Nga Stavros G. DAGIOS

Pjesa e tretë

Memorie.al / Më 17 dhjetor 1951, Gjykata e Përhershme Ushtarake e Athinës, dënoi me vdekje togerin shqiptar të Sigurimit të Shtetit Kosta (Konstantin) Dimitër Kazanxhi, i akuzuar për spiunazh, i cili dy ditë pas Krishtlindjeve të vitit 1951, u ekzekutua. I arrestuar në fshatin Kastoria (Kastania) të Peloponezit, më 6 tetor 1949, në zonën e veprimit të Ushtrisë Kombëtare Revolucionare (ES) ku kishte dezertuar, ai u dërgua fillimisht në Tripoli dhe më pas në Athinë, referuar një marrje në pyetje të plotë. Po kush ishte Kosta Kazanxhi, me gradën Toger i Sigurimit të Shtetit shqiptar, cili ishte misioni i tij në Greqi, dhe si ai u arrestua nga forcat e ushtrisë, çfarë rrëfeu ai para oficerëve hetues e shërbimeve administrative dhe pse u ekzekutua? Të gjitha aventurat dhe misionet e tij, vijnë në këtë shkrim të gjatë, sipas dokumenteve që gjenden nëpër arkivat sekrete.
Misioni i tij, do të lehtësohej nga kreu i Shtabit të Peloponezit, Stefanos Giuzelis, i cili do të kujdesej për kalimin e menjëhershëm nga Peloponezi në ishull. Nëse ai nuk mund të shkonte vetë, një guerilas grek do të shkonte për të mbledhur informacion, ndërsa do të qëndronte në Shtabin prej nga do t’i transmetonte me radio. Pas përfundimit të misionit, me ndihmën e miqve grekë, sërish do të kthehej në Shqipëri. Kopertina e përdorur nga autoritetet shqiptare të kundërzbulimit, ishte si më poshtë: Kazanxhi ishte pajisur me një letër-njoftim të rremë të policisë (në marrje në pyetje, se e grisi gjatë rrugës, pa e përdorur askund) dhe një patentë shoferi false, që shfaqej si grek.

Shtetasi që udhëton në ishull për punët e tij personale me të dhënat identifikuese: Christos Kampanis, i Gjergjit dhe Elenit, i lindur në vitin 1923 në Mikri Gotista të Janinës, me nr. 37 (regjistrimi), firmosur nga shefi i Sigurimit të Janinës. Në takimin e përbashkët të Lefteris, Barbas (Ioannidis), Tare dhe Kazanxhi, Barba e urdhëroi Lefterisin, t’ia bashkonte Kazanxhiut në mënyrë të sigurt te Giuzelis, “pasi ai është njeriu ynë”. Për detaje të mëtejshme, ai do të kontaktonte personalisht Giuzeli.

Si kreu i linjës së avancimit të materialit të vendosur në postat e Qyteze, Nikolicë, Ersekë dhe Leskovik, Kazanxhi kishte një përvojë të pasur në misione të ngjashme kundërzbulimi përgjatë kufirit dhe brenda territorit grek. Ai ishte infiltruar në Greqi të paktën dy herë, i atashuar në selinë e Ushtrisë Demokratike, për më shumë se një muaj: në qershor 1946 u ngjit në shtabin e Leonidas Raftis në Pogon, ku vëzhgoi dhe mblidhte informacione për 35 ditë, duke dyshuar se kishte rënë në përleshje, me Ushtrinë Kombëtare.

I njëjti informacion u verifikua si i saktë nga shqiptarët. Më në fund, në mesin e gushtit 1948, anija e mallrave sovjetike “Pushkin”, lundroi në portin e Durrësit, duke transportuar municione, veshje, miell dhe pajisje ushtarake për rebelët grekë. I gjithë proçesi i pranimit, u mbikëqyr nga vetë Myftar Tare, përfaqësues i atasheut ushtarak sovjetik në Tiranë, Sokolov. Anija përmbante 400 tonë pajisje ushtarake: 40 topa, mina, traktorë, dinamit, pushkë dhe gëzhoja. Shkarkimi i tij, zgjati pesë ditë dhe do të ndiqte itinerarin: Durrës, Korçë, Gramos, ndërsa 90 tonë, u transferuan në një anije tjetër me naftë me destinacion Peloponezin.

