“Mendoj se ka një cështje shumë të fortë që për një kohë të shkurtër vendi të ketë një qeveri teknike, që deri tani vetëm është propozuar, për të garantuar integritetin e të gjithë procesit zgjedhor. Një qeveri e dakordësuar nga të gjitha partitë politike, dhe një qeveri e cila thjesht do të garantojë mbështetje për të gjitha partitë në Shqipëri se këto ishin zgjedhje të lira dhe të ndershme”- thote Daniel Hannan.

Pas 44 vitesh si vend anëtar i BE, Britania tashmë po del nga unioni. Gjithcka ka mbetur është thjesht cështje procedurash. Ju keni qënë një mbështetës i fortë i cështjes BREXIT. Përse?

-Bëhet fjalë për demokraci, që të jesh në gjendje të marrësh në punë dhe të pushosh njerëzit që miratojnë ligjet tona. Ne duam të kemi një marrdhënie sa më të ngushtë me aleatët tanë europianë, sigurisht që e duam një gjë të tillë. Ne duam të kemi marrdhënie sa më të ngushta ekonomike, strategjike, ushtarake, diplomatike por ngritur mbi parimin e sovranitetit kombëtar. Mendoj se tani do të kemi një marrdhënie të re dhe më të mirë me fqinjët tanë. Prosperiteti i Europës ka rëndësi për ne, sigurisht që ka. Ne duam që fqinjët tanë të jenë konsumatorë të mirë dhe këto janë miq të vjetër. Mendoj se do të kemi marrdhënie më të mira mbi bazat e një demokracie të pavarur, duke patur marrdhënie të drejtpërdrejta me Europën por duke jetuar sipas rregullave të veta.

E shihni ende sot Europën po aq të fortë sa 3 apo 4 dekada më parë udhëhequr nga principet e një projekti të përbashkët paqeje apo vëllazërie mes të gjitha shteteve anëtare? Sipas jush, përse britanikët vendosën ta braktisin BE-në?

-Mendoj se BE ka arritur shumë. Ka patur shumë arritje që në fillim, treg i lirë dhe kjo më duket gjë shumë e mirë por më pas gjithcka u bë për të vendosur standarte të reja, për rregulla të reja, për harmonizim dhe Europa filloi të bjerë ekonomikisht, të bëjë hapa pas, të humbte fuqinë e saj. Përgjatë viteve të fundit, cdo vend, cdo continent në planet ka shënuar rritje të ndjeshme ekonomike me përjashtim të Europës. Dhe kjo është pjesërisht për shkak të krizës së monedhës euro, pjesërisht për shkak të rregullave të vendosura më shumë nga c’duhej. Në të njëjtën mënyra, liria për të udhëtuar, kush mund të jetë kundër idesë për të punuar në një shtet tjetër, por Europa edhe në këtë pikë e tejkaloi vehten duke kërkuar barazi dhe duke lejuar emigrimin. Këto lloj gjërash dhe njerëzit  ndjenë se humbën kontrollin. Bashkimi Europian ka patur dy projekte të mëdha përgjatë këtyre viteve të fundit, një monedhë e përbashkët europiane dhe zona Shengen. Të dyja këto bashkë treguan ishin mbivlerësuar,  se BE nuk i mbijetoi stuhisë së parë. Kriza ekonomike në Europë tregoi dobësinë e euros, kriza e emigrantëve tregoi dobësinë e Zonës Shengen. Dhe të vjen keq. Besoja se nëse Britania do të kishte negociuar me Bashkimin Europian nuk do ta kishte humbur një marrëveshje të mirë Brenda BE-së por në 2016-ën na u bë e qartë se do të ishte ose e gjitha ose asgjë. Dhe tani do të kërkojmë të krijojmë një tjetër marrdhënie por nga jashtë saj.

Jeni shprehur se jeni në favor të Europës por jo të kësaj Europe që shihni sot. Në fakt, cfarë Europe shihni sot?

