Komentet e pasakta të një mjeku në rrjetet sociale mbi një studim mjekësor në Korenë e Jugut u kthyen në një fushatë online keqinformimi dhe paniku.

Më 9 nëntor, kardiokirurgu Edvin Prifti shpërndau katër foto nga një studim i kryer në Korenë e Jugut, me titull: “Rreziqet 1-vjeçare të kancerit të lidhura me vaksinimin COVID-19: një studim kohorte i bazuar në popullsi në Korenë e Jugut”.

Prifti e shoqëroi postimin me një interpretim personal, duke pretenduar se materiali vërtetonte një lidhje direkte mes vaksinave dhe kancerit.

“Nuk ka asnjë shpjegim tjetër përveçse urrejtjes ndaj njeriut! Një holokaust pa asnjë diskriminim!”, shkroi ai.

Mbi 15 faqe online në gjuhën shqipe, përfshirë të përditshmen Gazeta Dita dhe portale të tjera, e shpërndanë postimin e Priftit me tituj alarmues. Postimi u rishpërnda nga 129 ndjekës të kardiokirurgut shqiptar dhe gjeneroi video virale në rrjetet sociale.

Studimi që i referohet Dr.Prifti, i publikuar nga revista “Biomarker Research”, ka si autorë katër shkencëtarë koreano jugor.

Megjithatë, ndryshe nga pretendimi i doktorit shqiptar, ai nuk shkruan se ka një lidhje shkakësorë midis vaksinimit kundër COVID-19 dhe rritjes së rrezikut të sëmundjes së kancerit.

Vetë autorët e studimit theksojnë në mënyrë specifike në konkluzionet e publikuara se gjetjet e tyre nuk provojnë lidhje shkak-pasojë mes kancerit dhe vaksinës.

“Nevojiten studime të mëtejshme për të sqaruar marrëdhëniet e mundshme shkakësore,” shkruajnë ata në konkluzionet e studimit.

I pyetur nga BIRN mbi deklaratën e tij për studimin, kardiokirurgu Prifti këmbënguli në qëndrimin e tij për lidhjen e vaksinë me kancerin.

“Në konkluzion, mendoj që të dhënat janë të shumta dhe kokëforta,” tha ai, duke pranuar gjithsesi se “duhen studime të tjera”.

Një lajm i vjetër dhe i përgënjeshtruar

Zhurma e krijuar së fundmi në Shqipëri mbi këtë studim, bazohet në një lajm që është përgënjeshtruar prej kohësh në arenën ndërkombëtare. Studimi, i publikuar fillimisht në “Biomarker Research” si letër për redaktorin, u bë viral në botën anglisht folëse pas një artikulli sensacionalist në gazetën britanike ‘Daily Mail‘ më 29 shtator.

Ekspertët dhe faqe të verifikimit të fakteve, si Full Fact, reaguan menjëherë, duke detyruar Daily Mail të korrigjonte artikullin. Në versionin e rishikuar, gazeta sqaroi se studimi nuk provonte lidhje mes vaksinës dhe tumoreve. Patologët shpjeguan se “është e pamundur mjekësisht që një kancer solid të zhvillohet deri në atë pikë sa të diagnostikohet brenda një viti”.

Sipas ekspertëve, rritja e numrit të diagnozave lidhet me faktin se personat e vaksinuar kanë kryer më shumë vizita mjekësore gjatë pandemisë COVID-19, duke çuar në zbulimin e sëmundjeve ekzistuese, jo në krijimin e tyre nga vaksina.

Përtej studimit koreano-jugor, Dr.Prifti tha se ishte i bindur për vërtetësinë e lidhjes midis vaksinës kundër COVID-19 dhe tumoreve.

