Secili prej tyre shqyrtonte një “pikë bllokimi”, një teknologji thelbësore për ekonominë që Kina nuk mund ta prodhonte vetë duke e detyruar të mbështetej në importe të huaja.

Shtatë vjet më parë, kur lufta tregtare e SHBA-së me Kinën sapo kishte filluar, Ministria e Shkencës dhe Teknologjisë e Kinës bëri diçka të pazakontë. Gazeta e saj zyrtare, e cila zakonisht kufizohej me artikuj lavdërues për arritjet e Kinës, publikoi në tre muaj 35 artikuj që shpjegonin dobësitë e vendit.

Secili prej tyre shqyrtonte një “pikë bllokimi”, një teknologji thelbësore për ekonominë që Kina nuk mund ta prodhonte vetë duke e detyruar të mbështetej në importe të huaja. Seria, me titull “Çfarë po na mbyt?”, ishte një ushtrim i jashtëzakonshëm vetëkritike. Ajo shënoi gjithashtu një pikë kthese, e cila në atë kohë kaloi pothuajse pa u vënë re jashtë Pekinit.

Kina kishte kuptuar se lufta tregtare nuk kishte të bënte vetëm me tarifat doganore, por edhe me cenueshmërinë. Ajo katalogoi dobësitë e saj dhe më pas nisi të identifikonte ato të SHBA-së. Shtatë vjet më vonë, kjo largpamësi po jep frytet e saj. Donald Trump u takua me homologun kinez, Xi Jinping, në Korenë e Jugut, takimi i parë midis dy liderëve që prej rikthimit të Trump në Shtëpinë e Bardhë.

Takimi rezultoi në arritjen e një marrëveshjeje tregtare njëvjeçare. Deri në kohët e fundit, ky takim pritej të ishte i qetë, për të konfirmuar armëpushimin tarifor që është në fuqi që nga vera dhe për të hapur rrugën për një marrëveshje tregtare më ambicioze vitin e ardhshëm. Por, pak javë më parë, për habinë e Trump dhe të pothuajse të gjithëve, Kina shpalli kontrollet e saj më të ashpra të eksportit deri më sot, duke i dhënë vetes fuqinë për të ndërprerë zinxhirët e furnizimit amerikan.

Pasuan kërcënime të zemëruara kundërpërgjigjeje nga Trump dhe një lojë fajësimi e ashpër. A po përgjigjej Kina, siç pretendonin zyrtarët e saj, ndaj provokimeve amerikane? Apo po shkaktonte qëllimisht kaos në ekonominë globale, siç argumentonte administrata e Trump?

Në fakt, vetëbesimi i Kinës pasqyron një të vërtetë tronditëse: ajo po fiton luftën tregtare me SHBA-në. Ajo ka shpikur forma të reja presioni ekonomik, të frymëzuara nga metodat amerikane, por më efektive; po i dekurajon vendet e treta që të rreshtohen me Amerikën dhe po forcon pozitat e Xi në vend.

Por fitoret në luftërat tregtare rrallëherë janë të plota ose të përhershme. Kina duhet të tregojë kujdes që të mos e teprojë me përparësinë e saj, përndryshe sukseset mund t’i kthehen në dëm. Që nga vendosja e tarifave të para të vogla nga Trump në vitin 2018, zyrtarët kinezë kanë përsëritur të njëjtën thënie: “Nëse doni të luftoni, do t’ju luftojmë deri në fund. Nëse doni të bisedoni, dera jonë është gjithmonë e hapur”. Në praktikë, theksi i Kinës po zhvendoset qartësisht drejt luftës.

Në një situatë të vështirë

Bisedimet arritën vetëm deri diku: marrëveshja tregtare e negociuar gjatë presidencës së parë të Trump ishte e pamundur që në fillim. Për më tepër, SHBA-ja, si nën Trump, ashtu edhe nën Joe Biden, vendosi gjithnjë e më shumë kufizime mbi eksportet drejt Kinës. Pekini arriti në përfundimin, jo pa arsye, se Amerika nuk kishte ndër mend të bënte paqe. Ai gjithashtu beson se Trump ka më shumë gjasa të përgjigjet ndaj presionit sesa ndaj lëvdatave apo vetëpërmbajtjes.