-Do doja të shihja një Europë ku ne mund të bëjmë bashkarisht atë cka secili nga ne mund ta bëjë edhe vetëm. Një Europë që bën marrëveshje për prodhimin e manifakturën, që merr masa ndërkombëtare për mjedisin apo tregtinë, që nuk vjen përtej kufijve kombëtarë, në aspektin e mikro-rregullatorëve. Dhe cdo ministri në Britaninë e Madhe ka disa elementë të kontrollit të Brukselit, edhe për dicka që nuk ka aspak dimensione ndërkombëtare. Dhe ky është problem. Mendoja dhe shpresoja se do të kishim arritur një marrëveshje përmes një rinegociimi me BE. Nuk mundëm. E dini cfarë? Mendoj se do të jemi pak a shumë si Shtetet e bashkuara. Unë kështu e shoh planin për Brezit. Sigurisht që e ndjek politikën e Bashkimit Europian, nuk është pjesë e atij bashkimi, por që vazhdon të ketë marrdhënie të ngushta dhe të mira politike ekonomike strategjike ushtarake tregtare me atë bashkim shtetesh.

Keni thënë se në Bruksel askush nuk e pranon se BE ka një problem. E ndani edhe sot këtë mendim?

-Përgjigja për votën pro BREXIT në institucionet e Brukselit ishte pothuajse unanimisht: le ta bëjmë edhe më shumë, le ta bëjmë edhe me më shumë integritet. Në kuptimin nuk ka punuar aq shpejt, le ta bëjmë më të vështirë. Është njësoj si ata njerëzit që i përgjigjen problemeve të dukshme të komunizmit duke thënë se ende nuk e kemi provuar ende komunizmin e vërtetë. Dhe kjo është të ngresh lart dogmën e eksperiencës. Do të thotë të ngresh lart ideologjinë e realitetit.

Muaj më parë jeni shprehur se BREXIT do të jetë një proces i sjellshëm. Ka qënë i tillë deri më tani?

-Mendoj se do të jetë. Mendoj se ditën pasi të ndodhë BREXIT ne do të jemi po njësoj si një ditë më parë. Dita pas BREXIT do të jetë dita kur ne do të fillojmë të ushtrojmë një trajektore ndryshe. Një trajektore që parashikon rregullacion tjetër dhe më shumë liri tregtare me vendet që nuk janë pjesë e Bashkimit Europian. Britania është në një pozicion të pazakontë në një sens shumë të rëndësishëm, jemi i vetmi shtet anëtar i Bashkimit Europian që eksporton më shumë në cdo vend të botës sesa vetë Bashkimi Europian, në një treg të vetëm. Dhe për ne, një avantazh i madh i BREXIT është fakti se tani e kemi të mundur të arrijmë  marreveshje për tregtinë e lirë me shtetet e mëdha, si Shtetet  e Bashkuara, Australia, India, Kina. Shpresoj që Bashkimi Europian të ndjekë shembullin tonë. Dua që Bashkimi Europian të ketë prosperitet, dua që Bashkimi Europian të jetë i qëndrueshëm dhe i sukseshëm. Ndoshta nqs presioni do të jetë i madh, edhe BE do ta ketë më të lehtë të ecë në të njëjtën rrugë.

Përse mendoni se BE nuk i la asnjë rrugë tjetër Britanisë përvecse BREXIT? Keni thënë se gjithsesi ne duhet të mbetemi miq. Mendoni se kjo do të jetë e mundur? 

-Po, i mbetem plotësisht kësaj. Ishte një rezutat i ngushtë ai i referendumit, 52 me 48%. Nëse David Cameron në shkurt të vitit 2016 do të kishte qënë në gjendje të arrinte një marrëveshje që ti jepte Britanisë më shumë pushtet politik, më shumë pavarësi, mendoj se do të ishte mjaftueshëm për të që të fitonte referendumin. Por BE u përball me humbjen përballë kontribuesit të dytë të madh financiar të saj, nuk ishte e përgatitur për tu tërhequr nga kompetencat e saj, nga asnjëra nuk lëshoi. Dhe reagimi në Britani ishte i menjëhershëm në shkurt të 2016-ës. Në cdo takim public që unë kam patur njerëzit thonin: Cfarë, kështu na votojnë ata tani ende pa votuar? Si do na trajtojnë nqs ne votojmë për të qëndruar në BE? Dhe në atë moment fushata për të dalë nga Bashkimi Europian fitoi. Ndaj, Bashkimi Europian ka cdo të drejtë të mos bëjë përjashtime për të 26-të vendet e tjera anëtarë të saj, nqs thonë se smund të jeni pjesë e BE-së pa plotësuar kushtet dhe termat e saj, atëherë është në dorë të cdo shtet për të vendosur nqs duan të rrinë apo të dalin prej saj. Ne tani do të kërkojmë të arrijmë një marrëveshje nga jashtë. Ashtu sic kryeministrja vazhdon ta thotë, ajo do të kërkojë një marrëveshje të re dhe të vecantë me miqtë më të mirë dhe aleatët më të fortë të Bashkimit Europian.

