Ish-eprori i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Salih Mustafa, gjatë paraqitjes së parë para Dhomave të Specializuara në Hagë të hënën, ka zgjedhur që të mos deklarohet rreth akuzave për krime lufte që rëndojnë ndaj tij.
“Nuk do të deklarohem sot, do të konsultohem me avokatin”, tha Mustafa, i cili do të mbesë në paraburgim.
Sipas rregullave të Dhomave të Specializuara, Mustafa ka të drejtë që në një periudhë brenda 30 ditësh të deklarohet i pafajshëm apo i fajshëm për akuzat ndaj tij.
Aktakuza e konfirmuar e ngarkon Mustafën për ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje e paligjshme. Krimet për të cilat akuzohet Mustafa, sipas aktakuzës, dyshohet se janë kryer gjatë muajit prill të vitit 1999 në një qendër ndalimi në fshatin Zllash që ndodhet në rrethinën e Komunës së Prishtinës. Gjatë seancës publike është thënë se “ekziston dyshimi i bazuar mirë se zoti Mustafa është përgjegjës për kryerjen e këtyre krimeve”.
Avokati i Mustafës, i caktuar nga gjykata, Julius Von Boné, tha se mbrojtja mund të sfidojë legjitimitetin e Dhomave të Specializuara.
“Mbrojtja në këtë moment nuk e përjashton mundësinë e dorëzimit të mocioneve të cilat kundërshtojnë juridiksionin apo ligjshmërinë e gjykatës dhe fakti që jemi këtu sot nuk do të thotë që mbrojtja e pranon gjykatën si të tillë, por këtë do ta bëjmë me kalimin e kohës përmes mocioneve tona”, tha Boné, i cili po ashtu kërkoi që i gjithë dokumentacioni i rastit të klientit të tij të jetë i qasshëm në gjuhën shqipe dhe në letër.
Gjyqtari i procedurës paraprake, Nicolas Guillou në fillim të seancës ia lexoi veprat për të cilat akuzohet se Mustafa i ka kryer gjatë vitit 1999.
Po ashtu, Mustafa u informua nga gjyqtari i procedurës paraprake për të drejtat e tij si dhe iu tha se ka të drejtë të kundërshtojë masën e paraburgimit.
Mustafa u arrestua më 24 shtatornë shtëpinë e tij që gjendet në periferi të Prishtinës, pasi i ishte konfirmuar aktakuza për dyshimet për kryerjen e krimeve të luftës, përfshirë këtu veprat penale si: ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme.
Arrestimi i Mustafës ishte i pari që nga themelimi i Dhomave të Specializuara dhe Zyrës së Prokurorit të Specializuar – që njihen edhe si Gjykata Speciale – në vitin 2015.
Pas konfirmimit të aktakuzës dhe paraqitjes së parë të të akuzuarit, gjykatësi i procedurës paraprake bashkërendon komunikimin ndërmjet palëve deri në momentin kur çështja i kalohet trupit gjykues dhe siguron që të mos ketë vonesa dhe merr të gjitha masat e nevojshme për përgatitjen e shpejtë të çështjes për gjykim.
Çfarë përmban aktakuza ndaj Salih Mustafës?
Në bazë të aktakuzës, e cila iu konfirmua më 12 qershor, Mustafa dyshohet për disa vepra penale, përfshirë torturën dhe vrasjen e paligjshme.
“Në aktakuzën e konfirmuar, Salih Mustafa akuzohet në kuadër të formave të ndryshme të përgjegjësisë penale, për: ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme si krime lufte të kryera në kontekstin e konfliktit të armatosur jondërkombëtar në Kosovë, ose në lidhje me atë konflikt”, kanë njoftuar Dhomat e Specializuara më 24 shtator.
“Aktakuza e konfirmuar përcakton se afërsisht midis 1 prillit 1999 dhe 19 prillit 1999, në një kompleks ndalimi në Zllash, Kosovë, u kryen krimet e ndalimit arbitrar, trajtimit mizor dhe të torturës kundër të paktën gjashtë personave”.
“Ata u mbajtën të ruajtur me rojë, ndër të tjera në një stallë të kyçur, dhe iu nënshtruan akteve të trajtimit mizor dhe të torturës”, thuhet në aktakuzë.
Gjithashtu, pretendohet se në këtë lokacion ishte vrarë një i ndaluar gjatë muajit prill të vitit 1999.
Ndër tjerash në aktakuzë, po ashtu, theksohet se “Salih Mustafa, së bashku me anëtarë të tjerë të UÇK-së”, mori në pyetje dhe rrahu një person –identiteti i cilit është fshehur apo redaktuar – “dhe urdhëroi të tjerët që ta rrihnin”.
Siç shtohet në aktakuzë, atë e shqelmuan, e goditën me grushte dhe e rrahën me shkopinj. Sipas aktakuzës, atij i është thënë se ishte spiun dhe se do ta vrisnin.