Nëse lufta do të kishte të bënte vetëm me tarifat, Kina ndoshta do ta kishte humbur. SHBA eksportoi në Kinë mallra me vlerë 140 miliardë dollarë në vitin 2024; ndërsa Kina i dërgoi SHBA-së 440 miliardë dollarë mallra. Kjo i jep Amerikës tri herë më shumë objektiva për të goditur. Por Kina ka gjetur mënyra të tjera për të luftuar. Sistemi politik i Kinës u jep zyrtarëve të saj më shumë mundësi. Merrni për shembull sojën, që deri vonë ishte importi më i madh nga SHBA-ja.

Qeveria thuhet se ka urdhëruar blerësit kinezë të zhvendosin të gjitha blerjet drejt vendeve të tjera, kryesisht Brazilit dhe Argjentinës, duke lënë prodhimin amerikan të kalbet në fusha, një “akt armiqësor ekonomik”, siç e cilëson Trump. Hetimet antitrust ndaj korporatave të mëdha amerikane si Google, DuPont, Nvidia dhe Qualcomm janë shtuar gjatë vitit të fundit, paralelisht me rritjen e tensioneve.

Por arma më efektive e Kinës ka qenë imitimi i kontrolleve të eksportit të SHBA-së. Një shembull domethënës ndodhi në dhjetor, në ditët e fundit të presidencës së Biden. Vetëm 24 orë pasi Amerika shpalli kufizime të reja mbi eksportet e çipave kompjuterikë drejt Kinës, Pekini ndaloi eksportet drejt SHBA-së të galiumit, germaniumit dhe antimonit, të gjithë elemente të përdorura në prodhimin e pajisjeve të teknologjisë së lartë.

Nëse Trump do t’i kishte kushtuar vëmendje, ai do ta kishte parë këtë episod si paralajmërim. Në prill, pasi Trump shpalli tarifa të ashpra në “Ditën e Çlirimit”, Kina dhe SHBA-ja u përfshinë në një përplasje pothuajse komike me kundërmasa reciproke, që çuan të dy vendet të vendosnin tarifa mbi 100% mbi produktet e njëra-tjetrës. Ky përshkallëzim dominonte titujt e lajmeve.

Por më e rëndësishme në planin afatgjatë ishte vendimi i Kinës për të kufizuar eksportet e shtatë elementeve të rrallë dhe magneteve të lidhura me to, që përdoren në armë, makina dhe elektronikë. Eksportuesit kishin nevojë për licenca për të dërguar minerale të rralla jashtë vendit dhe blerësit amerikanë mbetën të përjashtuar.

“Ne thjesht nuk do të tolerojmë më që SHBA të na godasë, dhe besojmë se kemi aftësinë të kundërpërgjigjemi”, thotë Tu Xinquan nga Universiteti i Biznesit dhe Ekonomisë Ndërkombëtare në Pekin.

Kina kishte identifikuar një pikë bllokimi që shkaktonte probleme serioze në SHBA. Mineralet e rralla përdoren pothuajse në çdo produkt të teknologjisë së lartë. Megjithëse janë mjaft të zakonshme në aspektin gjeologjik, Kina dominon nxjerrjen dhe pothuajse ka një monopol në rafinimin e tyre.

Ndërsa rezervat jashtë Kinës po pakësoheshin, kompanitë paralajmëronin se fabrikat e tyre së shpejti do të detyroheshin të ndalonin prodhimin. SHBA-ja u tërhoq. Ajo ra dakord të ulte tarifat mbi mallrat kineze në 30% si pjesë e një armëpushimi 90-ditor, i cili më pas u zgjat. Kina uli tarifat e saj mbi mallrat amerikane në 10% dhe rifilloi eksportet e elementeve të rralla.

Javët e fundit kanë sjellë një tjetër valë armiqësish. Në fund të shtatorit, zyra amerikane e sanksioneve zgjeroi listën e zezë për të përfshirë filialet me shumicë të kompanive të ndaluara. Zyrtarët amerikanë thanë se thjesht po mbyllnin një boshllëk ligjor, por Kina e konsideroi këtë si një përshkallëzim të madh, pasi ndikonte mbi mijëra kompani. Amerika gjithashtu po avanconte me tarifat e reja ndaj anijeve të prodhuara në Kinë që përdorin portet amerikane, pavarësisht kundërshtimeve të Pekinit.

Më 9 tetor, Kina e çoi kontrollin e saj të eksportit në një nivel të ri, duke krijuar një regjim global licencimi për pothuajse të gjitha mineralet e rralla tokësore, si dhe për teknologjitë e prodhimit të tyre dhe për bateritë me jone litiumi. Nëse zbatohet në mënyrë të rreptë, Kina mund të diktojë pothuajse se cilat produkte të teknologjisë së lartë do të prodhohen jashtë kufijve të saj dhe nga kush. Sean Stein, nga Këshilli i Biznesit SHBA–Kinë, thotë se Kina në thelb po e “tall” Amerikën.

