Frank Sobchak, kolonel në pension i ushtrisë amerikane dhe profesor në Kolegjin e Marinës amerikane, tha se përdorimi i dronëve ka krijuar një ngërç që i ngjan Luftës së Parë Botërore.

Radio Evropa e Lirë: Le të fillojmë me mendimin tuaj për ofensivën ruse në Ukrainë, që duket të jetë shumë më mirë sesa shumë prisnin. Cili është realiteti në fushëbetejë?

Frank Sobchak: Mendoj se kjo është pjesë e një pyetje më të gjerë se ku qëndron konflikti. Në shumë mënyra i ngjan një lufte statike të stilit të Luftës së Parë Botërore: Rusia po korr fitore të vogla, graduale, ndonjëherë vetëm një kilometër katror në ditë. Sipas Institutit për Studim të Luftës, nëse Rusia vazhdon të përparojë me këtë ritëm, do t’i duheshin 300 vjet për ta pushtuar Ukrainën.

Radio Evropa e Lirë: Por ritmi është përshpejtuar javëve të fundit. Situata është bërë edhe më e rëndë afër Pokrovskut dhe Kupjanskut, ku rusët bënë fitore taktike dhe më pas u zmbrapsën nga forcat ukrainase. Cili është vlerësimi juaj për situatën aktuale?

Frank Sobchak: Unë do ta shihja këtë më shumë nga një këndvështrim strategjik sesa taktik. Nga pikëpamja taktike, ajo që shohim është dy boksierë në ring duke shkëmbyer goditje. Pyetja strategjike është: Kush lodhet i pari? Kush dorëzohet dhe bie? Kjo lidhet me dy gjëra – industria e mbrojtjes dhe vullneti. Sa i përket vullnetit, të dyja palët mbeten jashtëzakonisht të forta. Nuk ka asgjë nga Rusia që të sugjerojë se kanë braktisur objektivat e tyre maksimaliste të luftës. Vendosmëria e Ukrainës gjithashtu mbetet e paprekur. Po, ka ndarje dhe çarje te të dyja palët, por asgjë vendimtare.

Në nivelin taktik, ne shohim një ngërç të ngjashëm me Luftën e Parë Botërore. Një pjesë shkaktohet nga ajo luftë e vullnetit, dy boksierët që ende shkëmbejnë goditje. Faktor tjetër i rëndësishëm që e bën frontin statik janë dronët. Në Luftën e Parë Botërore, kjo shkaktohej nga mitralozat, artileria dhe gazi helmues, sot kjo lidhet kryesisht me dronët. Ndikimi i tyre është i dyfishtë. Së pari, në inteligjencë, mbikëqyrje dhe zbulim: Tani çdo palë ka një pamje shumë më të qartë se çfarë po ndodh pas vijave të armikut, që është pamja më e qartë se në pothuajse çdo konflikt tjetër në të kaluarën.

Radio Evropa e Lirë: Gjë që e bën më të vështirë befasinë taktike.

Frank Sobchak: Absolutisht. Por, duke qenë se befasia tani është jashtëzakonisht më e vështirë, sa herë që njëra palë arrin ta realizojë, shpërblimet janë edhe më të mëdha. Ukrainasit e kanë treguar këtë gjatë ofensivës së tyre në Kursk, kur arritën të bënin befasi në nivel operacional, ndonëse jo surprizë strategjike. Faktor i dytë është se dronët janë bërë, në shumë mënyra, fuqia ajrore e ‘njeriut të varfër” – mbështetja ajrore e ‘njeriut të varfër’. Ata kanë lejuar Ukrainën të arrijë diçka si barazi ajrore. Rusia nuk ka dominim ajror, ndryshe nga parashikimet e hershme të shumë analistëve perëndimorë. Dronët kanë krijuar barazi në fushëbetejë. Të dyja palët mund të kryejnë sulme efektive mbi këmbësorinë dhe mjetet e blinduara, duke e bërë pothuajse të pamundur përqendrimin masiv të trupave dhe avancimet e shpejta.

Radio Evropa e Lirë: Pra, nuk pritet ndonjë përparim i madh në një të ardhme të afërt?

Frank Sobchak: Ka pak gjasa të ndodh. Por, pasi kam studiuar historinë ushtarake që kur isha 10 vjeç, përshtypja ime është se luftërat si kjo zakonisht ecin shumë ngadalë, derisa papritmas përshpejtohen. Për t’u kthyer te metafora e boksit: kur një boksier lodhet tërësisht dhe nuk mund të mbrohet, atëherë vjen godita përfundimtare. Pasi çarjet që ne shohim tani të nisin të zgjerohen e të thyen, atëherë mund të shohim një kolapsim të shpejtë të njërës prej dy palëve – me kusht që lufta të zgjasë mjaftueshëm për të arritur deri në atë pikë.

Radio Evropa e Lirë: Sa goditje e rëndë do të ishte nëse Rusia merr Pokrovskun? A do të përbënte një gjë e tillë përparim strategjik, ndoshta madje një goditje përfundimtare?