Sipas aktakuzës, Salih Mustafa, gjithashtu i njohur si ‘komandant Cali’, ishte komandant i njësitit gueril BIA (‘njësiti BIA’), njësit brenda Zonës Operative të Llapit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Ky njësit, siç thuhet në aktakuzën e ngritur ndaj Mustafës, kishte rreth 600 ushtarë dhe vepronte në zona urbane si Prishtina dhe Obiliqi.
Sipas aktakuzës, ky njësit e përdori kompleksin në Zllash si vendstrehim të sigurt dhe si qendër ndalimi dhe marrjeje në pyetje.
Viktimat e këtyre krimeve, që pretendohen në aktakuzë, ishin të gjithë shtetas të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe persona të cilët nuk merrnin pjesë aktivisht në luftime, thuhet në aktakuzë.
Arrestimi i krerëve të OVL të UÇK
Ndryshe, një ditë pas arrestimit të Salih Mustafës, një bastisje prej më shumë se 8 orësh u krye në zyrat e Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Aksioni i bastisjes u bë nga zyrtarë të Zyrës së Prokurorit të Specializuar në Hagë. Ky aksion rezultoi me arrestimin e kryetarit të OVL të UÇK-së, Hysni Gucatisi dhe nënkryetarit të kësaj organizate, Nasim Haradinaj.
Gucati dhe Haradinaj u arrestuan dhe u dërguan në mbajtje në Hagë për dyshimet për veprat penale “kundër administrimit të drejtësisë, përkatësisht për frikësim të dëshmitarëve, hakmarrje dhe shkelje të fshehtësisë së procedurës”.
Arrestimi i tyre ndodhi pasi ata kanë organizuar tri konferenca për media në të cilat ata, sipas Dhomave të Specializuara, kanë bërë të qasshme për mediat informacione dhe dokumente konfidenciale që kanë të bëjnë me punën e Zyrës së Prokurorit të Specializuar.
Gucati po ashtu akuzohet se nuk ka intervenuar kur Nasim Haradinaj (nënkryetari i OVL të UÇK-së) ka përmendur emrin e një dëshmitari dhe ka dhënë informacione lidhur me vendin ku ai banon dhe të dhëna të tjera personale.
Enigma e dosjeve
Tri herë radhazi Organizata e Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, pretendoi se ka pranuar mijëra dosje origjinale të hetimeve që kanë kryer prokurorët e Gjykatës Speciale.
Këto dokumente, disa prej të cilave iu shpërndanë mediave, sipas OVL të UÇK-së përmbanin dëshmitë dhe emrat e dëshmitarëve që kishin dëshmuar kundër ish-pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e që mund të jenë të akuzuar potencialë.
Mirëpo pavarësisht këtyre pretendimeve, Dhomat e Specializuara ende nuk kanë konfirmuar autenticitetin e këtyre dosjeve.
Përmes një reagimi, Prokuroria e Specializuar në Hagë tha se disa aktivitete, në të cilat ishte përfshirë Organizata e Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, “kanë për qëllim të minojnë administrimin e drejtësisë në mënyrë të duhur”.
Rasti Thaçi –Veseli
Zyra e Prokurorit të Specializuar poashtu ka njoftuar se më 24 prill ka paraqitur për shqyrtim te Dhomat e Specializuara edhe një aktakuzë ndaj presidentit të Kosovës, Hashim Thaçit dhe kryetarit të Partisë Demokratike të Kosovës, Kadri Veselit.
Në këtë aktakuzë, sipas Zyrës së Prokurorit të Specializuar, Hashim Thaçi, Kadri Veseli dhe të tjerë akuzohen për një sërë krimesh kundër njerëzimit dhe krime lufte ndër të cilat, vrasje e paligjshme, zhdukje e detyruar e personave, përndjekje dhe tortura.
Në aktakuzë pretendohet se Hashim Thaçi, Kadri Veseli dhe të dyshuar të tjerë janë penalisht përgjegjës për afërsisht 100 vrasje të paligjshme.
Krimet e paraqitura në aktakuzë përshijnë qindra viktima të identifikuara shqiptarë, serbë dhe romë të Kosovës dhe kundërshtarë politikë.
Që nga publikimi i këtij informacioni në muajin prill, Dhomat e Specializuara ende nuk kanë njoftuar për konfirmim ose jo të aktakuzës.
Sipas procedurës, një gjykatës i procedurës paraprake i Dhomave të Specializuara shqyrton aktakuzën për të vendosur nëse do t’i konfirmojë akuzat apo jo.
Ndryshe, Prokuroria e Specializuar në Hagë heton krimet e pretenduara të pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të kryera kundër pakicave etnike dhe rivalëve politikë që nga janari i vitit 1998 e deri në dhjetor të vitit 2000. Këto krime të pretenduara përmenden në një raport të Këshillit të Evropës, të vitit 2011, autor i të cilit është senatori zviceran, Dick Marty.
Zyra e Prokurorit të Specializuar i kishte paraqitur aktakuzat e para në muajin shkurt të këtij viti dhe pastaj edhe një në muajin prill.