Kufizimet amerikane mbi eksportin e gjysmëpërçuesve ishin krijuar për ta ndaluar Kinën të prodhonte çipa më të vegjël se 14 nanometra. Kontrolli i ri kinez mbi elementet e rralla vendoste mbikëqyrje shtesë për eksportet e përdorura në prodhimin e këtyre çipave.

“Ata po dërgojnë mesazhin se ka ardhur koha për hakmarrje”, – thotë Stein. Ajo që e bën kontrollin e eksporteve kaq të fuqishëm për Kinën është pesha e saj industriale. Prodhimi i saj industrial, 35% e totalit global, është trefishi i atij të SHBA-së dhe më i madh se ai i tetë vendeve të tjera së bashku. Deri në fillim të viteve 2000, prodhuesit kinezë ishin më të varur nga materialet amerikane sesa kompanitë amerikane nga ato kineze.

Deri në vitin 2020, kjo marrëdhënie ishte përmbysur, madje më tepër: prodhuesit amerikanë janë tre herë më të varur nga inputet kineze sesa anasjelltas, sipas ekonomistit të tregtisë Richard Baldwin. SHBA tani kryeson vetëm në disa fusha kritike, ku më të rëndësishmet janë gjysmëpërçuesit e teknologjisë së lartë. Por Kina po derdh para në industrinë e çipave dhe po bën përparime, duke zbutur gradualisht efektin e kufizimeve amerikane. Sa u përket elementeve të rralla, situata është e kundërta: Amerika ka vetëm një minierë aktive dhe pothuajse asnjë kapacitet rafinimi.

Një partneritet prej 3 miliardë dollarësh me Australinë, i nënshkruar më 20 tetor, synon ta ndryshojë këtë, por ndërtimi i minierave dhe impianteve të reja të përpunimit mund të zgjasë deri në pesë vjet. Kina e sheh këtë “si një asimetri e përkohshme ndikimi në favorin e saj”, – thotë Feng Chucheng nga Hutong Research, një firmë kërkimore kineze.

Thënë hapur, kufizimet amerikane mbi çipat janë problem për Kinën, por kontrollet e saj mbi elementet e rralla rrezikojnë të paralizojnë SHBA-në. Një fuqi e tillë vjen me rreziqe. Është e lehtë të argumentohet se Kina mund ta ketë tepruar. Regjimet e saj të licencimit zbatohen në shkallë botërore, jo vetëm ndaj Amerikës.

Kjo ka shqetësuar vendet e treta. Deri në shtator, Kina kishte miratuar vetëm 19 nga 141 kërkesa europiane për licenca, me gjasë, një shtrëngim i qëllimshëm. Sekretari amerikan i Thesarit, Scott Bessent, flet për nevojën për të mobilizuar vende të tjera që të çlirohen nga ndikimi i Kinës. Kina po llogarit që administrata Trump nuk do të arrijë shumë përparim. Përpjekjet e saj për t’u koordinuar me Australinë, Kanadanë, Europën dhe Indinë duken hipokrite pas muajsh sulmesh tarifore ndaj tyre.

Një provë e hershme është mosmarrëveshja për kontrollin e Nexperia, një prodhues çipash me pronësi kineze dhe seli në Holandë. Qëllimi i Kinës, në fund të fundit, është të bëjë që vendet të kenë po aq frikë nga përplasja me të, sa kanë nga sfidimi i SHBA-së. Rregullimi i kësaj politike është i vështirë. Lëvizjet tepër agresive mund të nxisin një reagim të fortë ndërkombëtar, duke dëmtuar eksportuesit kinezë. Tashmë grupi i shtatë vendeve të pasura (G7) po punon për të krijuar alternativa ndaj Kinës për materialet kritike. Megjithatë, Pekini nuk ka arsye për t’u frikësuar.

Ende në vitin 2023, G7 ra dakord për një “plan me pesë pika” për të kufizuar dominimin e Kinës në elementet e rralla, por deri tani ka pak për të treguar. Disa nga vonesat e Kinës në dhënien e licencave lidhen me vështirësinë e ngritjes së një sistemi kaq të ndërlikuar nga e para. Por burokratët gjithashtu kanë kërkuar informacione për përdoruesit finalë.