Kutitë për rebelët ishin të shënuara “SEAL”. Më 28 gusht 1948 mbushja përfundoi (u bë vetëm natën): 1500 pushkë, 1000 mina, 1000 dinamit, 180 automatikë italianë, 15 mitraloza, 15,000 granata dore, gëzhoja, literature e të tjera. 500.000 dhrahmi, u operuan edhe nga Kazanxhi, për nevojat e tij personale. “Nëna, motra dhe tezja ime, shpërthyen në lot, kur e morën vesh dhe më lutën në gjunjë që të refuzoja. Më shoqëruan duke më spërkatur ujë në këmbë, një zakon i lashtë i yni, që të kisha një kthim të mirë. Por unë nuk isha i bindur”, u tha ai gazetarëve.

Vëllai i Kazanxhi-ut, Alfredi, raporton se gjatë ndarjes, Kosta u kishte thënë: “Nuk do të kthehem”! Ekuipazhi i motorit me naftë, përbëhej kryesisht nga volianë: Vangelis Stathis Vaitsis, nga një fshat i Volos, i lindur më 1901, anëtar partie, Giorgis Konstantinou Paisis, nga Trikeri Volos, i lindur më 1921, inxhinier, anëtar partie, Stergios. Ioannou Florou, Ano Lehonia, Volos, anëtar partie, i lindur më 1913, inxhinier, Nikos Emmanouil Iamanoglou, banues në Volos, inxhinier, anëtar partie, lindur në Stamboll më 1916 dhe Eleftherios Nikos Karakatsanis, (në një tw dhënë tjetër përmendet si Ioannis Bouras), i lindur në Hidër, inxhinier, anëtar partie dhe shef ekuipazhi, deri në vitin 1945, por që nuk dinte shumë për transportin detar.

Florosi ishte një marinar i zoti dhe kjo ishte shkaku i debateve të forta me Lefterisin, gjatë gjithë lundrimit. Po, Floros në një moment, paraqiti një kallëzim përkatës në kryesinë e Partisë, kundër Lefterisit, duke e akuzuar për gabime dhe duke e konsideruar atë si fajtor të aksidentit, por udhëheqja nuk e pranoi këndvështrimin e tij dhe në në fund e ekzekutuan”, rrëfen Koço Kazanxhi. Që në ditët e para, mes Lefterisit dhe Vaitsisit, shpërthyen konfliktet, për të njëjtën arsye. Më 29 gusht 1948, në orën 12:00 të mesnatës, motori me naftë ka lundruar nga Durrësi, ndërkohë që ka depërtuar në kontrollin e tij në fshehtësi të plotë pa e vënë re askush, Kosta Kazanxhiun. Në ishullin e Sazanit në Vlorë, ata e ri lyen varkën, e bënë blu dhe e quajtën “Niki”. Tonazhi i varkës ishte 120 tonë dhe gjatësia 22 metra, porositur nga tregtari shqiptar, Vaso Kantia, emrin e të cilit mbante deri atë ditë.

Të hënën, më 30 gusht 1948, u nisën nga Karaburuni për në Egje. Askush nuk dinte asgjë për qëllimin e misionit, madje as Lefterisi. Për shkak të papërvojës së ekuipazhit, në vend të Peloponezit, varka u nis drejt jugut dhe të shtunën më 4 shtator arriti në brigjet e Kretës. Ata u detyruan të ktheheshin, por duke mos e njohur mirë zonën, u përplasën me shkëmbinjtë e një ishulli. Më 6 shtator 1948, sterni ishte mbushur me ujë. Vaitsis dhe Lefteris u përplasën. Më pas, rrënojat u vunë re nga Marina Mbretërore para se të ankorohej dhe më pas, me një përpjekje të koordinuar nga patrullat detare dhe ajrore, anija u hodh në erë në gjirin e Fokianos. Ekuipazhi dhe Kazanxhiu, u arratisën në brendësi të ishullit, duke braktisur ngarkesën dhe të gjitha dokumentet inkriminuese, të cilat erdhën në zotërim të njësive zbarkuese të ushtrisë dhe u përdorën më vonë në gjyqin e tij.