Kryeministri Albin Kurti ka shkruar pas takimit që ka pasur sot me presidenten e Komisionit Evropian, Ursula Von Der Leyen. Kurti ka thënë se në këtë takim të katërt në Qeverinë e Kosovës, ka falënderuar Von Der Leyen për udhëheqjen e saj në avancimin e Planit të Rritjes së BE-së, shkruan Gazeta Express.
“Ne jemi të përkushtuar për zbatimin e këtyre reformave përmes një procesi të bazuar në merita”, ka shkruar Kurti.
Kryeministri kosovar ka bërë të ditur se ka theksuar rëndësinë e dorëzimit të pyetësorit për anëtarësim dhe heqjen e menjëhershme të masave të BE-së.
“Unë ritheksova gjithashtu rëndësinë e dorëzimit të pyetësorit për anëtarësim dhe kërkova heqjen e plotë dhe të menjëhershme të masave të padrejta dhe të padrejta të BE-së.Në një kohë kur autokracitë sfidojnë liritë universale, Kosova qëndron si një spirancë e vlerave themelore të BE-së në Ballkanin Perëndimor”, ka shkruar Kurti.
Kryetari i Komunës së Pejës, Gazmend Muhaxheri, ka reaguar pasi u sulmua fizikisht nga dy persona mëngjesin e sotëm.
Sulmin ndaj tij e ka quajtur “të befasishëm”, derisa ka thënë se është shëndoshë e mirë.
“I rrethuar mes miqëve. Pas sulmit te befasishëm, jam shëndoshë e mirë. Ju falenderoj të gjithëve për interesimin”, ka shkruar Muhaxheri.
Kryeprokurori i Prokurorisë Themelore në Pejë, Agim Kurmehaj, ka thënë për Gazetën Express se Muhaxheri është sulmuar fizikisht në mëngjes dhe se Policia e ka dërguar në Spital për të parë natyrën e lëndimeve.
“Informata është ende jo zyrtare, por ka qenë i sulmum fizikisht në mëngjes nga një person edhe policia e ka dërgu Kryetarin në Spital për me pa natyrën e lëndimeve. Tash prokuroren e dërgova në vend të ngjarjes dhe të kontakton direkt me kryetarin. Personi që e ka sulmu është ndalu dhe tani do të vazhdojmë me masa ndaj tij”, ka deklaruar Kurmehaj.
“Sot rreth orës 08:50, në rrugen Bill Klinton, është sulmuar nga perona të dyshuar Kryetari i Komunës së Pejës i cili ka pësuar lendime trupore, të dyshuarit janë arrestuar”, ka thënë Rugova.
KFOR-i, misioni i NATO-s në Kosovë, ka bërë të ditur se ushtarët finlandezë për asgjësimin e mjeteve shpërthyese (EOD) të Komandës Rajonale në Lindje kanë kryer operacione të mjeteve të pashpërthyera në veri të Kosovës.
Në njoftimin e lëshuar në Facebook thuhet se pas realizimit me sukses të këtij operacioni, ushtarët inxhinierë britanikë tani janë në gjendje të bëjnë riparimin e rrugëve në atë zonë.
“Ushtarët e shumtë që punojnë së bashku brenda KFOR-it shfaqin fuqinë, forcën dhe aftësitë e përgjithshme të NATO-s”, thuhet në njoftim. sn
Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Antonio Guterres, në raportin e tij, përpara seancës së Këshillit të Sigurimit kushtuar punës së misionit të UNMIK-ut më 30 tetor, vlerësoi se është bërë pak përparim në zbatimin e marrëveshjes nga dialogu ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, por se atmosfera në veri të Kosovës ishte ende e tensionuar dhe se ka potencial për përshkallëzim.
Autoritetet e Kosovës ndërmorën një sërë veprimesh që ndikuan në jetën e përditshme të serbëve të Kosovës dhe komuniteteve të tjera të pakicave, shton raporti, i cili thekson se Prishtina i justifikoi ato lëvizje duke vendosur të drejtën për të sunduar, pa synimin për të synuar serbët e Kosovës.
Megjithatë, Guterres thekson se sa herë që autoritetet e Kosovës kanë zbatuar një masë që nuk është dakorduar me përfaqësuesit e serbëve të Kosovës dhe në dialogun Beograd-Prishtinë është konsideruar se është e drejtuar kundër komunitetit serb.
Autoritetet e Kosovës kanë mbyllur shumë institucione të financuara nga Serbia dhe kanë shprehur synimin e tyre për të rihapur urën kryesore në Mitrovicë, një çështje e diskutueshme për Beogradin dhe serbët e Kosovës, sipas një raporti të dërguar më 14 tetor.
Guterres paralajmëron se atmosfera në veri të Kosovës është ende e tensionuar dhe potenciali për përshkallëzim ende ekziston.