Për të mbështetur tezën e tij, Prifti referoi një tjetër studim nga Italia me rreth 300,000 banorë, ku sipas tij ishte gjetur një rritje prej 23% e tumoreve te të vaksinuarit. Por edhe në këtë rast, interpretimi bie ndesh me konkluzionet e autorëve. Studiuesit italianë theksojnë se: “Subjektet që morën vaksinën treguan pothuajse përgjysmim të rrezikut të vdekjes nga çdo shkak pas një periudhe ndjekjeje prej 25 muajsh.”

Edhe këtu, autorët sqarojnë se zbulimi i më shumë rasteve të kancerit lidhet me monitorimin më të shpeshtë mjekësor të personave të vaksinuar dhe jo me shkaktimin e sëmundjes nga vaksina.

Rishpërndarja e shpejtë e këtij informacioni alarmant në një numër të madh mediash online shqiptare tregon sërish për cenueshmërinë e publikut dhe mangësitë serioze në procesin e verifikimit të fakteve në peizazhin mediatik vendas.

Dezinformatat shëndetësore, veçanërisht ato që lidhen me vaksinat, gjejnë shpesh terren pjellor në Shqipëri, veçanërisht kur vijnë nga figura autoritare si mjekët.

Pandemia e COVID-19, në nivel global, u shoqërua me atë që Organizata Botërore e Shëndetësisë e quajti “infodemi” – një përhapje masive dhe e shpejtë e informacionit të pasaktë, shpeshherë me qëllim manipulimin.

Në Shqipëri, kjo valë dezinformimi goditi veçanërisht vaksinat, duke ushqyer hezitimin te një pjesë e konsiderueshme e qytetarëve, pavarësisht fushatës së institucioneve shëndetësore për imunizim.

Pasojat e drejtpërdrejta të këtyre pretendimeve të pavërteta shëndetësore janë të rënda. Ato jo vetëm mbjellin panik dhe pasiguri, por potencialisht pengojnë shkallën e vaksinimit dhe rrisin rrezikun e sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë në popullatë.

Edhe një shkëndijë e vetme mjafton për të ndezur një zjarr. Njerëzimi e kishte harruar se qindra vjet të shkuar besohej se Toka ishte e sheshtë. U desh një shaka interneti, më saktë krijimi i një faqeje online ku pretendohej se Toka është e sheshtë që të riniste në shekullin e 21-të konspiracioni që ende vazhdon.

Në rastin e vaksinave ishte sërish një shkëndijë. Mjeku anglez Andrew Wakefield, kirurg i njohur, por pa asnjë lidhje me vaksinat dhe autizmin, duke analizuar një grup prej vetëm 12 fëmijësh, publikoi artikullin tashmë famëkeq që lidhte vaksinën MMR (fruth, shyta, rubeolë) me një sëmundje të zorrëve dhe me autizmin.

Që nga viti 1998, kur ky artikull u botua për herë të parë, janë botuar me qindra studime që provojnë jashtë çdo dyshimi se midis vaksinave dhe autizmit nuk ka asnjë lidhje, as nga ana statistikore dhe as nga ana biologjike.

Nëse mjeku anglez studioi vetëm 12 pacientë, studiuesit nga vendet nordike studiuan me miliona fëmijë, nisur edhe nga statistikat tepër të sakta që këto vende mbajnë prej dekadash. Nuk u gjet asnjë lidhje midis ndonjë vaksine dhe autizmit.

Ndërkohë është zbuluar tashmë se në 60 deri 90% të rasteve, autizmi shkaktohet nga shumë faktorë, ku ndërthurren faktorët gjenetikë dhe ata të zhvillimit të shtatzënisë.

Pas botimit të artikullit në fjalë dhe nisjes së lëvizjes anti-vax, shumë vende patën rënie të shkallës së vaksinimit. Nëse teoria e lidhjes së vaksinimit me autizmin do të ishte e saktë, shkalla e autizmit në këto vende do të ulej. Në fakt, asnjë ulje e tillë nuk u konstatua.

Nga ana tjetër, si pasojë e mosvaksinimit kundër fruthit, pati shpërthime të sëmundjes të pasuara nga vdekjet, shurdhime dhe ndërlikime të tjera shëndetësore.

