Kuvendi Popullor i Republikës Sërpska (RS) miratoi të premten mbrëma një vendim antikushtetues për mbajtjen e një referendumi, në të cilin qytetarët e këtij entiteti do të duhet të shprehen mbi aktgjykimin e Gjykatës së Bosnjë e Hercegovinës kundër Millorad Dodikut dhe vendimin e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ) të Bosnje e Hercegovinës me të cilin atij iu hoq mandati i presidentit të RS-së.

Referendumi do të mbahet, sipas vendimit të miratuar, më 25 tetor të këtij viti.

Vendimi për referendumin nuk është në përputhje me Kushtetutën e Bosnjë e Hercegovinës, e cila nuk parashikon mundësinë që entitetet të shpallin në mënyrë të pavarur referendume mbi vendimet e institucioneve shtetërore.

Pyetja e referendumit, e cila u lexua në seancë nga shefi i Grupit Parlamentar të SNSD-së, Sërxhan Mazalica, është:

“A i pranoni vendimet e të huajit të pa zgjedhur Christian Schmidt [përfaqësues i lartë ndërkombëtar në Bosnje] dhe aktgjykimet e Gjykatës antikushtetuese të Bosnje e Hercegovinës të shqiptuara kundër presidentit të RS-së, si dhe vendimin e KQZ-së për heqjen e mandatit presidentit të RS-së, Millorad Dodik?”

Për vendimin votuan 50 nga 65 deputetët e pranishëm, ndërsa pjesa tjetër prej 15 deputetësh, që morën pjesë në votim, nuk votuan as për, as kundër.

Autoritetet e RS-së nuk e njohin përfaqësuesin e Lartë në Bosnje, Christian Schmidt, dhe ia kontestojnë legjitimitetin, duke pretenduar se emërimi i tij nuk është konfirmuar nga Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara.

Koalicioni qeverisës në RS më herët kishte propozuar që referendumi të mbahej më 18 ose 25 tetor, por data u përcaktua vetëm gjatë vetë seancës, kur u precizua edhe pyetja e referendumit.

Vendimin për referendumin e shoqëroi edhe miratimi i ndryshimeve, me procedurë të përshpejtuar, në Ligjin për referendumin dhe nismën qytetare, të cilat do t’i mundësojnë Kuvendit të RS-së të formojë komisione të veçanta për referendumet.

Gjykata e Bosnje e Hercegovinë në fillim të gushtit shpalli një vendim të formës së prerë me të cilin Millorad Dodik u dënua me një vit burg, si dhe ndaj tij u shqiptua një ndalim prej gjashtëvjetësh i ushtrimit të funksioneve publike. Dënimi me burg u shlye me një pagesë monetare, ndërsa KQZ e Bosnjës, duke vepruar sipas aktgjykimit, ia hoqi Dodikut mandatin e presidentit të RS-së.

Që nga 18 gushti, Dodik zyrtarisht nuk është më president i RS-së, ndërsa KQZ e Bosnje është e detyruar që brenda 90 ditësh të shpallë zgjedhje të parakohshme për presidentin e entitetit serb në Bosnje e Hercegovinë.

Miratohen edhe konkluzione me të cilat “hidhet poshtë” aktgjykimi ndaj Dodikut

Përveç vendimit për referendumin, deputetët e koalicionit qeverisës të udhëhequr nga SNSD miratuan edhe një sërë konkluzionesh me të cilat Kuvendi i RS-së “hedh poshtë” aktgjykimin e Gjykatës së Bosnjës dhe vendimin e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, me të cilat i përfundoi mandati i Dodikut në funksionin e presidentit të Republikës Sërpska.

Në konkluzione thuhet se Kuvendi Popullor kundërshton mbajtjen e zgjedhjeve të parakohshme, se “Dodik ftohet të vazhdojë ushtrimin e funksionit të presidentit të RS-së”, si dhe u kërkohet të gjitha institucioneve të entitetit të mos ndërmarrin aktivitete lidhur me shpalljen e zgjedhjeve.

