“Yjet dhe heronjtë e mediave shiptare“.

Kështu i quajti disa herë deputetët e opozitës kryetarja e Kuvendit të Serbisë, Ana Bërnabiq, nga foltorja e Kuvendit gjatë seancës së 4 marsit.

“Deklaratat e saj janë pasqyrim i kulturës politike të institucionalizuar. Me këtë propagandojnë urrejtje etnike që rrezikon drejtpërdrejt sigurinë e shqiptarëve në Serbi”, tha për Radion Evropa e Lirë (REL) ish-kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar, Ragmi Mustafi.

Nga kabineti i kryetares së Kuvendit dhe i Partisë Progresive Serbe në pushtet, nuk iu përgjigjën pyetjeve të REL-it në lidhje me fyerjet e bëra.

Nuk është hera e parë që Ana Bërnabiq fyen popullin shqiptar dhe nuk është as e vetmja zyrtare serbe që i ka quajtur ata me emërtim fyes.

Fyerjet nga nivelet më të larta të pushtetit kanë vazhduar pavarësisht vendimit të një gjykate në Serbi, e cila e ka cilësuar termin “shiptari” si politikisht të pasaktë dhe fyes. Po ashtu, edhe Komisionarja për Mbrojtjen e Barazisë ka vlerësuar më parë se përdorimi i tij shkel Ligjin për ndalimin e diskriminimit.

Çfarë tha kryetarja e Kuvendit?

Pasi deputetët e opozitës hodhën bomba tymuese në sallën e Kuvendit, kryetarja e tij i quajti ata “bandë terroriste”.

“Dua t’i informoj deputetët se ata të opozitës janë yjet e të gjitha mediave të Albin Kurtit (kryeministrit të Kosovës), mediave shiptare. U bëtë yje, jeni ndjekësit e tij, ju lumtë (…)”.

Ajo e akuzoi kryeministrin e Kosovës për “metoda terroriste”, duke aluduar në gazin lotsjellës që deputetët e Lëvizjes Vetëvendosje kishin hedhur në të kaluarën në Kuvendin e Kosovës.

Gjuha fyese dhe denigruese u përsërit edhe disa orë më vonë.

“Kjo është vetëm një pjesë e vogël e asaj se si ju lavdërojnë mediat shiptare (…)”, u tha Bërnabiq opozitës, duke treguar faqet e internetit të mediave Koha dhe Reporteri nga Prishtina, të cilat kishin raportuar për bombat tymuese dhe përleshjen mes deputetëve në Kuvendin serb.

*Pamje nga protesta me bomba tymuese në Kuvendin e Serbisë më 4 mars

Shkelja e vendimit të gjykatës

Fjala “shiptar” konsiderohet fyerje nga gjykatat serbe dhe nga pakica kombëtare shqiptare në Serbi, kujton Katarina Golluboviq nga Komiteti i Juristëve për të Drejtat e Njeriut (YUCOM).

Megjithatë, ajo u përdor disa herë në Kuvend për të paraqitur në një dritë negative deputetët e opozitës.

“Dikush që ka detyrën të kujdeset për mënyrën e të shprehurit në Kuvendin Popullor tregoi se nuk respekton as Rregulloren, as standardet, por mbi të gjitha, as qytetarët që jetojnë në Republikën e Serbisë”, tha Golluboviq për REL-in.

Shqiptarët përbëjnë shumicën e popullsisë në jug të Serbisë, në komunat Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë.

“Një deklaratë e tillë për shqiptarët nuk është vetëm fyerje, por edhe një sinjal shqetësues në lidhje me të drejtat dhe sigurinë e tyre në Serbi”, tha për REL-in kryetarja e komunës së Preshevës, Ardita Sinani.

Ana Bërnabiq i ka fyer shqiptarët edhe kur ishte kryeministre e Serbisë.

Për shkak të një deklarate ku tha se Beogradi në negociatat me Prishtinën po merrej me “njerëz që kanë dalë nga mali”, asaj iu ndalua hyrja në Kosovë në vitin 2019.

Ata që jetojnë në Serbi “janë ekspozuar ndaj një diskriminimi të tillë për vite me radhë saqë jemi bërë rezistentë”, thotë ish-kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar, Ragmi Mustafi:

“Por, kjo është diçka kundër së cilës jemi të gatshëm të luftojmë deri në fund, sepse nuk kërkojmë asgjë më shumë se ajo që është rregulluar me ligj dhe institucione të vetë Serbisë”.

Çfarë thonë në Kosovë?

Qeveria e Kosovës nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë lidhur me deklaratat e kryetares së Kuvendit të Serbisë.

Sociologu dhe analisti politik nga Prishtina, Artan Muhaxhiri, vlerëson se përdorimi i gjuhës së urrejtjes ndaj shqiptarëve në Kuvendin serb nuk kontribuon në normalizimin dhe përparimin e marrëdhënieve mes dy palëve.

“Kjo është një mënyrë e vjetruar e të menduarit dhe të bërit politikë, e cila i ka sjellë kaq shumë të këqija rajonit tonë në të kaluarën e afërt”, thotë Muhaxhiri për REL-in.

Ai, gjithashtu, vlerëson se Ana Bërnabiq “nuk është vendimmarrëse”, por shpreh qëndrimet e “një kulture të përgjithshme politike të udhëhequr nga presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, dhe Partia Progresive Serbe”.

Muhaxhiri shton se përdorimi i emërtimit fyes për shqiptarët nga zyrtarë të lartë serbë “vetëm sa zbulon mungesën e tyre të vizionit minimal politik”.

“Meqenëse përparimi ndërkombëtar i Serbisë është i lidhur pandashëm me pranimin e realitetit se Kosova është shtet i pavarur, kjo gjuhë urrejtjeje nuk ka ndikim në politikën bashkëkohore normale. Ajo mund të mobilizojë vetëm një kategori të caktuar të votuesve të Partisë Progresive Serbe që ende jetojnë në të kaluarën”, thotë Muhaxhiri.

Kush e ka fyer popullin shqiptar?

Ish-kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar, Ragmi Mustafi, thotë se fjalët e kryetares së Kuvendit janë “vetëm një hallkë tjetër në një zinxhir të gjatë, të formësuar dhe promovuar nga njerëz si Aleksandar Vullin”.

Zëvendëskryeministri aktual i Serbisë ka quajtur shqiptarët me emra fyes nga të gjitha pozitat shtetërore që ka mbajtur deri tani.

Kështu, në deklaratat zyrtare të Ministrisë së Mbrojtjes, të cilën ai e drejtonte, në vitin 2020, shqiptarët u quajtën me emër fyes gjashtë herë brenda një muaji.

Para formimit të Qeverisë së re të Serbisë në tetor të atij viti, organizata joqeveritare YUCOM i bëri thirrje publike mandatares së atëhershme, Ana Bërnabiq, që të mos e përfshinte Vullinin në listën e ministrave për shkak të qëndrimit të tij ndaj shqiptarëve.

Megjithatë, Vullin u emërua në qeverinë e re si ministër i Punëve të Brendshme, nga ku vazhdoi të fyente popullin shqiptar.

Në vitin 2021, ministria e tij lëshoi më shumë se dhjetë deklarata që përmbanin termin fyes për shqiptarët.

Edhe ministri aktual i Punëve të Jashtme, Marko Gjuriq, kur ishte drejtor i Zyrës për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, në një deklaratë zyrtare në prill të vitit 2019, i quajti shqiptarët e Kosovës me të njëjtin term fyes.

Ky term është përdorur edhe nga deputetët e koalicionit qeverisës në Kuvendin e Serbisë kur kanë dashur të fyejnë dikë.

Pavarësisht vendimit të gjykatës, ky term ende shfaqet shpesh në faqet e para të tabloideve proqeveritare.

Çfarë tha gjykata?

Gjykata e Apelit në vitin 2018 konfirmoi vendimin gjyqësor pas padisë së ish-aktivistes së Iniciativës së të Rinjve për të Drejtat e Njeriut, Anita Mitiq, kundër tabloidit Informer dhe sanksionoi përdorimin e termit “shiptar”.

“Ky term konsiderohet politikisht i pasaktë dhe me përmbajtje fyese në gjuhën serbe për anëtarët e kombësisë shqiptare që jetojnë në Kosovë”, thuhej në vendimin e gjykatës.

Gjithashtu, sipas qëndrimit të gjykatës, të quash një serb me këtë emër është e barasvlershme me etiketimin e dikujt që lufton kundër interesit kombëtar.

Komisionarja për Mbrojtjen e Barazisë, Brankica Jankoviq, në vitin 2015, arriti në përfundimin se dy tabloide kishin shkelur Ligjin për ndalimin e diskriminimit, pasi kishin përdorur këtë term për shqiptarët.

REL-i nuk arriti të marrë një koment nga komisionarja për deklaratat e kryetares së Kuvendit serb deri në publikimin e këtij teksti.

Më herët, Jankoviq kishte deklaruar se përdorimi i fjalës “shiptar” përbën shkelje të nenit të Ligjit për ndalimin e diskriminimit, i cili ndalon trajtimin poshtërues dhe fyes.

Padi për fyerjen e shqiptarëve

Aleksandar Vullin u padit në vitin 2019 nga Këshilli Kombëtar i Pakicës Shqiptare për fyerjen e shqiptarëve. Gjykata e hodhi poshtë padinë dhe Ragmi Mustafi, i cili atëherë ishte kryetar i Këshillit, tha për REL-in se ata kanë apeluar në Gjykatën Kushtetuese.

“Rasti kundër Vullinit për gjuhë të urrejtjes dhe përhapje të intolerancës racore dhe kombëtare është ende aktiv. Po presim për gjashtë vjet dhe nëse refuzohet, do të shkojmë edhe në Gjykatën Evropiane në Strasburg”, tha Mustafi.

*Video nga arkivi: Deklaratat e zyrtarëve serbë duke përdorur terma nënçmues për shqiptarët

Një tjetër padi kundër Vullinit për ndalimin e gjuhës së urrejtjes ndaj pakicës kombëtare shqiptare është ngritur edhe nga organizata joqeveritare YUCOM.

“Qëllimi i padisë ishte ndalimi i një gjuhe të tillë nga të gjithë politikanët, pasi ajo nxit armiqësi ndaj një komuniteti etnik që jeton në Serbi. Fatkeqësisht, në vendimet e fundit ligjore, është vendosur se nuk ka gjuhë urrejtjeje dhe se përdorimi i termit ‘shiptar’ është thjesht fyes”, thotë Katarina Goluboviq.

Ajo shton se me këto vendime, gjyqësori serb i ka dhënë dritën jeshile përhapjes së fyerjeve ndaj një populli të tërë, dhe se individët mund të mbrohen vetëm nëse guxojnë të thonë se ndihen të fyer.

Çfarë përfaqëson ky term fyes?

Shqiptarët e quajnë veten “shqiptarë”, që është sinonim i identitetit etnik të shqiptarëve, por në gjuhën serbe, termi “shiptar” është fyes, pasi ka një term tjetër në këtë gjuhë: “allbanci”.

Ky term ka një konotacion negativ në Serbi, pasi lidhet me njerëz primitivë dhe të pacivilizuar, njerëz që kanë zbritur nga malet, punëtorë manualë.

Shqiptarët e Kosovës thonë se termi “shiptari” u bë për herë të parë fyes në vitet ’60, pasi filloi të keqpërdorej.

Në Kosovë ekziston një term fyes për serbët – “shkije” – por as zyrtarët kosovarë dhe as mediat nuk e përdorin atë.

Radio Evropa e Lirë

Kontribuoi: Sandra Cvetkoviq

Presidenti i Republikës Sërpska, Millorad Dodik, mbrëmjen e 5 marsit ka nënshkruar dekretet për shpalljen e ligjeve jokushtetuese, të miratuara në Kuvendin e këtij entiteti të Bosnjë e Hercegovinës, me të cilat ndalohet veprimtaria e Gjykatës dhe Prokurorisë së Bosnjë e Hercegovinës, Agjencisë Shtetërore për Hetime dhe Mbrojtje (SIPA) dhe Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial të Bosnjës (VSTS).

Ndër këto ligje përfshihet edhe ai për Regjistrin e Posaçëm dhe transparencën e punës së organizatave jofitimprurëse.

Më herët gjatë ditës, Klubi i Boshnjakëve në Këshillin e Popujve, organ legjislativ i Republikës Sërpska (RS), nuk e aktivizoi mekanizmin e interesit jetik kombëtar, i cili do të mundësonte potencialisht parandalimin e hyrjes në fuqi të ligjit që ndalon punën e institucioneve gjyqësore dhe prokuroriale të shtetit të Bosnje dhe Hercegovinës në atë entitet.

Ligjet u miratuan nga Kuvendi i Popullit të RS më 27 shkurt, si organi kryesor legjislativ.

Këshilli i Popujve, në fakt, nuk është një dhomë e barabartë me Kuvendin Popullor të RS-së, por një institucion i veçantë i pushtetit legjislativ, që shqyrton ligjet vetëm nëse një ose më shumë klube të popujve kërkojnë shqyrtimin e shkeljes së interesit jetik kombëtar.

Pas vendimit të Klubit të Boshnjakëve, u krijuan kushtet që këto ligje jokushtetuese, të cilat ndalojnë punën e institucioneve gjyqësore të shtetit të Bosnjës në RS, të nënshkruhen nga presidenti i RS, Milorad Dodik.

Ai veçse kishte paralajmëruar se do ta bënte këtë dhe pasi nënshkroi dekretin për shpalljen e tyre, ligjet do të hyjnë në fuqi një ditë pas pas botimit në Gazetën Zyrtare të RS.

Pas hyrjes në fuqi, mbetet mundësia e kontestimit të këtyre ligjeve para Gjykatës Kushtetuese të Bonjës ose e anulimit të tyre nga përfaqësuesi i lartë i komunitetit ndërkombëtar, Christian Schmidt, në përputhje me të ashtuquajturit “fuqitë e Bonit”.