Ata u kanë kërkuar disa blerësve të huaj të ngarkojnë foto të fabrikave të tyre, për shembull, për të provuar se nuk kanë lidhje me industrinë e mbrojtjes. Sistemi, nëse zbatohet sipas përshkrimit, do të ishte një shtesë e rëndë për rregullat e tregtisë botërore. Regjimi amerikan i kontrollit të eksporteve supozon se kompanitë janë të pafajshme derisa të provohet e kundërta. Në rastin e Kinës, çdo kompani duhet të provojë pafajësinë e saj.

“Nëse lexon kontrollin e Kinës fjalë për fjalë, ai është shumëfish më agresiv sesa çdo gjë që SHBA ka bërë ndonjëherë”, thotë Gerard DiPippo nga instituti kërkimor RAND Corporation. Edhe pse pas Samitit të Koresë së Jugut, Kina ra dakord për heqjen e kufizimeve në eksportet e metaleve të rralla, ajo tashmë ka dëshmuar se mund t’i shkaktojë dëme të mëdha ekonomisë amerikane.

Një element veçanërisht domethënës i kontrolleve të saj të reja të eksportit është përfshirja e baterive me jone litiumi, të cilat janë thelbësore si për automjetet elektrike, ashtu edhe për rrjetet energjetike. Nëse Kina dëshiron të përdorë fuqinë e saj industriale si armë, ajo mund të shkojë përtej elementeve të rralla.

Suksesi i Kinës në luftën tregtare po forcon gjithashtu autoritetin e Partisë Komuniste në vend. Vendimi i administratës Trump për ta goditur Kinën me tarifa u bazua, pjesërisht, në besimin se ekonomia e saj ishte në gjendje të rëndë dhe presioni i jashtëm do ta detyronte të kërkonte mëshirë. Vetëm këtë muaj, Bessent deklaroi se vendimi i Kinës për të vendosur kontrolle eksporti ishte “një shenjë e dobësisë së saj ekonomike”. Si ai, ashtu edhe Trump, kanë thënë se Kina ose është tashmë në një rënie ekonomike, ose mund të përfundojë në të tillë nëse nuk tërhiqet.

Ata gabohen. Ekonomia kineze, megjithëse e zhytur në krizën e pasurive të paluajtshme dhe përballë deflacionit, ka fusha me vitalitet. Ashtu si vetë SHBA, edhe ajo po përjeton një bum në Inteligjencën Artificiale, me shpenzime në rritje në çdo gjë që lidhet me IA. Një indeks i 300 kompanive më të mëdha kineze është rritur pothuajse me 20% këtë vit, një kontrast i fortë me fillimin e luftës tregtare në 2018.

Sigurisht, ekonomia nuk përkufizohet vetëm nga bursa, por performanca e saj kundërshton narrativën e një recesioni të thellë. Më thelbësore është mënyra se si lufta tregtare ka përforcuar obsesionin e Xi për të mbrojtur Kinën dhe për të forcuar ofensivën e saj ndaj Amerikës.

“Në vend që të vrapojë drejt bisedimeve, tani Xi është ai që po lëviz dhe Shtetet e Bashkuara po përpiqen të mbajnë hapin”, – thotë Jon Czin nga Instituti Brookings. “Nuk duket sikur Trump është ai që e kontrollon situatën tani dhe kjo është ajo që dëshiron Kina. Xi po drejton dinamikën”.

Një kritikë e zakonshme ndaj Xi është se qeverisja e tij ka qenë e dëmshme për ekonominë. Bizneset private janë ankuar për qasjen e tij shtetërore dhe janë prekur nga goditjet në sektorin financiar, të pasurive të paluajtshme dhe teknologjisë. Por sfidimi i Amerikës dhe i “ngacmimeve” të saj ekonomike duket se është jashtëzakonisht popullor, gjykuar nga rritja e postimeve patriotike dhe videove të shkurtra në rrjetet sociale.

Ren Yi, një bloger proqeveritar me audiencë të madhe, e përmblodhi këtë frymë në një artikull shumë të lexuar dhe shpërndarë në rrjetet sociale.

“Vëzhguesit me sy të mprehtë e dinë se Amerika i ka luajtur tashmë pothuajse të gjitha letrat e saj dhe pret t’i hedhë me padurim të gjitha në tavolinë”, shkroi ai. “Por Kina sapo ka filluar të luajë dhe ende ngurron t’i tregojë letrat e saj”.

Çfarë mund të përfaqësojë fitorja për Kinën? Ajo duhet të veprojë me kujdes.

Kina ka ende dobësi: Amerika mund të ndalojë dërgesat e motorëve të avionëve ose, siç ka lënë të kuptohet Trump, të kufizojë eksportin e softuerëve të avancuar që Kina ka nevojë për projektimin e gjysmëpërçuesve.