U bëj thirrje palëve të rikonfirmojnë angazhimin e tyre për dialog me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian dhe të zbatojnë plotësisht marrëveshjet ekzistuese. Veprimet e njëanshme, duke përfshirë mbylljen e institucioneve të financuara nga Serbia dhe lëvizjet për rihapjen e urës në Mitrovicë, si dhe kufizimet ndaj mallrave serbe dhe zbatimi i rregulloreve të reja të monedhës, rrisin tensionet dhe minojnë besimin midis komuniteteve dhe institucioneve, tha Guterres.
Guterres vlerësoi se është thelbësore që veprimet e liderëve politikë të reflektojnë një përkushtim për adresimin e nevojave dhe të drejtave të të gjitha komuniteteve.
Në raport, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së kujton edhe incidentin e rëndë të sigurisë në Banjskë më 24 shtator 2023, prandaj thekson nevojën urgjente që të gjitha palët të bashkëpunojnë në kërkimin e drejtësisë.
Zgjidhja transparente dhe efektive e incidenteve të tilla është thelbësore për rivendosjen e besimit dhe sigurimin e stabilitetit afatgjatë, beson ai.
I inkurajoj të gjitha palët që të zbatojnë masat, të mbrojnë dhe promovojnë respektimin e të drejtave të njeriut, duke mbështetur sundimin e ligjit. Është thelbësore që zbatimi i ligjit, veçanërisht në lidhje me arrestimin, ndalimin dhe të drejtat pronësore, të bëhet me respekt të plotë të kornizës ligjore të Kosovës dhe standardeve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, theksoi Guterres.
Guterres rikujton se 1,612 persona, 263 gra dhe 1,349 burra, janë ende të zhdukur në konfliktet e viteve 1998 dhe 1999 në Kosovë.bw
Kryenegociatori i Kosovës, Besnik Bislimi, ka folur pas takimit trelateral me homologun e tij serb, Petar Petkoviq dhe emisarin special të BE-së për dialogun, Miroslav Lajçak.
Bislimi tha se nuk mund të insistohet në themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, pa u zgjedhë kryetarët e rinj të komunave.
“Nuk mund të insistohet për Asociacionin pasi për këtë punë së pari duhet të zgjedhën udhëheqjet e reja të komunave. Dhe mendoj se duhet të plotësohen disa kushte të tjera, por ne e kemi bërë të qartë se në atë moment kur ka dakordësim për zbatim të plotë të Marrëveshjes Bazike, Kosova s’i ikë asnjërit prej obligimeve”, tha Bislimi.
Tutje, ai tha se për sa i përket planit nëntë të 8 dhjetorit, Kosova i ka pasur komentet e veta në planin e sekuencimit dhe planin nëntë, ku siç tha, kanë treguar se me çfarë përmirësime ai plan bëhet i pranueshëm për palën kosovare.
“Ne kemi pasur komentet tona në planin e sekuencimit dhe planin nëntë ku kemi treguar se me çfarë përmirësime ai plan bëhet i pranueshëm për palën kosovare. Ndërkaq, Serbia s’ka hyrë fare në këtë diskutim”.
“Serbia ka preferuar vetëm ecjen përpara në mënyrë parciale, ku palët zotohen vetëm për një element të marrëveshjes për ta zbatuar. Mendoj që ky është dështim bukur i madh i këtij rundi, meqë ajo ka qenë tema kryesore e bisedimeve të sotme”, tha ai. sn
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ripërsëriti kërkesat ndaj Serbisë për sukses në dialog, duke përmendur nënshkrimin e marrëveshjes bazike, dorëzimin e Milan Radoiçiçit dhe të grupit të tij kriminal dhe tërheqjen e letrës të ish-kryeministres Bërnabiç
Kryeministri Kurti tha se po pret që të njoftohet nga vartësi i tij, Besnik Bislimi, se çka është diskutuar në sot Bruksel.
“Duhet të presim se çka do të na njoftojë prej atje Besnik Bislimi, zëvendësi im i cili është njëkohësisht edhe kryenegociator. Për ne më e rëndësishme është siguria legale dhe mirëbesimi në bisedime që nënkupton nënshkrimin e marrëveshjes bazike me aneks të zbatimit, që nënkupton dorëzimin e Milan Radoiçiç dhe të grupit të tij kriminal dhe që nënkupton tërheqjen e asaj letrës të ish-kryeministres Bërnabiç kur para BE e 27 shteteve anëtare në Samitin e Brukselit në mesë dhjetorit të viti të kaluar tha që nuk e zbaton integritetin territorial të Kosovës. Kjo është e pa pranueshme që integriteti territorial të mos respektohet”, ka thënë Kurti. sn
Pjesëmarrja e shtetasve jorezidentë në zgjedhje ka nxitur debat mes vëzhguesve, posaçërisht për shkak të rolit të tyre në formësimin e rezultatit elektoral. Por, përderisa disa kërkojnë ndryshime në sistemin aktual të votimit, disa të tjerë e cilësojnë të panevojshme sepse numri i votuesve nga diaspora vazhdon të mbetet i ulët.