Fuqitë e Bonit përfshijnë të drejtën e përfaqësuesit të lartë për të miratuar ose ndryshuar ligje dhe direktiva, për të shkarkuar zyrtarë, për të vendosur sanksione, për të kundërshtuar vendimet e institucioneve, për të ndryshuar të gjitha kushtetutat përveç asaj shtetërore, si dhe për të krijuar ose shfuqizuar institucione.

Çfarë parashikojnë ligjet jokushtetuese?

Me projektligjin për moszbatimin e ligjeve dhe ndalimin e veprimtarisë së institucioneve jokushtetuese të Bosnjë e Hercegovinës, të miratuar më 27 shkurt, parashikohet ndalimi i punës dhe veprimeve të Gjykatës dhe Prokurorisë së Bosnjës, Agjencisë Shtetërore për Hetime dhe Mbrojtje dhe Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial të Bosnjës në Republikën Sërpska.

Shfuqizimi i njëanshëm i kompetencave shtetërore të Bosnjë e Hercegovinës në një pjesë të territorit të saj nuk është në përputhje me Kushtetutën e këtij shteti.

Kodi Penal i Bosnjë dhe Hercegovinës parashikon dënime deri në pesë vjet burg dhe ndalim të ushtrimit të detyrës zyrtare për këdo që në mënyrë të paligjshme përpiqet të ndryshojë rendin kushtetues të Bosnjës ose të rrëzojë institucionet e saj më të larta.

Gjykata dhe Prokuroria e Bosnjës, si dhe SIPA, janë themeluar bazuar në ligje të miratuara në Asamblenë Parlamentare të Bosnje dhe Hercegovinës dhe të konfirmuara në Dhomën e Popujve të shtetit.

Për t’u shfuqizuar, sipas Kushtetutës së Bonjsë, për këtë duhet të shprehet edhe Parlamenti i shtetit.

Deputetët e Kuvendit të RS-së kanë miratuar gjithashtu ndryshime në Kodin Penal të entitetit, me të cilat parashikohet ndjekja penale e të punësuarve në institucionet e Bosnjës që jetojnë në RS, nëse nuk zbatojnë vendimet e autoriteteve të entitetit.

Dodik i nënshkroi këto ligje pas vendimit të Gjykatës së Bosnjës më 26 shkurt, e cila e dënoi atë në shkallën e parë me një vit burg dhe ndalim nga ushtrimi i funksionit për gjashtë vjet. Më herët, ai ishte shpallur fajtor për mosrespektim të vendimeve të përfaqësuesit të lartë, Christian Schmidt.

Ushtruesi i detyrës së drejtorit të Gazetës Zyrtare të RS-së, Millosh Llukiq, u shpall i pafajshëm.

Liderët e R-sëS, përpara shpalljes së dënimit, kishin kërcënuar me “vendime radikale” dhe braktisjen e të gjitha institucioneve të Bosnjë e Hercegovinës nëse Dodik do të dënohej.

Presidenti i Republikës Serbe Milorad Dodik dënoi përdorimin nga opozita të gazit lotsjellës dhe bombave tymuese për të prishur seancën e parlamentit serb, duke e quajtur atë një përpjekje për të përmbysur me forcë qeverinë, ndërsa mbështeti presidentin serb Aleksandar Vuçiç.

“Unë mbështes plotësisht presidentin Aleksandar Vuçiç dhe institucionet e Serbisë në mbrojtjen e rendit kushtetues dhe stabilitetit të shtetit! Sot, ishim dëshmitarë të një përpjekjeje turpëruese për të përmbysur me dhunë qeverinë dhe për ta zhytur Asamblenë Kombëtare në kaos. Në vend të dialogut, ata përdorin bomba tymuese; në vend të politikës, ata nxisin dhunën në rrugë; Në vend që t’i shërbejnë popullit, ata sulmojnë institucionet shtetërore. Kjo nuk është një opozitë politike, por një forcë shkatërruese që kërkon ta gjunjëzojë Serbinë!”, shkroio Dodik në faqen e tij X.

“U uroj atyre që kanë pësuar një shërim të shpejtë. Dhe atyre që mendojnë se mund ta pushtojnë Serbinë me bomba, dhe se: Serbia nuk është pre e askujt!”, përfundoi politikani.

Radio Televizioni i Serbisë, duke cituar një deklaratë të kryetares së parlamentit Ana Brnabiç, raportoi se tre deputetë të Asamblesë Kombëtare (parlamenti njëdhomësh) të Serbisë u plagosën gjatë një përleshjeje midis ligjvënësve nga partitë opozitare dhe shumicës qeverisëse. Një nga të plagosurit është në gjendje të rëndë.

Më parë të martën, deputetët e opozitës u përpoqën të ndërpresin një sesion parlamentar duke vendosur pajisje piroteknike në sallën e sesionit. Sherri nisi kur një deputet i opozitës u përpoq t’i afrohej foltores nga ana tjetër. Bashkëpunëtorët e tij ndezën tymuese me ngjyra dhe shpalosën një banderolë që kërkonte përmbysjen e Vuçiçit. Në përgjigje, deputetët nga koalicioni qeverisës valvitën flamujt kombëtarë të Serbisë./ Tass. sn

Kompania izraelite Cellebrite ia ndërpreu Serbisë qasjen në produktet e saj, pasi u zbulua se policia dhe shërbimet e sigurisë së vendit përdorën teknologjinë e kompanisë për të spiunuar gazetarët dhe aktivistët socialë, shkruan Haaretz.

Siç u raportua në Haaretz në dhjetor 2024, studiuesit nga Amnesty Tech, krahu i teknologjisë i grupit ndërkombëtar të të drejtave të njeriut, zbuluan se Serbia ishte në gjendje të përdorte teknologjinë e bërë nga Cellebrite për të anashkaluar mekanizmat e sigurisë së telefonave inteligjentë dhe për t’i infektuar ata me malware.

Cellebrite shet teknologjinë e mjekësisë ligjore digjitale tek agjencitë e zbatimit të ligjit, duke përfshirë teknologjitë që mund të hakojnë telefonat inteligjentë të kyçur ose të paaftë dhe të nxjerrin informacione konfidenciale dhe të koduara.

Ashtu si spyware, platformat e Cellebrite përfitojnë nga një dobësi në sistemet e mbrojtjes së telefonave të mençur, të njohur si një shfrytëzim.

Ndryshe nga spyware, i cili mund të instalohet nga distanca, Cellebrite duhet të jetë i lidhur fizikisht me telefon të mençur, transmeton Telegrafi.

Për më tepër, teknologjia e Cellebrite mund të përdoret vetëm për të hakuar dhe nxjerrë përmbajtjen ekzistuese nga telefonat inteligjentë, dhe nuk lejon mbikëqyrje aktive pas shkëputjes dhe nuk mund të gjurmojë pajisjen pasi të jetë restauruar.

Raporti i Amnesty zbuloi, megjithatë, se agjencia e sigurisë së brendshme e Serbisë ishte në gjendje të instalonte spyware-in e vet me qëllim të keq pas zhbllokimit të telefonave inteligjentë, duke abuzuar me teknologjitë e Cellebrite jo për të mbledhur informacion, por si një shfrytëzim për të instaluar në mënyrë aktive programe të mbikëqyrjes.

Nën presidentin serb Aleksandar Vuçiq, media, gjyqësori dhe shoqëria civile ishin në shënjestër të regjimit.

Kompania tha të enjten se pas shqyrtimit të pretendimeve të bëra në raportin e Amnesty International, Cellebrite ka ndërmarrë hapa specifikë për të hetuar çdo akuzë në përputhje me politikën e saj të etikës dhe integritetit.

“Ne e kemi parë të përshtatshme në këtë moment që të ndalojmë përdorimin e produkteve tona nga klientët përkatës. Jemi duke vlerësuar vendet me të cilat ne bëjmë biznes”, tha kompania.

Cellebrite është një kompani izraelite e listuar në Nasdaq me mijëra klientë në SHBA dhe agjencitë e zbatimit të ligjit në mbarë botën. Megjithatë, me kalimin e viteve, teknologjitë e saj të hakimit kanë gjetur rrugën e tyre në duart e organizatave që shtypin aktivistët e të drejtave të njeriut, pakicat dhe komunitetin LGBTQ.

Siç ka raportuar vazhdimisht Haaretz, klientët e Cellebrite kanë përfshirë regjime represive nën sanksione, duke përfshirë Bjellorusinë, Kinën dhe Hong Kongun, Ugandën, Venezuelën, Indonezinë, Filipinet, Rusinë, Etiopinë, Pakistanin dhe njësinë famëkeqe të ekzekutimit RAB të Bangladeshit.

Softueri spiun mundëson monitorimin në distancë të pronarëve të telefonave të mençur, duke përfshirë aktivizimin e fshehtë të kamerës dhe mikrofonit, qasjen në aplikacionet e mesazheve dhe nxjerrjen e fotove, kontakteve, skedarëve, etj. Por spyware ushtarak i aftë për infektim në distancë shitet vetëm me miratimin e qeverisë.

Zakonisht është gjithashtu jashtëzakonisht i shtrenjtë, dhe dobësitë që teknologjitë shfrytëzojnë për të infektuar pajisjet bëhen edhe më të shtrenjta, pasi ato zbulohen shpesh nga ekipet e sigurisë kibernetike të Google dhe Apple.

Spyware serb, të cilin studiuesit e quajtën NoviSpy, nuk u mbështet në të metat e sigurisë për të infektuar pajisjet. Në vend të kësaj, ai u instalua në pajisjet e synuara vetëm pasi ato u zhbllokuan fizikisht duke përdorur teknologjitë Cellebrite.

Në disa raste, duket se viktimat mund të jenë thirrur nga policia si pjesë e një mashtrimi për të fituar qasje fizike në pajisjen e tyre. sn

Kuvendi i Republikës Sërpska miratoi të enjten ligje që ndalojnë në mënyrë antikushtetuese veprimtarinë e institucioneve gjyqësore dhe hetimore të Bosnje – Hercegovinës në këtë entitet.

Me miratimin e projektligjit për moszbatimin e ligjeve dhe ndalimin e veprimtarisë së institucioneve shtetërore parashihet ndalimi i punës dhe veprimeve të Gjykatës së Bosnje- Hercegovinës, Prokurorisë, Agjencisë Shtetërore për Hetime dhe Mbrojtje (SIPA), si dhe Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial të Bosnje – Hercegovinës në Republikën Sërpska.

Heqja e njëanshme e kompetencave shtetërore të Bosnjës në një pjesë të territorit të saj, nuk është në përputhje me Kushtetutën e vendit.

Gjykata e Bosnje-Hercegovinës, Prokuroria dhe SIPA, janë formuar mbi bazën e ligjeve të miratuara nga Asambleja Parlamentare e Bosnjës dhe janë konfirmuar nga Dhoma shtetërore e Popullit.

Për t’u shfuqizuar, sipas Kushtetutës, duhet të vendosë edhe Parlamenti i Bosnjës.

Megjithatë, ministrja e Administratës dhe Vetëqeverisjes Lokale të Republikës Sërpska, Senka Jujiq, në arsyetimin e këtij propozimi, pohoi se, sipas Kushtetutës së Bosnje – Hercegovinës, “të gjitha funksionet dhe kompetencat qeveritare që nuk janë shprehimisht të përcaktuara si kompetenca të institucioneve të Bosnjës dhe Hercegovinës, u përkasin entiteteve”.

Për këto ligje votuan 49 deputetë, ndërsa tre ishin kundër. Në votim morën pjesë 52 nga 83 deputetët e Kuvendit të Republikës Sërpska.

Miratimi i ligjeve ndodhi një ditë pas vendimit gjyqësor ndaj presidentit të Republikës Sërpska, Millorad Dodik, të cilin Gjykata e Bosnje – Hercegovinës e dënoi me një vit burgim dhe ia ndaloi veprimtarinë në funksionet publike për gjashtë vjet.

Ushtruesi i detyrës së drejtorit të Gazetës Zyrtare të Republikës Srpska, Millosh Llukiq, u lirua nga akuzat.

Ata ishin akuzuar për mosrespektimin e vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë ndërkomëbtar, Christian Schmidt.

Para shpalljes së vendimit, udhëheqësia e Republikës Sërpska, pati kërcënuar me “vendime radikale” dhe me tërheqje nga të gjitha institucionet e Bosnjës, nëse Dodik do të dënohej.

Ligjet u miratuan një natë më parë nga Qeveria e Republikës Sërpska dhe më pas u dërguan në Kuvendin e entitetit.

Me ndryshimet e miratuara në Kodin Penal të Republikës Sërpska, “mosrespektimi ose moszbatimi i vendimeve të institucioneve ose organeve të Republikës Srpska”, konsiderohet vepër penale.

Në rast të shkeljeve parashihen dënime me burgim prej gjashtë muaj deri në pesë vjet, si dhe masa ndaluese për ushtrimin e profesionit.

Para seancës parlamentare, presidenti i entitetit, Millorad Dodik, deklaroi se Republika Sërpska “do të kundërshtojë veprimtarinë e Gjykatës dhe Prokurorisë së Bosnje – Hercegovinës”.

Ministri i Drejtësisë i Republikës Sërpska, Millosh Bukejloviq, tha se ndryshimet janë bërë “për shkak të nevojës për mbrojtjen e rendit institucional” dhe synojnë “forcimin e mekanizmit të përgjegjësisë” për personat që ushtrojnë funksione publike në Republikën Sërpska dhe në nivelin e Bosnje – Hercegovinës.

Formimi i Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial të RS-së

Kuvendi miratoi edhe projektligjin për Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial të Republikës Sërpska, i cili parashikon krijimin e një organi që do të emëronte gjyqtarë, prokurorë dhe funksionarë të tjerë gjyqësorë në këtë entitet.

