Sot janë bërë 20 vite nga vdekja e Anna Lindh, ish-Ministres së Punëve të Jashtme së Suedisë (1998 – 2003). Anna Lindh vdiq mëngjesin e 11 shtatorit të vitit 2003, nga plagët e marra prej një sulmi të paramenduar ndaj saj që ia mori jetën.

Mbrëmjen e 10 shtatorit, Lindh kishte dalë të blente rroba në një dyqan në Stokholm, kur Mijailo Mijailoviç, një 24 vjeçar ekstremist i lindur në një familje të migruar nga Serbia në Suedi, e sulmoi ministren Lindh duke e goditur me thikë në gjoks.

Anna Lindh vdiq në spital disa orë më pas, duke e lënë të tronditur publikun evropian si viktimë e një prej atentateve më makabre ndaj një politikani evropian të profilit të lartë, siç ishte Ministrja e Punëve të Jashtme e Suedisë.

Ndërkaq, vrasësi i saj Mijailo Mijailoviq u arrestua pas dy javësh dhe pas procesesh gjyqësore, një vit më vonë, atij iu dha një aktgjykim që e dënoi me burgim të përjetshëm.

Sipas hetimeve, vrasësi serb Mijailo Mijailoviç nuk mund t’ia falte kurrë ministers së jashtme suedeze Anna Lindh, mbështetjen që ajo ia kishte dhënë fushatës së bombardimeve të NATO-s mbi Serbi, gjatë luftës së vitit 1999 në Kosovë.

Në një fjalim të mbajtur më 15 korrik 1999 në Almedalen, Ministrja e Jashtme e Suedisë Anna Lindh, e cila vinte nga radhët e socialdemokratëve, kishte thënë: “Lufta në Kosovë ishte unike në një aspekt: sulmet e NATO-s nuk u bazuan në politika të fuqisë, në resurse apo pretendime territoriale, por mbi të drejtat e njeriut.

Vendet demokratike thjesht nuk mund ta pranonin agresionin e Millosheviçit kundër njerëzve të pafajshëm. Kosova na tregoi se sa i rëndësishëm është bashkëpunimi në Evropë. Nuk është lufta, por anëtarësimi në BE ajo që mund ta sjellë paqen në Ballkan në planin afatgjatë. Kosova na kujton se sa është e rëndësishme të vazhdojmë të punojmë që të drejtat e njeriut të respektohen për ta parandaluar luftën.”

Sigurisht që atëherë Lindh nuk mund ta ketë menduar që fjalimet dhe politikat e saj në mbështetje të ndërhyrjes së NATO-s në Kosovë, do të bëheshin shkaktari i vrasjes së saj.

Ndaj sot, teksa e kujtojmë miken e Kosovës, Anna Lindh, e kujtojmë bashkë edhe me vërtetësinë historike dhe fuqinë e fjalëve të saj për Kosovën!

Voal.ch – Në video do të shihni hyrjen e violinistit Daniel Vlashi Lukaçi në sallën emblematike “Berliner Philharmonie”, i cili e ngre në këmbë DSO-Berlin (Deutsches Symphonie-Orchester Berlin ) nën duartrokitjet plot simpati e vlerësim të platesë gjigande.

Megjithëse është normal si protokoll koncerti, por e kush mund të ta falë këtë ngjitje në DSO-Berlin, që prej garave aq konkuruese ngjan si kryefitoret e betejave ?!

E kush nuk do të emocionohet kur ta shohë këtë video se si ngrihet në këmbë e gjithë Orkestra Sinfonike e Gjermanisë, në Berlin përpara një djaloshi 26 vjeçar, violinistit virtuoz Daniel Vlashi Lukaçi.

Gjithë kjo arritje që bën krenar çdo shqiptar është frut i talentit, punës kolosale mbi 20 vjeçare, i edukatës, traditës e kulturës familjare nga babai dhe nëna.

Danieli ka lindur në Spanjë dhe sipas ligjit spanjoll ai i mban dy mbiemrat Vlashi – Lukaçi, që i japin dritë emrit të tij dhe Danieli dritë atyre, sepse janë dy familje të mëdha shqiptare.

Edhe paraqitje e tij kaq elegante, kaq emocionuese, që të ngre peshë,  që të rrit adrenalinën, që t’i loton sytë e të rrëqeth lidhet edhe ajo me prejardhjen e gjakut shqiptar!

Voal.ch i uron Daniel Vlashi Lukaçit lartësi të reja, për të treguar se shqiptarët rilindin e lartohen kësisoj, me talent, me punë dhe me dinjitet.

Aktori i mirënjohur i skenës, teatrit e kinematografisë shqiptar, “Mjeshtër i Madh” Ymer Bala, ka ditëlindjen.

Ai ka lindur më 16 gusht 1945

Ky artist i madh ia dedikoi jetën Teatrit, artit, kulturës shqiptare.