***

Vaksina kundër COVID-19 u bë shënjestra e radhës e konspiracionistëve.

Disa gabime në politikën e vaksinimit që duhej të ishin shmangur, si p.sh., rekomandimi për të vaksinuar fëmijët, rigjallëruan lëvizjen anti-vax dhe i dhanë asaj një përmasë dhe vëmendje që nuk e kishte patur kurrë më parë.

Kësaj radhe, vaksinat u etiketuan si terapi gjenetike dhe “lidhja” e tyre u gjet me kancerin! Dhe duke qënë se kanceri njihet si sëmundje që zhvillohet tepër ngadalë, ka raste me dekada të tëra, u “shpik” termi “turbokancer”, një term i padëgjuar më parë dhe që nuk figuron në asnjë manual mjeksor.

Studime të veçanta që arrijnë të kalojnë filtrat e shkencës dhe etikës, pretendojnë se vende të caktuara janë duke përjetuar rritje të formave të caktuara të tumoreve dhe kjo lidhur me vaksinimin. Sërish, studime të tjera, shumë më të sakta, shumë më shkencore, nuk zbulojnë asnjë lidhje të tillë.

Ato që kemi mësuar deri më sot lidhur me tumoret (dhe që nuk është pak) nuk sugjeron ndonjë mekanizëm se si vaksinat mund të shkaktojnë kancer.

Edhe shifrat dhe statistikat janë kokëforte. Ndërsa me vaksinën anti-COVID u vaksinuan miliarda njerëz në gjithë botën, asnjë ndryshim nuk ka në incidencën e kancerit. Rastet e reja dhe vdekjet nga kanceri në shkallë globi dhe në vende të veçanta kanë mbetur në të njëjtat nivele si para pandemisë.

***

Kirurgu anglez që i dha jetë tërbimit anti-vax, u gjet më vonë se kishte manipuluar të dhënat dhe se synonte të përfitonte financiarisht nga “zbulimi” i bërë. Pas disa vitesh, atij madje edhe ju hoq e drejta e ushtrimit të profesionit, aq të rënda u gjykuan sjelljet e veta. Sot, ky ish-mjek fiton para duke bërë filma dhe organizuar tubime anti-vax.

Ndërkohë dëmi që teoritë e të fantaksurve anti-vax po shkaktojnë është i jashtëzakonshëm.

Vaksinat në shekullin e 20-të shpëtuan dhjetëra miliona jetë fëmijësh dhe e ndihmuan njerëzimin të fitonte luftën kundër sëmundjeve infektive.

Si të tilla, ato e kanë në fakt një “lidhje” me kancerin.

Duke mundësuar që njerëzit të jetojnë më gjatë, duke i lejuar atyre të arrijnë të tetëdhjetat dhe të nëntëdhjetat, sigurisht që në këtë moshë rreziku i shfaqjes së tumoreve është më i lartë.

Pra sot kemi më shumë tumore, sepse njerëzit po jetojnë më gjatë, për të arritur atë moshë, ku fatkeqësisht edhe tumoret janë më të shpeshta.

Dhe kjo në sajë edhe të vaksinave!

Prandaj, të nderuar ndjekës të faqes dhe lexues, sa më larg konspiracioneve dhe konspiracionistëve.

Mund t’i lexoni apo t’i shikoni ata, si një shaka, një satirë, madje edhe si një provë se fantazia njerëzore nuk ka kufi.

Qeshni dhe argëtohuni me ta si në një shfaqje humori!

Por mos bini pre e tyre!

Vaksinoni fëmijët!

Vaksinohuni vetë!

Mbroni shëndetin dhe jetën!