Në Bosnje dhe Hercegovinë ekziston një Këshill i Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial shtetëror, i cili emëron funksionarët gjyqësorë në të gjithë vendin, përveç gjyqtarëve kushtetues.

Mbështetjen e shumicës në Kuvendin e Republikës Sërpska e mori edhe Ligji për Regjistrin e Veçantë dhe Transparencën e Punës së Organizatave Jofitimprurëse.

Ky ligj parashikon krijimin e një Regjistri të Veçantë të organizatave jofitimprurëse të themeluara në Republikën Srpska, të cilat marrin mbështetje financiare, ose ndihmë tjetër nga subjektet e huaja, si dhe përfshirjen e tyre në aktivitete politike, duke i klasifikuar ato si ‘agjentë të jashtëm’.

Ndonëse partia në pushtet pretendon se këto vendime janë në përputhje me Kushtetutën e Republikës Sërpska, partitë opozitare theksuan se bëhet fjalë për ligje që përfaqësojnë “dëshirat e një njeriu [Dodikut]”, me pasoja të mundshme “të paparashikueshme dhe të rrezikshme” për qytetarët e këtij entiteti serb.

“Ajo që po bëni sot është një goditje e drejtpërdrejtë ndaj Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit, Kushtetutës së Bosnje – Hercegovinës dhe Kushtetutës së Republikës Sërpska”, tha deputeti Ognjen Bodiroga.

Presidenti i Republikës Sërpska, Millorad Dodik, u bëri thirrje deputetëve të votojnë për ligjet, duke thënë se “situata është jashtëzakonisht e favorshme për të rikthyer subjektivitetin e Republikës Sërpska, të garantuar nga Kushtetuta e Bosnje – Hercegovinës”.

Dodik theksoi se Republika Sërpska “është përgatitur për këtë hap prej vitesh”, duke nënvizuar posaçërisht forcimin e “kapaciteteve policore”.

Dodik kishte paralajmëruar edhe në fund të janarit projektligjin për Regjistrin e Veçantë dhe Transparencën e Punës së Organizatave Jofitimprurëse, i njohur në publik edhe si ligji për “agjentët e huaj”.

Një propozim i tillë u tërhoq nga procedura e Kuvendit Popullor të Republikës Sërpska në maj të vitit të kaluar, pas presionit të madh nga opinioni publik vendas, si ai ndërkombëtar.

Derisa protestat e udhëhequra nga studentët vazhdojnë të tronditin Serbinë, autoritetet e këtij vendi kërkojnë dikë për të fajësuar. Shënjestër e tyre, prej kohësh, është bërë edhe kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, por Qeveria e tij i quan të pabaza pretendimet.

“Askush nuk i gëzohet nxitjes së konflikteve në Serbi më shumë se Kurti dhe ustashët”, tha në dhjetor të vitit të kaluar zëvendëskryeministri i Serbisë, Aleksandar Vulin, duke iu referuar kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, dhe një ish-organizate fashiste kroate.

Atëkohë, protestat e studentëve në Serbi po merrnin hov.

Mijëra studentë dhe qytetarë të tjerë vazhdojnë ende të mblidhen nëpër qytete të ndryshme të këtij vendi, për të kërkuar përgjegjësi politike dhe penale për tragjedinë në Novi Sad, ku, nëntorin e kaluar, nga shembja e një strehe në Stacionin Hekurudhor të qytetit vdiqën 15 persona.

Po në dhjetor, Kurti, gjatë një vizite në Kroaci, u pyet për protestat e studentëve në Serbi, për të cilat la të kuptohet se ka mirëkuptim, por nuk shprehu mbështetje për “nxitjen e konflikteve”, siç pretendoi Vulin.

“Sistemi i krijuar në Serbi nuk beson në pluralizmin politik, nuk ka sundim të ligjit, prandaj kemi protesta kaq të ashpra studentore”, tha mes tjerash Kurti më 13 dhjetor.

Po atë ditë, portali Informer në Serbi, i njohur për narrativë kundër Kosovës, publikoi një artikull me titull: “Albin Kurti mbështet protestat e ‘studentëve’ në Beograd: Terroristi shqiptar mbështet me gjithë zemër shkatërruesit e Serbisë”.

Pretendime të ngjashme bëri këtë muaj edhe shefi i Zyrës për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, Petar Petkoviq.

“Ekziston një koalicion i qartë interesash që lidh Albin Kurtin dhe sponsorët e protestave antishtetërore në Serbi”, tha Petkoviq më 16 shkurt, pa specifikuar se për cilët ‘sponsorë’ e ka fjalën dhe pa sjellë ndonjë provë për pohimet e tij.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, dhe zyrtarë të tjerë serbë i kanë akuzuar vazhdimisht studentët protestues se bëjnë përpjekje “për të përmbysur pushtetin”.

Ata i kanë etiketuar protestuesit si “mercenarë të huaj”, “banditë” dhe “huliganë”, ndërsa kanë fajësuar edhe “shërbimet e Perëndimit” për ndërhyrje.

Çka thotë Qeveria e Kosovës?

Për zëdhënësin e Qeverisë së Kosovës, Përparim Kryeziu, akuzat e tilla “janë manifestim i një pushteti autokratik, që shkakun e problemeve të brendshme dhe shfajësimin e tij synon ta gjejë e ta bëjë tek aktorët e jashtëm, ashtu që të mos kërkohet përgjegjësia”.

Sipas tij, Serbia është “i vetmi shtet në rajon me të kaluar të dëshmuar të ndërhyrjeve dhe nxitjeve të çështjeve të brendshme në shtetet fqinje”.

Ambasadori gjerman në Kosovë, Jorn Rohde, tha, ditë më parë, se “Serbia e akuzon Kosovën se mbështet protestat në Serbi, pa bazë dhe pa ofruar ndonjë provë”.

Rohde e akuzoi vetë Serbinë për ndërhyrje në zgjedhjet e 9 shkurtit në Kosovë, duke kërkuar vota për Listën Serbe.

Deklarata të ngjashme bëri edhe shefja e misionit të Bashkimit Evropian për monitorimin e zgjedhjeve në Kosovë, Nathalie Loiseau.

“Këto janë metoda e praktika të Serbisë autokratike, jo të Republikës së Kosovës që është demokratike”, thotë Kryeziu për Radion Evropa e Lirë.

Çka thonë vëzhguesit?

Vëzhguesit e zhvillimeve në Kosovë dhe në Serbi thonë se autoritetet serbe, duke bërë akuza kundër Kurtit, përpiqen ta manipulojnë opinionin vendor dhe ta zhvendosin vëmendjen nga zhvillimet e brendshme.

Lulzim Peci, nga Instituti Kosovar për Kërkim dhe Zhvillim të Politikave (KIPRED) në Prishtinë, thotë se pretendimet e zyrtarëve serbë janë “përpjekje për të gjetur armiq të jashtëm për problemet e brendshme”.

“Kjo nuk është asgjë e huaj për regjimet populiste dhe autokratike çfarë e ka sot Serbia”, thotë Peci për Radion Evropa e Lirë.

Dushan Janjiq, nga Forumi për Marrëdhënie Etnike në Beograd, thotë se pretendimet e tilla të zyrtarëve dhe mediave serbe nuk janë më të besueshme për opinionin në Serbi.

“Kjo me Kurtin aktualisht nuk funksionon, madje as kur e përmendin në media si një argument serioz. Përveç për ata që i besojnë verbërisht Vuçiqit”, thotë Janjiq.

Studentët protestues në Serbi këmbëngulin se janë të pavarur, ndonëse në disa protesta të tyre janë parë edhe pjesëtarë të organizatave dhe partive djathtiste që e kundërshtojnë pavarësinë e Kosovës.

Janjiq shpreh bindjen se edhe ajo shumicë e qytetarëve që e mbështesin Vuçiqin, me besimin se ai nuk do ta njohë kurrë Kosovën si shtet, është duke u zvogëluar gjithnjë e më shumë.

A ka rrezik për incidente të mundshme në Kosovë?

Dy analistët pajtohen se akuzat e zyrtarëve serbë ndaj Kurtit nuk kanë bazë reale, por nuk ndajnë mendimin se situata e sigurisë në Kosovë mund të cenohet nën dirigjimin e autoriteteve serbe.

Peci thotë se sjellja e zyrtarëve serbë sinjalizon se ata po përpiqen ta zhvendosin vëmendjen e opinionit të brendshëm, duke e orientuar drejt Kosovës.

Në këtë kontekst, ai thotë se nuk mund të abstrahohen rreziqet për situatën e sigurisë në Kosovë, sidomos në veriun e banuar me shumicë serbe.

Ai thotë se rreziku për nxitje të incidenteve në këtë zonë edhe ashtu të trazuar, është real.

Kjo, pavarësisht faktit se Serbia – pas sulmit të armatosur të një grupi serbësh në Banjskë të Zveçanit, shtatorin e vitit 2023 – është vënë “nën llupën e faktorit ndërkombëtar”.

*Një përmbledhje të krejt asaj çka ndodhi në Banjskë, mund ta shihni në këtë video nga arkivi

Peci thotë pas këtij sulmi, grupet e uniformuara serbe janë tërhequr në brendësi të Serbisë, por shton se nxitja e incidenteve eventuale mund të mos vijë nga persona të tillë.

Në atë rast, ata do të ishin të tejdukshëm edhe për faktorin ndërkombëtar, thotë ai.

“Çfarëdo që ndodh aty [në veri], është e ditur se do t’i atribuohet Serbisë, sepse është një përpjekje e saj për të krijuar një problem, për ta zhvendosur vëmendjen nga problemet që i ka brenda”, thekson Peci.

Ai shton se autoritetet e Kosovës, në këtë kohë, duhet t’i shmangin situatat që, siç shprehet, motivojnë tensione.

Në mënyrë specifike përmend mbylljen e disa qendrave për punë sociale në Mitrovicë të Veriut, të cilat funksiononin nën sistemin e Serbisë, javën e kaluar.

“Ne me këto akte e krijojmë një klimë, e cila e rrezikon sigurinë në veri të vendit për çështje krejtësisht jorelevante, siç janë shërbimet sociale”, thotë Peci.

Por, Janjiq nuk sheh rrezik për ndonjë incident sigurie në veri të Kosovës, të motivuar nga autoritetet e Serbisë.

Sipas tij, Vuçiq, aktualisht, po ballafaqohet me mungesë vizioni se si të dilet nga kriza e brendshme.

“Rreziku që ekziston, e që mund të ketë të bëjë me Kosovën, është fakti se në këtë kaos të institucioneve [në Serbi], krimi i organizuar, e sidomos narko-mafia, mund të fillojnë të marrin pjesë të territoreve”, thotë Janjiq, duke iu referuar edhe veriut të Kosovës.

Për Kosovën, Serbia mbetet kërcënimi kryesor për sigurinë dhe stabilitetin e saj.

Sulmi në Banjskë vetëm se e ka forcuar bindjen e Prishtinës se Beogradi nuk e ka braktisur strategjinë e destabilizimit të vendit fqinj – edhe pse autoritetet serbe kanë mohuar se kanë gisht në atë ngjarje.

Në deklaratën dhënë Radios Evropa e Lirë, Qeveria e Kosovës thekson se autoritetet e vendit “janë gjithmonë në krye të detyrës, për të siguruar ruajtjen e rendit e sigurisë publike, për të respektuar ligjshmërinë dhe për t’u shërbyer të gjithë qytetarëve pa dallim”.

Analistët thonë se përkundër përpjekjeve të Serbisë për ta zhvendosur fajin jashtë kufijve të saj, e ardhmja e këtij vendi do të përcaktohet nga zhvillimet e brendshme.

Kryeministri i Serbisë, Millosh Vuçeviq, ka dhënë dorëheqje, Vuçiq thotë se kërkesat e studentëve janë plotësuar, por protestat e tyre nuk kanë të ndalur.

Presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq, dhe presidenti i Republikës Sërpska (RS) të Bosnje dhe Hercegovinës, Mirollad Dodik, janë takuar në Banjallukë pak orë pas shpalljes së dënimit ndaj Dodikut.

Dodik u dënua nga një gjykatë në Sararejë me një vit burgim dhe gjashtë vjet ndalesë të ushtrimit të detyrës së presidentit të RS-së për mosrespektim të vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë të bashkësisë ndërkombëtare, Christian Schmidt.

Menjëherë pas dënimit u bë e ditur se Vuçiqi do të udhëtonte drejt Banjallukës për një takim me Dodikun. Gjatë takimit që u zhvillua këtë mbrëmje, të dy e cilësuan vendimin si sulm “kundër Republikës Sërpska dhe popullit serb në tërësi”.

“Është një ditë e vështirë për popullin serb në tërësi. Kundër Dodikut, sipas bindjes sonë, është dhënë një dënim i shkallës së parë në një procedurë juridike të çuditshme dhe të pakuptimtë”, tha Vuçiqi.

Ai e ftoi Dodikun të tregojë atë që e quajti angazhim serb për paqe, dialog dhe jo përmes kërcënimeve dhe shantazheve.

“Kam ardhur në Banjallukë, jo sepse mund të ndikoj në ndonjë mënyrë në vendimet e udhëheqësisë së RS-së, por për t’i ofruar mbështetje popullit tonë në RS dhe për të thënë se Serbia është me ta dhe këtë t’ia them Dodikut, pa rrezikuar askënd”, tha ai.

Vuçiqi theksoi nevojën për ruajtjen e Marrëveshjes së Dejtonit, duke njoftuar se do të mbahet edhe një mbledhje e Kuvendit të Serbisë, ku do të ftohet edhe Dodiku.