Voal.ch i uron ditëlindjen, edhe plot dekada jetë dhe aktivitet duke e përshëndetur me interpretimet e tij brilante, dy poezi të Filip Shirokës:

Për të gjithë ata që jetuan periudhën socialiste të Shqipërisë, dihet se jeta e artistëve në të kaluarën nuk ishte e lehtë dhe gjithsesi nuk ngjante aspak me jetën e artistëve të pjesës tjetër të Evropës Lindore, por as me jetën e artistëve të sotëm. Dallimet janë të mëdha dhe karakteristike, deri në atë pikë sa të huajt dhe brezat e sotëm e kanë shumë të vështirë t’i kuptojnë. Shembull karakteristik i kësaj veçorie është rrugëtimi artistik i sopranos lirike të TKOB, Fitore Mamaqi. Një rrugëtim artistik që të kujton më shumë rrëfimin novelist apo përshkrimin kinematografik të një këngëtareje që herë flirtoj me majën dhe herë me ngërçet e regjimit.

Jo pa arsye zgjodha ti jap titullin kësaj biografie artistike « Një jetë e nxjerrë nga faqet e një romani», pasi nëse dikush studion me kujdes detajet e jetës së Fitores dhe hedhë dritë mbi karrierën e saj artistike, befas do të mendojë se gjeti një skenar ideal për një film kinematografik që përshkruan me pak rreshta fytyrën e shëmtuar të diktaturës si dhe lavdinë që publiku u jep bujarisht këngëtarëve.

Fitore Mamaqi ka lindur në Tiranë më 24 nëntor 1949 në një familje me histori të rëndësishme të Shqipërisë së pasluftës. Angazhimi i saj me muzikën filloi që në moshë shumë të vogël kur prindërit e dërguan të studionte për violinë tek Liceu Artistik i Tiranës, pranë pr. Atlie Tolës. Vetë Fitorja më ka pranuar se si violiniste nuk ishte veçanërisht e zellshme në mësim, por gjithsesi ia doli t’i përfundonte studimet me nota shumë të mira. Por hyrja e saj në rrugën e kantos ishte më shumë çështje rastësie sesa ëndrra e një vajze të vogël për të pushtuar skenat lirike.

Në moshë 9-vjeçare kur sapo kishte filluar të merrte stimujt e parë muzikor të violinës, Fitorja qëndroi me një shoqe të saj në një sallë boshe tek Liceu i Vjetër deri vonë. Për fat të mirë në sallën përballë, ndodhej Marie Kraja e cila po i jepte mësim kantoje një studenteje. Dy vajzat e vogla po dëgjonin me shumë kureshtje mësimin nga salla tjetër, kur për një çast Fitorja riprodhoi një notë akute që ndërpreu mësimin e Marie Krajës. Papritmas dera u hap dhe u dëgjua zëri i Zonjës Kraja që pyeti e habitur “kush e bëri këtë?”. Dy nxënëset e vogla, të frikësuara se kishin bërë një gabim të madh, vrapuan për t’u fshehur, por sërish për fat të mirë, Zonja Kraja i kishte dhënë urdhër studentes të saj që t’i kërkonte dhe t’i gjente “autorët e notës akute”. Pas disa “hetimesh” nxënësja e talentuar u gjet dhe u çua para Marie Krajes. Mësuesja e madhe e lirikës kur e pa, i buzëqeshi dhe duke i shtrënguar dorën, i tha: “Kur të bëhesh 16 vjeç, do të vish të më gjesh dhe një ditë do të bëhesh këngëtare”. Dhe kështu ndodhi, me përjashtim që deri atëherë Maria me Fitoren nuk u takuan asnjëherë.

Kështu kaluan vitet, derisa adoleshentes Fitore Mamaqi iu kërkua të zgjidhte se cilën rrugë do të ndiqte në studimet universitare. Përsëri, studimet për kanto nuk ishin ndër opsionet e saj të para, ende e mundonte dilema e studimeve të larta për violinë apo diçka tjetër. U desh ndërmjetësimi i shoqes së saj adashe, Fitore Mingomataj, e cila e nxiti të konkuronin së bashku në Institutin e Lartë të Arteve (sot Akademia e Arteve) për kanto. Por ditën që konkuroi para komisionit në të cilin ndodhej edhe i madhi Çesk Zadeja, Fitoren befas e pushtoi një turp i pashpjegueshëm dhe kështu u detyrua të interpretojë me kurriz të kthyer. Rezultati ishte i sigurt, duke fituar me unanimitet të plotë nga komisioni të drejtën për studim.