Frutat e thata janë ndër ushqimet më të pasura me vitamina, minerale dhe yndyra të shëndetshme. Të konsumuara rregullisht, ato mund të përmirësojnë funksionet kryesore të trupit, duke mbrojtur zemrën, duke forcuar kockat dhe duke rritur aktivitetin e trurit. Ja katër prej më të dobishmeve:

1. Arrat, aleatet më të forta të trurit

Arrat janë të pasura me omega-3, antioksidantë dhe vitamina që ndihmojnë në përmirësimin e kujtesës, fokusit dhe shëndetit të përgjithshëm të trurit. Studimet i cilësojnë si një nga ushqimet më të mira për sistemin nervor.

2. Bajamet, mbrojtje për zemrën dhe kockat

Bajamet përmbajnë vitaminë E, kalcium, magnez dhe yndyra të shëndetshme që ndihmojnë në uljen e kolesterolit, parandalimin e sëmundjeve të zemrës dhe forcimin e kockave.

3. Fistikët, energji për trupin dhe zemrën

Fistikët ndihmojnë në qarkullimin e mirë të gjakut, ulin tensionin arterial dhe janë të shkëlqyer për mirëmbajtjen e një zemre të shëndetshme. Aroma dhe vlerat e tyre ushqyese i bëjnë një nga zgjedhjet më të mira për snack të shëndetshëm.

4. Kajsitë e thata, kocka të forta dhe imunitet më i mirë

Kajsitë e thata janë të mbushura me kalium, hekur dhe vitaminë A. Ato ndihmojnë në forcimin e kockave, përmirësojnë tretjen dhe mbështesin sistemin imunitar. bw

Gazetari, Osman Stafa, i pranishëm në protestën tek Onkologjiku për mungesën e medikamenteve, theksoi se duhet reagim nga masa e qytetarëve.

Ai tha se 43 milionë euro duhet të shkonin vetëm për medikamentet për kancerin e gjirit.

Në këtë protestë të pranishmit mbanin tullumbace me ngjyrën e zezë në shenjë.

“Nuk mund të rrijë 8 orë në ditë për qejf në karrige, si mund të lesh një pacient? Është e dhimbshme ndaj duhet të reagojmë.
43 milionë euro do të ishin medikamentet e për kancerin e gjirit. Nuk janë rrush e kumbulla janë paratë tona.
Duhet të reagojmë sepse askush nuk është imun. Ka histori për të treguar ka pasur një familjar.

Është shumë e rëndësishme që në këtë ditë ata që sot janë duke u përballur me. Ta themi një të vërtetë që ata sot janë duke u përballuar me një sëmundje. Ta themi një të vërtetë që ta dëgjojnë të gjithë.”, tha Stafa. bw

Përveç sëmundjes, gratë e diagnostikuara nga kanceri i gjirit në Lezhë duhet të përballojnë udhëtime rraskapitëse dhe të kushtueshme drejt Tiranës për trajtimet e kimioterapisë, pasi shërbimi në spitalin rajonal nuk ofrohet për shkak të mungesës së një aparature.

Vjeshta e vitit 2024 shënoi një kthesë të vështirë në jetën e Vera Loshit, një 56-vjeçare nga Ishull Lezha. Pas disa vizitave nisur nga shqetësimet fizike, diagnoza ishte e prerë: kancer gjiri.

Ky ishte vetëm fillimi i një beteje të dyfishtë për Loshin; ajo me sëmundjen dhe me një sistem shëndetësor, që e detyron të udhëtojë rreth 120 kilometra për të marrë trajtimin jetik.

“Trajtimi i sëmundjes ka qenë një sfidë dhe me shumë kosto,” tregon ajo për BIRN. “Më është dashur të shkoj në Tiranë për të zhvilluar seancat e terapisë, pasi këtu në Spitalin e Lezhës nuk ofrohet ky shërbim,” shtoi gruaja.

Nëna e dy fëmijëve e quan veten me fat, pasi u diagnostikua në fazë të hershme. Por pas trajtimeve prej 1 viti në Tiranë, Loshi shpreson që spitali rajonal i Lezhës të jetë në gjendje ta ofrojë këtë shërbim sa më parë.