Agon Maliqi, aktivist i shoqërisë civile, konsideron se është e nevojshme që Kosova të bëjë njëfarë riekuilibrimi midis të drejtave të shtetasve jorezidentë dhe të drejtave të shtetasve rezidentë, të cilët, në bazë të vështrimit të tij, duhet të kenë “peshë më të madhe” votuese për shkak se i përjetojnë drejtpërdrejt pasojat e vendimmarrjes.
“Duhet të ketë njëlloj ribalancimi midis të drejtës së diasporës për përfaqësim dhe të drejtës së rezidentëve për të vendosur rreth shpenzimit të taksave të tyre dhe orientimit të shtetit apo të ardhmes së fëmijëve të tyre që kanë vendosur t’i rrisin në Kosovë. Prandaj, pesha votuese e këtyre të fundit duhet të jetë më e madhe”, deklaron ai.
Maliqi propozon një “model të përzier” që përfshin një “zonë të veçantë zgjedhore” me një numër të caktuar ulësesh në Kuvendin e Kosovës – pesë ulëse të garantuara u janë premtuar përfaqësuesve të diasporës para më shumë se një dekade, por duke qenë se kjo kërkon ndryshime në Kushtetutën e Kosovës, nuk është iniciuar asnjëherë.
Megjithatë, ai thekson nevojën që të ketë kritere në përcaktimin e kësaj njësie zgjedhore, veçanërisht për qytetarët me shtetësi të dyfishtë që nuk kanë banuar në Kosovë për mbi pesë vjet.
“Kjo nuk nënkupton humbjen e të drejtës për të votuar; kushdo që kthehet në Kosovë si rezident, automatikisht rikthehet në listën e votuesve”.
Në kuadër të rutinës përgatitore për betejën e radhës zgjedhore në Kosovë, krerët e partive politike kanë shkuar përtej kufijve kombëtarë për të kërkuar mbështetje, duke qenë se rreth 600 mijë qytetarë të Kosovës jetojnë në vende të ndryshme të botës, në bazë të rezultateve të Agjencisë së Statistikave të Kosovës në korrik të këtij viti. Por, pavarësisht diasporës së gjerë kosovare, numri i votuesve nga ky grupacion shoqëror vazhdon të mbetet i ulët, vëren hulumtuesi në organizatën “Germin” që merret me çështjet e diasporës, Lirim Krasniqi, i cili potencon se votimi i diasporës është rregulluar tashmë me ndryshimet në Ligjin për Zgjedhjet e Përgjithshme.
“Ai kufizohet në shtetasit e Kosovës, pavarësisht ku jetojnë. Votimi i qytetarëve nga jashtë nuk duhet parë me frikë. Përkundrazi, siguron gjithëpërfshirje dhe është mjet për angazhim të mëtejmë të diasporës në Kosovë”, kujton Krasniqi, ndërsa analizon pjesëmarrjen e votuesve nga diaspora në zgjedhjet e fundit parlamentare.
“Nëse i analizojmë rezultatet e zgjedhjeve të kaluara, niveli më i lartë i pjesëmarrjes në votime nga diaspora nuk e kalon 7 për qind të totalit të votave të përgjithshme. Në të gjitha vitet tjera kjo shifër është nën 5 për qind. Nga ky fakt mund te konkludojmë se nuk bëhet fjalë për ndikim të lartë të votave nga diaspora në rezultatin zgjedhor”.sn
Ministri i Administrimit të Pushtetit Lokal në Kosovë, Elbert Krasniqi, ka thënë se të gjitha strukturat paralele serbe në Kosovë do të mbyllen. Ai tha se të njëjtat janë antiligjore dhe antikushtetuese dhe si të tilla nuk do të gjejnë vend në asnjë pjesë të territorit të Kosovës.
Krasniqi në konferencën për medie pas mbledhjes së qeverisë, theksoi se Qeveria e Kosovës është e gatshme për hapjen e urës së Ibrit, mirëpo po presin edhe aleatët ndërkombëtarë që të jenë gati, shkruan KosovaPress.
Sipas ministrit Krasniqi, s’ka asnjë arsye që ura të vazhdojë të jetë e mbyllur, pasi situata është e qetë në veri dhe hapja e urës së Ibrit nuk do të ndikonte në ngritjen e tensioneve.
Ministri i MAPL-së u pyet edhe për kërkesën e ShBA-së për dërgimin në Kushtetuese të draft-statutit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe, mirëpo tha se s’ka një përgjigje të re, për siç tha pyetje që janë të vjetra.
Analisti politik nga Prishtina, Artan Muhaxhiri, nuk e përjashton mundësinë që kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, është duke i pritur qëllimisht zgjedhjet parlamentare – të planifikuara për 9 shkurt të vitit të ardhshëm – për ta dërguar draft-statutin për themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese të vendit.
“Kombinimet e reja pragmatike të autoriteteve mund të ofrojnë opsione për zgjidhje të suksesshme”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.
Por, shton se Kurti nuk do të mund ta shmangë këtë çështje pafundësisht, nëse i fiton zgjedhjet e ardhshme, sepse trysnia e bashkësisë ndërkombëtare do të jetë më e fortë.
