Kryetari i Komisionit Qeveritar të Kosovës për Personat e Zhdukur, Andin Hoti, i ka nisur një letër kryediplomates së Bashkimit Evropian, Kaja Kallas, duke kërkuar hapa konkretë prej saj dhe bllokut evropian për të detyruar Serbinë që të bashkëpunojë dhe t’i hapë arkivat e saj shtetërore, përfshirë ushtarake, policore dhe të inteligjencës, për të kuptuar vendndodhjen e të zhdukurve të luftës së fundit në Kosovë, më 1998/99.

Përmes një postimi në Facebook, Hoti ka bërë të ditur se delegacioni kosovar, përveç hapjes së arkivave, ka kërkuar edhe bashkëpunim të plotë për ”zbardhjen e rolit të forcave paramilitare dhe bashkëpunëtorëve serbë, të cilët, me mbështetjen e regjimit të [Sllobodan] Millosheviqit, ekzekutuan dhe zhdukën mijëra shqiptarë”, si dhe “llogaridhënie për refuzimin e vazhdueshëm të Serbisë për të dorëzuar informacion mbi varrezat masive të njohura brenda territorit të saj”.

Hoti e ka bërë të ditur këtë kërkesë drejtuar Kallasit në ditën e shënimit të 17-vjetorit të pavarësisë së Kosovës.

“Pavarësia jonë është arritur me sakrifica të mëdha dhe ne nuk mund të lejojmë që viktimat e gjenocidit të harrohen apo të mohohet e drejta e familjeve për të ditur të vërtetën. Serbia vazhdon të mohojë përgjegjësinë e saj dhe të sabotojë përpjekjet për drejtësi, duke refuzuar të zbulojë të dhënat mbi vendndodhjen e të zhdukurve”, ka thënë mes tjerash Hoti.

Edhe në ceremonitë e mbajtura gjatë ditës nga krerë të lartë shtetërorë, përfshirë presidenten e Kosovës, Vjosa Osmani dhe kryeministrin Albin Kurti, janë nderuar “të gjithë ata që u sakrifikuan dhe u flijuan” për lirinë.

Më 15 janar të këtij viti ishte planifikuar mbajtja e një takimi të Komisionit të përbashkët të Kosovës dhe të Serbisë për të pagjeturit, mirëpo ai ka dështuar për shkak të refuzimit të Serbisë për të marrë pjesë, si shenjë proteste pas një aksioni të Qeverisë së Kosovës për mbylljen e institucioneve të Serbisë.

Komisioni i përbashkët Kosovë – Serbi për të pagjeturit është ngritur në bazë të një marrëveshjeje të arritur vitin e kaluar në kuadër të dialogut për normalizimin e raporteve mes dy vendeve, që ndërmjetësohet nga Bashkimi Evropian, për zbatimin e Deklaratës për Personat e Zhdukur.

Sipas Kryqit të Kuq, në Kosovë janë ende 1.612 persona të pagjetur nga lufta.

Formimit të Komisionit i ka paraprirë pajtueshmëria e arritur nga udhëheqës të Kosovës dhe Serbisë më 2023 për Deklaratën e përbashkët për Personat e Zhdukur.

Disa prej zotimeve të bëra në deklaratë përfshijnë:

• qasje të plotë në informacione të besueshme, mes tyre edhe ato me status të klasifikuar;
• vënie në dispozicion të të gjitha dokumenteve me rendësi për përcaktimin e fatit të personave të zhdukur, si dhe
• punë të përbashkët përmes një komisioni të kryesuar nga Bashkimi Evropian.

Në praktikë nuk është realizuar asnjëra pikë e deklaratës, pavarësisht thirrjeve të bllokut evropian.

Kosova dhe Serbia dialogojnë prej vitit 2011 dhe kanë arritur edhe një mori marrëveshjesh tjera, por jo të gjitha janë zbatuar.

Bashkimi Evropian u rikujton dy palëve shpesh se avancimi në procesin e dialogut është i lidhur me rrugën e tyre në integrimet euro-atlantike.