Pas takimit, Dodik tha se entiteti i Republikës Sërpska angazhohet për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit dhe se është i gatshëm për bisedime në Sarajevë, ose kudo tjetër në Bosnje e Hercegovinë.

“Ne nuk sulmojmë askënd, nuk kemi asnjë plan lufte dhe nuk po përgatisim burime. Jemi të gatshëm për bisedime, por jo që të injorohemi. Jam i gatshëm të bisedoj me të gjithë përfaqësuesit e popullit boshnjak dhe kroat dhe të tregojmë si mund ta bëjmë Bosnje dhe Hercegovinën kushtetuese dhe të qëndrueshme për të gjithë, e jo të nënshtrohemi këtu”, tha Dodik në një konferencë shtypi në Banjallukë.

Siç tha ai, RS-ja insiston për atë që është garantuar nga Kushtetuta e Bosnje dhe Hercegovinës dhe “asgjë më shumë se kaq”.

“Jemi të gatshëm për dialog mbi temat e vështira, siç janë Gjykata dhe Prokuroria e Bosnje dhe Hercegovinës, por nuk jemi të gatshëm të pranojmë një trajtim injorues ndaj popullit serb dhe RS-së”, tha Dodik, duke folur në konferencën për shtyp me presidentin e Serbisë, Vuçiqin.

Në takimin në Banjallukë, përveç Dodikut dhe Vuçiqit, ishin gjithashtu Sinisha Mali, ministër i Financave të Serbisë, Zhelka Cvijanoviq, anëtare e Presidencës së Bosnje dhe Hercegovinës, Radovan Vishkoviq, kryeministër i Republikës Sërpska, dhe Nenad Stevandiq, kryetar i Kuvendit Kombëtar të RS-së.

Dodik u akuzua për nënshkrimin e dekretëve presidencialë, me të cilët shpalli dy ligje jo-kushtetuese të RS-së, të cilat përfaqësuesi i lartë i kishte shpallur më parë të pavlefshme.

Bëhet fjalë për ligjet mbi moszbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese të Bosnje dhe Hercegovinës, si dhe vendimeve të përfaqësuesit të lartë, në territorin e këtij entiteti të Bosnje dhe Hercegovinës.

Përveç Dodikut, edhe Millos Llukiq, drejtor i përkohshëm i Gazetës Zyrtare të RS-së, u akuzua për mosrespektimin e vendimeve të përfaqësuesit të lartë për botimin e ligjeve, por ai u shpall i pafajshëm.

Vendimi i Gjykatës së Bosnje dhe Hercegovinës mund të apelohet. Kodi Penal i Bosnje dhe Hercegovinës për këtë shkelje parasheh dënim me burg prej pesë vjetësh dhe ndalim për ushtrimin e funksioneve politike.

Deputetja serbe Marinka Tepiç ka publikuar disa dokumente dhe të dhëna që përfshijnë drejtpërdrejtë presidentin Aleksandër Vuçiç në shkelje ligjore.

Nënkryetarja e Partisë Liri dhe Drejtësi pretendoi se ai ka ndërhyrë në Prokurorinë e vendit duke bërë që emri i vëllait të kryeparlamentares Ana Bërnabiç, të fshihej nga një dosje hetimore të një skandali për korrupsion.

Në atë çështje janë arrestuar 14 persona, mes tyre edhe ish drejtori i Energjisë Elektrike Serbe, Millorad Gërçiç. Deputetja Tepiç, duke zbuluar dokumente, tha se Gërçiç është ndaluar sepse posedon informacione për një qendër spiunazhi të paligjshme të krijuar me urdhër të Vuçiçit dhe njerëzve të tij.

Ajo shtoi më tej se gjithçka ka filluar në vitin 2016 kur Vuçiç ishte kryeministër. Informacionet sekrete që mblidheshin i kalonin Ministrisë së Brendshme, nënvizon deputetja.sn

Prokuroria e Bosnjë dhe Hercegovinës, në seancën përfundimtare më 19 shkurt, kërkoi nga Gjykata e Bosnjë dhe Hercegovinës që t’i shqiptojë një dënim me pesë vjet burgim presidentit të Republikës Sërpska, Millorad Dodik, dhe t’ia ndalojë atij veprimtarinë politike për dhjetë vjet.

Të njëjtin dënim maksimal prokurorët e kërkuan edhe për Millosh Llukiqin, ushtrues detyre i drejtorit të Gazetës Zyrtare të Republikës Sërpska.

Ata akuzohen për mosrespektim të vendimeve të përfaqësuesit të Lartë, Christian Schmidt, dhe rrezikojnë të dënohen me burgim deri në pesë vjet dhe ndalim të veprimtarisë politike.

Dodik akuzohet për nënshkrimin e dekreteve presidenciale, me të cilat shpalli të vlefshëm dy ligje jokushtetuese të Republikës Sërpska, që më parë ishin anuluar nga përfaqësuesi i Lartë. Llukiq akuzohet për publikimin e këtyre ligjeve dhe dekreteve, të cilat parashikojnë se vendimet e përfaqësuesit të Lartë dhe të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjë dhe Hercegovinës nuk do të zbatohen në atë entitet.

Mbrojtja e Dodikut dhe Llukiqit në fjalën përfundimtare deklaruan se vepra penale, për të cilën janë akuzuar, “nuk ka pasoja ligjore apo çfarëdo pasoje tjetër”, pasi përfaqësuesi i Lartë i ka anuluar të dyja ligjet dhe se për këtë arsye “nuk ka as vepër penale”.

Ata kujtuan se Dodiku kishte nënshkruar dekretet për shpalljen e dy ligjeve, ndërsa Lukiq kishte urdhëruar publikimin e tyre, para se vendimet e përfaqësuesit të Lartë, me të cilat këto ligje u anuluan, të publikoheshin në Gazetën Zyrtare të Bosnjë dhe Hercegovinës dhe të hynin në fuqi.

Mbrojtja argumentoi gjithashtu se, nëse Dodiku dhe Llukiqi do të kishin refuzuar të nënshkruanin dhe publikonin dekretet, ata do të kishin shkelur Kushtetutën dhe ligjet e Republikës Sërpska dhe në atë rast do të përballeshin me dënim me burgim deri në 12 vjet.

Në fjalën përfundimtare, procesin ata e cilësuan sërish si “politik” dhe “nën ndikimin e të huajve”, ndërsa Christian Schmidtin e quajtën “përfaqësues të lartë jolegjitim”, duke përsëritur tezat e vjetra se ai nuk është konfirmuar nga Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, ashtu siç janë konfirmuar përfaqësuesit e mëparshëm.

Këshilli gjyqësor mund të shpallë vendimin e shkallës së parë menjëherë pas fjalës përfundimtare ose brenda tri ditësh, ndërsa ligji lejon edhe mundësinë e shtyrjes së shpalljes së vendimit.

Për këtë vendim, si Prokuroria e Bosnjë dhe Hercegovinës, ashtu edhe mbrojtja, do të kenë të drejtën e ankesës.

Përpara ndërtesës së Gjykatës së Bosnjë dhe Hercegovinës vërehet një prani e shtuar e forcave policore të Ministrisë së Brendshme të Kantonit të Sarajevës. Aty janë mbledhur edhe përkrahësit e Dodikut.

Derisa po pritet përfundimi i një gjyqi njëvjeçar, presionet ndaj Gjykatës së Bosnjës dhe Hercegovinës po rriten.

Nga njëra anë, udhëheqësia e RS-së kërcënon me “vendime radikale” dhe braktisjen e të gjitha institucioneve të Bosnjë dhe Hercegovinës nëse Dodiku dënohet.

Presion ushtrojnë edhe përfaqësuesit e autoriteteve të Serbisë fqinje, si dhe të Hungarisë.

Kështu, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, deklaroi në Budapest më 17 shkurt se shpreson që “në Bosnje e Hercegovinë të mos merren vendime gjyqësore që mund të rrezikojnë stabilitetin”.

Dy ditë para seancës së fundit, edhe kryeministri i Hungarisë, Viktor Orban, bëri thirrje për “ndalimin e ndëshkimit të Dodikut”, i cili, bashkë me të gjithë udhëheqësinë e RS-së, është nën sanksione nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian për korrupsion dhe minimin e Bosnjës dhe Hercegovinës.

Çfarë çoi në këtë gjyq?

Në seancat e Asamblesë së RS-së në qershor të vitit 2023 u miratuan ligje jokushtetuese që parashikonin se aktet ligjore të përfaqësuesit të Lartë nuk do të publikoheshin në Gazetën Zyrtare të RS-së dhe se vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Bosnjë dhe Hercegovinës, të cilat sipas Kushtetutës së këtij shteti janë përfundimtare dhe detyruese, nuk do të zbatoheshin në territorin e këtij entiteti.

Përfaqësuesi i Lartë, Christian Schmidt, i anuloi këto dy ligje entiteti më 1 korrik 2023 përmes kompetencave të tij të Bonit dhe ndryshoi Kodin Penal të Bosnjës dhe Hercegovinës, duke e bërë vepër penale moszbatimin e vendimeve të përfaqësuesit të Lartë.

Më 7 korrik 2023, Dodik nënshkroi dekretet, me të cilat i shpalli këto ligje të vlefshme, dhe ato u botuan në Gazetën Zyrtare të RS-së. Prokuroria e Bosnjës dhe Hercegovinës ngriti aktakuzë ndaj Dodikut dhe Llukiqit më 11 gusht, dhe gjykata e konfirmoi atë më 11 shtator.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, tha të hënën se Lista Serbe e ka shënuar një “fitore të madhe dhe të rëndësishme për Serbinë” në zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit në Kosovë, duke treguar “përkushtimin e fortë të popullit serb për t’i ruajtur vatrat e tyre dhe për t’u mbështetur te Serbia e tyre”.

“Ata [serbët në Kosovë] kanë një president të tyre, një atdhe të tyre dhe atë atdhe, Serbinë, e duan më shumë se çdo gjë në botë. Jam pafundësisht mirënjohës ndaj tyre dhe ata kanë treguar se si një popull sillet në mënyrë të përgjegjshme dhe serioze në një situatë të vështirë”, tha Vuçiq gjatë një interviste për televizionin Pink.

Vuçiq tha se “nuk dëshiron” të spekulojë apo “të ndërhyjë në marrëdhëniet ndërshqiptare”, por se kushdo që do ta formonte një qeveri me Albin Kurtin “do të ishte i vdekur politikisht”.

Me 99 për qind të votave të numëruara nga zgjedhjet e 9 shkurtit, Lista Serbe – partia më e madhe serbe në Kosovë, e cila gëzon mbështetje absolute nga Beogradi zyrtar – siguroi 36.784 vota, ose 4.43 për qind.

Ndërsa, Partia për Liri, Drejtësi dhe Mbijetesë e Nenad Rashiqit i mori rreth 3.861 vota, ose 0.46 për qind.

Vuçiq shtoi se Lista Serbe “me gjithë dobësitë, mangësitë dhe gabimet e saj, ka arritur të fitojë besimin më të madh të serbëve” në Kosovë.

Por, sipas rezultateve aktuale, Lista Serbe e humbi mbështetjen e gati 15 mijë personave, krahasuar me zgjedhjet parlamentare të vitit 2021.

Rashiq, në anën tjetër, e rriti mbështetjen për rreth 2.000 vota.

Subjektet tjera politike nga komuniteti serb, që morën pjesë në zgjedhjet e 9 shkurtit, nuk do të hyjnë në Kuvendin e Kosovës.

Demokracia Serbe e Aleksandar Arsenijeviqit mori rreth 1.700 vota, Lëvizja Popullore Serbe e Branimir Stojanoviqit mori rreth 1.405 vota, Nisma Qytetare Drejtësia Popullore mori rreth 597 vota dhe Partia e Serbëve të Kosovës mori 348 vota.

Që nga themelimi i saj në vitin 2013, Lista Serbe ka fituar mbi 90 për qind të votave të komunitetit serb në të gjitha zgjedhjet në të cilat ka marrë pjesë, por Misioni Monitorues i BE-së ka vënë në dukje “monopolin dhe presionet” nga zyrtarët e saj.

Në dy vjetët e fundit, kjo parti ka ndjekur një “politikë bojkotimi”, në përputhje me vendimin e saj për t’u tërhequr nga institucionet e Kosovës në veri.

Nuk është ende e qartë nëse, në periudhën e ardhshme, ajo do të marrë pjesë aktive në institucionet e Kosovës, apo do të vazhdojë me bojkotim.

Lideri serb Aleksandër Vuçiç duket se nuk i ka punët mirë. Protesta e studentëve që erdhi për arsye të aksidentit të Novi Sad ku 15 persona humbën jetën. Kjo situatë nuk po tregon shenja zbutjeje por përkundrazi po merr një shkallë më të gjerë, ku protestat po përhapen edhe në qytete të tjera në Serbi.

Vuçiç duket se është i tradhtuar nga instikti i tij politik pasi nuk i ka lexuar mirë këto protesta.

Ai sakrifikoi kryeministrin Millosh Vuçevic dhe synoi që t’ia kalonte të gjithë përgjegjësinë për tragjedinë e Novi Sad me synimin që të zbuste protestat. Por ai nuk e kuptoi se shkaku i vërtetë i protestave ishte absolutizimi, që ai ka përdorur për ushtrimin e pushtetit në 13 vite. Syri.net- Kathimerini.

Rënia e Qeverisë së Serbisë nën presionin e protestave – përmasat e të cilave Serbia nuk i ka parë që nga koha e regjimit të Sllobodan Millosheviqit – mund të jetë humbja e parë politike për presidentin e këtij vendi, Aleksandar Vuçiq, prej se ka marrë pushtetin në vitin 2012.

Protestat udhëhiqen nga studentët. Ata nuk kërkojnë ndryshimin e Qeverisë, por përgjegjësi për vdekjen e 15 personave nga shembja e një strehe në Stacionin Hekurudhor të Novi Sadit, më 1 nëntor të vitit të kaluar.