Grupi i vogël prej gjashtë vetash, endej për disa ditë në vende të panjohura.

Me pjesën tjetër të ekuipazhit (të gjithë i kishin mbijetuar bombardimeve), ata u ndanë në fshatin Lagada dhe nuk u gjetën më. Siç mësoi Kazanxhi, të katërt kërkonin një varkë dhe shkuan sërish në Shqipëri, për të transportuar materiale ushtarake, ndërsa Vaitsis u ekzekutua me urdhër të Giuzelis. Gjyqi i tij në gjykatën ushtarake, u zhvillua në Kardaritsi të Gortinisë, afër Kontovazainës, në dhjetor 1948. Ai u dënua me vdekje dhe u pushkatua në vend. Askush nuk foli kurrë për të. Në akt-akuzë, për frikacak dhe mosbindje, ndaj Giuzelis, thuhej se; në operacionin për hedhjen në erë të varkës, Vaitsis kishte lënë pas dore ditarin e tij.

Operacionet e ushtrisë greke tashmë kishin filluar dhe paniku mbizotëronte mes kryengritësve. Dhe Floros iu dorëzua reparteve të ndjekjes, gjatë përleshjeve vdekjeprurëse në Amaliada. Në selinë e Ushtrisë Demokratike Greke në Peloponez, më 12 shtator 1948, pas përpjekjeve aventureske, Kazanxhi më në fund, kontaktoi Stefanos Giuzelis në Tzidzina, Laconia, të cilit i raportuan humbjen e motorit të naftës dhe ngarkesës së vlefshme e më pas, u zhvendosën në vende të tjera, duke u përpjekur për ta gjetur atë që në ditët e para.

Giuzelis u soll ftohtë dhe i tha se në momentin e duhur do ta dërgonte në Kefaloni, ku do të përfundonte misioni i tij, por deri atëherë duhej të bënte durim. Në ato ditë, kujtoi Kazanxhi, u ngrit një gjykatë ushtarake e improvizuar me 5-6 gjyqtarë ushtarakë rebelë në Tzigina të Lakonisë. I akuzuar për dezertim dhe tradhti, ishte një i ri 16-17 vjeç nga një fshat fqinj. Ai ishte larguar nga vëzhgimi, por pas disa ditësh u arrestua dhe u dërgua në Shtab. Erdhi edhe nëna e tij për të sjellë një avokat. Gjyqi u zhvillua në ajër të hapur, në publik.

As avokati dhe as lutjet e nënës së tij nuk u dëgjuan, ata e dënuan me vdekje dhe e ekzekutuan po atë ditë, tha Kazanxhi. Kjo ishte përvoja e parë e dhimbshme nga fronti i Peloponezit, por jo e panjohur për të, pasi kishte përjetuar raste të ngjashme traumatike në Maqedoni. Pas një jave, ai u transferua në Taygetos, ku takoi Giorgos Kontalonis, shefin e shtabit të Divizionit të Peloponezit, Komisionerin Politik, Giorgos Papadopoulos, Vangelis Rogakos, komandant i milicisë së shtabit të Parnonit dhe të tjerë. Pas pak ditësh kaluan Olimpin dhe arritën në Andritsaina, në Shtabin e Sarigiannit. Kontalonis ishte i papritur, ai blasfemoi dhe shpifi për të gjithë, deklaroi Kazanxhi.

