Njerëzit janë të vetmet krijesa tek të cilat emocionet janë të lidhura me kujtimet. Kujtimet janë jeta, të terrorizuarit dhe të  zhdukurit e pafajshëm i takojnë historisë dhe zemrave të dëshmitarëve okular, familjarëve dhe dashamirëve!
***
Me frazën “kujtimet janë jeta” kam theksuar se sa të rëndësishme janë kujtimet në formësimin e përvojës sonë të jetës. Ajo sugjeron që kujtimet nuk janë vetëm përvoja të ruajtura në mënyrë pasive, por se ato kontribuojnë në mënyrë aktive në ndjenjën tonë të identitetit, kuptimit dhe vazhdimësisë. Pa kujtime, do të humbnim një pjesë të rëndësishme të vetes dhe të kuptimit tonë për botën. Secili prej nesh ka kujtime për një anëtar të familjes ose të afërm, miq, shokë, kolegë që nuk janë më me ne. Fati është i njëjtë, sot jemi gjallë por jeta ka një fund. Kemi kujtime për ata që nuk janë më me ne, por edhe pasardhësit tanë do të kenë kujtime për ne kur të jemi në botën tjetër. Prandaj, tema në fjalë është e përgjithshme, kujtimet janë jetë, pavarësisht faktit se ka disa mënyra për ta interpretuar frazën:

• Kujtimet përcaktojnë se kush jemi:
Përvojat tona, si pozitive ashtu edhe negative, formojnë vlerat, qëndrimet dhe reagimet tona. Ato janë themeli i personalitetit tonë dhe i vetë-kuptimit tonë.

• Kujtimet japin kuptim:
Duke kujtuar ngjarjet e kaluara, ne mund të shohim modele, të mësojmë nga gabimet tona dhe të vlerësojmë kohërat e mira. Kjo i jep kuptim jetës sonë dhe na ndihmon të orientohemi drejt së ardhmes (të lundrojmë në të ardhmen).

• Kujtimet krijojnë vazhdimësi:
Kujtimet janë ura lidhëse midis të kaluarës, të tashmes dhe të ardhmes. Ato na japin një ndjenjë lidhjeje dhe vazhdimësie, edhe kur përballemi me sfida ose ndryshime.

• Kujtimet janë një burim:
Në kohë të vështira, kujtimet e përvojave të mira mund të na japin ngushëllim, shpresë dhe motivim. Ato gjithashtu mund të përdoren si një burim në terapi dhe në punën me kujtesën për të përpunuar traumën ose për të promovuar shëndetin mendor. Ato gjithashtu mund të përdoren si burim në terapi dhe punën e kujtimeve për të përpunuar traumën ose për të promovuar shëndetin mendor.

• Kujtimet janë të gjalla:
Kujtimet nuk janë statike. Ato mund të ndryshojnë dhe të ndikohen nga përvoja dhe perspektiva të reja. Kjo i bën ato një pjesë dinamike dhe të rëndësishme të përvojës sonë të jetuar.

Në praktikë, mund të lehtësohet krijimi dhe ruajtja e kujtimeve të mira përmes masave të ndryshme, të tilla si dokumentimi i ngjarjeve (foto, video, ditarë), ndarja e kujtimeve me të tjerët dhe pjesëmarrja në aktivitete që ofrojnë përvoja pozitive. Në kujdesin për demencën, puna e kujtesës përdoret në mënyrë aktive për të ndihmuar njerëzit me demencë të mbajnë kontaktin me të kaluarën e tyre dhe të ruajnë identitetin e tyre.
***
Koha kalon. Kujtimet kthehen. Së bashku me prindërit e mi vizituam atdheun e paraardhësve tanë, Shqipërinë.
Shkodër. Po binte shi. Varret e prindërve të gjyshit i nderuam me buqeta me lule. Një varrezë në shi ishte gjëja më e trishtueshme për të parë, sepse shiu na bëni të mendojmë për lotët. Ndërsa dielli i ngroh fushat, ndërsa lisi fryn, varri fsheh të vdekurin, ndërsa zemra e gjallë i rreh! E tash e fsheh dheu i zi, dhe bari i blertë i mbuloi varrin. Atdheu ynë i bukur, o tokë e dashur heroike, lavdia e vjetër e gjyshit, që të jetë gjithmonë i lumtur! Edhe në jetën pas vdekjes…
02.07.2025