Më shqetësuese për Kinën, ajo nuk ka asnjë përgjigje ndaj fuqisë së SHBA-së mbi financat globale. Amerika mund të ndërpresë rëndë tregtinë dhe investimet ndërkombëtare të Kinës duke ndaluar bankat e mëdha kineze të tregtojnë në dollarë. Suksesi do të vijë nga tregimi i vendosmërisë pa e poshtëruar Trump.

Në prag të takimit në Korenë e Jugut, këshilltarët kinezë sinjalizuan se nuk ishin me nxitim për të nënshkruar një marrëveshje tregtare. Në vend të kësaj, ata dëshironin rikthimin e një dialogu më të qetë mes dy superfuqive. Pavarësisht marrëveshjes së arritur, tarifat nuk do të zhduken, por të paktën nuk pritet të rriten më tej, një garanci që do të mirëpritej nga bizneset në të dyja anët. Të dyja qeveritë mund të bien gjithashtu dakord të zbusin kontrollet e tyre të eksportit. Si gjest mirëbesimi, Kina do të rifillonte blerjet e sojës, një hap që Trump e dëshiron dhe që Kina mund ta bëjë lehtësisht. Kërcënimet, kundërkërcënimet dhe përshkallëzimet e vitit të kaluar kanë marrë fund, të paktën përkohësisht.

Faza e re e luftës tregtare SHBA–Kinë

Një armëpushim i zgjatur do t’u jepte të dy vendeve kohë për t’u përgatitur për fazën e ardhshme të luftës së tyre tregtare, e cila në fund do të rikthehet. Zyrtarët amerikanë tani e kanë një vlerësim më të qartë të cenueshmërive të tyre, që përfshijnë bateritë, përbërësit farmaceutikë dhe më shumë.

Zvogëlimi i tyre do të kërkojë vite dhe fonde të mëdha. Doshi flet për nevojën e një “shkalle aleate”: nëse Amerika bashkëpunon me vende të tjera, nga G7 deri tek India, mund të kapërcejë lehtësisht fuqinë industriale të Kinës. Por kjo kërkon që Shtëpia e Bardhë të jetë e përkushtuar ndaj bashkëpunimit me aleatët, diçka që nuk është ndër pikat e forta të Trump.

Edhe Kina ka një rrugë të gjatë përpara. Përveç përpjekjeve për të zotëruar gjysmëpërçuesit, ajo po garon për epërsi në Inteligjencën Artificiale. Për më tepër, do t’i duhet të përballet me dy sfida të krijuara vetë. E para është e brendshme. Shtytja për vetëmjaftueshmëri kërkon investime të mëdha kapitale, të cilat kanë zhvendosur burime nga konsumi.

Lufta tregtare e ka përkeqësuar këtë gjendje. Ndërtimi i kapaciteteve shtesë, subvencionimi i fabrikave të çipave, krijimi i rezervave të materialeve kritike, të gjitha këto kushtojnë para që mund të ishin përdorur për të rritur pensionet ose për të përmirësuar kujdesin shëndetësor. Në një moment, Xi mund të detyrohet të zgjedhë midis përparësisë për vetëmjaftueshmëri dhe nxitjes së konsumit për të stabilizuar rritjen. Lufta tregtare mund të fitohet, por nuk është e lirë.

Sfida e dytë ka të bëjë me marrëdhëniet ndërkombëtare. Shtatë vjet më parë, Kina kishte frikë se do të shtyhej në qoshe nga SHBA-ja. Sot ajo përballet me një problem të ndryshëm: si të përdorë ndikimin e saj të ri pa bërë që vendet e tjera të ndihen të kërcënuara dhe të kërkojnë strehë tek Amerika. Që Kina po përballet me këtë dilemë, dhe jo më me frikën e një sulmi tregtar amerikan, tregon sa shumë është zhvendosur ekuilibri. Por vetëbesimi i tepruar bart rreziqet e veta./Monitor.al

Revista prestigjioze Forbes ka publikuar listën e saj vjetore të 100 grave më të fuqishme në botë për vitin 2025, duke vënë në qendër figura nga politika, biznesi, teknologjia, kultura dhe media që ndikojnë drejtpërdrejt në formësimin e pushtetit global. Renditja e këtij viti përfshin dy emra të shquar nga Nigeria, Drejtoreshën e Përgjithshme të Organizatës Botërore të Tregtisë, Ngozi Okonjo-Iweala, dhe themeluesen dhe CEO-n e EbonyLife Media, Mo Abudu. Ato renditen përkrah figurave kryesore të skenës ndërkombëtare, mes të cilave Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e cila mban vendin e parë në listë.