Ai pret që, në muajt e ardhshëm, Kurti ta intensifikojë diskursin e tij kundër Asociacionit, “duke shpresuar të ketë një efekt pozitiv zgjedhor populist”.
Në fillim të kësaj jave, më 21 tetor, u bë një vit prej se përfaqësuesit e Pesëshes së Madhe – Bashkimi Evropian, Shtetet e Bashkuara, Franca, Gjermania dhe Italia – u prezantuan Kosovës dhe Serbisë draft-statutin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, i cili duhet ta zgjidhë çështjen e pozitës së komunitetit serb në Kosovë dhe t’i mbrojë të drejtat e tyre.
Në atë kohë, BE-ja tha se është një “model modern” për mbrojtjen e komuniteteve pakicë dhe dokumenti u pranua në parim nga kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq.
Por, kryeministri Kurti refuzoi ta bënte hapin e parë drejt krijimit të Asociacionit, përkatësisht ta dërgonte draft-statutin për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese, edhe pse bashkësia ndërkombëtare ia kërkoi gjatë gjithë vitit.
Herën e fundit, një thirrje të tillë e bëri ndihmësi i sekretarit amerikan të Shtetit për Evropën dhe Azinë, James O’Brien, gjatë qëndrimit të tij në Prishtinë më 21 tetor.
Radio Evropa e Lirë pyeti Qeverinë e Kosovës nëse është duke e konsideruar dërgimin e draft-statutit në Gjykatën Kushtetuese përpara zgjedhjeve të 9 shkurtit të vitit të ardhshëm, por nuk mori përgjigje.
Duke folur për Radion Evropa e Lirë, politologu serb, Ognjen Gogiq, thotë se nga Qeveria e Kurtit nuk mund të pritet ndonjë hap drejt krijimit të Asociacionit përpara zgjedhjeve, por as pas tyre, nëse ato i fiton partia e tij, Lëvizja Vetëvendosje.
Si argument për këtë, ai kujton se, në maj të këtij viti, Qeveria e Kurtit refuzoi ta dërgonte draft-statutin për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese, edhe pse një gjë e tillë ishte kusht për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës.
“Kosova, me vetëdije, zgjodhi të mbetet pa u anëtarësuar në Këshillin e Evropës. Nuk është reale që ai ta dërgojë draftin për shqyrtim tani kur nuk ka asgjë para vetes”, thotë Gogiq.
Franca dhe Gjermania kërkuan nga Kosova që të ndërmarrë hapa drejt formimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe, menjëherë pasi Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës miratoi në prill rekomandimin që Kosova të pranohej në këtë organizatë.
Kurti, megjithatë, e refuzoi një gjë të tillë, me arsyetimin se normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë diskutohet në Bruksel, e jo në Strasburg – ku e ka selinë Këshilli i Evropës.
A mund ta bindë Perëndimi Kurtin që ta formojë Asociacionin?
Muhaxhiri, profesor në Universitetin e Prishtinës, thotë se Kurti është i vetëdijshëm se nuk do të ketë marrëdhënie të mira me SHBA-në dhe BE-në, pa e trajtuar në mënyrë konstruktive këtë temë.
Sipas tij, ai nuk mund t’i humbasë pafundësisht mundësitë e rëndësishme për përparimin e Kosovës drejt integrimeve evropiane.
“Në këtë kontekst, obligimi kryesor i kryeministrit të ardhshëm të Kosovës do të jetë që të punojë në një plan të detajuar, të bazuar në realitet, në progres të madh ndërkombëtar të Kosovës dhe në shanse më të mëdha për pranim të përgjithshëm nga të gjithë aktorët. Gjithçka tjetër do të thotë vazhdim i status quo-së aktuale negative”, thotë Muhaxhiri.
Gogiq nga Beogradi kujton se Kurti vazhdimisht e kushtëzon formimin e Asociacionit me zbatimin e marrëveshjeve të tjera, që janë arritur në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, dhe thotë se ai do të ndërmerrte hapa konkretë vetëm nëse Serbia do ta pranonte njohjen e pavarësisë së Kosovës – de jure ose de facto.
“Autoritetet në Prishtinë e refuzojnë Asociacionin si të tillë, por janë të gatshme ta konsiderojnë atë në këmbim të ndonjë lloj njohjeje nga Serbia, të cilën Serbia nuk është e gatshme ta ofrojë”, thotë Gogiq.
Sa është i rëndësishëm Asociacioni për Perëndimin?
Gogiq beson se edhe pas zgjedhjeve parlamentare, Kosova do të vazhdojë t’i shmanget detyrimit për formimin e Asociacionit, sepse, siç thotë, shtetet perëndimore nuk janë të interesuara t’i vendosin Kosovës kushte më serioze për këtë çështje.
Sipas tij, vendet perëndimore e mbështesin formimin e Asociacionit, por jo me çdo kusht.