Të informuar nga kapapitët (anëtarë të qendrave të inteligjencës), ata mësuan se në ato ditë, në mesin e shtatorit 1948, Divizioni i 9-të i Ushtrisë do të fillonte operacionet e likuidimit në Tropaia, ku Kostas Moulopoulos, anëtar i Zyrës së Partisë Komuniste Greke. Rajoni i Peloponezit, vepronte dhe përfaqësues i Qeverisë së Përkohshme Demokratike në Peloponez. Në të vërtetë, operacionet e vazhdueshme të pastrimit të Ushtrisë, e dobësuan frontin e Peloponezit, pasi ai ishte i izoluar nga frontet kryesore maqedonase dhe epiriane, të cilat ishin të furnizuara dhe të organizuara më mirë.

20 shtatori 1948, nënkuptonte shpërbërjen e kryengritjes në Peloponez, besonte Kazanxhi dhe deklaroi para autoriteteve. Në mes të bredhjeve pa qëllim – dhe të padobishme për misionin e tij të përgjithshëm – çështja e tij u mbajt sekret. Detajet i dinin vetëm tre: Giuzelis, Moulopoulos dhe Rogakos, ndërkohë që ishin në komunikim dhe bashkëpunim të përditshëm, me majorin e komunikimit, doktor Meterizis, të cilit i bashkëngjitej dhe transmetonte informacione.

Më 18 tetor 1948, gazetari britanik dhe korrespondenti i ROJTER në Londër, Kenneth Matheës mbërriti atje, ku ishte krijuar Shtabi i Peloponezit, i ardhur nga Mikena, i shoqëruar nga ish-rebelë dhe nga kriptografi i Shtabit, Pavlos Voutsias, i cili më vonë ishte dorëzuar në ushtrinë greke, deklaroi Kazanxhi. Pritja dhe festat që pasuan për dy javë u organizuan, vijon ai. Mattheës ishte në kontakt me Kostas Karagiorgis (ish-kryeredaktor i Rizospastis, i cili në atë kohë, me gradën gjeneral, kishte marrë komandën e KGANE-së (Shtabit të Përgjithshëm të Greqisë Jugore) të Ushtrisë Demokratike, me zonën e përgjegjësisë për Thesalinë dhe Greqinë Qendrore, i cili u dha urdhër komandove të Selia të mos kursejë trajtimin dhe informacionin e Matheës. Kryengritësit e konsideruan një ngjarje të madhe, por nuk e mora vesh kurrë, deklaroi Kazanxhi, atë që më në fund shkroi gazetari famëkeq, pas kaq shumë gosti dhe përkëdhelje. Shtabi i Giuzelis u vendos në shtëpinë e Stefanos Stefanopulos, të cilën e kishin marrë kryengritësit. Ishte një rezidencë dykatëshe, në pjesën më të lartë të fshatit, me një ballkon të bukur, të cilin kryengritësit e kishin fortifikuar me rërë dhe.

Nën peshën e materialeve fortifikuese, ballkoni u shemb, si dhe shtëpia e Thanos Petralias, të cilën e kishin kthyer në një seli të dytë. Mirëpo, selia e tyre kryesore, ajo me celularët, ishte në pyllin e Erymanthos, një orë larg asaj zone. Unë endej me ta nga një vend në tjetrin, pa qëllim, si një trupë, Kazanxhi dëshmoi pjesërisht, për të demonstruar pasivitetin e tij. Në mesin e nëntorit 1948, kur ishin në Kontovazainë dhe Katakolo, erdhi sinjali se nga Shqipëria do të mbërrinte një varkë tjetër me municione, pasi kishte mungesë municionesh, çdo mitraloz kishte 100 fishekë dhe çdo pushkë 15-20 fishekë.

Rebelët refuzuan të shkonin në betejë me kaq pak municione. Pritja ishte e vështirë, pasi grupet rebele u zunë në pritë nga detashmentet transitore të Zarës – frika dhe tmerri i rebelëve – dhe u shpërndanë. Në dhjetor 1948, tregon Kazanxhi, një aeroplan çek kishte rënë në shpatet e Taygetos dhe të gjithë pasagjerët u vranë. Rebelët nxituan në vendin e rrëzimit, mblodhën plaçkën dhe e shpërndanë. Ata gjetën 5000 paund ari dhe napolona, ​​4000 dollarë dhe valuta të tjera dhe sende me vlerë. Në divizion shpërthyen debatet.