Tani për tani duket se e gjithë bota rrotullohet rreth presidentit Putin, Trump dhe Brexit. Cili mendoni se do të jetë impakti i këtyre tre elementëve bashkë?

-Janë gjëra të ndryshme. E di që në shumë media botërore fitorja e presidentit amerikan Donald Trump dhe BREXIT janë lidhur ngushtë bashkë. Ndoshta vetë Donald trump e ka bërë këtë lidhje. Por në të vërtetë janë dy gjëra krejt të ndryshme. Me sa unë kam kuptuar, një nga deklaratat më të forta të Donald Trump ishte që nuk donte marrëveshje të tregtisë së lirë me Kinën, donte marrëveshje më protektive. Por një pjesë e rëndësishme e fushatës tonë pro BREXIT ishte se ne duam realisht marrëveshje të tregtisë së lirë me Kinën. Dhe BE-ja nuk e ka një të tillë me Kinën, ndaj një Britani e pavarur do të jetë në gjendje ta arrijë këtë marrëveshje. Ndaj nuk do të bëja krahasime të tilla me përjashtim të një cështjeje: të dyja zgjedhjet, referendumi ynë dhe fushata për zgjedhjen e Donald Trump, ishte zemërim ndaj marrëveshjeve që ekzistonin. Vetëm këtë gjë kishin të përbashkët. Sa për Presidentin Putin, mendoj se ka një cështje reale për provokacian ruse në Europë, ndërhyrja në lindjen e mesme, BREXIT nuk prek askënd. Britania ka një angazhim në NATO. Përgjatë periudhës së fushatës pro BREXIT ne morrëm vendimin për të dislokuar trupat tona ushtarake në Poloni, Estoni dhe asnjë britanik nuk na kryqëzoi. Ndaj kjo duhet kuptuar, që dalja nga Bashkimi Europian nuk do të thotë se ne do ti kthejmë kurrizin aleatëve tanë.

Ekziston frika se BREXIT mund të shkaktojë një reaksion zinxhir në Europë, të bindur se mund tja arrijnë, psh Italia apo Franca mund të mbajnë referendume të ngjashme. A e shihni sot Europën një shtëpi të thyer të BE-së?

-Mund të ndodhë. Mund të kishte ndodhur edhe pa BREXIT. Mendoj se nqs Italia vendos të dalë nga Bashkimi Europian, nuk do të jetë për shkak të BREXIT por për shkak të cështjeve të brendshme në Itali. Britania e madhe ka një këndvshtrim ndryshe ekonomik. Cikli ynë ekonomik është atlantik dhe jo europian. Partneri ynë më i madh tregtar është Amerika. Investimet më të mëdha në Mbretërinë e Bashkuar janë amerikane dhe ne jemi investitorët më të mëdhenj në SHBA. Është një profil ekonomik ndryshe. Ndaj në këtë drejtim mund të them se nuk është një model që duhet ndjekur nga shtete të tjera. Ndoshta ky është një model për vendet jashtë BE-së. ndoshta kjo është mënyra më e mirë për ta parë. Por vërtet shpresoj dhe këtë e them tani si i jashtëm, si një mik që dëshiron që vendet europiane të kenë sukses, që këto vende të jenë në gjendje të vendosin rregullat e veta, të shpërndajnë fuqinë, të kërkojnë më shumë pavarësi dhe demokraci, në të kundërt do të ketë gjithnjë e më shumë irritim dhe do të jetë vetëm cështje kohe pastaj kur të kemi një process që sdo jetë aspak i sjellshëm por një ndryshim i dhunshëm pushteti.

Për ata që votuan për të qëndruar në BE, cilat mendoni se janë pasiguritë dhe frikërat më të mëdha përgjatë kësaj periudhe 2 vjecare divorci?

