm çek, Jan Lipavsky, tha se ai ndjeu një “interes të caktuar” nga shtete të tjera anëtare të BE-së lidhur me nismën e shtetit të tij dhe se “është përgjegjësia jonë që ta trajtojmë këtë çështje seriozisht”.

Roli i REL-it gjatë Luftës së Ftohtë

Homologu polak i Lipavskyt, Radek Sikorski, po ashtu shprehu mbështetjen për REL-in, duke kujtuar se si babai i tij dëgjonte këtë radio së bashku me Zërin e Amerikës gjatë Luftës së Ftohtë.

“Në këtë mënyrë ne mësonim faktet bazike lidhur me shtetet tona sepse propaganda komuniste ishte e kontrolluar”, tha ai për gazetarët. “Dhe këto institucione vazhdojnë të bëjnë punën e njëjtë sot për autokracitë”.

Trump nënshkroi një urdhër ekzekutiv më 14 mars që synon të reduktojë shtatë agjenci federale – përfshirë Agjencinë e SHBA-së për Media Globale (USAGM), që mbikëqyr REL-in dhe transmetues tjerë federalë.

Urdhri u kërkon krerëve të entiteteve qeveritare që brenda shtatë ditësh të dorëzojnë një raport që konfirmojnë zbatimin e plotë.

Disa orë pas publikimit të urdhrit ekzekutiv, një letër nga USAGM tha se granti i miratuar nga Kongresi, që financon REL-in, ishte ndërprerë.

Presidenti i REL-it, Stephen Capus, ka deklaruar se ndërprerja e fondit do të jetë një “dhuratë e madhe për armiqtë e Amerikës”, një mendim që është shprehur edhe nga vëzhgues për të drejtat e mediave, grupet avokuese për demokracinë dhe politikanët.

Senatorja demokrate, Jeanne Shaheen, anëtare e Komitetit të Senatit amerikan për Marrëdhënie me Jashtë, tha se “përpjekjet e fundit të administratës Trump për të shpërbërë entitete të themeluara dhe finanduara nga Kongresi, që ofrojnë informacion të saktë për qindra miliona njerëz në vende ku liria e shtypit është nën sulm, minon angazhimin e SHBA-së për demokracinë”.

“Nëse presidenti Trump ia arrin qëllimit të tij, ata që varen nga mediat e pavarura, të mbështetura nga SHBA-ja, si alternativa për mediat kineze dhe të Kremlinit, dhe ata që jetojnë nën regjime autoritare, do të humbasin një burim kritik”.

USAGM është agjenci e pavarur e Qeverisë amerikane, që mbikëqyr transmetimin e lajmeve dhe informaciove në mbi 50 gjuhë, për rreth 361 milionë njerëz çdo vit.

Kërkesa për buxhetin nga USAGM për vitin fiskal 2025 ishte 950 milionë dollarë për të financuar të gjitha operacionet dhe investimet kapitale.

Këtu përfshihen media si REL-i, Zëri i Amerikës, Radio Azia e Lirë, Zyra e Transmetimeve për Kubën (Radio Marti), Rrjeti i Transmetuesit për Lindje të Mesme dhe Fondi i Teknologjisë së Hapur.

“Suedia ka mbështetur nismën çeke për të shikuar për mënyra se si BE-ja dhe shtetet e saj anëtare mund të mbështesin REL-in dhe rolin e tij si zë i lirisë, ku ka më shumë nevojë”, tha ministrja suedeze për Çështje të BE-së, Jessica Rosencrantz.

Ndërkaq, kryetari i Partisë Popullore Evropiane (EPP), grupit më të madh parlamentar në Parlamentin Evropian, Mafred Weber, tha se vendimi për të hequr dorë nga mbështetja për REL-in është shembull se si situata gjeopolitike është duke ndryshuar.

Ai tha se vlera që definojnë evropianët janë liria, demokracia, sundimi i ligjit, trajtimi i barabartë, ndalimi i diskriminimit kundër grave, e të tjera.

“Duke pasur këtë parasysh, besoj se ata që promovojnë këto vlera, sikurse REL-i, duhet të mbështeten nga BE-ja. Ne po flasim për një buxhet prej rreth 140 milionë eurosh, aq sa aktualisht ka REL-i. Prandaj, sipas meje, ne duhet të kërkojmë një zgjidhje serioze për të siguruar financimin e duhur. Ata po mbrojnë parimet që na përcaktojnë”, tha ai në një prononcim për gazetarë në Podgoricë.

Trump, i cili ka marrë një mori vendimesh për t’i zvogëluar shpenzimet qeveritare prej kur ka nisur mandatin e dytë në janar, gjatë mandatit të tij të parë e kishte kritikuar USAGM-in lidhur me pavarësinë editoriale dhe drejtimin që u është dhënë programeve.

Ai i ka përsëritur këto shqetësime pasi nisi mandatin e dytë. Mbështetësit e transmetuesve thonë se ato janë degë e rëndësishme e diplomacisë amerikane.

Radio Evropa e Lirë