UASHINGTON – Presidenti Donald Trump njoftoi të premten se Serbia dhe Kosova kanë rënë dakord të normalizojnë lidhjet ekonomike si pjesë e bisedimeve të ndërmjetësuara nga SHBA që përfshijnë Beogradin, i cili zhvendos ambasadën e tij izraelite në Jeruzalem dhe njohjen reciproke midis Izraelit dhe Kosovës.
Pas dy ditësh takimesh me zyrtarë të administratës Trump, Presidenti serb Aleksandar Vuçiç dhe Kryeministri i Kosovës Avdullah Hoti ranë dakord të bashkëpunojnë në një varg frontesh ekonomike për të tërhequr investime dhe për të krijuar vende pune. Njoftimi i siguroi Trumpit një fitore diplomatike përpara zgjedhjeve presidenciale të nëntorit dhe më tej shtytjen e administratës së tij për të përmirësuar pozicionin ndërkombëtar të Izraelit.
“Unë jam i kënaqur të njoftoj një angazhim me të vërtetë historik,” tha Trumpi në Zyrën Ovale, duke qëndruar përkrah dy udhëheqësve. “Serbia dhe Kosova janë përkushtuar secili për normalizimin ekonomik.”
“Pas një historie të dhunshme dhe tragjike dhe viteve të negociatave të dështuara, administrata ime propozoi një mënyrë të re për të kapërcyer ndarjen. Duke u përqëndruar në krijimin e vendeve të punës dhe rritjen ekonomike, të dy vendet ishin në gjendje të arrijnë një përparim të madh, “tha presidenti.
Trump tha se Serbia është zotuar të hapë një zyrë tregtare në Jeruzalem këtë muaj dhe të zhvendosë ambasadën e saj atje në korrik.
Vendimi i Serbisë për të zhvendosur ambasadën e saj nga Tel Aviv në Jeruzalem është një shenjë për Izraelin dhe Shtetet e Bashkuara. Administrata Trump njohu Jeruzalemin si kryeqytet të Izraelit në fund të vitit 2017 dhe zhvendosi ambasadën e SHBA atje në maj 2018.
Administrata ka inkurajuar vendet e tjera të bëjnë të njëjtën gjë, por është kritikuar gjerësisht nga palestinezët dhe shumë vende në Evropë, sepse konflikti Izraelito-Palestinez mbetet i pazgjidhur. Deri tani, Kosova, një vend kryesisht mysliman, nuk e ka njohur kurrë më parë Izraelin dhe as Izraeli nuk e ka njohur Kosovën.
Në një deklaratë të rrallë të lëshuar pas fillimit të sabatit hebre, Kryeministri i Izraelit Benjamin Netanyahu falënderoi presidentin e Serbisë për zhvendosjen e ambasadës në Jeruzalem. Ai konfirmoi se Izraeli dhe Kosova do të vendosin marrëdhënie diplomatike dhe tha se Prishtina gjithashtu do të hapë ambasadën e saj në Jeruzalem.
“Kosova do të jetë vendi i parë me shumicë-myslimane që hap një ambasadë në Jeruzalem,” tha Netanyahu. “Siç e kam thënë ditët e fundit, rrethi i paqes dhe njohjes së Izraelit po zgjerohet dhe pritet të shtojë vende të tjera.”
Në tërësi, një total prej katër vendeve tani njohin Jeruzalemin e kontestuar si kryeqytet të Izraelit, duke përfshirë SHBA dhe Guatemalën. Palestinezët pretendojnë Jeruzalemin lindor, të okupuar nga Izraeli në luftën e Lindjes 1967, si kryeqyteti të tyre të ardhshëm.
Gjestet ndaj Izraelit janë pjesë e shtytjes së administratës Trump për të mbështetur shtetin hebre, i cili ka përfshirë denoncime të dhunshme të kritikave ndaj Izraelit në Kombet e Bashkuara dhe në vendet e tjera ndërkombëtare.