-Epo, kam patur shumë debate përgjatë fushatës për BREXIT ndaj mendoj se i kam idetë e qarta për atë cka thonin gjatë fushatës. Shqetësimi i tyre kryesor ishte që Britania të vijonte të kishte akses në tregun europian. Dhe në fakt mendoj se është një shqetësim real. Është edhe shqetësimi im. Jam shpresë-plotë dhe jam i inkurajuar të shoh se cfarë thotë Këshilli i Europës, cfarë thotë Britania, do të jetë një marrëveshje e thellë dhe me terma konkretë. Mendoj se shqetësimi i tyre i dytë ishte vazhdimi i pjesëmarrjes në projektet e Bashkimit Europian në arsim, apo projektet arsimore, ERASMUS etj. Sërish e them, nqs kjo është vërtet e rëndësishme atëherë hajde ta bëjmë. Këto marrëveshje ne i kemi me shumë vende të tjera dhe nuk po flas vetëm për vendet anëtare si Norvegjia por edhe për shtete të tjera të mëdha si Kanadaja, Izraeli. Ndaj jam i sigurtë se nqs duam të ndërtojmë një sistem të ri, sërish Britania mund të vazhdojë te jëtë pjesëmarrëse në të tilla projekte ndërkombëtare.

Cfarë do të ndodhë me ata 1 milionë britanikë që jetojnë e punojnë në vendet e BE dhe me ata 3 milionë qytetarë europianë që jetojnë e punojnë në Britani? A do të jetë kjo një nga cështjet më të ndjeshme përgjatë periudhës së negociatave?

-Ne e kemi thënë që në fillim, që kërkojmë një garanci reciproke, të menjëhershme, që përpara se të nisnin negociatat. Me sa kam kuptuar, 26 nga 27 vende kanë rënë dakord por një prej tyre ka thënë, jo jo jo sduhet ta diskutojmë fare këtë derisa të ratifikohet plotësisht ndarja sipas artikullit 15. Epo, ky ratifikim formalisht tani ka ndodhur. Qeveria britanike ka thënë se do ta diskutojë dhe ta vërë menjëherë në zbatim këtë pikë të ndjeshme,  që ti japë njerëzve siguri dhe qetësi. Në përgjigje Donald Tusk tha se kjo do të jetë cështja e parë që do të diskutohet, e drejta e qytetarëve europiane për të jetuar dhe punuar në Britani por edhe e britanikëve për të jetuar dhe punuar në cdo vend tjetër të Bashkimit Europian. E vetmja e drejtë që britanikët humbasin në këtë rast, edhe nqs jetojnë jashtë britanisë, është fakti se ata nuk votojnë dot në zgjedhjet lokale. Për pjesën tjetër, mendoj se nuk do të ketë asnjë ndryshim.

Me Britaninë jashtë BE duket se është rritur rreziku i fragmentarizimit në Mbretërinë e Bashkuar. Qeveria e Edinburghut ka shprehur dëshirën dhe vullnetin për ta ndarë Skocinë nga Londra, me qëllim që të vijojë të jetë pjesë e BE-së.

-Qeveria e Skocisë gjithnjë ka dashur të ndahet dhe nuk është ndikuar fare nga vendimi për BREXIT. Sipas sondazheve më të fundit, opinion i qytetarëve skocezë, është rritur ndjeshëm kundër ndarjes që pas votës për BREXIT. Dhe cuditërisht, pozicioni aktual i qeverisë skoceze është dalja nga BE por të ketë një marrëveshje të re.

Sipas jush, a është e pranueshme të kërkosh vetëm 2 muaj përpara zgjedhjeve të përgjithshme parlamentare, një qeveri teknike dhe shpërndarjen e parlamentit apo dorëheqjen e qeverisë?

-Që demokracia të funksionojë, duhet që të gjitha palët të bien dakord për një rrugëzgjidhje. Aspekti më thelbësor i cdo demokracie është të pranojnë legjitimitetin e rezultatit. Njerëzit do të mbajnë mend që edhe në kohën e bashkimit sovjetik ka patur zgjedhje të rregullta. Edhe pse ato nuk kishin asnjë kuptim. Ndaj të gjitha palët politike duhet të kuptojnë se zgjedhjet janë reale. Mendoj se ka një cështje shumë të fortë që për një kohë të shkurtër vendi të ketë një qeveri teknike, që deri tani vetëm është propozuar, për të garantuar integritetin e të gjithë procesit zgjedhor. Një qeveri e dakordësuar nga të gjitha partitë politike, dhe një qeveri e cila thjesht do të garantojë mbështetje për të gjitha partitë në Shqipëri se këto ishin zgjedhje të lira dhe të ndershme. Dhe meqë ra fjala, nuk mendoj se kjo duhet të shihet vetëm si një argument kundër qeverisë aktuale. Mendoj se do të ishte një precedent i mirë që përpara cdo palë zgjedhje, që për disa javë mund të keni dikë në krye që mos të jetë i politizuar.