Megjithatë, shton se, në periudhën e fundit, ka interesim më të madh për të arritur një marrëveshje përfundimtare për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë dhe se Asociacioni është një shtyllë e pashmangshme e këtij procesi.
“Është e qartë se kryeministri Kurti nuk ka ende një zgjidhje kreative për të kapërcyer hendekun e madh midis refuzimit absolut të Asociacionit – derisa ka qenë në opozitë – dhe presionit të ashpër për pranimin e tij – tani që është në pushtet”, thotë Muhaxhiri.
Ambasadori i Britanisë së Madhe në Kosovë, Jonathan Hargreaves, tha në një intervistë për televizionin kosovar, Klan Kosova, më 22 tetor, se dërgimi i draft-statutit të Asociacionit për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese do të mundësonte përparimin e Kosovës drejt anëtarësimit në Këshill të Evropës.
Në fillim të tetorit, ambasadori gjerman në Kosovë, Jorn Rohde, tha se Kosovës nuk i kërkohet të marrë vendim përfundimtar për formimin e Asociacionit, por se për të siguruar mbështetje për anëtarësimin në Këshill të Evropës, i mjafton ta dërgojë draft-statutin në Gjykatën Kushtetuese për shqyrtim.
Drejtori i Zyrës për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, Petar Petkoviq, tha se një deklaratë e tillë e bën të pakuptimtë dialogun dhe marrëveshjet e arritura në Bruksel.
Zyrtarët e lartë në Serbi e përshkruajnë Asociacionin si “mekanizmin e vetëm për mbijetesën e popullit serb në Kosovë”.
Kosova dhe Serbia ranë dakord për formimin e tij në vitin 2013, ndërsa më 2015 u pajtuan për parimet mbi bazën e të cilave do të duhej të themelohej.
Gjykata Kushtetuese e Kosovës konstatoi po atë vit se këto parime nuk janë plotësisht në përputhje me ligjet e Kosovës, por se ato mund të harmonizohen.
Ndërkohë, vitin e kaluar, Kosova dhe Serbia e pranuan Marrëveshjen drejt normalizimit të marrëdhënieve, një nga pikat e së cilës kërkon që komunitetit serb në Kosovë t’i ofrohet një nivel i caktuar i vetëmenaxhimit, përkatësisht Asociacioni.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha se shteti do të blejë objekte të ambasadave në pesë shtete të ndryshme të botës.
Gjatë mbledhjes së Qeverisë së Kosovës, Kurti tha se ka nisur procesi i blerjes së objekteve të ambasadave të Kosovës në Itali, Turqi, Francë, Gjermani dhe Kanada.
“Dje përuruam objektin e ri të Konsullatës tonë në Strasburg, që tashmë është pronë e shtetit dhe shtëpi e përhershme e Republikë sonë”, tha Kurti.
“Pra, po vazhdojmë me blerjen e objekteve të ambasadave tona në shtetet kyçe për shërbimin tonë diplomatik, shtoi ai.
Deri më tani, përveç objektit të Konsullatës në Strasburg të Francës, Kosova ka blerë edhe objektet e ambasadave në Shtetet e Bashkuara, Mbretëri të Bashkuar, Kroaci dhe Senegal.
Kosova ka gjithsej 42 misione diplomatike në mbarë botën, përfshirë ambasada dhe konsullata. Këtu po ashtu përfshihet edhe Zyra Ndërlidhëse në Serbi dhe Zyra për Interesa Ekonomike në Greqi.
Sipas ueb-faqes të Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës, pavarësinë e Kosovës e njohin më shumë se 110 shtete, ndër të cilat shumica nga Bashkimi Evropian si dhe SHBA-ja.
Ambasadori amerikan, Jeffrey Hovenier në ceremoninë e 22 tetorit.
Drejtoresha e degës së Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) në Kosovë, Mary Eileen Devitt, ka thënë të martën se prej vitit 1999, kjo agjenci amerikane ka investuar më shumë se 1 miliard dollarë në zhvillimin e Kosovës.
Ajo i ka bërë këto deklarata në ceremoninë e shënimit të 25-vjetorit të ekzistencës së USAID-it në Kosovë, duke përmendur se USAID-i ka ndihmuar në rindërtimin e shumë institucioneve dhe infrastrukturës së shkatërruar gjatë luftës së fundit në Kosovë.
Sipas saj, në 25 vjetët e fundit, Kosova është bërë vend modern, dhe i cili duhet të qëndrojë konsistent me vlerat e veta, në ndërtimin e një shoqërie demokratike multietnike.
Ambasadori amerikan në Kosovë, Jeffrey Hovenier, ka thënë se vendi i tij është krenar për gjithçka që ka arritur Kosova në periudhën e pasluftës, edhe pse në vitin 1999 nuk kishte shumë optimizëm.
“Ne nuk kemi mundur, dhe nuk kemi dashur që populli i Kosovës të mbetet vetëm. USAID-i ishte një domosdoshmëri në atë kohë, për të ndihmuar popullin e Kosovës që të shërohet nga ngjarjet e luftës dhe të fillojë të shikojë drejt një të ardhmeje më të mirë dhe më të ndritshme”, ka thënë ai.