“Fillimisht, godina e spitalit ishte në rikonstruksion, por edhe tani që kanë përfunduar punimet, nuk bëhet kimioterapia sepse thonë se mungon një aparaturë. Janë shumë gra si puna ime që po vuajnë për shkak të kësaj situate, sepse është një makth i vërtetë të udhëtosh drejt Tiranës për të marrë këtë shërbim,” theksoi ajo.

Mungesa e trajtimit me kimioterapi në spitalet rajonale është pjesë e një problemi sistemik të shëndetësisë shqiptare, e cila reflekton një centralizim ekstrem të shërbimeve të specializuara në Tiranë. Siç ka gjetur BIRN në një sërë investigimesh, pacientët nga i gjithë vendi detyrohen të ndërmarrin udhëtime të kushtueshme dhe rraskapitëse drejt kryeqytetit për trajtime jetike, ndërkohë që spitalet rajonale vuajnë nga mungesa e investimeve në aparatura dhe në personel të specializuar.

Sipas drejtorit të spitalit rajonal të Lezhës, Leon Kaza, njësia e kimioterapisë u hap para dy vitesh për t’u mbyllur sërish.

“Për shkak të rikonstruksionit që ka qenë në proces prej kohësh, shërbimi nuk është ofruar plotësisht. Aktualisht po përfundojmë sistemimin në të gjitha pavionet dhe sigurisht, kimioterapia do të rikthehet në funksion,” premtoi Kaza, ndërsa shtoi se ishin në pritje të aparaturave të reja për “zgjerimin dhe përmirësimin e shërbimeve të kimioterapisë.

Në qarkun e Lezhës, numri i grave të prekura nga kanceri i gjirit është në rritje. Sipas mjekes onkologe, Bardha Gjoni, vetëm gjatë këtij viti janë diagnostikuar përmes analizave dhe biopsive rreth 30 raste të reja.

“Nga përvoja ime 25-vjeçare, shohim një rritje të rasteve çdo vit. Krahasuar me 15 vite më parë, ka një dyfishim të grave të prekura,” tha Gjoni për BIRN.

Ajo shton se problematik mbetet fakti që shumica e rasteve diagnostikohen në faza të avancuara. “Duhet një sensibilizim më i madh i grave dhe vajzave që të kryejnë kontrolle të paktën një herë në vit, në mënyrë që sëmundja të kapet në kohë dhe të shërohet,” apelon ajo.

Sipas Afërdita Gjonit, aktiviste për të drejtat e grave në qarkun e Lezhës, pavarësisht rritjes së ndjeshme të ndërgjegjësimit gjatë viteve të fundit, veçanërisht në muajin tetor, nevojitet ende shumë punë.

Gjoni shpjegon se përhapja e kancerit të gjirit mes grave në qarkun e Lezhës është pak më e lartë se mesatarja kombëtare, ndërsa apelon që shërbimi parësor duhet të luajë një rol kyç në nxitjen e grave për kryerjen e kontrolleve periodike. Ajo thekson gjithashtu se duhet përmirësuar trajtimi i tyre.

“Gratë që përballen me këtë sëmundje hasin shpesh vështirësi për t’u trajtuar, për shkak të pamundësive financiare. Duhet të ketë më shumë vëmendje për t’u ofruar këtyre pacientëve shërbime sa më afër vendbanimit të tyre dhe pa kosto financiare,” tha Gjoni.

Njëra prej pacienteve, e sapodiagnostikuar me kancer gjiri i tha BIRN në kushtet e anonimatit se detyrohet të udhëtojë deri në katër herë në javë në Tiranë për të marrë trajtimin.

“Përveç lodhjes dhe stresit që më është krijuar, udhëtimi ka edhe një kosto që për mua është e papërballueshme. Jam detyruar të marr borxh për t’u përballur me sëmundjen, pasi nuk kam mundësi financiare,” tha gruaja, ndërsa shtoi: “Është absurde që ky shërbim të mos ofrohet në Lezhë”.