Në vitin 1967 vetëm pak kohe para se të fillonte studimet në vitit e parë të Kantos, ajo u zgjodh të shkonte në Kinë si violiniste me Ansamblin e Këngëve dhe Valleve Popullore. Ky ish dhe shkaku që ajo nisi studimet me vonesë, pasi u kthye në Tiranë në dhjetor të atij viti. Ashtu siç pritej, ajo studioi pranë Marie Krajës. Që në vitin e parë, ajo bashkëpunoi me personalitete të mëdha të kohës si Çesk Zadeja, Tish Dija dhe Lluk Kaçaj. Në vitin e fundit të studimeve, përgatit dhe debuton me shumë sukses në rolin e Mimisë nga Opera “Bohema” e Puçinit, jo shumë kohë pas premierës së vitit 1971. Ky ishte një nga rastet e pakta në historinë e ILA, në mos i vetmi, ku një studente mbronte diplomën në skenën e madhe të Teatrit të Operës dhe Baletit. Rezultati ishte perfekt dhe me përfundimin e diplomës emërohet soliste në TKOB në vitin 1972.

Në nëntor të vitit 1973, në prag të Festivalit të 12-të të Radiotelevizionit, kompozitori i madh Çesk Ζadeja do t’i kërkojë Fitores të këndojë këngën që kish shkruar enkas për vokalin e saj “Fshati im i bardhë” dhe si për çudi ajo do ta refuzojë me mirësjellje. Dhe në këtë pikë vlen të theksohet se Fitore Μamaqi është një ndër të vetmet soliste të TKOB të asaj kohe që refuzoi të dilte në skenën e festivalit të madh. Ajo gjithmonë besonte se festivali i këngës së politizuar nuk ishte për temperamentin dhe vokalin e saj, prandaj zgjodhi t’i qëndrojë besnike muzikës klasike duke injoruar rreziqet që mund t’i sillte një vendim i tillë në popullaritetin e saj.

Në maj të vitit 1974 do të konkurrojë në Anketat Muzikore të Radio Tiranës me këngën “Sa hije të ka pushka” të kantautorit Avni Mula, të cilën do ta interpretojë në duet me Ibrahim Tukiçin dhe pak më vonë do të nisë turnetë në të gjithë Shqipërinë. Një shembull tipik që është ngulitur në kujtimet e muzikdashësve më të vjetër është ai turneu i famshëm në qytetin e Sarandës. Thuhet se trupa e TKOB kishte mbërritur në qytet me autobus që në mëngjes, por Fitore Mamaqi njëkohësisht duhej të përfundonte edhe një tjetër koncert në Tiranë, prandaj mbërriti pasdite me vonesë. Faktorë të ndryshëm të kohës, rrëfejnë se ajo u detyrua menjëherë që nga automjeti të performonte direkt në skenë këngën “Le Coeur et le main” (shqip Dora dhe Zemra) të cilën madje e risolli e para si pas variantit të Tefta Tashkos. Më pas me pianistin Johan Botka regjistroi në Radio Tirana edhe disa kryevepra të repertorit botëror operistik nga Bohema e Puçinit , nga Capuleti e Montecchi e Belinit, nga Madama Butterfly e Puccinit, si dhe disa serenata nga Schuberti dhe Strausi.

Viti 1974 daton me kulmin e karrierës së saj, pasi do të bëhet një nga këngëtaret më të njohura të kohës, kryesisht për shkak të pjesëmarrjes së saj si soliste në Ansamblin e Këngëve dhe Valleve Popullore, pranë Agim Krajkës. Nga njëra anë, koncertet e veçanta që jepte Ansambli i shtetit në qytete të ndryshme të Shqipërisë, në fshatra të thella e në vende pune, dhe nga ana tjetër, këngët popullore që interpretoi me mënyrën e saj unike, ngritën në kulm popullaritetin e Fitore Mamaqit. Kështu në 1975 vendosi të marrë pjesë në Festivalin e Këngës Popullore dhe Qytetare të Tiranës me një krijim të kompozitorit shkodran Tonin Rrota, por kënga e destinuar për të do ti jepej një tjetër këngëtareje. Megjithatë, do të pasojnë dy turne shumë të fuqishme në Turqi dhe në Rumani me Ansamblin e Këngëve dhe Valleve Popullore ku dhe do të shpalosë më tej potencialin e saj interpretues. Në Rumani, Fitorja me Zeliha Sinën ishin dy solistet kryesore, që tronditën publikun rumun. Atje Fitorja këndoi një këngë rumune, të cilën ia kishte mësuar vetëm dy orë para shfaqjes shoqëruesja rumune me origjine shqiptare. Interpretimi mbresëlënës bëri publikun rumun të mos ndalonte duartrokitjet dhe brohoritjet në teatër për afro 15 minuta. Lajmi u transmetua mënjëherë edhe nga radiotelevizioni shqiptar. Këngë popullore që ajo vulosi me interpretimin e saj, janë: “Ο moj bukuroshe”, “Kur më del në derë”, “si mi ke sytë, ke vetullat” etj.

Në shkurt 1975, vihet në skenë opera “Komisari” e Nilolla Zoraqit ku interpreton me çiltërsi rolin e Almës, sidomos në aktin e dytë me Memon, por tregon edhe forcë dramatike në prologun e operës në skenën me Spiro Qendron. Pak më vonë realizon një figurë të freskët në rolin e Mrikës në operën “Mrika” të Prenk Jakovës. Por Shtatori i vitit 1975 do të ishte viti që emri brilant i Fitore Mamaqit do të hynte në shënjestër të regjimit, pasi xhaxhai i saj Dashnor Mamaqi akuzohet si “element armik i Partisë dhe pushtetit popullor”, duke sjellë pasoja veçanërisht të rënda”. Lëkundja graduale e rrjedhës së saj artistike sapo kishte filluar.