Kohët e fundit, administrata ndërmjetësoi një marrëveshje për Izraelin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe që t’i normalizojnë marrëdhëniet. Kjo u pasua nga fluturimi i parë komercial midis Izraelit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe, ndërsa Arabia Saudite dhe Bahreini fqinj lejuan fluturime të tilla të kalonin nëpër hapësirën e tyre ajrore. Shtete të tjera arabe, përfshirë Sudanin, Bahreinin dhe Omanin, janë identifikuar si vende që gjithashtu mund të normalizojnë marrëdhëniet me Izraelin.
Parlamenti i Kosovës deklaroi pavarësinë nga Serbia më 2008, nëntë vjet pasi NATO zhvilloi një fushatë sulmi ajror 78-ditor kundër Serbisë për të ndaluar një goditje të përgjakshme kundër shqiptarëve etnikë në Kosovë.
Shumica e kombeve perëndimore e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, por Serbia dhe aleatët e saj Rusia dhe Kina nuk e kanë njohur këtë. Ngecja e vazhdueshme dhe mosgatishmëria e Serbisë për të njohur Kosovën i kanë mbajtur tensionet të ndezura dhe kanë parandaluar stabilizimin e plotë të rajonit të Ballkanit pas luftërave të përgjakshme në vitet 1990.
“Këto ishin biseda të vështira për ne, por unë jam vërtet i kënaqur,” u tha Vuçiç gazetarëve serbë në Uashington.
Ai theksoi se marrëveshja ekonomike nuk përfshin “njohjen e ndërsjellë” midis Serbisë dhe Kosovës. Por ai i përshëndeti bisedimet si një fitore të madhe për Serbinë dhe një hap drejt lidhjeve më të ngushta me SHBA. Pavarësisht se zyrtarisht kërkoi anëtarësim në Bashkimin Evropian, Serbia ka krijuar lidhje të ngushta politike, ekonomike dhe ushtarake me Rusinë dhe Kinën.
Hoti tha se ecja përpara me normalizimin ekonomik ishte një “hap i madh përpara”. Ai tha se lidhjet hekurudhore dhe projektet e ndryshme të tjera të mëdha të diskutuara do të sjellin rreth 1.18 miliard dollarë (1 miliard dollarë) dhe do të çojnë në ndryshime të mëdha ekonomike në Kosovë në tre deri në pesë vitet e ardhshme.
Kosova gjithashtu ra dakord për një pauzë një vjeçare në përpjekjet për kërkimin e anëtarësimit të ri në organizatat ndërkombëtare. Dhe Serbia ra dakord për një pauzë një-vjeçare të çdo fushate kundër përpjekjeve të Kosovës për anëtarësim në organizata ndërkombëtare dhe njohje të re nga vendet e tjera.
Serbia dhe Kosova më herët kishin miratuar marrëveshjet ajrore, hekurudhore dhe tranzite, përfshirë një që do të hapte rrugën për fluturimin e parë midis Prishtinës dhe Beogradit në 21 vjet. I dërguari i Trumpit Richard Grenell tha se kompanitë amerikane gjithashtu mund të përfitojnë nga normalizimi i tregtisë.
“Kompanitë amerikane po na thoshin se po tërhiqeshin – si ndërmarrjet e makinave me qira. Sepse nëse keni marrë me qira një veturë në Kosovë, nuk do të mund të kalonit kufirin. Ju nuk mund të largoheshit, ”tha Grenell. “Pra, ne kishim bizneset amerikane që filluan të tërhiqeshin, duke thënë se thjesht nuk ka kuptim. Dhe evropianët po ankoheshin po aq. ”
Të hënën, Vuçiç dhe Hoti janë planifikuar të shkojnë në Bruksel për të zhvilluar bisedime nën kujdesin e shefit të politikës së jashtme të BE Josep Borrell dhe të dërguarit special për dialogun Beograd-Prishtinë Miroslav Lajcak.
BE ka ndërmjetësuar bisedimet midis dy ish armiqve të kohës së luftës për më shumë se një dekadë dhe përpjekja paralele e SHBA, megjithëse përqendruar në zhvillimin ekonomik, nuk është përqafuar plotësisht nga disa zyrtarë të BE.
___
Shkrimtarët e Associated Press Matthew Lee në Uashington, Josef Federman në Jeruzalem, Llazar Semini në Tiranë, Shqipëri dhe Dusan Stojanovic në Beograd, Serbi, kontribuan në këtë raport.
/voal
Komentet