Në qendër të protestave janë dyshimet se aksidenti mund të jetë shkaktuar nga neglizhenca dhe korrupsioni i përhapur.

Ato janë bërë tashmë simbol i pakënaqësisë më të madhe me sundimin e ligjit në Serbi.

“Kjo nuk është vetëm kriza më e rëndë politike e pushtetit, por edhe një krizë e thellë sociale. Studentët nuk kërkojnë ndërrimin e Qeverisë, por korrigjimin e sistemit. Dhe, Vuçiq nuk është në gjendje ta gjejë çelësin e bravës që kanë vendosur”, thotë për Radion Evropa e Lirë analisti serb i politikës së jashtme, Boshko Jakshiq.

Kur Vuçiq i fton në bisedime, studentët thonë se ai nuk është kompetent.

Kërkesave të tyre u janë bashkuar edhe profesorë universitetesh, pedagogë, juristë e fermerë.

Disa mësimdhënës kanë pezulluar mësimet në shkolla, Oda e Avokatëve e Serbisë ka hyrë në grevë njëmujore, fermerët janë duke “ruajtur” me traktorë bllokadat që studentët u kanë bërë mbi 60 fakulteteve…

Studentëve u janë bashkuar edhe dhjetëra mijëra qytetarë të tjerë në protesta, përfshirë gjimnazistë, punonjës të shëndetësisë, inxhinierë, aktorë, muzikantë dhe personalitete të shumta publike.

Ndryshime në raportimin e transmetuesit publik

Radio-Televizioni i Serbisë (RTS), i cili i ka injoruar kryesisht protestat, ka hapur programin e lajmeve fundjavën e kaluar me protestat në Novi Sad.

Raportimi i transmetuesit publik, i cili është nën kontroll të rreptë të pushtetit, është përcjellë me pamje me dronë, të cilat kanë treguar dhjetëra mijëra njerëz duke protestuar dhe duke bllokuar tri ura mbi lumin Danub.

*Pamje nga protesta e gjatë natës mes 27 dhe 28 janarit që bllokoi për 24 orë njërën prej rrugëve më të rëndësishme kryqëzuese në Beograd.

Partia Përparimtare Serbe e Vuçiqit ka reaguar me një deklaratë, ku ka akuzuar RTS-në për “shpërdorim të rëndë të profesionit të gazetarit” dhe për “anim nga politikanët që duan ta shkatërrojnë rendin kushtetues të Serbisë”.

Partia në pushtet ka thënë, gjithashtu, se do të kërkojë reagim nga institucionet që janë përgjegjëse për mbikëqyrjen financiare dhe programore të RTS-së.

Kjo nuk është hera e parë që presidenti i Serbisë e kritikon RTS-në, por transmetuesi publik, deri tani, ka ndjekur narrativin e autoriteteve, që protestuesit i quajnë “mercenarë të huaj”, “tradhtarë” ose “kukulla të opozitës”.

“Qartazi, RTS-ja ka reaguar ndaj presionit të studentëve dhe publikut të gjerë dhe ndoshta kjo është pasojë e një atmosfere tjetër në të gjithë shoqërinë. Përgjigjja e autoriteteve ishte e tillë që RTS-ja të mos shkonte më larg. Diçka e ngjashme ka ndodhur edhe në disa protesta të mëparshme”, thotë për Radion Evropa e Lirë Nikolla Burazer nga Qendra joqeveritare për Politikë Bashkëkohore në Serbi.

Kërkesat për ndryshim të udhëheqjes

Pas disa protestave masive para ndërtesës së RTS-së, për shkak të mënyrës së raportimit, atyre u janë bashkuar edhe disa punonjës të transmetuesit publik, duke kërkuar ndryshimin e udhëheqjes.

Protesta me kërkesa të ngjashme janë duke organizuar edhe disa punonjës të Radio-Televizionit të Vojvodinës (RTV).

“Në programin e parë të televizionit nuk kemi mundur t’i dëgjojmë studentët, kërkesat e tyre, qytetarët, rrëfimet analitike…”, tha për Radion Evropa e Lirë Tamara Srijemac, gazetare në Radion Novi Sad, e cila vepron në kuadër të RTV-së.

Më 3 shkurt, derisa transmetohej edicioni qendror i lajmeve, disa punonjës të RTV-së organizuan një performancë jashtë ndërtesës, duke lexuar “ditarin e lirë”.

“Kemi dashur të tregojmë se disa punonjës distancohen nga politikat e tilla editoriale”, tha Srijemac.

Drejtuesit e RTS-së dhe të RTV-së nuk iu përgjigjën pyetjeve të Radios Evropa e Lirë në lidhje me këtë temë.

Një skenar i ngjashëm i ka përcjellë edhe protestat e viteve 1990, kur transmetuesi publik i Serbisë ka qenë në shërbim të propagandës së regjimit të Sllobodan Millosheviqit.

Në prag të rënies së tij, që ka pasuar luftën në Kosovë dhe ndërhyrjen e NATO-s, presidenti aktual i Serbisë, Vuçiq, ka qenë ministër i Informacionit.

Vuçiq ka zbatuar një ligj famëkeq që është përdorur nga pushteti i atëhershëm për të goditur mediat e pavarura dhe gazetarët.

Ai ka vënë kontroll mbi mediat edhe pasi është kthyer në pushtet në vitin 2012.

Komisioni Evropian dhe organizata të tjera ndërkombëtare e përmendin këtë gjë në të gjitha raportet e përvitshme për Serbinë.

Mossukses në diskreditimin e protestave

Përveç transmetuesve publikë, pushteti në Serbi kontrollon edhe stacionet televizive private me mbulim kombëtar.

Tabloidët proqeveritarë janë, gjithashtu, një armë e fuqishme mediatike në përpjekjet për diskreditimin e protestave aktuale dhe të mëparshme.

“… por, pushteti, deri më tani, ka dështuar t’i arrijë efektet që mund t’i kishte arritur më herët. Vuçiq, shumë më lehtë, ka mundur t’i diskreditojë liderët e opozitës ose disa liderë të tjerë të protestave. Tani nuk mund ta bëjë”, thotë Burazer.

Gjatë fjalimeve të tij, Vuçiq i përshkruan protestat si “përpjekje nga jashtë dhe nga brenda për të përmbysur shtetin”.

“Regjimi i Vuçiqit korrespondon me atë që disa autorë e quajnë ‘spin diktaturë’, e cila, ndryshe nga diktatura e frikës, nuk bazohet në dhunë, arrestime masive, mbyllje mediash, por në manipulimin e opinionit publik, përdorimin e presionit ekonomik etj.”, thotë Burazer.

Edhe pse protestat kanë çuar në dorëheqjen e kryeministrit serb – njërit prej bashkëpunëtorëve më të afërt të Vuçiqit – ky i fundit nuk është duke sinjalizuar ndonjë tërheqje të mundshme.

Partia e tij dhe aleatët e saj kanë shumicë bindëse në Kuvendin e Serbisë.

Ai është i bindur, sikurse edhe më herët, se mund të sigurojë sërish fitore në zgjedhje.

“Dorëheqja [e kryeministrit] është pjesë e një strategjie të llogaritur për ta zhvendosur gjithë këtë krizë në planin politik dhe, nëse është e mundur, për të dalë nga kjo krizë përmes zgjedhjeve. Studentët i kanë vazhduar protestat e tyre pavarësisht dorëheqjes. Ndaj, aktualisht, duket se kjo manovër nuk ka funksionuar”, vlerëson Burazer.

Opozita i refuzon zgjedhjet, për shkak të, siç thotë, kushteve të pabarabarta, të cilat i ka vënë në dukje edhe Misioni i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE).

Sipas tyre, bëhet fjalë për presion ndaj votuesve, blerje të votave, raportim të njëanshëm të mediave në favor të pushtetit dhe keqpërdorim të burimeve publike.

Si reagon bashkësia ndërkombëtare?

Edhe pse i akuzon “shërbimet e Perëndimit” për ndërhyrje, Vuçiq nuk është duke u përballur me ndonjë reagim të qartë nga bashkësia ndërkombëtare për ngjarjet në Serbi.

Bashkimi Evropian nuk ka sqaruar ende nëse i mbështet kërkesat e protestuesve.

Më 4 shkurt, Zyra e Vuçiqit ka njoftuar se ai ka folur në telefon me presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen.

Në deklaratë nuk janë përmendur protestat, por është thënë se është biseduar për “rrugën evropiane dhe proceset reformuese që po i zbaton Serbia”.

Nga Brukseli, deri më tani, nuk ka pasur ndonjë deklaratë për detajet e bisedimeve.

Shkak për heshtjen e Bashkimit Evropian, sipas analistit të politikës së jashtme, Boshko Jakshiq, është pritja që presidenti serb ta zgjidhë çështjen e marrëdhënieve me Kosovën.

“Por, nëse një politikë e tillë e tolerancës vazhdon, Bashkimi Evropian do të jetë i vetmi fajtor për rënien e popullaritetit të idesë dhe vlerave të BE-së në publikun serb”, thekson Jakshiq.

Rusia, në anën tjetër, i ka dhënë mbështetje të plotë Vuçiqit, duke i miratuar edhe mesazhet e tij se Serbia është viktimë e një komploti perëndimor dhe se shërbimet e huaja të inteligjencës janë duke i financuar protestat.

Reagimi i parë nga administrata e re amerikane ka ardhur nga i dërguari i presidentit Donald Trump për misione speciale, Richard Grenell, të cilit Vuçiq i ka dhënë medalje në vitin 2023 për “merita të shquara në zhvillimin e marrëdhënieve miqësore”.

Grenell ka shpërndarë një video të protestave të studentëve në rrjetin X më 26 janar dhe ka shkruar, mes tjerash, se “nuk ka mbështetje për ata që minojnë shtetin ligjor dhe pushtojnë me forcë institucionet shtetërore”.

Në protestat masive të organizuara nga studentët në Serbi nuk ka pasur incidente apo dhunë. Për sigurinë, në vend të policisë, kujdesen rojet studentore.

Mediat botërore, si The New York Times, i përshkruajnë ato si “shpërthimi më i madh i pakënaqësisë që nga demonstratat kundër regjimit të Millosheviqit në vitet 1990”.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Valona Tela

Santorini dhe ishujt përreth janë goditur nga një seri tërmetesh, duke detyruar autoritetet greke të marrin masa emergjente, përfshirë mbylljen e shkollave.

Rreth 555 tërmete nënujore janë regjistruar në zonë gjatë tre ditëve të fundit, duke alarmuar banorët dhe turistët në ishujt e njohur të Detit Egje.

“Këto masa janë paraprake dhe autoritetet do të mbeten vigjilente,” deklaroi Ministri i Mbrojtjes Civile, Vasilis Kikilias, pas një takimi urgjent të qeverisë në Athinë. Ai u bëri thirrje qytetarëve që të ndjekin rreptësisht rekomandimet e sigurisë për të minimizuar rrezikun.

Paniku rritet, turistët largohen nga ishulli

Mijëra banorë, punëtorë sezonalë dhe turistë janë larguar nga Ishujt Cikladikë, pasi tërmete me magnitudë deri në 5 ballë kanë goditur zonën që nga e premtja. Operatorët e trageteve dhe fluturimeve kanë shtuar shërbime për të akomoduar nisjet masive.

Zyrtarët qeveritarë dhe shkencëtarët janë mbledhur për të analizuar situatën, ndërsa shkollat u mbyllën në Santorini, Amorgos, Anafi dhe Ios.

Masa të reja sigurie për turistët dhe hotelet

Banorët dhe vizitorët janë këshilluar të shmangin grumbullimet e mëdha të brendshme, ndërtesat e vjetra dhe zonat e rrezikuara nga rrëshqitjet e shkëmbinjve.

Hotelet janë udhëzuar të thajnë pishinat, pasi lëkundjet mund të shkaktojnë përmbysjen e ujit dhe të dëmtojnë strukturat përreth.

Ministria Greke e Mbrojtjes Civile ka paralajmëruar njerëzit që të shmangin portet e Amudi, Armeni, Korfos dhe Portin e Vjetër të Firës për shkak të rrezikut të rrëshqitjeve të dheut.

Ekspertët paralajmërojnë: Rreziku mbetet i lartë

Sizmologu i njohur Gerasimos Papadopoulos ka deklaruar se situata po përshkallëzohet dhe një tërmet më i madh mbetet një mundësi reale.

“Të gjithë skenarët mbeten të hapur,” tha ai, duke theksuar se numri dhe magnituda e tërmeteve po rriten, ndërsa epiqendrat janë zhvendosur më në verilindje.

Megjithatë, Kryebashkiaku i Santorinit, Nikos Zorzos, u përpoq të qetësonte qytetarët, duke theksuar se masat janë parandaluese dhe nuk ka arsye për panik të menjëhershëm.

Santorini, një nga destinacionet më të njohura turistike në botë, përballet me sfida të mëdha për shkak të peizazhit të tij vullkanik dhe shkëmbinjve të thepisur, të cilët rrisin rrezikun në rast të një tërmeti të madh.

Autoritetet do të vazhdojnë të monitorojnë situatën, ndërsa banorët dhe turistët janë këshilluar të jenë vigjilentë dhe të ndjekin udhëzimet e sigurisë. sn

Udhëheqësi i fuqishëm populist i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, po përballej ende me sfidën e tij më të madhe, ndërsa demonstratat e udhëhequra nga studentët u intensifikuan në fundjavë, në atë që quhej lëvizja më e madhe protestuese e vendit ballkanik.

Tre muaj pas ditës, pasi një tendë betoni u shemb në hyrje të stacionit hekurudhor të Novi Sadit, dhjetëra mijëra protestues u mblodhën në qytetin verior, duke bllokuar tre urat e tij në përkujtim të 15 personave të vrarë në aksident. Për tragjedinë është fajësuar drejtpërdrejt qeveria, për paaftësinë dhe korrupsionin që e ka përfshirë.