Kontalonis blasfemoi me sharje, më dhanë vetëm 82 njëzet franga. Ishte gjithmonë vullneti i Giuzelisit, si i besuari i Zakariadit dhe Markos. Kontalonis, nuk mori pothuajse asgjë, sepse kishte marrë nga një grabitje e mëparshme, zbuloi Kazanxhi para hetuesve. Nën zhvillimet e tanishme të pafavorshme, pengimin e pajustifikuar për kalimin e tij në Kefaloni, Kazanxhi i vuri në dukje Giuzelis, se ekzistonte rreziku që Peloponezi të bllokohej nga seksionet e mbetura rebele dhe kjo vonesë, solli anulimin përfundimtar të misionit të tij.

Giuzelis nuk i kushtoi aspak rëndësi kundërshtimeve të spiunit shqiptar, por edhe kalimi nga Peloponezi në ishujt Jon nuk ishte një detyrë e lehtë. Në të vërtetë, realizimi i misionit të tij, u bë veçanërisht i vështirë, pasi në veprimet luftarake të 18 janarit 1949, Ushtria Kombëtare goditi forcat elitare të Ushtrisë Demokratike Greke, të cilave u kishin mbetur pa municione. Një përpjekje për të transportuar radiot me kafshë dështoi, duke i braktisur në rrugën pranë Dirvinit dhe pesë ditë pas 23 janarit, patën viktima të tjera.

Operacionet e likuidimit të Ushtrisë Qeveritare dhe përfundimi i Luftës Civile, operacionet e spastrimit në të gjithë Peloponezin nga dhjetori 1948, deri në janar 1949, e detyruan Giuzelis, nën presionin e pamëshirshëm ushtarak, të zvogëlojë numrin e njerëzve në rrethin e tij, por ai ende nuk arriti të gjente një vend të sigurt strehimi. Municionet, veshjet dhe këpucët, ishin pothuajse të thata. Pasuan dezertime të vazhdueshme, ankesa dhe mosbindje nga rebelët. Departamentet po shpërbëheshin, pasi siguria ushqimore, bëhej tashmë përmes bastisjeve grabitqare në fshatrat e zonës, të cilat ata i quanin si “salabrette” ose “veprime administrative”.

Tërheqja e Aleksandros Papagos dhe emërimi i tij si Komandant i Përgjithshëm, nga Themistocles Sofoulis, më 20 janar 1949, mbolli terror në ushtrinë rebele: nuk kishte më asnjë perspektivë fitoreje. Në të njëjtën ditë, një grup i madh rebelësh dezertoi, mes tyre edhe bashkudhëtari i Kazanxhiut, Stergios Floros, inxhinieri i varkës. Më pas Floros, iu dorëzua çetave. Me dezertime dhe dezertime individuale ose grupore, forca numerike e ushtrisë u zvogëlua. U urdhëruan masa të rrepta, për të frenuar valën e rebelimeve: disa ditë më vonë, u arrestuan dy fshatarë nga zonat ngjitur, të akuzuar se i kishin dhënë ushtrisë, informacione për lëvizjet e rebelëve.