Keni shkruar disa libra në mbështetje të reformave demokratike. Jeni euroskeptik dhe fuqimisht keni kritikuar Europën apo zgjerimin e mëtejshëm të saj. E në kohën kur ju vendosët të braktisni BE, aspirate më e madhe që ka shqipëria është të bashkohet me unionin. A mendoni se Shqipëria është gati për BE dhe në të kundërt, a është BE-ja gati të zgjerohet edhe me vendet e ballkanit perëndimor?

-Ky nuk do të jetë më shqetësimi ynë. Është një cështje e rëndësishme për Shqipëerinë dhe për Brukselin. Përgjatë referendumit në Britani, kryeministri juaj ndërhyri në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe shkroi për të përditshmen “The London Time” duke thënë se kemi probleme të tmerrshme, ne shqiptarët kemi probleme të tmerrshme dhe ju sdo donit të ishit si ne. Epo, mirë. Ndoshta shqipëria mund ti zgjidhë problemet e saj në mënyra të tjera përvecse anëtarësimit të plotë në Bashkimin Europian. Dhe do të doja të shihja një situatë ku cdo vend i këtij rajoni të mund të marrin pjesë në një treg të përbashkët europian dhe të marrin përsipër të drejtat dhe përgjegjësitë për të ruajtur këtë treg të vetëm pa asnjë lloj diskriminimi mbi bazat e origjinës, nacionalitetit apo shqetësime të tjera, pa nevojën për tu bërë një provincë e europës federale. Nqs ne e përdorim BREXIT-in për të vendosur një precedent, atëherë kjo nuk të ishte me interes vetëm për vendet e ballkanit perëndimor por edhe më gjerë për Ukrainën, Marokun, Izraelin. Duhet të jetë e mundur të ndërtohet një sferë ekonomike, me lëvizje të lirë dhe shërbime të mira pa qënë nevoja që të ndërmarrin edhe detyrimet politike.

Mendoni se Shqipëria ka fuqinë politike dhe ekonomike për të qënë po aq competitive, konkurruese sa edhe vendet e tjera anëtare të BE-së?

-Po. Jam në fakt shpresë-plotë rreth perspektivës në terma afat-gjatë të Shqipërisë. Ka popullsi shumë të re, ka edukim, ka një pozicion shumë të mirë gjeografik dhe ka një produktivitet vërtet konkurruese. Problemi më i madh me aq sa unë shoh, është emigrimi i njerzve më të mirë. Dhe nese Shqipëria do të lulëzojë, do të duhet të keni një sistem të ri me sundimin e ligjit dhe siguri, në mënyrë që ata njerëz që janë larguar të rikthehen dhe të rindërtojnë jetën dhe karrierën e tyre këtu.

Përvec politikës, ju jeni i njohur edhe si gazetar i famshëm. Cfarë mendoni për rolin e medias në zgjidhjen e krizave të tilla politike, sic po e përjeton shqipëria aktualisht?

-Është e mundur të kesh lirinë e medias pa pasur media të lirë. Media dhe shtypi pluralist është gjëja më jetike. Dhe kjo nuk është cështje objektiviteti, askush nuk bie dakord se cfarë është objektiviteti. Por nqs keni shumë media, shumë interpretime, histori të ndryshme, atëherë do të përshkruani të vërtetën.

Me Britaninë jashtë BE, mendoni se do ti kushtoni po të njëjtën rëndësi dhe vëmëndje rajonit të ballkanit, sic keni bërë vitet e fundit?

-Me siguri edhe më shumë sepse fakti që britania do të marrë një rol edhe më të fortë në vendet jashtë BE si Zvicra, Ballkani madje edhe Turqia etj do të thotë qe do të kemi edhe interesa të përbashkëta në termat e maksimalizimit të prosperitetit, tregëti me BE dhe të drejta reciproke dhe fakti që ne nuk do të jemi më pjesë e institucioneve politike në Bruksel, me shumë gjasa do të angazhohemi edhe më shumë aty.