Irani lëshoi mbrëmjen e djeshme dronë dhe raketa drejt Izraelit, pasi u zotua për hakmarrje për një sulm vdekjeprurës në konsullatën e tij në kryeqytetin sirian Damask.

Izraeli nuk ka konfirmuar se ka kryer sulmin e konsullatës, por besohet gjerësisht se ka qenë pas tij.

Kjo është hera e parë që Irani ka sulmuar drejtpërdrejt Izraelin. Më parë, Izraeli dhe Irani ishin përfshirë në një luftë “hije” të gjatë, duke sulmuar asetet e njëri-tjetrit pa pranuar përgjegjësi.

Këto sulme janë rritur ndjeshëm gjatë luftës aktuale në Gaza të shkaktuar nga sulmi i grupit palestinez Hamas ndaj komuniteteve izraelite aty pranë tetorin e kaluar.

Por pse Izraeli dhe Irani janë armiq?

Të dy vendet ishin aleatë deri në revolucionin islamik të vitit 1979 në Iran, i cili solli një regjim që ka përdorur Izraelin kundërshtar si një pjesë kyçe të ideologjisë së tij. Irani nuk e njeh të drejtën e Izraelit për të ekzistuar dhe kërkon çrrënjosjen e tij.

Udhëheqësi suprem i vendit, Ayatollah Ali Khamenei, e ka quajtur më parë Izraelin një “tumor kanceroz” që “pa dyshim do të çrrënjoset dhe shkatërrohet”.

Izraeli beson se Irani paraqet një kërcënim ekzistencial siç dëshmohet nga retorika e Teheranit, ngritja e tij e forcave përfaqësuese të betuara për shkatërrimin e Izraelit, financimi dhe armatosja e grupeve palestineze duke përfshirë Hamasin dhe grupin militant shiit libanez Hamas, dhe ajo që ai beson se është e Iranit, ndjekja e fshehtë e armëve bërthamore, megjithëse Irani mohon të kërkojë të ndërtojë një bombë bërthamore.

Irani donte të kundërpërgjigjej pas sulmit në konsullatë

Irani thotë se bombardimi i të shtunës mbrëma ndaj Izraelit është një përgjigje ndaj sulmit ajror të 1 prillit në një ndërtesë të konsullatës iraniane në kryeqytetin sirian Damask, i cili vrau komandantë të lartë iranianë.

Irani fajëson Izraelin për sulmin ajror, të cilin e pa si shkelje të sovranitetit të tij. Izraeli nuk e ka pranuar se e ka kryer atë, por supozohet gjerësisht se e ka bërë këtë.

Trembëdhjetë njerëz u vranë, duke përfshirë gjeneral brig Mohammad Reza Zahedi, një komandant i lartë në forcën Quds, dega jashtë shtetit e Gardës Republikane të Iranit (IRGC). Ai kishte qenë një figurë kyçe në operacionin iranian për të armatosur grupin e armatosur shiit libanez Hezbollah.

Sulmi i konsullatës ndjek një model të sulmeve ajrore kundër objektivave iraniane që i atribuohen gjerësisht Izraelit. Disa komandantë të lartë të IRGC-së janë vrarë në sulmet ajrore në Siri muajt e fundit.

IRGC kanalizon armë dhe pajisje, duke përfshirë raketa me precizion të lartë, përmes Sirisë drejt Hezbollahut. Izraeli po përpiqet të ndalojë këto dërgesa, si dhe po përpiqet të parandalojë Iranin nga forcimi i pranisë së tij ushtarake në Siri.

Kush janë aleatët e Iranit?

Irani ka ndërtuar një rrjet aleatesh dhe forcash përfaqësuese në Lindjen e Mesme që sipas tij janë pjesë e një “boshti të rezistencës” që sfidon interesat e SHBA-së dhe Izraelit në rajon. Ai i mbështet ato në shkallë të ndryshme.

iria është aleati më i rëndësishëm i Iranit. Irani, së bashku me Rusinë, ndihmuan qeverinë siriane të Bashar al-Assad-it t’i mbijetonte luftës civile dhjetëvjeçare të vendit.

Hezbollahu në Liban është më i fuqishmi nga grupet e armatosura që Irani mbështet. Ajo ka shkëmbyer zjarrin ndërkufitar me Izraelin pothuajse çdo ditë që kur shpërtheu lufta midis Izraelit dhe Hamasit. Dhjetëra mijëra civilë në të dy anët e kufirit janë detyruar të lënë shtëpitë e tyre.

Irani mbështet disa milici shiite në Irak, të cilat kanë sulmuar me raketa bazat amerikane në Irak, Siri dhe Jordani. SHBA u hakmor pasi tre ushtarë të saj u vranë në një post ushtarak në Jordani.