Megjithatë, ai e ka përmendur që krahas zhvillimit aktual, vendi ka nevojë për zhvillim të vazhdueshëm.
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, e ka nisur një video-mesazh, duke thënë se SHBA-ja ka investuar në ëndrrën e qytetarëve të Kosovës, në liri dhe përparim.
“Na u dha një dorë gjatë regjimit të [liderit serb, Sllobodan] Millosheviqit, një dorë ndihme nga SHBA-ja, me mesazhin ‘nuk do të jeni vetëm’. Tullë mbi tullë, shkollë më shkollë, projekt pas projekti, ju na ndihmuat të ndërtonim një të ardhme më të mirë”, ka thënë ajo.
Edhe ajo e ka përmendur nevojën që Kosova të vazhdojë rrugën drejt një të ardhmeje më të mirë.
“Nuk ia dalim dot vetëm, ne kemi nevojë për një mik dhe një partner, dhe SHBA-ja është ajo”.
Në 25 vjetët e fundit, programet e USAID-it janë fokusuar në luftën kundër korrupsionit, sundimin e ligjit dhe qeverisjen e mirë, luftën kundër dezinformimit dhe avokimin e mediave të pavarura, forcimin e shoqërisë civile dhe demokracisë, zhvillimin ekonomik dhe tërheqjen e investimeve të huaja.
Në gusht të këtij viti, presidentja Osmani e ka nënshkruar një grant me USAID-in, i cili ofron ndihmë shtesë për institucionet e Kosovës në vlerë prej 34.5 milionë dollarësh.
Ai grant është pjesë e marrëveshjes së arritur më parë në vlerë prej rreth 146 milionë dollarësh, që synon ofrimin e shërbimeve më të mira për qytetarët, rritjen e përgjegjësisë së institucioneve dhe menaxhimin më efikas.
Ambasadori Hovenier ka theksuar më herët se mbështetja e Qeverisë amerikane për popullin e Kosovës është më e fortë se kurrë, dhe se nuk do të ndalet përkundër disa mosmarrëveshjeve me Qeverinë e kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti.
Me mosmarrëveshje kryesisht u referohet hapave të ndërmarrë nga Qeveria që kanë ndikim në komunitetin serb në Kosovë, si heqja nga përdorimi e dinarit serb, shpronësimi në veri të Kosovës për ndërtimin e bazave policore, mbyllja e institucioneve paralele, që funksionojnë sipas sistemit serb, e tjera.
SHBA-ja ka paralajmëruar disa herë se lëvizjet e “pakoordinuara” të Qeverisë së Kurtit mund të ndikojnë negativisht në cilësinë e partneritetit mes dy vendeve. REL
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, është shprehur se nuk e konsideron zgjidhje përsëritjen e marrëveshjes për emigrantët mes Italisë dhe Shqipërisë në Ballkan, në mënyrë që të luftohet emigracioni i paligjshëm.
Në një intervistë për Euractiv, kryeministri i Kosovës pohon se kjo mund të ngrejë shqetësime për të drejtat e njeriut.
“Nëse qendra riatdhesimi të ngjashme me ato në Shqipëri mund të ndërtohen në vende të tjera të Ballkanit Perëndimor, si mund të sigurojmë që të respektohen të drejtat e individëve të burgosur? , tha ai, duke shtuar se qendra të tilla do të rëndojnë ndërgjegjen e qytetarëve të Ballkanit dhe atyre të Bashkimit Evropian.
Kurti pranon se nëse e dikton një situatë emergjente, mund të konsiderohet edhe pranim i përkohshëm i emigrantëve.
“Këtu po flasim për qenie njerëzore, të cilët duhet të trajtohen me kujdes”, u shpreh Kurti.
Artikulli kujton se si pas tërheqjes së SHBA-së nga Afganistani dhe rënies së Kabulit nga talebanët në gusht 2021, Kosova – si Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut – priti disa qindra afganë të evakuuar nga ushtria amerikane, duke i strehuar në bazat e NATO-s.
Presidentja e Komisionit Europian, Ursula von Der Leyen, pak ditë më parë la të kuptohej se e sheh si shembull suksesi marrëveshjen mes Shqipërisë dhe Italisë, madje në një letër dërguar krerëve të vendeve anëtare u bën thirrje për ta përdorur atë si model për zgjidhjen e krizave të shkaktuara nga fluksi i emigrantëve të paligjshëm.
Interesim të veçantë për marrëveshjen në shtator shfaqi edhe kryeministri britanik Keir Starmer, i cili gjatë takimit me homologen italiane, Giorgia Meloni, tha se marrëveshja që do të shqyrtojë disa nga kërkesat për azil të emigrantëve të shpëtuar në det duke u përpjekur të arrijnë në tokë italiane. ka marrë vëmendjen e Londrës zyrtare, e cila do të presë të shohë rezultatet e saj. bw
Komentet