Në renditje përfshihen gjithashtu Presidentja e Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde, kryeministrja e parë femër e Japonisë, Sanae Takaichi, si edhe Presidentja e Namibisë, Netubo Ndi-Ndaitwa. Për herë të parë në listë hyn edhe Kim Kardashian, bashkëthemeluese e markës Skims, e cila në vitin 2025 arriti një vlerësim prej 5 miliardë dollarësh për kompaninë e saj dhe forcoi praninë globale përmes bashkëpunimit NikeSkims. Në listë gjendet edhe Taylor Swift, e cila u bë miliardere në tetor 2023, duke u bërë muzikantja e parë që arrin këtë status vetëm falë të ardhurave nga muzika dhe koncertet live.

Si u përpilua renditja

Sipas Forbes, përzgjedhja e grave u bazua në katër kritere kryesore: fuqia ekonomike, prania në median publike, ndikimi shoqëror dhe institucional, si edhe gjerësia e ndikimit. Vlerësimi përfshiu gjashtë fusha: biznesin, teknologjinë, financat, median dhe kulturën, politikën dhe filantropinë. Së bashku, 100 gratë e listës menaxhojnë më shumë se 4.9 trilionë dollarë të ardhura, punësojnë mbi 9.3 milionë njerëz dhe ushtrojnë ndikim në vende që përbëjnë më shumë se gjysmën e Prodhimit të Brendshëm Bruto global.

Pesë gra afrikane janë përfshirë në renditjen e vitit 2025. Mes tyre është CEO e FirstRand Group, Mary Vilakazi, e cila drejton një nga grupet më të mëdha bankare të kontinentit, si dhe Presidentja e Namibisë, Netubo Ndi-Ndaitwa, e para grua në krye të shtetit në këtë vend. Lista përfshin gjithashtu CEO-n e Bidvest, Bhumi Madisa, e cila drejton një grup me rreth 130 mijë punonjës.

Ngozi Okonjo-Iweala mban një vend të veçantë në histori si gruaja dhe afrikania e parë e emëruar Drejtoreshë e Përgjithshme e Organizatës Botërore të Tregtisë, ndërsa Mo Abudu vlerësohet si një nga figurat më të fuqishme në median globale, falë partneriteteve strategjike me Netflix, Sony Pictures Television dhe AMC Networks.

Lista e Forbes për vitin 2025 kryesohet nga Ursula von der Leyen, e ndjekur nga Christine Lagarde dhe Sanae Takaichi. Në dhjetëshen e parë renditen gjithashtu Kryeministrja italiane Giorgia Meloni, Presidentja e Meksikës Claudia Sheinbaum, si dhe drejtues të mëdhenj të biznesit global, përfshirë CEO-n e General Motors Mary Barra, CEO-n dhe kryetaren e Citi Jane Fraser, CEO-n e Fidelity Investments Abigail Johnson dhe CEO-n e AMD Lisa Su.

Forbes thekson se në epokën e sotme, pushteti nuk kufizohet vetëm në një titull apo industri të caktuar, por shprehet përmes aftësisë për të ndikuar në politika, tregje, zhvillime teknologjike dhe trende kulturore në shkallë globale. bw

Liderja e opozitës venezueliane, María Corina Machado, e fshehur prej muajsh, i ka thënë BBC-së se është plotësisht e vetëdijshme për “rreziqet” që po merr duke udhëtuar drejt Norvegjisë për të marrë Çmimin Nobel të Paqes.

Machado u shfaq në Oslo në orët e para të mëngjesit, duke përshëndetur nga ballkoni i një hoteli. Ishte dalja e saj e parë publike që nga janari. Udhëtimi i saj sekret u bë pavarësisht një ndalimi zyrtar të udhëtimit dhe kërcënimeve të qeverisë së Venezuelës për ta shpallur “të arratisur”.

Në një moment emocionues, 58-vjeçarja iu përgjigj qindra mbështetësve që ishin mbledhur jashtë hotelit në kryeqytetin norvegjez, duke u dhuruar puthje e duke kënduar së bashku me ta. Më pas ajo doli jashtë dhe i përshëndeti nga afër, madje duke kapërcyer edhe barrieren e sigurisë për t’u afruar me turmën.

“Maria! Maria!” brohorisnin mbështetësit, duke ngritur telefonat për të regjistruar momentin historik.