“Ajo që po shohim janë protestat më të mëdha në rrugë në historinë e Serbisë,” tha Dejan Bagariç, një student i masterit, duke folur nga qyteti. “Nuk ka pasur kurrë diçka të tillë, njerëzit janë me të vërtetë të animuar, sepse të gjithë janë ngopur nga korrupsioni dhe kjo qeveri është shumë e korruptuar.”

Shpërthimi i mospajtimit të së shtunës – kulmi i protestave dhe atyre që filluan në nëntor – janë përqendruar në atë që demonstruesit e kanë përshkruar, si mosgatishmëri goditëse e qeverisë për të pranuar ndonjë përgjegjësi për tragjedinë. Rindërtimi i stacionit u krye në bashkëpunim me një konsorcium shtetëror kinez, si pjesë e një projekti të madh infrastrukturor, që kritikët pretendojnë se i kushtoi pak ose aspak vëmendje rregulloreve të sigurisë.

“Nuk kishte transparencë, nuk kishte tendera publikë për kontratën dhe më pas kur ndodhi aksidenti, nuk kishte dëshirë për drejtësi,” tha Çedomir Stojkoviç, një avokat kryesor për të drejtat e njeriut, i cili paraqiti një ankesë penale që përfundimisht nxiti prokurorët të nisnin një hetim. “Në vend të kësaj, qeveria bëri atë që bën gjithmonë, ajo vazhdoi me një mbulim në shkallë të plotë. Ka shumë solidaritet, shumë ndjeshmëri për studentët, gjithnjë e më shumë njerëz po dalin në mbështetje të tyre, profesorë, fermerë, të gjithë.”

Deri në javën e kaluar tubimet anti-qeveritare ishin përhapur në më shumë se 100 qytete dhe fshatra provinciale në mbarë vendin.

Shkalla e protestave, tha Stojkoviç, kishte dëshmuar “përtej çdo dyshimi”, se demonstratat jo vetëm ishin nxitur nga neveria për korrupsionin, një sëmundje që është identifikuar me gjithçka që është e gabuar me vendin kandidat për në BE, por ishin një mënyrë që qytetarët të shprehin pakënaqësinë e tyre, me sundimin gjithnjë e më autoritar të presidentit të tyre nacionalist.

Për një brez të rritur në internet, njohuria për botën përtej Serbisë së varfër është lehtësisht e disponueshme. Gjithashtu e paprecedentë është aftësia për të organizuar me shpejtësi protesta, duke anashkaluar mediat e kontrolluara nga shteti – dhjetëra mijëra studentë grevistë morën pjesë në një bllokadë 24-orëshe të një kryqëzimi të madh në Beograd, javën e kaluar.

Vuçiç ishte përballur me protesta të ngjashme vitin e kaluar pas akuzave për zgjedhje të manipuluara, të ndihmuara, thonë kundërshtarët, nga një peizazh mediatik që mbetet një nga më të censuruarat në Evropë. Ndryshe nga këto demonstrata, megjithatë, ishin partitë opozitare, vetë shpesh të diskredituara, ato që udhëhoqën reagimin.

“Njerëzit duan që qeveria dhe Vuçiqi të largohen më në fund,” tha Stojkoviç, i cili mori pjesë si student në protestat masive mbi 25 vjet më parë kundër Sllobodan Millosheviçit, të fortit të ndjerë jugosllav dhe ish-presidentit të Serbisë, politikat e të cilit shkaktuan zbritjen e rajonit në gjenocid gjakatar. Protestat i hapën rrugën përmbysjes së Millosheviqit, në vitin 2000.

“Këta studentë ishin fëmijë kur Vuçiq u bë president tetë vjet më parë dhe ata duan demokraci. Është duke u ngritur … ky është momenti pak para se tullumbacja të shpohet nga gjilpëra. E ka zënë [qeverinë] të pavetëdijshme.”

Të premten, ndërsa qindra studentë arritën në Novi Sad në këmbë pas një udhëtimi dyditor, 80 km nga Beogradi, Vuçiç, duke iu drejtuar protestave, i tha kombit: “Vendi ynë është nën sulm, nga jashtë dhe nga brenda”, duke i bërë jehonë pretendimeve të mëparshme, se protestuesit po punonin për fuqi të huaja të paspecifikuara për të rrëzuar qeverinë.

Partia Progresive Serbe në pushtet është përpjekur të qetësojë situatën, duke nxjerrë dokumente të klasifikuara për shembjen e stacionit hekurudhor dhe madje ka shkuar aq larg sa ka thënë se do të përmbushë të gjitha kërkesat e studentëve. Këtë javë, në atë që u pa si një fitore e parë, aleati i ngushtë i Vuçiçit, kryeministri Milos Vuçeviç, dha dorëheqjen, por pak njerëz besojnë se protestat do të shuhen.

Me papunësinë e të rinjve në nivele rekord dhe të diplomuarve të detyruar në një numër gjithnjë në rritje të shpërngulen jashtë vendit në kërkim të punës, ekziston një ndjenjë në rritje në mesin e të rinjve serbë, se ka pak për të humbur.

Për të sfiduar goditjet e qeverisë, studentët kanë shmangur qëllimisht shoqërimin me një lidership të çdo lloji, duke siguruar që vendimet të merren së bashku në seancat plenare.

“Ne nuk po zgjedhim dhunën dhe tani për tani as qeveria nuk po zgjedh dhunën”, tha Bagariç në protestat në Novi Sad.

Ndërsa protestat u rritën, Srđan Milivojević, i cili drejton Partinë Demokratike të opozitës, tha se ishte e qartë se demonstruesit e rinj të Serbisë, tani po diktonin ngjarjet.

“Është e parëndësishme se si reagon qeveria,” tha ai ndërsa po ecte përgjatë autostradës së mbytur nga makina, që lidh Beogradin me Novi Sadin. “Studentët po diktojnë tempin e protestave, dhe do të vazhdojnë ta bëjnë këtë derisa të bjerë Vuçiç”./ The Guardian. sn

Studentët serbë të nisur nga Beogradi, që kaluan natën në Ingjije, rreth 40 kilometra nga kryeqyteti serb, po vazhdojnë marshin e tyre protestues drejt Novi Sadit, ku do t’iu bashkohen kolegëve të tyre nga ky qytet për të bllokuar urat më 1 shkurt.

Kështu, ata do të shënojnë tremujorin e vdekjes së 15 personave pas shembjes së një strehe betoni në stacionin e trenave në Novi Sad.

Pritet që studentët, të cilët u nisën nga Beogradi më 30 janar, të arrijnë në stacionin e trenave të Novi Sadit rreth orës 19:00.

Studentët nisën marshin e tyre afër 80-kilometërsh të enjten, rreth orës 10:30 nga Fakulteti i Arteve Dramatike të Beogradit.

Ata u ndalën për pushim në Batajnicë, Bova dhe Stara Pazova, ku u pritën nga qytetarët dhe shkuan në Ingjije rreth orës 22:00 dhe kaluan natën në tenda në një fushë sporti.

Studentët e Beogradit planifikojnë të mbështesin kolegët e tyre në Novi Sad të cilët kanë njoftuar se do të bllokojnë urat në gjithë qytetin më 1 shkurt, kur bëhen tre muaj që nga tragjedia në stacionin e trenave të këtij qyteti.

Ministri i Brendshëm i Serbisë, Ivica Daçiq, tha të martën se pjesëtarë të kësaj ministrie do të ofrojë siguri për marshin e studentëve, duke i përcjell edhe me autoambulanca dhe kamionë me ujë të pijshëm.

Tragjedia në Novi Sad nxiti një valë të protestave masive në mbarë Serbinë, duke nxjerr në rrugë dhjetëra mijëra njerëz.

Në dy muajt e fundit, protestat janë udhëhequr nga studentët, të cilët kanë bllokuar dhjetëra universitete shtetërore. Kërkesa kryesore e tyre është që të ketë përgjegjësi penale dhe politike të autoriteteve për aksidentin në Novi Sad.

Qeveria dhe presidenti Aleksandar Vuçiq, pretendojnë se kërkesat e studentëve janë plotësuar.

Studentët protestues kanë thënë se Vuçiqi nuk është përgjegjës për përmbushjen e kërkesave të tyre, duke shtuar se kërkesat nuk janë plotësuar dhe ata do të vazhdojnë protestat.

Studentët serbë janë nisur këmbë nga Beogradi për në Novi Sad me sloganin “Një hap larg drejtësisë”. Ata do të ndalojnë në disa pika përpara se të arrijnë në Novi Sad.

Studentët do të përshkojnë 80 kilometra në marshin dyditor, raportoi Danas. Një grup i dytë i studentëve do të nisen po ashtu nga Beogradi të premten, por me biçikleta.

Synimi është që të bllokojnë tri ura në Novi Sad më 1 shkurt, që shënon tre muaj nga shembja e strehës së një stacioni treni ku humbën jetën 15 persona.

Ministri i Brendshëm, Ivica Daçiç, ka thënë se ministria do të sigurojë rrugën për ecjen e studentëve. Trafiku gjatë rrugës së tyre do të jetë i ndalur, policë, ambulanca e cisterna me ujë do të vendosen përpara dhe prapa kolonës së studentëve.

Protestat në Serbi kanë nisur që pas 1 nëntorit kur vdiqën 15 personat. Që atëherë protestuesit kanë kërkuar nga autoritetet publikimin e dokumentacionit të plotë mbi rinovimin e stacionit, për të përcaktuar përgjegjësinë penale për aksidentin.

Ata gjithashtu kërkojnë ndjekjen penale të të gjithë sulmuesve ndaj studentëve dhe profesorëve gjatë protestave pas aksidentit në Novi Sad. sn

Policia serbe tha se një grua përplasi makinën me një turmë protestuesish anti-qeveritare në Beograd duke plagosur një prej tyre, ndërsa një grevë e organizuar nga studentët çoi në mbylljen e bizneseve dhe tërhoqi dhjetëra mijëra njerëz në demonstrata në mbarë vendin.

Protestat mbarëkombëtare u zhvilluan në të njëjtën ditë kur presidenti Aleksandar Vuçiç, mbajti një tubim të madh pasdite me mijëra mbështetës në qytetin qendror të Jagodinës, fortesë e koalicionit të tij, për të kundërshtuar protestat e vazhdueshme antiqeveritare, që për gati tre muaj janë duke sfiduar kontrollin e tij mbi pushtetin.

Ai u tha mbështetësve të tij se vendi është “sulmuar si nga jashtë ashtu edhe nga brenda” me protestat antiqeveritare.

“Nuk është e rastësishme që ata e kanë sulmuar Serbinë nga jashtë”, tha Vuçiç, duke vënë në dukje marrëdhëniet miqësore të Serbisë me Rusinë dhe Kinën dhe refuzimin për të vendosur sanksione ndaj Moskës për shkak të luftës në Ukrainë.

“Kjo është ajo që ata duan ta thyejnë, por ne nuk duhet ta lejojmë këtë. Kjo është forca jonë”, i tha ai turmës që po brohoriste.

Vuçiç bëri thirrje gjithashtu për një dialog me studentët grevistë, të cilët kanë marrë mbështetje të gjerë nga të gjitha sferat e jetës në Serbi, duke dobësuar mbështetjen popullore për partinë e tij. Studentët i kanë refuzuar negociatat me Vuçiçin për kërkesat e tyre.

Demonstruesit kanë bllokuar trafikun çdo ditë në Serbi për të protestuar për vdekjen e 15 personave nga pasojat e shembjes së një çatie në stacionin e trenit në nëntor, për të cilin kritikët kanë fajësuar korrupsionin e qeverisë.

Policia në Beograd tha se ka arrestuar shoferen 24-vjeçare që u përplas me një turmë protestuesish në një pjesë të qytetit të quajtur Beogradi i Ri. E plagosura një 26-vjeçare është dërguar në spital dhe gjendja e saj është cilësuar si e qëndrueshme.

Një incident i ngjashëm ndodhi gjatë një bllokade javën e kaluar në Beograd, kur një makinë u përplas me studentët protestues, duke plagosur rëndë një grua të re.

Shumëkush në Serbi beson se çatia e rëndë e betonit në një stacion treni në qytetin verior të Novi Sadit, u rrëzua për shkak të punës së parregullt të rindërtimit, pasojë e korrupsionit.

Protestat në të cilat kërkohet përgjegjësi për aksidentin, janë më të mëdhatë që kur Presidenti Vuçiç mori pushtetin më shumë se një dekadë më parë. Ai është përballur me akuza për frenim të lirive demokratike pavarësisht se zyrtarisht kërkon anëtarësimin e Serbisë në Bashkimin Evropian.

Nuk ishte e mundur menjëherë të përcaktohej se sa njerëz dhe kompani iu përgjigjën thirrjes së studentëve për një grevë të përgjithshme njëditëshe, së cilës iu bashkuan restorante, bare, teatro, furra buke, dyqane dhe librari të ndryshme.

“Ta marrim lirinë në duart tona”, u thanë studentët qytetarëve në thirrjen e tyre për grevë.

Në tubimin e tij në Jagodinë, Vuçiç njoftoi formimin në mars të një lëvizjeje politike mbarëkombëtare në stilin e lëvizjes Rusia e Bashkuar e Presidentit rus Vladimir Putin, për të ndihmuar në sigurimin e dominimit të Partisë së tij Përparimtare Serbe të krahut të djathtë.

Presidenti dhe mediat pro qeveritare i kanë akuzuar studentët se punojnë nën urdhrat e shërbimeve të huaja të zbulimit për të përmbysur autoritetet, ndërsa banditë pro qeveritar kanë sulmuar vazhdimisht protestuesit.