Frank Sobchak: Nuk mendoj. Sigurisht që do t’i jepte Rusisë një avantazh taktik, por jo një avantazh vendimtar. Ideja se ata mund të shfrytëzojnë një përparim të tillë me sulme të mëdha më duket shumë e pamundur, vetëm nëse vetë ushtria ukrainase do të shkatërrohej dhe kjo nuk duket se do të ndodhë. Rezultati më i mundshëm, nëse rusët do të merrnin Pokrovskun, thjesht do të ishte një përparim taktik. Rusia nuk ka më kapacitet të madh manovrimi. Ata veçse kanë shpenzuar pjesën më të madhe të rezervave të tyre që datonin nga Lufta e Ftohtë. Furnizimi masiv i armatimit dhe makineri që më parë i lidhnim me forcat sovjetike, nuk është më. Thjesht nuk e kanë atë kapacitet, të paktën për momentin.

Edhe sikur disi ta arrinin këtë, ata nuk kanë trajnim për të zhvilluar luftë manovruese me armë të kombinuara. Kjo është një ndërmarrje shumë e ndërlikuar dhe kërkon trajnim e përgatitje të gjerë në të gjitha nivelet dhe udhëheqje në tërë zinxhirin komandues.

Radio Evropa e Lirë: Dhe ky lloj i luftës manovruese në thelb është doktrinë e NATO-s, jo e Rusisë.

Frank Sobchak: Pikërisht. Mënyra ruse e luftës është e kundërta e asaj amerikane. Mënyra amerikane është: dërgo një plumb, jo një njeri. Përdor teknologjinë, artilerinë ose avionët për ta zgjidhur problemin. Mënyra ruse është: dërgo njerëz. Vazhdo furnizoji me njerëz derisa makineria të shkatërrohet. Kjo është arsyeja pse lufta manovruese në shkallë të gjerë është kaq e pamundur për ta dhe pse unë nuk shoh se mund të ndodhë një përparim operacional.

Radio Evropa e Lirë: Kur flasim për ndikimin e madh të dronëve në këtë luftë, a mund të themi se ata kanë marrë kurorën nga artileria dhe janë bërë ‘mbreti i fushëbetejës’?

Frank Sobchak: Kjo është një pyetje me vend. Tradicionalisht, artileria është menduar në kuptim të masës: Ju mund të vendosni batalione, regjimente, kompani dhe të përdorni sasi të jashtëzakonshme të armëve në një zonë të vetme. Nëse shikon vetëm numrat e dronëve që tani po prodhohen brenda Ukrainës, aty padyshim ka ‘masë’ gjithashtu – megjithëse çdo goditje e një droni individual shpesh bart më pak fuqi shpërthyese sesa një predhë 152 ose 155-milimetërshe. Pra, në terma të pastër të fuqisë së zjarrit, artileria ndoshta ende e ka përparësinë. Por, ajo që po shohim në të vërtetë është një zhvendosje. Veçanërisht në anën e NATO-s. Ekzistonte një perceptim se artileria po evoluonte nga breshëritë masive drejt zjarrit preciz. Tani dronët po e mbushin atë boshllëk.

Radio Evropa e Lirë: Një tjetër aspekt që shpesh diskutohet është ndikimi i artilerisë mbi forcat tokësore. Ndryshe nga ushtarët, një dron mund të rrëzohet, por ai nuk vuan nga traumat luftarake. Ai nuk pëson krizë nervore sepse raketat po bien nga qielli.

Frank Sobchak: Absolutisht. Edhe dronët kanë mënyrën e tyre për të shkaktuar terror psikologjik shkatërrues. Shiko videot ku rusët panikosen, vrapojnë për t’u fshehur, hidhen nëpër bunkerë – shpesh droni i parë thyen pozicionin, pastaj një tjetër fluturon pas ushtarëve. Është personale. Është ndjenjë e tmerrshme të ndiqesh në këtë mënyrë krahasuar me të qenët i ekspozuar ndaj zjarrit të artilerisë. Thënë këtë, edhe njerëzit që i operojnë dronët mund të pësojnë trauma.

Radio Evropa e Lirë: Nëse drejtimi dhe operimi gradualisht kalon në duart e inteligjencës artificiale – që duket se është dinamika e preferuar – a e zhvendos kjo balancën në favor të dronëve?

Frank Sobchak: Po, sigurisht. Ne jemi në prag – nëse nuk kemi arritur tashmë – të një revolucioni në luftë, ku po shkohet drejt marrjes së drejtimit të dronëve nga inteligjenca artificiale (IA). Deri tani, nuk kemi parë dronë me kontroll të plotë nga inteligjenca artificiale, ku njeriu të jetë plotësisht jashtë procesit. Por, fjala kyç këtu është ‘ende’. Ndërsa lufta vazhdon, ndërsa vendet bëhen më të dëshpëruara në këtë përballje, opsionet që dikur dukeshin të palejueshme e të pandërgjegjshme mund të fillojnë të duken si rruga më e mirë për t’u ndjekur.