Më herët gjatë ditës, vajza e saj, Ana Corina Sosa, pranoi Çmimin Nobel të Paqes në emrin e së ëmës. Instituti Nobel e nderoi Machado-n për “luftën e saj për një tranzicion të drejtë dhe paqësor nga diktatura drejt demokracisë” në Venezuelë.

Deri të mërkurën në mbrëmje, Machado, nënë e tre fëmijëve, nuk i kishte parë fëmijët për rreth dy vjet, pasi i kishte larguar nga vendi për sigurinë e tyre. Në intervistën për BBC pas daljes së saj në ballkon, ajo tha se kishte humbur diplomimet e tyre, si edhe dasmën e vajzës dhe të njërit prej djemve. Panorama

Sot është Dita Ndërkombëtare e Maleve.

Kombet e Bashkuara, zgjodhën akullnajat për të qenë kryefjala e kësaj dite për vitin 2025, duke theksuar rëndësinë e ruajtjes së akullnajave për bujqësinë, sigurinë e ujit dhe jetesën e komuniteteve malore të cenueshme.

Akullnajat, rezervat e mëdha të akullit dhe borës, janë shumë më tepër se peizazhe të ngrira. Ato janë një burim thelbësor i jetës rreth maleve si dhe linja shpëtimi për ekosistemet dhe komunitetet.

Por akullnajat po kalojnë transformime të shpejta dhe alarmante, me pasoja të thella për të gjithë ne, duke qenë se ato mbajnë rreth 70% të ujit të ëmbël të botës.

Dita Ndërkombëtare e Maleve, me temën “Akullnajat kanë rëndësi për ujin, ushqimin dhe jetesë në male dhe përtej”, thekson rolin kritik që luajnë rajonet malore si burim kryesor i ujërave të ëmbla globale dhe bën thirrje për masa të menjëhershme për të shmangur zhdukjen e akullnajave.

Shkrirja e tyre e përshpejtuar përfaqëson jo vetëm një krizë mjedisore, por edhe humanitare, duke kërcënuar bujqësinë, energjinë e pastër, sigurinë e ujit dhe jetët e miliarda njerëzve. Tërheqja e akullnajave, e nxitur nga rritja e temperaturave globale, është një tregues i fortë i krizës klimatike. Shkrirja e akullnajave dhe shkrirja e ngricave të përhershme shtojnë rreziqe të tilla si përmbytjet, përmbytjet nga shpërthimi i liqeneve të akullnajave, rrëshqitjet e dheut ose erozioni dhe sedimenti i shtuar, duke rrezikuar popullatat dhe infrastrukturën.

Në 5 vitet e fundit u regjistrua tërheqja më e shpejtë e akullnajave në histori. Rreth 600 akullnaja tashmë janë zhdukur dhe shumë të tjera do të zhduken nëse temperaturat vazhdojnë të rriten. bw

Keto ditë po qarkullon një video që pasqyron veprimtarinë dhe fundin tragjik të njërës prej gazetareve më të njohura arabe.

Ajo quhej Luna al Shibl, siriane me kombësi dhe gazetare e dikurshme e Al Jazira-s.

Pas kësaj Shtëpie të njohur të informacionit, ajo kthehet në Siri dhe punon për televizionin kombëtar.

Më vonë, bëhet këshilltare speciale e kryetarit sirian Bashar al Asad dhe me ndikim shumë të madh politik në vend.

Pas dështimesh të mëdha në përballje me Izraelin, Bashar, Al Asad informohet nga shërbimet iraniane, se këshilltarja e tij në fakt është agjente e Mosadit, prandaj, me 5 korrik 2024, në moshën e saj 49 vjeçare, ajo vdes në një aksident të kurdisur komunkacioni.

Njëkohësisht me aksidentin arrestohet edhe i vëllai i saj, gjeneral i ushtrisë siriane.

Burime të ndryshme të informacionit disa aksione spektakolare të Mosadit, siç ishte likuidimi i krerëve të shërbimeve sekrete iraniane dhe të satelitëve të tyre arabë, ia atribuojnë Luna Al Shibl.

Pa dashur të bëj çfarëdo analogjie, për dallim nga Luna e famshme, në mediet shqiptare ka përplotë argatë të dreqit që, siç thoshte një Shoq i Moçëm, Aga Shyqë, me u kokorizë, kokorizen te na e besa edhe na glacojnë n’shpi publikisht, por voenë e bëjnë tjetërkund dhe për tjetërkënd.