Në Jemen, Irani ofron mbështetje për lëvizjen Houthi, e cila kontrollon zonat më të populluara të vendit. Për të treguar mbështetje për Hamasin në Gaza, Houthi-t kanë gjuajtur raketa dhe drone në Izrael dhe gjithashtu kanë sulmuar anijet tregtare pranë brigjeve të tij, duke fundosur të paktën një anije. SHBA dhe Britania e Madhe kanë goditur objektivat Houthi si kundërpërgjigje.

Irani gjithashtu ofron armë dhe trajnim për grupet e armatosura palestineze, duke përfshirë Hamasin, i cili sulmoi Izraelin më 7 tetor të vitit të kaluar, duke ndezur luftën aktuale në Gaza dhe konfrontimet në Iran, përfaqësuesit e tij dhe aleatët e Izraelit në Lindjen e Mesme më të gjerë. Megjithatë, Irani mohon ndonjë rol në vetë sulmin e 7 tetorit.

Aftësitë ushtarake të Iranit dhe Izraelit

Irani është shumë më i madh se Izraeli gjeografikisht dhe ka një popullsi prej afro 90 milionë banorësh, gati dhjetë herë më e madhe se ajo e Izraelit, por kjo nuk përkthehet në fuqi më të madhe ushtarake.

Irani ka investuar shumë në raketa dhe drone. Ka një arsenal të madh të vetin, por gjithashtu ka furnizuar sasi të konsiderueshme për përfaqësuesit e saj, Houthis në Jemen dhe Hezbollah në Liban.

Ajo që i mungon janë sistemet moderne të mbrojtjes ajrore dhe avionët luftarakë. Rusia besohet se po bashkëpunon me Iranin për të përmirësuar ato në këmbim të mbështetjes ushtarake që Teherani i ka dhënë Moskës në luftën e saj me Ukrainën, Irani ka ofruar drone sulmuese Shahed dhe Rusia thuhet se tani po kërkon të prodhojë vetë armët.

Në të kundërt, Izraeli ka një nga forcat ajrore më të avancuara në botë. Sipas raportit të bilancit ushtarak të IISS, Izraeli ka të paktën 14 skuadrone avionësh, duke përfshirë F-15, F-16 dhe avionët më të fundit stealth F-35.

Izraeli gjithashtu ka përvojë në kryerjen e sulmeve thellë brenda territorit armiqësor.

A kanë Irani dhe Izraeli armë bërthamore?

Izraeli supozohet se ka armët e veta bërthamore, por mban një politikë zyrtare të paqartësisë së qëllimshme.

Irani nuk ka armë bërthamore dhe gjithashtu mohon se po përpiqet të përdorë programin e tij bërthamor civil për t’u bërë një shtet i armatosur bërthamor.

Vitin e kaluar, mbikëqyrësi global bërthamor gjeti grimca uraniumi të pasuruara deri në 83.7% pastërti – shumë afër shkallës së armëve, në vendndodhjen nëntokësore të Iranit Fordo. Irani tha se mund të kenë ndodhur “luhatje të paqëllimshme” në nivelet e pasurimit. Irani ka pasuruar hapur uraniumin në pastërtinë 60% për më shumë se dy vjet, duke shkelur një marrëveshje bërthamore të vitit 2015 me fuqitë botërore.

Megjithatë, ajo marrëveshje ka qenë pranë kolapsit që kur presidenti i SHBA-së, Donald Trump u tërhoq në mënyrë të njëanshme dhe rivendosi sanksionet gjymtuese ndaj Iranit në vitin 2018. Izraeli e kishte kundërshtuar në radhë të parë marrëveshjen bërthamore.

Çfarë mesazhi po dërgon Irani përmes sulmit të tij?

“Ne bllokuam. Ne përgjuam. Së bashku do të fitojmë”, kështu i vlerësoi gjërat kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu.

Por Tom Fletcher, një këshilltar për politikën e jashtme të disa kryeministrave të Mbretërisë së Bashkuar dhe një ish-ambasador i Mbretërisë së Bashkuar në Liban, tha se sulmi iranian ishte një “sinjal ftohës i aftësisë dhe shtrirjes së Iranit”.

Udhëheqësit si në Iran ashtu edhe në Izrael ishin të dyja “nën presion në vend, duke u përballur me kritika ndërkombëtare dhe janë qartësisht të gatshme të luajnë me zjarrin”, paralajmëroi ai.

Por ai i tha BBC-së se sulmi i paprecedentë i Iranit dukej se ishte kalibruar me kujdes.

“Irani i telegrafoi këto sulme paraprakisht, gjë që e bëri më të lehtë për t’i frenuar”, tha ai, duke e krahasuar atë me shkëmbimet e zjarrit që kishte parë kur ishte ambasador në Liban, ku “qëllimi është të tregojë aftësinë, por jo domosdoshmërisht të përshkallëzohet”.

Ai tha gjithashtu se ishte “pozitive” që Irani zgjodhi të përgjigjet drejtpërdrejt dhe jo përmes Hezbollahut. Disa izraelitë kanë kërkuar që ushtria të zgjerojë konfrontimin e saj me grupin e armatosur libanez për ta larguar atë nga kufiri.bw