Bllokimi 15-minutësh i trafikut të premten filloi në orën 11:52, kohën e shembjes së çatisë në Novi Sad.

Universitetet serbe janë bllokuar prej dy muajsh, së bashku me shumë shkolla. Një shoqatë avokatësh gjithashtu ka hyrë në grevë, por ishte e paqartë se sa punonjës të institucioneve shtetërore iu bashkuan grevës të premten.

Parakalime protestuese u mbajtën të premten në Beograd, Novi Sad dhe qytetin jugor të Nishit.

“Gjërat nuk mund të jenë më njësoj”, tha aktori Goran Susljik për televizionin rajonal N1. “Studentët na kanë ofruar një mundësi për një ndryshim”.

Prokurorët e Serbisë kanë ngritur akuza kundër 13 personave për shembjen e çatisë duke përfshirë një ministër të qeverisë dhe disa zyrtarë shtetërorë. Por ish-ministri i ndërtimit Goran Vesiç është liruar nga paraburgimi, duke nxitur dyshimet mbi pavarësinë e hetimeve.

Stacioni kryesor hekurudhor në Novi Sad u rinovua dy herë në vitet e fundit si pjesë e një marrëveshjeje më të gjerë të punëve në infrastrukturë me kompanitë shtetërore kineze.

Në vitin 2024, presidenti i Republikës Sërpska në Bosnje e Hercegovinë, Millorad Dodik, urdhëroi disa zyrtarë nga partia e tij, Aleanca e Social-Demokratëve të Pavarur (SNSD), të formojnë një grup pune.

Detyrë e grupit ishte të hartonte një plan për shkëputjen e Republikës Sërpska nga pjesa tjetër e Bosnje e Hercegovinës.

Kështu thuhet në një deklaratë të lëshuar tri ditë më parë nga Zyra e Departamentit të Thesarit të SHBA-së për Kontrollin e Pasurive të Huaja (OFAC).

Si pjesë e grupit secesionist, aty përmenden edhe ministri i Punëve të Brendshme i Republikës Sërpska, Sinisha Karan, dhe sekretari i përgjithshëm i Qeverisë së Republikës Sërpska, Dallibor Paniq.

Karan dhe Paniq, të cilët u vendosën në listën e zezë të OFAC-ut më 17 janar, për shkak të pjesëmarrjes së tyre në organizimin e festimit të Ditës antikushtetuese të Republikës Sërpska, thuhet se ishin pjesë e grupit që shkroi planin e ndarjes për Dodikun.

Deklarata e OFAC-ut nuk sqaron se cilit grup pune i referohet, ndonëse një grup me synime të ngjashme u formua në Republikën Sërpska në fund të majit të vitit të kaluar.

Atëkohë, Qeveria e Republikës Sërpska caktoi një grup pune prej tetë anëtarësh, i cili duhej të shkruante një marrëveshje për “ndarjen paqësore” të Republikës Sërpska dhe Federatës së Bosnje e Hercegovinës – dy entitetet që përbëjnë këtë vend.

Përveç Paniqit dhe Karanit, në atë grup ishin edhe tre persona, të cilët që më parë ishin nën sanksionet e OFAC-ut: Millosh Bukejlloviq, ministër i Drejtësisë i Republikës Sërpska, Jellena Pajiq Bashtinac, sekretare e përgjithshme në Zyrën e Presidentit të Republikës Sërpska, dhe Dragan Stankoviq, drejtor i Administratës Gjeodezike të këtij entiteti.

Publiku nuk u informua nëse ky grup është takuar, ka arritur në ndonjë përfundim apo ka shkruar dokumente.

Dokumenti në lidhje me shkëputjen, pritej të ishte temë e sesionit të Asamblesë Kombëtare të Republikës Sërpska më 9 korrik, me një emër tjetër, por u tërhoq nga rendi i ditës.

Më pas u tha se dokumenti ishte propozuar nga një grup deputetësh.

“Shkëputja paqësore” është e pamundur me kuadrin aktual ligjor në Bosnje e Hercegovinë, pasi do të kërkonte ndryshime në Kushtetutë dhe mbajtjen e një referendumi për këtë çështje.

“Nuk u fol për shkëputje”

Një nga të sanksionuarit është Dallibor Paniq, sekretar i përgjithshëm i Qeverisë së Republikës Sërpska.

Duke folur për Radion Evropa e Lirë, ai thotë se nuk ka marrë pjesë kurrë në takime ku është diskutuar për shkëputjen e Republikës Sërpska dhe se “nuk i është dhënë detyrë të bëjë ndonjë gjë kundër rendit kushtetues të Bosnje e Hercegovinës dhe Marrëveshjes së Dejtonit”.

“Unë nuk e di nëse ka ndonjë akt përmes të cilit është formuar ndonjë grup pune për të bërë ndarjen. Unë së paku nuk e di, edhe pse pretendohet se jam pjesë e atij grupi. Nuk di për takime të tilla dhe nuk kam marrë pjesë në to”, thotë Paniq.

I sanksionuari i dytë që lidhet me grupin secesionist, Sinisha Karan, njëherësh ministër i Brendshëm i Republikës Sërpska, nuk iu përgjigj thirrjeve të Radios Evropa e Lirë për komente.

Llazar Stjepanoviq, përfaqësues ligjor i Republikës Sërpska, ishte një prej anëtarëve të grupit të punës për ndarjen paqësore të Republikës Sërpska nga Federata e Bosnje e Hercegovinës.

Stjepanoviq thotë për Radion Evropa e Lirë se nuk e di se cilit grup specifik i referohet OFAC-u, por supozon se “janë ata për të cilët bëhet fjalë”.

Ai thotë se pas takimeve fillestare, menjëherë pas formimit, grupi nuk është takuar më.

“Grupi punues është mbledhur dhe pastaj nuk kemi pasur ndonjë aktivitet. Të paktën mesa di unë. Nuk kam qenë i përfshirë, ndoshta ka ndodhur diçka pa mua”, thotë Stjepanoviq.

Në anën tjetër, Darko Qullum, drejtor i Agjencisë së Hetimit dhe Mbrojtjes në Bosnje e Hercegovinë (SIPA), thotë për Radion Evropa e Lirë se kjo agjenci nuk është informuar për ndonjë plan për shkëputje apo grupe pune, ndërsa Prokuroria e Bosnje e Hercegovinës nuk iu përgjigj pyetjes së REL-it nëse është duke i hetuar pretendimet në fjalë.

Nga Ambasada e SHBA-së në Sarajevë, ndërkaq, thanë se për shkak të inaugurimit të presidentit amerikan më 20 janar, nuk punojnë.

Nuk kishte takime nga frika e sanksioneve?

Opozita parlamentare në Republikën Sërpska pajtohet se bëhet fjalë për një grup pune të formuar nga Qeveria e Republikës Sërpska për “ndarjen paqësore të Republikës Sërspka dhe Federatës së Bosnje e Hercgovinës”.

“Përveç nëse ata [OFAC-u] kanë ndonjë informacion tjetër, se një grup joformal është krijuar dhe se ka bërë diçka në prapaskenë”, thotë për Radion Evropa e Lirë Igor Cërnadak, kryetar i grupit parlamentar të Partisë së Progresit Demokratik.

Ai thekson se, sipas informacioneve të tij, grupi i punës nuk është takuar, për shkak se pjesëtarët e tij kanë pasur frikë nga sanksionet dhe kanë menduar se në atë mënyrë do t’u shmangen atyre.

“Ne e kemi kërkuar atë informacion në seanca, na tregoni se çfarë po bëhet… Ata, thjesht, kanë heshtur”, thotë Cërnadak.

Shkëputja “indirekte” e Republikës Sërpska

Autoritetet e Republikës Sërpska, të udhëhequra nga Millorad Dodik, nuk kanë ndërmarrë hapa të qartë drejt shkëputjes nga Bosnje e Hercegovina, por, megjithatë, kanë zbatuar një sërë hapash që i reduktojnë fuqitë shtetërore.

Marsin e kaluar, në vlerësimin e tij vjetor, Komuniteti i Inteligjencës i SHBA-së vuri në dukje se Dodik “po ndërmerrte hapa provokues për të neutralizuar monitorimin ndërkombëtar në Bosnje e Hercegovinë dhe për të siguruar shkëputjen de facto të Republikës Sërpska”.

Në verë të vitit 2023, Asambleja Kombëtare e Republikës Sërpska miratoi ligje që parashikojnë moszbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese të Bosnje e Hercegovinës në territorin e këtij entiteti, si dhe kërkojnë që vendimet e Përfaqësuesit të Lartë Ndërkombëtar në Bosnje e Hercegovinë, të mos botohen në Gazetën Zyrtare të Republikës Sërpska.

Për shkak të nënshkrimit të dekretit për shpalljen e këtyre ligjeve, para Gjykatës në Bosnje e Hercegovinë është duke u zhvilluar një gjyq kundër Dodikut.

Dodik, gjithashtu, ka kërcënuar me shkëputje nëse Përfaqësuesi i Lartë në Bosnje e Hercegovinë imponon një ligj për pronën shtetërore.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Valona Tela

Dhjetëra mijëra protestues, të udhëhequr nga studentët universitarë, organizuan një protestë masive para selisë së televizionit shtetëror RTS në Beograd, duke denoncuar njëanshmërinë pro-qeveritare të transmetuesit.

Protesta ndodhi një ditë pas një incidenti të rëndë, ku një student u plagos rëndë pasi një shofer përplasi makinën e tij në një turmë protestuesish në kryeqytetin serb.

Demonstrata, një nga më të mëdhatë në vite kundër RTS-it, është pjesë e një valë të gjerë protestash që kanë përfshirë vendin pas shembjes së një tende betoni në stacionin hekurudhor të Novi Sadit nëntorin e kaluar, ku humbën jetën 15 persona.

Protestuesit kritikojnë televizionin shtetëror për raportimin e njëanshëm dhe akuzat e presidentit Aleksandër Vuçiq, i cili i ka cilësuar protestat si të nxitura nga shërbimet sekrete të huaja me qëllim destabilizimin e qeverisë së tij.

Gjatë protestës, turma heshti për 15 minuta për të nderuar secilën prej viktimave të shembjes, ndërsa brohoriti gjithashtu për një grevë të përgjithshme në mbarë vendin.

Protestuesit akuzojnë qeverinë për korrupsion, duke e fajësuar atë për punimet e parregullta të rinovimit në ndërtesën e stacionit të trenit, të realizuara në kuadër të marrëveshjeve me kompani kineze. Ky incident është kthyer në një pikë kritike për pakënaqësinë publike ndaj, sipas tyre, qeverisjes gjithnjë e më autokratike të Vuçiqit.

Protestat, që nisën më 1 nëntor, janë mbajtur çdo ditë në Beograd, Novi Sad dhe qytete të tjera, shpesh duke përfunduar me tensione apo incidente të dhunshme.

Në një nga incidentet më të fundit, një shofer në Beograd goditi një protestuese, duke shkaktuar plagë të rënda në kokë, dhe u largua nga vendi i ngjarjes. Policia arrestoi shoferin dhe e akuzoi për tentativë vrasje.

Përveç kësaj, në Novi Sad, një burrë kërcënoi protestuesit me thikë, ndërsa në Beograd, policia e trazirave dëboi politikanë të opozitës nga Bashkia e qytetit, ku ata po mbështesnin protestat studentore.

Presidenti Vuçiq ka dënuar protestat, duke i cilësuar ato si përpjekje të dhunshme për të rrëzuar qeverinë dhe ka mbajtur anën e qytetarëve që kundërshtojnë bllokimet e trafikut. Ndërkohë, opozita e akuzon atë për krijimin e një atmosfere të dhunshme në vend me retorikën e tij kundër protestave./ Euronews – Syri.Net

Dhjetëra mijëra protestues kundër qeverisë mbushën rrugët e Beogradit të dielën duke ndezur dritat e telefonave celularë dhe mbajtur 15 minuta heshtje në nderim të viktimave nga shembja e çatisë së një stacioni treni, aksident për të cilin i fajësojnë autoritetet.

Protesta u organizua dhe u drejtua nga studentët e universitetit shtetëror të kryeqytetit serb, të cilët kërkojnë daljen përpara drejtësisë të personave përgjegjës për aksidentin.

Ata fajësojnë Partinë Progresiste Serbe (SNS) në pushtet të Presidentit Aleksandar Vuçiç për korrupsion dhe nepotizëm. Presidenti serb dhe partia e tij i kanë mohuar akuzat.

Studentët e universitetit shtetëror në Beograd, Kragujevc dhe Nish kanë pezulluar mësimet për javë të tëra duke kërkuar publikimin e të gjitha dokumenteve që lidhen me rinovimin e stacionit të shembur, si dhe ndjekjen penale të zyrtarëve përgjegjës për fatkeqësinë.

Çdo ditë përpara fakulteteve të tyre studentët bllokojnë trafikun për 15 minuta për të përkujtuar 15 viktimat.

Tenda prej betoni e çatisë së stacionit të trenit, e rinovuar kohët e fundit, u shemb më 1 nëntor duke u marrë jetën 14 individëve dhe plagosur tre të tjerë. Një i plagosur humbi jetën më vonë.

Udhëheqësit e opozitës dhe qytetarët serbë kanë zhvilluar protesta të vazhdueshme, duke thënë se aksidenti ishte rezultat i korrupsionit dhe nepotizmit qeveritar.

Qeveria e koalicionit i mohon akuzat ndërsa Presidenti Vuçiç ka thanë se individët përgjegjës duhet të japin llogari.

“Kemi vite që jemi të pakënaqur. Jemi këtu për të shprehur revoltën tonë ndaj autoriteteve dhe për të mbështetur studentët”, tha protestuesja Tamara Kovaçeviç. sn

Azerbajxhani e ka pezulluar furnizimin e Serbisë me gaz për shkak të disa problemeve me të cilat po përballet, njoftoi të shtunën presidenti serb Aleksandar Vuçiq.