Radio Evropa e Lirë: Sa e ka lehtësuar përdorimi i dronëve mungesën akute të ushtarëve që po përjeton Ukraina?

Frank Sobchak: Dronët kanë luajtur një rol shumë të rëndësishëm. Dronët janë bërë qendrorë për bazën e industrisë së mbrojtjes të Ukrainës. Madje flitet për prodhimin e deri në 1 milion dronëve në vit. Një shkallë e tillë do të ndihmonte absolutisht në kompensimin e mungesës së ushtarëve.

Radio Evropa e Lirë: Po rusët? Sa mirë po përshtaten?

Frank Sobchak: Rusët kanë treguar se përshtaten shumë mirë. Stereotipi i vjetër që i përshkruan Rusinë si një ‘grirëse mishi’ e stilit të Luftës së Parë ose të Dytë Botërore nënvlerëson aftësinë e tyre për inovacion dhe këtë po e shohim tani.

Në të njëjtën kohë, baza e tyre industriale është më e madhe. Shumë nga ajo që kemi parë nga kapacitetet e dronëve të Rusisë – veçanërisht sulmet ndaj qyteteve ukrainase, të cilat kanë qenë më të shpeshta kohët e fundit – janë mbështetur nga dronët iranianë, veçanërisht të llojit Shahed.

Gjithnjë e më shumë, shumë prej tyre prodhohen brenda Rusisë. Ata gjithashtu kanë zhvilluar sistemet e tyre, si Rubicon, dhe po rrisin prodhimin e dronëve për pengim. Ky mund të jetë një problem real për Ukrainën, përveç nëse ajo përshtatet më shumë dhe qëndron një hap përpara në garën e inovacionit.

Pyetja strategjike është nëse aleatët e Rusisë do të vazhdojnë të rrisin mbështetjen. Koreja e Veriut ka dhënë miliona predha artilerie dhe dhjetëra mijëra ushtarë dhe ka raportime për më shumë ushtarë që po vijnë. A do të vazhdojë kjo? A do të vazhdojë Irani t’i furnizojë me të njëjtin volum, tani që ka shqetësime të tjera? Kjo mbetet e paqartë. Dhe sinqerisht, faktori më i madh mbetet ajo që bën SHBA-ja. Për ta thënë hapur, suksesi i Ukrainës varet nga SHBA-ja. Me gjysmën e ndihmës ushtarake të Ukrainës që vjen nga Amerika – nëse kjo ndihmë ndalet – do të krijonte një problem të thellë strategjik. Dhe, politika e SHBA-së që nga viti 2014 ka qenë, të themi, e paparashikueshme.

Radio Evropa e Lirë: Le të flasim për marrëveshjen që presidenti amerikan, Donald Trump, arriti me NATO-n, pra që evropianët të blejnë armë nga SHBA-ja për t’ia dhënë më pas ato Ukrainës. A ka të njëjta kufizime si më parë? Për shembull, a mund të shohim raketa lundruese Tomahawk në një pako të tillë? Nëse gjithçka ka të bëjë me transaksione, jam i sigurt që NATO do të gjente disa arka të fshehura më parë për t’i hapur – me kusht që SHBA-ja të jetë e gatshme për t’i shitur.

Frank Sobchak: Duket se përdorimi i NATO-s si një agjent për të blerë dhe më pas dorëzuar armë duket të jetë politika e re e SHBA-së. Nëse kjo do të ketë të njëjtat kufizime si më parë mbetet për t’u parë, por nëse do të duhet të hamendësoj, nuk mendoj se do të ndryshojë ndjeshëm ekuacionin. Po ashtu, mbetet e paqartë nëse Tomahawk-ët do të përfshihen, por unë do të thosha se nuk ka asnjë sistem armësh që do të ndryshonte rrjedhën në favor të njërës palë. Thelbi i konfliktit ka të bëjë me vullnetin kombëtar, bazën industriale të mbrojtjes dhe numrin e ushtarëve. Fitorja për njërën palë ose tjetrën do të vijë vetëm kur një nga këta ‘boksierë’ të rrëzohet i pari nga lodhja.

Radio Evropa e Lirë: Dhe duket se as Ukraina nuk do të qëndrojë e ulur duke pritur. Kievi ka avancuar me prodhimin e vet të raketës së re Flamingo – një sistem që shumë thonë se është i krahasueshëm dhe, në disa aspekte, madje më i mirë se kundërshtari amerikan. Sa e rëndësishme mund të jetë kjo për balancën në fushëbetejë?

Frank Sobchak: Edhe pse raketa e re Flamingo e Ukrainës padyshim është një inovacion taktik, unë do ta vendosja në të njëjtën kategori me raketat lundruese Tomahawk. Asnjë sistem armësh i vetëm nuk ka shumë gjasa të ndryshojë në mënyrë vendimtare balancën e fuqisë në favor të njërës palë.

Përgatiti: Mimoza Sadiku