Njëri nga përfundimet paralajmëron se “bashkëpunimi eventual me KQZ-në e Bosnje në lidhje me këtë çështje do të përbënte kryerje të veprës penale të mosrespektimit të vendimeve të institucioneve ose organeve të RS-së, të parashikuar në Kodin Penal të RS”.

Gjithashtu, u miratua edhe një përfundim sipas të cilit Kolegji i Kuvendit të RS duhet të përgatisë një draft-rezolutë mbi vetëvendosjen e popullit serb dhe të Republikës Sërpska, ndonëse Kushtetuta e Bosnje e Hercegovinës nuk parashikon të drejtën e entiteteve për vetëvendosje.

Opozita paralajmëron për veprim ‘antikushtetues’ dhe për rrezikun e radikalizimit

Deputetët opozitarë gjatë debatit theksuan se Kuvendi i entitetit nuk ka kompetenca të shprehet për vendimet e gjykatave.

Zagorka Grahovac, deputete e partisë Për Drejtësi dhe Rend, deklaroi se Kuvendi “mund të shprehë një qëndrim politik, por jo të vendosë për aktgjykimet gjyqësore”.

“Kuvendi i entitetit nuk mund të ndalojë ekzekutimin e vendimeve gjyqësore. Kjo i takon pushtetit gjyqësor, i cili është i ndarë nga ai legjislativ dhe ekzekutiv”, theksoi Grahovac.

Ajo paralajmëroi se miratimi i konkluzioneve për mosmbajtjen e zgjedhjeve të parakohshme do të nënkuptonte “hyrje në një vepër të re penale – pengimin e mbajtjes së zgjedhjeve”.

Nedelko Glamoçak nga Partia Demokratike Serbe (SDS) vlerësoi se nën petkun e mbrojtjes së RS-së po zhvillohet një politikë që rrezikon si institucionet, ashtu edhe qytetarët.

“Koha do të tregojë se e gjithë kjo është hyrje në një fushatë parazgjedhore. Por, kjo strategji është shumë e rrezikshme për Republikën Sërpska. Ne nuk mund të shkojmë kundër tërë botës”, tha Glamoçak.

Ai tha se SDS-ja “nuk do të ndjekë koalicionin qeverisës në aventura” dhe bëri thirrje për unitet rreth RS-së, e jo rreth individëve dhe aktgjykimeve të tyre.

Ramiz Sallkiç, deputet i pavarur në Kuvendin e RS-së, theksoi se debati mbi aktgjykimin ndaj Dodikut nënkupton hyrje në një fazë të re të shkeljes së Kushtetutës së Bosnjës.

“Imagjinoni sikur çdo parlament lokal të vendoste nëse do ta njohë apo jo një aktgjykim. Kjo të çon në një spiralë veprash penale. Aktgjykimi është i formës së prerë dhe duhet të shkohet në zgjedhje të parakohshme”, tha ai.

Ai bëri thirrje që Kuvendi të miratojë një përfundim me të cilin do t’i kërkohej KQZ-së që sa më shpejt të caktojë datën e zgjedhjeve për presidentin e RS.

Dorëheqja e Vishkoviqit dhe mandati teknik i Qeverisë

Në të njëjtën seancë, deputetët pranuan dorëheqjen e Radovan Vishkoviqit nga funksioni i kryeministrit të RS-së, me ç’rast Qeveria e entitetit kaloi në mandat teknik.

Sipas procedurave të parashikuara, presidenti i RS-së është ai që brenda rreth dhjetë ditësh duhet të propozojë mandatarin për kryeministër të ri të entitetit.

Meqenëse Dodikut i është hequr mandati, ndërsa Kushtetuta e Bosnjës dhe ajo e RS-së nuk e përcaktojnë se kush ushtron funksionin e presidentit të RS-së në rast të shkarkimit të tij, aktualisht nuk ka kush të propozojë kryeministrin e ri.

Megjithatë, Dodik vazhdon të paraqitet si president i RS-së, dhe ashtu u prezantua gjatë seancës edhe nga Nenad Stevandiq, kryetari i Parlamentit të entitetit.

Dodikut, të cilit i janë hequr kompetencat, iu mundësua edhe t’u drejtohej deputetëve në funksionin e presidentit të entitetit, megjithëse, formalisht, nuk e ka më atë post.