“Jemi njoftuar nga Azerbajxhani se, për shkak të problemeve që kanë, nga sot nuk mund të llogarisim më në 1.7 milionë metër kub gaz që vjen në vendin tonë çdo ditë”, tha Vuçiq.

Ai shtoi se Serbia tani do të fillojë t’i shpenzojë rezervat e veta derisa Azerbajxhani t’i zgjidhë problemet.

“Ishte zgjuarsi që ne grumbulluam rezerva. Shpresoj që në një ose dy muaj ta rregullojnë këtë. Nëse jo, llogarisni se në katër muajt e ardhshëm do të duhet të shtojmë dhe të përdorim rezervat. Nuk do të ketë mungesë as gazi, as nafte”, tha Vuçiq.

Vendimi i Azerbajxhanit vjen një ditë pasi Shtetet e Bashkuara e vendosën Industrinë Serbe të Naftës në listën e sanksioneve, duke këmbëngulur që kompania serbe të mos vazhdojë të jetë në pronësi të Rusisë.

Serbia nënshkroi marrëveshje me Azerbajxhanin për furnizim me gaz natyror në shtator të vitit 2024, si pjesë e përpjekjeve për t’i diversifikuar burimet e furnizimit dhe për ta ulur varësinë nga gazi rus, tek i cili është mbështetur kryesisht për më shumë se një çerek shekulli.

Serbia dhe Azerbajxhani nënshkruan marrëveshjen e partneritetit strategjik në nëntor të vitit 2023.

Ministrja e Energjisë e Serbisë, Dubravka Handanoviq Gjedoviq, deklaroi në shtator se gjatë dimrit, Serbia do të jetë në gjendje të llogarisë në dërgesat e sigurta të rreth një milion metra kub gaz nga Azerbajxhani.

Gazi nga Azerbajxhani i dërgohet Serbisë përmes një gazsjellësi të ri në Bullgari, i cili financohet pjesërisht nga Bashkimi Evropian (BE). REL

Shtetet e Bashkuara kanë vendosur sanksione ndaj industrisë së naftës të Rusisë, sanksione që kanë shënjestruar edhe kompaninë serbe, Industria e Naftës së Serbisë, NIS.

Thesari amerikan tha se ka sanksionuar kompaninë shtetërore ruse, Gazprom Neft dhe Surgutneftegas, me seli në Rusi.

Kompania NIS u sanksionua për shkak të ashtuquajturit “rrezik sekondar”, do të thotë për shkak të lidhjes me Gazpromin rus.

Këtyre sanksioneve u është bashkuar edhe Britania.

Thesari tha se ka ndërmarrë masa gjithëpërfshirëse për të përmbushur angazhimin e G7-ës për të ulur të ardhurat energjetike të Rusisë që përdoren për luftën kundër Ukrainës.

Administrata në largim amerikane e demokratit Joe Biden, i cilësoi sanksionet e fundit si më të rëndësishmet deri më tani ndaj sektorëve të naftës dhe gazit të lëngshëm natyror të Moskës, që forcojnë ekonominë ruse.

Vuçiq: Sanksione të rënda dhe serioze

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, njoftoi në një konferencë për shtyp më 10 janar, pas këtij publikimi nga Departamenti amerikan i Thesarit, se bëhet fjalë për “sanksione të rënda dhe serioze” dhe se kërkohet “largimi i plotë i Rusisë nga pronësia e NIS-it”.

“Ata nuk lejojnë mundësinë e 49 për qind ose më pak kapital rus”, tha presidenti Vuçiq.

Ai shtoi se Serbisë i janë vendosur afate për të kryer transformimin e pronësisë së NIS-it. Presidenti serb theksoi se NIS-i do të mund të vazhdojë të funksionojë vetëm “në mënyrë të rregullt”, ndërsa transformimi i pronësisë duhet të fillojë menjëherë.

Vuçiq tha se SHBA-ja ka paralajmëruar mundësinë e konsultimeve me Serbinë lidhur me sanksionet, “gjë që ne do ta shfrytëzojmë që nesër”.

“Plani për transformimin e pronësisë duhet të miratohet nga OFAC (Zyra e Kontrollit të Aseteve të Huaja), brenda Departamentit amerikan të Thesarit”, tha Vuçiq.

Gazprom Neft ka aksione në NIS, që nga viti 2022. Aksione ka edhe kompania e saj mëmë Gazprom.

Sipas të dhënave të NIS-it, kompania Gazprom Neft zotëron sot 50 për qind të kapitalit aksionar të NIS-it, Republika e Serbisë zotëron 29.87 për qind të aksioneve, ndërsa kompania Gazprom zotëron 6.15 për qind të aksioneve.

Pjesa tjetër u takon qytetarëve, punonjësve, ish-punonjësve dhe aksionarëve të tjerë më të vegjël.

Gazprom Neft është nën sanksionet evropiane dhe amerikane që nga viti 2014, për shkak të aneksimit të Gadishullit ukrainas të Krimesë nga Rusia, dhe kompanisë i është ndaluar qasja në tregjet e BE-së dhe SHBA-së.

NIS-i, përndryshe, zotëron më shumë se 400 pika karburanti në Serbi dhe në vendet e rajonit: Bosnje dhe Hercegovinë, Rumani dhe Bullgari.

Sekretari i përgjithshëm i Shoqatës së Kompanive të Naftës në Serbi, Tomisllav Miqoviq, ka thënë më herët se sanksionet eventuale do të ndikonin në tregun serb të derivateve të naftës, por shtoi se për të gjitha pengesat që mund të dalin, ka zgjidhje dhe se furnizimet nuk do të ndërpriten.

“Unë jam i bindur se ato sanksione – çfarëdo qofshin ato, nëse miratohen – nuk janë të drejtuara kundër Serbisë. Ndaj, besoj se do të gjendet një zgjidhje për të garantuar furnizim të sigurt të tregut vendas”, thotë Miqoviq për Radion Evropa e Lirë.

Nafta në Serbi importohet kryesisht përmes një tubacioni me të cilin operon kompania JANAF në Kroaci. Përmes tij, nafta dërgohet në Kroaci, Hungari, Sllovaki dhe Serbi.

SHBA: Sanksionet godasin burimin kryesor të financimit të luftës së Rusisë kundër Ukrainës

Zyrtarët amerikanë thanë se sanksionet, që shënjestrojnë entitetet që bëjnë biznes me rusët, kanë potencialin që t’i ofrojnë ekonomisë ruse miliarda dollarë në muaj.

Më shumë se 180 anije, transportuese të naftës, që dyshohet se janë pjesë e një flote në hije, që përdoret nga Kremlini për të shmangur sanksionet ndaj sektorit të naftës, tregtarët, firmat e shërbimit të fushës së naftës dhe zyrtarë rusë të energjisë janë po ashtu pjesë e sanksioneve të reja.

Zyrtarët e Thesarit thanë po ashtu se disa anije që janë sanksionuar dyshohet se kanë transportuar naftën iraniane, që po ashtu është nën sanksione.

Sanksionet e reja po ashtu godasin një projekt të madh të gazit të lëngshëm natyror të Rusisë në Arktik, por edhe zyrtarë të lartë të Rosatomit, që është agjenci për ndërtimin e termocentraleve me energji bërthamore.

“SHBA-ja po ndërmerr veprime gjithëpërfshirëse kundër burimit kryesor të të ardhurave të Rusisë për financimin e luftës së saj brutale dhe të paligjshme kundër Ukrainës”, tha përmes një deklarate sekretarja e Thesarit, Janet Yellen.

“Me veprimet e sotme, ne po rrisim rrezikun e sanksioneve të lidhura me tregtinë e naftës ruse, përfshirë transportin dhe lehtësimin financiar për të mbështetur eksportet e naftës ruse”, shtoi Yellen.

SHBA-ja dhe shtetet evropiane i vendosën sanksione Rusisë disa ditë pas Moska nisi pushtimin e Ukrainës në shkurt të vitit 2022. Megjithatë, Perëndimi pati një qasje më të kujdesshme ndaj sektorit të energjisë së Rusisë, pas shqetësimeve për ndikimin që do të kishte në çmimet globale të energjisë.

Çmimet e naftës dhe gazit natyror fillimisht u rritën për shkak të frikës se do të ketë ndërprerje të furnizimeve, por disa muaj më vonë u rikthyen në nivelet që kishin qenë para se të niste pushtimi rus i Ukrainës.

Në përpjekje që furnizimet me naftë ruse të vazhdonin, por njëkohësisht të prekeshin të ardhurat e Moskës, në dhjetor të vitit 2022 SHBA-ja dhe Evropa vendosën një çmim tavan prej 60 dollarësh për fuçi të naftës ruse. Perëndimi kërcënoi se do të sanksiononte çdo kompani transportuese që nuk do të respektonte këtë vendim.

Por, duke u përpjekur që të shmangte këtë çmim tavan, Rusia përdori qindra cisterna nafte në tregjet ndërkombëtare që zakonisht njihen me termin “flotë në hije”.

Pavarësisht sanksioneve, Rusia vazhdoi të kishte miliarda dollarë të ardhura nga sektori i saj i energjisë, duke shtyrë Ukrainën që t’i kërkonte administratës Biden që Moskës t’i vendoseshin sanksione më të ashpra dhe zbatimi i tyre të ishte po ashtu më rigoroz. REL

Dymbëdhjetë persona, përfshirë dy fëmijë, janë vrarë të mërkurën pasdite më 1 janar në Cetinjë të Malit të Zi, ndërsa katër persona të tjerë janë plagosur, njoftoi prokurorja Andrijana Nastiq pas ekspertizës.

I dyshuari për këtë vrasje të shumëfishtë dhe plagosje, Aco Martinoviq, ka tentuar vetëvrasjen. Ai ka ndërruar jetë gjatë transportit për në spital.

Vrasjet kanë ndodhur në pesë lokacione të ndryshme – në lokacionin e parë dhe të dytë janë vrarë katër persona, në të tretin dy fëmijë, ndërsa në lokacionin e katërt dhe të pestë nga një person.

Ministri i Punëve të Brendshme, Danillo Sharanoviq, tha në një konferencë të jashtëzakonshme në mesnatë se motivi i vrasjeve është i panjohur, pasi viktimat ishin miq dhe kumbara të Martinoviqit.

Ai i vrau katër personat e parë në një lokal, pas një zënke që kishte paraprirë një shoqërim disaorësh.

Katër persona janë dërguar në Qendrën Klinike të Podgoricës në gjendje kritike, sipas drejtorit të këtij institucioni Aleksandar Radoviq.

Kryeministri malazez, Millojko Spajiq e ka përshkruar rastin si tragjedi të tmerrshme. Ai ka njoftuar ashpërsimin e kritereve për mbajtjen e armëve.

“Do të shqyrtojmë ndalimin e plotë të mbajtjes së armëve,” tha Spajiq.

Martinoviq ishte dënuar me kusht në vitin 2005 për sjellje të dhunshme me një vit burg, por nuk është konsideruar si person me interes për sigurinë, tha ministri Sharanoviq.

Ai shtoi se në vitin 2022 tek ai u gjetën armë dhe eksploziv, për çka është dënuar në shkallën e parë me tre muaj burg.

Qyteza e Cetinjes është rreth 30 kilometra larg Podgoricës.

Qeveria e Malit të Zi i ka shpallur tri ditë zie, më 2,3 dhe 4 janar, për shkak të këtij rasti.

Koncertet për shënim të Vitit të Ri janë anuluar në Podgoricë, Budvë dhe Kotor, ndërsa kryeministri Spajiq u ka bërë thirrje edhe komunave tjera që t’i anulojnë organizimet e jashtme. REL

Të bashkuar 25 milionë banorët e Bullgarisë dhe Rumanisë tani i bashkohen afro 450 milionë qytetarëve të BE-së, të cilët tashmë kanë lirinë për të lëvizur nëpër zonën Shengen, pasi kontrollet kufitare tokësore u hoqën zyrtarisht.

Kishte kaluar shumë kohë , pasi të dy vendet u bashkuan për herë të parë në Bashkimin Evropian shtatëmbëdhjetë vjet më parë – dhe negociatat për të hyrë në Zonën Shengen filluan në 2011.

Kur Komisioni Evropian u dha dritën jeshile vendeve në dhjetor, ai shënoi një sinjal të rëndësishëm për qytetarët e të dy vendeve se ata tani mund të ndjehen si anëtarë të plotë të Bashkimit Evropian.

Nuk ka më radhë në kufi

Zona Shengen u krijua për herë të parë në 1985 dhe tani përfshin 29 vende, shumica e të cilave janë vende të BE-së, si dhe disa vende jo anëtare të BE-së, duke përfshirë Islandën dhe Zvicrën. Deri më sot, banorëve të vendeve u është dashur të qëndrojnë në radhë për periudha të gjata kohore në 30 kufijtë tokësorë midis Rumanisë dhe Bullgarisë, ndërsa prisnin kontrollet zyrtare.

Për bullgarët dhe rumunët, kjo do të thotë se ata tani do të mund të udhëtojnë me makinë në Francë , Spanjë dhe Norvegji pa pasaportë . Drejtuesit dhe pasagjerët nuk kanë më nevojë të tregojnë asnjë dokument identiteti dhe makinat mund të kalojnë pa kontroll.

Megjithatë, të paktën për gjashtë muajt e parë, do të kryhen kontrolle të rastësishme për udhëtarët në kufi për të parandaluar aktivitetet kriminale, me fokus të veçantë në automjetet më të mëdha.

Mund të nënkuptojë gjithashtu se më shumë evropianë vizitojnë Rumaninë dhe Bullgarinë, duke sjellë me vete një brez të ri turistësh.sn