Ata i quajtën “Hitos”, i morën në pyetje dhe pas një kohe të shkurtër i ekzekutuan. Pavlos Voutsias, kriptografi i Shtabit, shkroi dy letra dhe i gozhdoi në gjoks: “Po vritet për tradhti”. Disa prej tyre u ekzekutuan me thertore për të mos harxhuar plumbat, të cilët ishin të çmuar, deklaroi mizorisht Kazanxhi para marrjes në pyetje. Disa ditë më vonë, më 4 shkurt 1949, në Kampeli, i palidhur dhe i izoluar nga njësitë e tjera, nënkoloneli Kostas Kanellopoulos, ish-oficer i përhershëm trupave kryengritëse, i cili konsiderohej si një nga anëtarët më karizmatikë të guerilës në Peloponezi, u vra në një pritë. Kazanxhi, rrëfeu me detaje ndikimin e dëbimit të Markos Vafiadhis nga drejtimi i Ushtrisë Demokratike, ngjarje që shkaktoi një përçarje të pariparueshme, në radhët e ushtrisë kryengritëse dhe vendosi gurin e varrit, në lëvizjen e rezistencës. Rasti i Markos, ndau dhe dëmtoi në mënyrë të pariparueshme, çdo homogjenitet që ekzistonte deri atëherë në radhët e Partisë Komuniste Greke dhe Ushtrisë Demokratike Greke. Ishte e qartë se disfata dërrmuese, ishte vetëm çështje kohe. Stefanos Giuzelis ishte pranë Markos, prandaj pozicioni i tij u bë i pafavorshëm.

Propaganda komuniste, u përpoq ta paraqiste si një zhvillim pozitiv shkarkimin e Markos Vafiadhisit dhe ngritjen e Zahariadhit, në drejtimin e Ushtrisë Demokratike, që do të ndryshonte rrjedhën e ngjarjeve dhe rezultatin e luftës. Në fakt, ndryshimi i strategjisë së luftës nga formacionet guerile, në formacione të rregullta të ushtrisë, solli shtypjen fatale të Ushtrisë Demokratike, nga togat më të shumta të Ushtrisë Kombëtare. Shqipëria, e konsideroi këtë perceptim të Zahariadhit të pamoderuar, si një veprim aventuresk, që çoi fatalisht në disfatën përfundimtare. Kazanxhi, përshkruan me hollësi edhe panikun që mbizotëroi nga pranvera e vitit 1949, deri në ditën e arrestimit të tij, në radhët e Shtabit të Peloponezit, me sulmet e njëpasnjëshme të Ushtrisë Kombëtare, disfatat e dhimbshme të rebelëve të Peloponezit, në betejat e dëshpëruara kundër shpërqendrimit nën udhëheqja e tij Stefanou Giuzelis.

Përshkrimet psikodinamike të oficerëve të parë të Shtabit, shpesh me një ton të dukshëm nënçmues, si frikacakë, komplotistë, egoistë, të fshehtë, që mendonin vetëm se “si të shpëtonin tomarin e tyre”, duhen kontrolluar me kujdes të veçantë, shumë herë si të pavërteta. E ekzagjeruar apo edhe si produkt shkëmbimi me bashkëbiseduesit, apo si produkt i përshtatshmërisë, për të siguruar favorin dhe simpatinë e oficerëve hetues. Në deklaratat e tij të dëshmitarëve, Kazanxhi këmbënguli – dhe jo pa të drejtë – se themelet popullore të Ushtrisë Demokratike Greke në Peloponez, ishin të dobëta, moraitët e zakonshëm, nuk dëshironin që ajo të mbizotëronte në rajon, përkundrazi, kur gjetën mundësinë, u bashkuan me forcat ushtarake kundër rebelëve, ose transferuan informacione për lëvizjet dhe kalimet e tyre, refuzuan t’i ndihmonin ata me ushqim, ose ndonjë ndihmë tjetër. Fronti i Peloponezit, megjithëse u përpoq të rivendoste kanalet e komunikimit me Shtabin e Përgjithshëm në Maqedoni, nuk mundi ta bënte këtë, deri në fund të Luftës Civile.

Të sëmurë nga pushtimi i gjatë dhe Lufta e dhimbshme Civile, Moraitët kërkuan ndërprerjen e armiqësive, dorëzimin e armëve dhe rivendosjen e legjitimitetit, rendit kushtetues dhe paqes kombëtare. Rekrutimi i dhunshëm i të pafajshmëve, bastisjet e shpeshta për grabitje dhe grabitje të ushqimeve, veshmbathjeve e mallrave të tjera nga fshatarët e varfër, të cilat ndonjëherë kryheshin me forcë brutale, kishin lodhur popullatën civile, e cila nuk shihte asnjë arsye, pse duhej të hartoheshin në një përpjekje që konsiderohej aventureske dhe që nuk ekzistonte mundësia e dominimit komunist.