VOAL – Figura e Marisë, për shekuj me radhë në qendër të përkushtimit popullor dhe reflektimit teologjik, po përjeton një fazë të re dhe stimuluese të rimendimit, veçanërisht falë kontributit të mendimit feminist. Shtojca e Osservatore Romano “Donne Chiesa Mondo” kohët e fundit paraqiti një artikull nga teologia Marinella Perroni që hedh dritë mbi këtë perspektivë të re, duke theksuar se si teologët bashkëkohorë po e riinterpretojnë Nënën e Jezusit me një perspektivë kritike dhe inovative, duke e çliruar atë nga stereotipet dhe idealizimet.

Për një kohë shumë të gjatë, narrativa që rrethon Marinë është luhatur midis lartësimit dhe modelimit shembullor, kategori që, megjithëse me qëllime të mira, shpesh e kanë distancuar figurën e saj nga realiteti historik dhe njerëzor. Siç thekson Perroni, “historia e përkushtimit të Marisë na tregon se të flasësh për Nënën e Jezusit është shumë më pak e thjeshtë nga sa mund të mendohet, sepse është e lehtë të ngatërrosh fronin e Urtësisë me vetë Urtësinë”. Ky konfuzion ka çuar në një largim nga teksti biblik dhe në forma të përkushtimit që nuk janë gjithmonë në përputhje me traditën teologjike të krishterë.

Megjithatë, angazhimi me mendimin feminist dhe ekumenizmin ka hapur shtigje të reja. Në dekadat e fundit, dialogu me teologët protestantë ka nxjerrë në pah rëndësinë e një kthimi te Shkrimet e Shenjta dhe një ripërcaktimi kritik të Mariologjisë. Në këtë kontekst, interesi për reflektim cilësor mariologjik, i cili nuk i sheh gratë thjesht si “marrës të devotshëm”, po fiton gjithnjë e më shumë terren.

Dy figura të shquara në këtë peizazh janë Linda Pocher dhe Teresa Forcades, botimet e fundit të të cilave mbi Marinë po gjenerojnë debat të gjallë. Të dyja rrjedhin nga direktiva vendimtare e Koncilit të Dytë të Vatikanit, i cili zgjodhi të mos i kushtojë një dokument të veçantë Marisë, por ta fusë atë në kapitullin e fundit të Kushtetutës Dogmatike mbi Kishën, Lumen Gentium. Kjo zgjedhje kishte për qëllim të riafirmonte se “vetëm Ati dhe Biri janë protagonistët e misterit të Mishërimit” dhe se roli i Marisë në jetën e bashkësisë kishtare është kryesisht simbolik në lidhje me vetë Kishën.

Megjithatë, rrugët e dy teologëve ndryshojnë. Linda Pocher, me veprën e saj Maria e Nazaretit. Një Biografi Teologjike (Edb), e fton lexuesin të ndjekë “peregrinatio fidei” të Marisë, një pelegrinazh besimi që e çliron atë nga “qëndrueshmëria e paarritshme” në të cilën ishte e burgosur. Për Pocher, historia e Marisë është një “biografi teologjike”, një rrëfim që respekton “një karakteristikë themelore të rrëfimit biblik”, i cili “ndërsa rrëfen ngjarjet e një Zoti të vetëm dhe Birit të tij të Vetëmlindur, në fakt është i copëtuar në një mori historish”.

Teresa Forcades, në librin e saj Queer Mary: The Future of Christian Experience (Castelvecchi), pohon se për të, reflektimi mbi Marinë do të thoshte rindërtimi i biografisë së saj teologjike. Murgesha benediktine katalane, mjeke dhe teologe feministe, propozon një rilexim të katër dogmave të Marisë, duke e identifikuar teologjinë e Marisë si “një udhëkryq, i cili është bërë i pashmangshëm në shekullin e njëzet e një për rikuperimin e tipareve autentike të përvojës së krishterë”. Forcades madje sugjeron që Maria mund të na ndihmojë “të shkojmë më thellë në njerëzimin tonë të plotë dhe të zbulojmë një thirrje për queerness që nuk përjashton askënd”.

Këto qasje të reja kujtojnë thënien e lashtë “De Maria, nunquam satis” (Askush nuk mund të thotë kurrë mjaftueshëm për Marinë), e cila shpesh ka legjitimuar shekuj përkushtimi të tepruar. Megjithatë, sot po shtohen zëra të rinj, ato të teologëve katolikë që angazhohen pa frikë me mendimin feminist, duke pasuruar kuptimin tonë për Marinë dhe duke hapur perspektiva të reja për besimin bashkëkohor të krishterë. ANS/RSI