Situata e re që u formua në skenën politike të vendit do të kishte së pari një ndikim të menjëhershëm në gjendjen emocionale të sopranos dhe së dyti, një fërkim gradual në karrierën e saj të mëvonshme. Edhe pse në këto rrethana, Fitorja dallohet për një interpretim shumë të mirë të Lules në operën “Zgjimi” të Tonin Harapit në shkurt të vitit 1976. Një vit më vonë do të marrë pjesë me Orkestrën e Ansamblit Kombëtar në Festivalin e Këngës Popullore me një këngë të re, të kompozuar nga Limoz Dizdari dhe me tekst të Fatmir Gjatës, që titullohej “ Që nga shekujt vijmë ne”. Në vitin 1978 do ta takojmë sërish në Anketat e marsit të Radio Tiranës me një këngë që quhej “Mësuesja në një ditë pranvere”. Gjithashtu në vitin 1978 ajo shënon sukses të madh në TKOB edhe në rolin e Olimpisë në operën “Lulja e kujtimit” të Kristo Konos. Në 1979 pason interpretimi i saj i papërsëritshëm në rolin e Rosinës në “Berberin e Seviljes” së Rossinit, pranë Ramiz Kovaçit, Gjergj Suliotit, Pëllumb Katroshit etj.

Në vitet 1980, mund të themi se figura e Fitοre Mamaqit pëson një “rënie” të ndjeshme. Në këtë përfundim arrihet duke studiuar materialet e kohës, ku vërehet lehtësisht se emri i saj nuk figuron më, as në premierat e shfaqjeve dhe as në operat shqiptare të asaj periudhe. Madje edhe pjesëmarrjet e saj të shumta në ngjarjet artistike të kohës reduktohen. Kjo është edhe periudha që ajo do të kalojë si pedagoge e jashtme në Liceun Artistik të Tiranës për një kohë të shkurtër. Në TKOB do e gjejmë përsëri në rolin e Almës nga opera “Komisari”, por edhe në një shfaqje me opera të ndryshme në vitin 1982, ku do interpretojë Violetën në aktin e trete të “Traviates” së Verdit . Në vitin 1985 bën një interpretim të lavdërueshëm serish në Rolin e Rozinës nga “Berberi i Seviljes”. Një figurë interesante është edhe Lola nga Opera “Kavaleria Rustikana” e Maskanjit në vitin 1988, për t‘u pasuar nga një tjetër arritje të madhe në rolin e Desdemonës nga akti i katërt i Operës “Otello” të Verdit me Gjergj Suliotin, që do të shënojë edhe rolin e saj të fundit.

Në vitin 1993 Fitore Mamaqi do të tërhiqet nga TKOB për shumë arsye të ndryshme, duke mbyllur një nga rrugëtimet artistike më të diskutueshme që ka njohur skena vendase ndonjëherë. Megjithatë, jeta aventureske e një shpirti artistik që shkëlqeu shumë herët në Shqipëri nuk pushoi atje. Irma Libohova, këngëtarja e mirënjohur shqiptare do ta prezantonte atë me një botë tjetër muzikore, të cilën as nuk mund ta imagjinonte ndonjëherë në fillimet e saj. Veprimtaria e saj artistike ndryshon totalisht, pasi për më shumë se një dekadë, Fitorja do të shkëlqente në një botë të re muzikore, atë të performancës live në Maqedoninë e Veriut dhe në Kosovë, duke zbuluar misionet e shumta që fsheh shpirti artistik në hije.

Viti 2001 do të ishte viti që Fitore Mamaqi dhe familja e saj do të emigronin në Nju Jork të SHBA-ve ku jetojnë edhe sot e kësaj dite. Aty, e palodhur dhe krenare, siç kishte qenë gjatë gjithë jetës së saj, Fitorja do të hapte një cikël të ri artistik pranë pianistes së mirënjohur Mira Gjoni me dhjetëra koncerte për Shqiptarët e diasporës. Në vijim realizoi disa koncerte me muzikë të lehtë pranë muzikantit Edi Xhani dhe në vitin 2018 vendosi të tërhiqej nga aktiviteti muzikor, duke ruajtur gjithmonë shpirtin e palëkundur artistik.