Raste të tilla plaçkitjesh dhe grabitjesh, u raportuan në zonat e fshatrave Loganikos, Kolinos, Belanë dhe Kardari, të cilat ndryshuan shumë ndërgjegjen e banorëve vendas, e rrobave dhe mallrave të tjera nga fshatarët e varfër, që ndonjëherë kryhej me forcë brutale, kishte lodhur popullatën civile, e cila nuk shihte arsye pse të hartoheshin në një përpjekje që u vlerësua si aventureske dhe ku nuk kishte mundësi për një fitore komuniste.

Në fakt, guerilja po dobësohej dita-ditës. Armiqësitë janë ulur. Shtabi i Stefanos Giuzelis, u vendos në një zonë në luginën e Konovicës për tre muaj e gjysmë, deri në mes të gushtit, pa lëvizjet e vazhdueshme që na kishin lodhur, thotë Kazanxhi. Në atë kohë, pra në verën e vitit 1949, dhe ndërsa kolapsi përfundimtar i lëvizjes, ishte i dukshëm, Stefanos Giuzelis, sipas dëshmive të spiunit shqiptar, kishte humbur të gjithë pushtetin, ndërsa pjesën tjetër të kryengritësve, i kishte bashkuar vetëm një; elementi frika dhe nevoja urgjente për mbijetesë.

Në përpjekjen e tyre për të plaçkitur shtëpitë dhe për të plaçkitur ushqimin, rebelët, vranë çdo civil që rezistonte. Kazanxhi, përmend prova dhe fakte që vërtetojnë konfliktin e brendshëm. Ata vodhën, thotë ai, nga njëri-tjetri, shikonin se kush do t’i shpëtonte i pari tomarin e tij, kush do të tallej dhe do t’ia kalonte më mirë, duke shpërfillur ideologjinë; nëse nuk do të kishin frikën, do të vraponin i pari të dorëzohen në detashment, por njëri kishte frikë nga tjetri dhe nuk dinte se çfarë do të ndeshej, derisa të arrinin në kalim.

Një ditë, thotë Kazanxhi, Giuzelis i kërkoi t’i dorëzonte të gjitha paratë që i mbante, duke pretenduar se është një luftë dhe askush nuk e di se çfarë po na gdhihet. Kazanxhi i dorëzoi të gjithë thesarin e Shtabit, totali i të cilit ishte mjaft i madh dhe, siç deklaron ai, për nevojat e tij mbajti vetëm 1250 dollarë dhe disa dhrahmi që kishte sjellë nga Shqipëria. Megjithatë, vështirë se mund t’i pranoni dëshmitë e tij si të vërteta. Gjatë gjithë verës së vitit 1949, dhe ndërkohë që shenjat e shpërbërjes së përgjithshme ishin tashmë të dukshme, udhëheqja dhe Shtabi u përpoqën të bindin rebelët se fitoret e vazhdueshme të komunistëve kinezë, do të ndryshonin ekuilibrin edhe në Greqi, por edhe tek ky truk, nuk besonte më askush.

Dukej qartë se humbja përfundimtare, nuk do të vonohej. I shkëputur nga kudo, i gjithë koncepti ynë ishte se si të gjejmë ushqim dhe të mbajmë veten. Në Belanë, bastisëm kishën, plaçkitëm, morëm vajin dhe qirinjtë. Ishte gusht dhe ne nuk ndiheshim askund të sigurt, as në luginën e Evrotasit, ku kishim qëndruar tre muaj e gjysmë, sepse edhe atje ushtria kundërshtare sulmonte me tërbim. Jemi të gjithë zbathur, si të vazhdojmë ecjet e padurueshme? Këmbët i mbështjellim me ndonjë leckë të vjetër, kudo që i gjenim. Situata ishte e rëndë, ka rrëfyer Kazanxhi. Memorie.al