Ndërsa Kosova po përgatitet të festojë 15 vjetorin e shpalljes së pavarësisë nga Serbia, me një seri aktivitetesh që do të zgjasin disa javë, vendi ende ndeshet me sfida serioze në negociatat me Serbinë dhe lidhjet me fuqitë perëndimore. Por përpjekjet për pajtim me Serbinë, janë në qendër të këtyre sfidave, në një kohë kur Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara bëjnë presion për një normalizim më të shpejtë të lidhjeve të dy ish-armiqve. Përpjekjet janë shtuar nga frika e një konflikti tjetër të padëshiruar në Ballkan, dikur vatër krizash.

Kosova duhet të punojë shumë për të vendosur sundimin e ligjit dhe për të luftuar papunësinë, probleme këto të rritura edhe më shumë nga kriza globale pas agresionit të Rusisë në Ukrainë. Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti megjithatë beson se vendi ka shënuar përparim.

“Ne kemi përparuar. Kemi pasur stabilitet institucional, veçanërisht në këto dy vite. Ne po luftojmë krimin dhe korrupsionin. Ne po aplikojmë për anëtarësim në Këshillin e Evropës për anëtarësim në BE. Gjithashtu, ne duam t’i bashkohemi Partneritetit për Paqe të NATO-s. Në këtë pranverë do të marrim pjesë në manovrat ushtarake ‘Defender Europe 23” me 1365 ushtarë duke u futur kështu në mesin e vendeve të pakta mikpritëse të këtyre stërvitjeje me NATO-n. Pra Kosova është shpresëdhënëse dhe optimiste”, thotë kryeministri Albin Kurti.

Normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë ka marrë së fundi pothuajse tërë vëmendjen.

Të dërguarit e SHBA-së dhe BE-së kanë vizituar vazhdimisht Prishtinën dhe Beogradin në muajt e fundit për t’i inkurajuar të pranojnë një propozim të ri për normalizimin e marrëdhënieve dhe për të forcuar mundësitë e tyre për anëtarësim në BE.

Një dialog Kosovë-Serbi i ndërmjetësuar nga BE-ja ka vazhduar që nga viti 2011, por pak nga 33 marrëveshjet e nënshkruara janë zbatuar.

“Mendoj se po i afrohemi një marrëveshjeje me Serbinë, por nuk jam e sigurt se do të përfundojë brenda këtij viti. Për shkak të mosmarrëveshjeve të mëdha mes udhëheqësve të të dyja vendeve nuk besoj se do të zgjidhet së shpejti”, thotë Adea Kondoroli, banore e Prishtinës.

Detajet e propozimit nuk janë bërë ende publike, por ambasadori amerikan në Prishtinë, Jeffrey M. Hovenier, tha se propozimi “është një hap i përkohshëm, që … do të rregullonte marrëdhëniet në mënyra shumë domethënëse dhe do të ishte me përfitim të madh si për Kosovën dhe për Serbinë.”

Uashingtoni ka rritur presionin ndaj Prishtinës për të zbatuar një marrëveshje të vitit 2013 për themelimin e Asociacionit të Komunave me shumicë Serbe në veriun e Kosovës, i cili do të koordinonte punën në arsim, kujdes shëndetësor dhe zhvillimin ekonomik në nivel lokal.

Në vitin 2015, Gjykata Kushtetuese e Kosovës shpalli një pjesë të planit jokushtetues pasi nuk përfshinte etni të tjera dhe mund të përfshinte edhe kompetenca ekzekutive.

“Është momenti i duhur për një marrëveshje, kur ke parasysh angazhimin e bashkësisë ndërkombëtare, veçanërisht këmbënguljen më të madhe të Amerikës për një marrëveshje përfundimtare. Por kur shohim qasjen negative të Serbisë, jam pak skeptik se do të kemi një marrëveshje të përgjithshme”, thotë Valon Alia, banor i Prishtinës.

Kosova është e shqetësuar se themelimi i Asociacionit përfundimisht do të minojë shtetësinë si rezultat i ndikimit të Beogradit dhe do të bëhet e ngjashme me Republikën Serbe të Bosnjes.

Kosova është njohur nga 117 vende, duke përfshirë SHBA-në dhe shumicën e fuqive perëndimore dhe i është bashkuar rreth 200 organizatave ndërkombëtare.

Por ajo nuk është njohur nga pesë vende anëtare të BE-së.

Serbia, e cila e konsideron Kosovën si djepin e qytetërimit të saj, ende e sheh Kosovën si pjesë të territorit të saj, të mbështetur nga Rusia dhe Kina.

“Nëse i normalizojmë marrëdhëniet me Serbinë këtë vit, kjo do të jetë një gjë e madhe, jo vetëm për Kosovën, por do të thoja veçanërisht për Serbinë”, vlerëson kryeministri Kurti.

Kosova shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, nëntë vjet pas bombardimeve 78-ditore të NATO-s në vitin 1999, që i dhanë fund shtypjes së popullsisë shqiptare nga forcat serbe.

Dy vjet më vonë, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë tha se “deklarata e pavarësisë së Kosovës, e miratuar më 17 shkurt 2008, nuk përbën shkelje të së drejtës ndërkombëtare”.

Marrëdhëniet me Serbinë kanë mbetur të tensionuara.

Vitin e kaluar Serbia i kërkoi zyrtarisht misionit të Forcave Kosovare të udhëhequr nga NATO, ose KFOR-i, që të dërgonte 1000 trupa për të mbrojtur pakicën e saj, kryesisht në veri të Kosovës. Banorët serbë aty kishin ngritur 16 barrikada duke bllokuar rrugët në veri pas arrestimit të një oficeri policie.

Prishtina akuzon Beogradin se po shfrytëzon pakicën serbe, për të cilën thotë se është vetëm 7% e popullsisë prej 1.8 milionë banorësh, për të rritur tensionet dypalëshe dhe vetëm fuqitë perëndimore mund ta zgjidhin situatën.

Lars-Gunnar Wigemark, shefi i misionit të BE-së për sundimin e ligjit në Kosovë, e quajti incidentin e dhjetorit një “ngërç shumë të tensionuar me barrikada” dhe “kriza më serioze me të cilën po përballet Kosova… për dhjetëvjeçarin e fundit”.