Kjo është rruga artistike që shënoi sopranoja lirike Fitore Mamaqi. Një rrugë që herë i ngjan romanit, herë filmit artistik dhe herë një drame të ftohtë. Pikërisht për mua kjo ish edhe arsyeja kryesore që më bëri të shkruaj disa rreshta për këtë këngëtare. Ajo vetë asnjëherë nuk ka dashur të japë intervista, të hedhë dritë mbi jetën e saj dhe të nxjerrë në pah karrierën e saj artistike. Fitore Mamaqi është pushtuar gjithmonë nga një modesti të veçantë si në sukseset e saj, ashtu edhe në vështirësitë që haste. I dërgoj gjithë respektin dhe dashurinë time dhe i uroj që të vazhdojë të jetojë jetën, ashtu siç e jetoi gjithmonë “si një jetë të nxjerrë nga faqet e një romani”

Përgatiti Aleksandër Ikonomidhi Sulioti

VOAL- Presidenti i tetë i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Martin Van Buren, lindi më 5 dhjetor 1782 në një familje me origjinë holandeze në Kinderhook, një fshat në shtetin e Nju Jorkut 25 milje larg Albany. Babai i tij, Abrahami, është një fermer, hanxhi dhe pronar i gjashtë skllevërve, një mbështetës i republikanëve Jeffersonianë, një pasardhës i Cornelis Maessen, i cili ishte zhvendosur nga Buren, Holandë, më 1631 në Botën e Re. Martin rritet në një komunitet që flet holandishten si gjuhë të parë: pasi ndjek Akademinë Kinderhook, ai mëson edhe latinishten. Në moshën katërmbëdhjetë vjeç ai filloi të studionte drejtësi nën krahun mbrojtës të Francis Sylvester, një zyrtar federal; në moshën njëzet vjeç, ai u transferua në zyrën e William P. Van Ness në Nju Jork, ku kreu një vit praktikë. Më 21 shkurt 1807 Van Buren u martua me kushërirën e tij Hannah Hoes, në Catskill: gruaja e tij gjithashtu vjen nga një familje me origjinë holandeze. Ajo do t’i lindë atij pesë djem: Abraham (lindur më 1807), John (lindur më 1810), Martin (lindur më 1812), Winfield Scott (lindur dhe vdiq në 1814) dhe Smith Thompson (lindur më 1817). Hannah vdiq më 5 shkurt 1819, në moshën tridhjetë e pesë vjeç, për shkak të tuberkulozit.

Më 1821 Martin Van Buren u bë senator dhe më pas guvernator i shtetit të Nju Jorkut: në realitet posti i tij si guvernator zgjati vetëm dy muaj, pasi ai dha dorëheqjen pasi u emërua Sekretar i Shtetit (është i dhjeti në historinë amerikane) nga Andrew Jackson, i cili e kishte emëruar tashmë ambasador në Londër (ky pozicion, megjithatë, nuk ishte ratifikuar nga Senati). Më 1833 Martin zëvendësoi John Calhoun si zëvendëspresident i Shteteve të Bashkuara; katër vjet më vonë Martin Van Buren bëhet presidenti i tetë i Shteteve të Bashkuara, duke fituar zgjedhjet falë 170 preferencave të shprehura nga elektorët kundrejt vetëm 73 votave të mbledhura nga kundërshtari i tij, konservatori William Henry Harrison (ndërsa hendeku në lidhje me votat popullore është dukshëm më i vogël).

Martin Van Buren, pra, bëhet presidenti i parë amerikan i lindur në të vërtetë në Shtetet e Bashkuara (pasi paraardhësit e tij kanë lindur në Shtetet e Bashkuara kur nuk ishin ende të pavarur) dhe folësi i parë jo-anglisht amtar. Nënpresidenti i tij është Richard M. Johnson, një senator nga Kentaki, i zgjedhur drejtpërdrejt nga Senati pasi asnjë kandidat nuk kishte marrë vota të mjaftueshme: është hera e parë që Senati zgjedh një nënpresident. Duke pasur parasysh vejësinë e tij, Martin – i cili nuk u martua kurrë pas vdekjes së gruas së tij – ia beson rolin e Zonjës së Parë Angelica Singleton, resë së tij, gruas së djalit të tij Abraham.

Në katër vitet e qeverisjes, ai tregoi se ishte kundër ndërhyrjeve politike në sektorin ekonomik, duke besuar se qeveria më e mirë është ajo që ndërhyn sa më pak. Van Buren, nga ana tjetër, u gjend në përballje me një krizë mjaft serioze financiare, e cila filloi një muaj pas emërimit të tij, në maj 1837: shumë banka në Filadelfia dhe Nju Jork u detyruan të falimentonin, duke shkaktuar depresionin e parë të madh në Shtetet e Bashkuara. Presidenti, i cili gjithashtu beson se nuk është përgjegjës për pasojat e krizës në popullsinë amerikane, është më shumë i shqetësuar për fatin e fondeve federale të depozituara në banka: për këtë arsye ai propozon krijimin e një departamenti thesari që nuk i nënshtrohet ligjeve federale dhe për këtë arsye është i pavarur. Propozimi i tij u miratua nga Kongresi më 4 korrik 1840, në atë që vetë Van Buren e përcaktoi si një Deklaratë të dytë të Pavarësisë; departamenti në fakt u shfuqizua më 1841, kur ai mbaroi mandatin e tij dhe vendin e tij e zuri James Polk.

Pas përvojës si president, ai vazhdoi angazhimin e tij në politikë, duke u treguar i paqartë për zhdukjen e skllavërisë. Për shembull, ai voton kundër pranimit të Misurit, duke qenë një shtet skllavopronarësh, dhe emërohet për president nga Partia e Tokës së Lirë, një parti politike që kundërshton skllavërinë: pavarësisht kësaj, edhe pse ai e konsideron skllavërinë moralisht të gabuar, ai e pranon atë si të parashikuar në Kushtetutë.

Pasi u tërhoq në fermën e tij në Lindenwold, ai planifikoi kthimin e tij në Shtëpinë e Bardhë, duke u vetë propozuar për një kandidaturë të re më 1844: megjithatë, ai u tejkalua nga Polk në zgjedhjet e demokratëve, edhe për shkak të një letre që shprehte kundërshtimin e tij ndaj aneksimit të menjëhershëm të Teksasit. Ai u përpoq përsëri katër vjet më vonë, me mbështetjen e fraksionit Barnburner të Demokratëve dhe Free Soilers: duke dështuar të merrte vota elektorale, ai favorizoi emërimin e Zachary Taylor.

Në fillim të viteve 1860 ai u tërhoq në shtëpinë e tij në Kinderhook, ku në vjeshtën e vitit 1861 u sëmur nga pneumonia: Martin Van Buren vdiq vitin e ardhshëm, më 24 korrik 1862, në moshën 79-vjeçare për shkak të astmës bronkiale dhe dështimit të zemrës. Trupi i tij është varrosur në varrezat Kinderhook, së bashku me trupin e gruas së tij Hannah./Elida Buçpapaj

VOAL- Presidenti i gjashtë i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, John Quincy Adams, lindi më 11 korrik 1767 në Braintree, Massachusetts. Ai është djali i një avokati, John Adams – Presidenti i 2-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës – dhe i Abigail.

Udhëtimi në rini

Në moshën dymbëdhjetë vjeç ai ndoqi të atin, i dërguar si i plotfuqishëm në Paris nga Kongresi Kontinental me qëllim të përcaktimit dhe sqarimit të aleancës midis oborrit francez dhe kolonive rebele kundër atdheut anglez.

Disa vjet më vonë ai ndodhet në Shën Petersburg, Rusi, së bashku me Francis Dana, një diplomat amerikan, në një mision, objektivi i të cilit është të bëjë që Carina Katerina II të njohë shtetin e ri të Amerikës së Veriut. Kthyer në Paris, John ka mundësinë të studiojë në Universitetin e Sorbonës, dhe më vonë zhvendoset në Holandë për të përfunduar arsimin e tij. I dërguar këtu si i plotfuqishëm, ai ndjek leksionet e Universitetit të Leiden.

Pasi udhëtoi në Gjermani, Danimarkë, Suedi dhe Finlandë dhe mësoi të fliste holandisht dhe frëngjisht, ai u kthye në Shtetet e Bashkuara për të studiuar shkenca politike dhe art në Universitetin e Harvardit.

Drejt një karriere politike

Në të vërtetë, që në moshë të re, John Quincy Adams kishte treguar një pasion të jashtëzakonshëm për politikën. Siç e kishte treguar në 1784, kur u emërua ministër në Hagë, në Holandë, dhe në 1797, kur u zgjodh si diplomat në Berlin (dhe në këtë rol ai ishte përgjegjës për rishikimin e traktatit tregtar midis Mbretërisë së Prusisë dhe Shtetet e Bashkuara).

Kështu, pas përfundimit të studimeve, Adams u zgjodh nga radhët e federalistëve në Senatin amerikan, duke iu bashkuar partisë politike të drejtuar drejtpërdrejt nga babai i tij. Megjithatë, pas një kohe të shkurtër, partia federaliste u shpërbë, dhe kështu më 1808 John vendosi të bashkohej me Partinë Demokratike-Republikane. Kjo, për më tepër, ishte themeluar nga një kundërshtar i madh politik i babait të tij, pikërisht Thomas Jefferson.

Izolacioni në politikën e jashtme, agrarizmi në politikën e brendshme dhe nacionalizmi janë vlerat kryesore të partisë në të cilën John Quincy Adams mendon se identifikohet.

Ambasador në Rusi

Më 1809 ai u akreditua si ambasador i SHBA në Rusi nga Presidenti James Madison. Prandaj atij iu caktua një detyrë shumë e rëndësishme, edhe sepse në atë kohë Rusia ishte i vetmi vend që nuk mori pjesë në bllokadën kontinentale që i ishte vendosur Evropës nga Napoleon Bonaparti, me qëllim shkatërrimin e ekonomisë britanike.

Shkurt, Shtetet e Bashkuara mund të bënin tregti vetëm me Rusinë në ato vite, dhe pikërisht për këtë arsye Adams ishte i pranishëm, më 1812, me rastin e fushatës së Napoleonit në Rusi.

Negociatat historike

Më vonë John Quincy Adams merr pjesë në negociatat e paqes që përfshijnë Mbretërinë e Bashkuar. Prandaj ratifikimi i Traktatit të Gentit i cili u nënshkrua në dhjetor 1814. Ai përfundoi përfundimisht luftën midis amerikanëve dhe britanikëve.

Pasi shërbeu për një vit si ministër në Londër dhe Paris, John u rikthye në atdheun e tij dhe më 1817 u emërua Sekretar i Shtetit nga Presidenti James Monroe. Në këtë rol ai negocioi traktatin e Adams-Onìs me Spanjën në shkurt 1819. Sipas kësaj marrëveshjeje, Spanja ia dorëzoi Florida-n Shteteve të Bashkuara, dhe kjo e fundit në këmbim hoqi dorë nga çdo pretendim ndaj Teksasit. Kështu, ndikimi spanjoll në kontinentin e Amerikës së Veriut përfundon.

John Quincy Adams gjithashtu kontribuoi në mënyrë aktive në hartimin e Doktrinës Monroe, e cila u shpall më 2 dhjetor 1823 në Kongres. Sipas kësaj doktrine, fuqive evropiane u ndalohet çdo ndërhyrje ushtarake në kontinentin amerikan (dhe, nga ana tjetër, Shtetet e Bashkuara tregojnë mungesën e interesit për atë që po ndodh në Evropë). Ky do të jetë parimi i politikës së jashtme amerikane për shekullin e ardhshëm.

John Quincy Adams, President i Shteteve të Bashkuara

Në nëntor 1824 Adams vendos të kandidojë në zgjedhjet presidenciale, duke sfiduar Andrew Jackson. Megjithatë, asnjëri nuk arrin të fitojë shumicën absolute të Zgjedhësve apo shumicën e votave popullore. Kështu, është drejtpërdrejt Dhoma e Përfaqësuesve që zgjedh John Quincy Adams si kreun e ri të shtetit.

Është hera e parë dhe e fundit në historinë e zgjedhjeve të presidentëve të Shteteve të Bashkuara, që fituesi zgjidhet kështu. Dhe është gjithashtu hera e parë që një Zonjë e Parë është jo-amerikane: gruaja e Adams, Louisa, e cila u martua me John më 26 korrik 1797 në Londër, është në fakt angleze, vajza e një aristokrati britanik.
Kështu filloi mandati i të 6-tit ndër Presidentët e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Gjatë mandatit të tij, John vazhdoi të vinte në praktikë Doktrinën Monroe, përballë kundërshtimit mjaft të fortë të brendshëm. Në politikën e jashtme, ai forcon praninë amerikane në Amerikën e Jugut. Ai gjithashtu pranon një kufi të favorshëm në bregun verior me Rusinë dhe zhvendos fiset indigjene amerikane në perëndim.

Me kalimin e viteve, Partia Demokratike-Republikane u nda. Kjo dobëson pozicionin e John Quincy Adams. I mundur në zgjedhjet e vitit 1828, ku u paraqit si kandidat i Republikanëve Kombëtarë (të cilët më vonë do të ribashkoheshin në Partinë Republikane), ish-presidenti amerikan u tërhoq në Braintree, në fermën familjare.

Vitet e fundit

Ai u kthye në politikë më 1831. Kështu ai u zgjodh kongresmen për Massachusetts dhe gjatë veprimtarisë së tij parlamentare ishte president i Komitetit të Prodhimeve, duke kontribuar në hartimin e Aktit të Tarifave, një traktat proteksionist që do të çonte në Luftën Civile.

John Quincy Adams vdiq në moshën tetëdhjetë vjeç, më 23 shkurt 1848, në Uashington. Trupi i tij është varrosur në Quincy, në Kishën e Famullisë së Parë të Bashkuar./Elida Buçpapaj

VOAL- Teodora, perandoresha bizantine, gruaja e Justinianit, lindi rreth vitit 500 në Kostandinopojë.

Në vitin 532, përballë një turme të trazuar që thërriste “Fitore! Fitore”, Justiniani I, sundimtari i Perandorisë Romake Lindore, ishte në prag të arratisjes nga pallati. Papritur, me një thirrje pasionante, gruaja e tij Teodora iu drejtua atij dhe oficerëve të tij të tmerruar: “Nuk është e tmerrshme që një perandor të bëhet i arratisur, nëse dëshiron të shpëtosh duke ikur, perandor, sigurisht që mund ta bësh, megjithatë, për aq sa ka të bëjë me mua, do të mbaj besim me thënien e vjetër, sipas së cilës purpuri është një qefin funerali” (Prokopi, Lufta Persiane).

I impresionuar nga këto fjalë, perandori dhe shoqëruesit e tij, përfshirë gjeneralin Bellisario, vepruan. Gjenerali trim mblodhi njerëzit e tij dhe lëvizi kundër turmës së zemëruar që ishte mbledhur ndërkohë në Hipodromin, një amfiteatër i madh pranë pallatit. Represioni ishte i menjëhershëm. Flitet për tridhjetë mijë burra që Justiniani fillimisht vrau dhe më pas i hodhi kufomat në det. E ashtuquajtura kryengritja e Nikës kishte përfunduar pothuajse para se të fillonte.

Justiniani doli nga sprova më i sigurt dhe më i fuqishëm se më parë, falë vendosmërisë së Teodorës. Ai gjithashtu i dha asaj meritën e duhur për sjelljen heroike duke dekretuar që ajo të merrte pjesë me të në qeverisjen e perandorisë, gjë që Theodora e bëri me efikasitet të pamëshirshëm. Në realitet Teodora nuk ishte një zonjë, përkundrazi vinte nga një familje me origjinë modeste dhe e kishte nisur karrierën si prostitutë. Babai i saj stërviti arinj në Hipodromin në Konstandinopojë, një qendër për sportet popullore si luftimi i qenve dhe ariut dhe garat me qerre. Ndoshta shokët e parë të lojës së Teodorës kanë qenë stallierë, shitës ambulantë, tutorë, prostituta e tjerë.

Gratë që kujdeseshin për reputacionin e tyre, shmangnin korridoret e Hipodromit, gjithsesi në këtë vend Teodora në moshën dymbëdhjetë vjeçe u bashkua me motrën e saj më të madhe dhe filloi të shkelte skenat dhe kjo në Perandorinë Romake Lindore ishte e barabartë me hyrjen në një bordello.

Prokopi, një historian bashkëkohor, tha se Theodora nuk ishte një aktore e talentuar, por ajo ishte e bukur, inteligjente, plot hir dhe e gatshme për të interpretuar në situata dhe qëndrime lakmuese.

Sigurisht, aspektet dhe rrethanat pikante të së kaluarës së saj u ekzagjeruan nga Prokopi, i cili gjithmonë kishte një armiqësi të njohur ndaj perandoreshës. Sidoqoftë, nuk ka shumë dyshime për shthurjen e perandoreshës së ardhshme.

Ndoshta ndryshe nga ajo që pretendonte Prokopi, ajo nuk performoi në skenë duke kryer akte të turpshme, as nuk darkoi me dyzet burra të cilëve ua fali hiret e saj, siç pohoi historiani britanik Edward Gibbon.

Për një kohë ajo ishte e dashura e guvernatorit të Pirenajkës (Libia e sotme), duke gjetur përfundimisht rrugën e saj me trashëgimtarin e fronit bizantin Justinian, fillimisht si dashnore, pastaj si grua.

Në vitin 527 Justiniani ishte bërë perandor, në krah të tij u kurorëzua Teodora, e cila ende nuk ishte tridhjetë vjeçe. Pas martesës së saj, ajo arriti të fitonte një respekt të mirë dhe nga jashtë ishte gjithmonë besnike ndaj Justinianit. Sido që të jetë, shumë pak guxuan të vënë në dyshim moralin e saj, edhe sepse ishte më mirë të mos e kishin armike.

Teodora kishte një ushtri spiunësh që i tregonin se kush fliste për të kaluarën e saj ose e kritikonte sjelljen e saj, kush ishte fajtor për këtë faj, dërgohej në burg, torturohej apo edhe lihej të vdiste. Thuhej se pasi lindi një djalë, kur djali, vite më vonë, u paraqit para saj, duke u shfaqur si djali i saj jashtëmartesor, perandoresha e bëri atë të zhdukej dhe askush nuk dëgjoi më për të.

Një përkrahëse e vendosur e Kishës Lindore, ajo tregoi intolerancë ndaj besimtarëve të Kishës së Romës. Për burrin dhe perandorinë e tij, një grua si Theodora ishte më e mira që mund t’u ndodhte atyre. Guximi i saj, mprehtësia politike dhe vullneti i saj ishin një ndihmë e madhe për Bizantin. Perandoresha kishte manastire, jetimore dhe spitale të ndërtuara për më të varfërit.

I dha fund trafikut të prostitutave, duke i shpenguar ato nga shtëpitë publike për t’i riedukuar dhe për t’i rikthyer në rrugën e duhur, ajo e shpalli shfrytëzimin e prostitucionit një krim të dënueshëm me ligj. Perandoresha gjithmonë e shtynte Justinianin të merrte vendime, falë të cilave shumica e historianëve e konsiderojnë atë ndër perandorët e mëdhenj të Lindjes.

Ende jo pesëdhjetë vjeçe, Teodora vdiq më 28 qershor të vitit 548; Justiniani mbretëroi për shtatëmbëdhjetë vjet të tjera. Kodi i Justinianit, pushtimi i shumë territoreve në Itali dhe së fundi, ndërtimi i bazilikës së mrekullueshme të Santa Sofias në Kostandinopojë, të gjitha datojnë nga koha kur Theodora mbretëroi përkrah tij./Elida Buçpapaj