Kanceri i gjirit përbën rreth 11% të të gjitha rasteve të reja me kancer çdo vit, duke zënë vendin e parë për risk individual tek gratë shqiptare.

Këto të dhëna të bëra publike nga Instituti i Shëndetit Publik theksojnë se, pamja epidemiologjike e kancerit të gjirit në Shqipëri paraqet ngjashmëri me prirjet globale.

Aktualisht, në vend jetojnë rreth 5,000 gra me kancer gjiri, ndërsa vetëm në vitin 2024 janë diagnostikuar 805 raste të reja tek femrat dhe 14 raste tek meshkujt. Krahasuar me vitin 2015, incidenca e kësaj sëmundjeje është rritur me 23%, ose mesatarisht me 2.1% çdo vit.

Rreziku i diagnostikimit rritet dukshëm me moshën, duke arritur kulmin në grupmoshën 50–70 vjeç. Analizat tregojnë se rritja e përgjithshme e incidencës shpjegohet kryesisht nga rastet mbi 50 vjeç, të cilat janë shtuar me 3.6% në vit, ndërsa tek moshat nën 50 vjeç është vërejtur një ulje mesatare prej 1.9%.

Mosha mediane në momentin e diagnozës është rritur nga 55 vjeç në vitin 2015 në pothuaj 59 vjeç në 2024, duke reflektuar efektin e plakjes së popullsisë dhe afrimin me profilin demografik të vendeve të Bashkimit Evropian.

Ndërkohë, numri i mamografive të kryera në vend është rritur ndjeshëm, raporti tregon se, nga rreth 5,000 në vitin 2014 në mbi 25,000 gjatë viteve 2022–2024, çka ka sjellë edhe rritje të mbulimit me depistim në rreth 25% të popullatës target.

Depistimi i grave për kancer gjiri kryhet falas përmes sistemit publik shëndetësor. Kontakti i parë zakonisht ndodh përmes mjekut të familjes apo infermierit të qendrës shëndetësore, të cilët informojnë gratë për rrezikun, kryejnë ekzaminimin klinik dhe i udhëzojnë për mamografi. Gratë e grupmoshës 50–60 vjeç, si edhe ato në rrezik të shtuar, ftohen për mamografi çdo dy vjet, nëse nuk kanë shenja klinike.

Sipas të dhënave të ISHP, vetëm përmes mamografive të lëvizshme identifikohen çdo vit mbi 10 raste të dyshuara për kancer gjiri, ndërsa rreth 50 raste diagnostikohen në mënyrë të hershme falë depistimit.

Këto të dhëna nënvizojnë rëndësinë e kontrollit të rregullt dhe ndërgjegjësimit për zbulimin e hershëm të kancerit të gjirit, një faktor kyç që rrit ndjeshëm mundësitë e shërimit./ Monitor

Me ardhjen e vjeshtës, ditët shkurtohen, mëngjeset ftohen dhe natyra ndryshon ngjyrë. Por bashkë me këtë transformim, ndryshojmë edhe ne: shpesh ndiejmë më shumë lodhje, gjumë, mungesë motivimi apo një gjendje më të ulët shpirtërore.

Shkaku? Reduktimi i dritës së diellit çrregullon ritmet tona cirkadiane – mekanizmin e brendshëm që rregullon gjumin, energjinë, hormonet dhe oreksin. Si pasojë, niveli i serotoninës bie, melatonina rritet dhe shfaqet ajo ndjesi e njohur e apatisë.

Por kjo nuk është dobësi: është një mesazh i trupit. Specialistët sugjerojnë që vjeshta mund të shërbejë si kohë reflektimi dhe lidhjeje me veten.

Si ta përballoni më lehtë këtë periudhë:

Ngadalësoni ritmin dhe dëgjoni trupin tuaj.
Lejoni emocionet të shfaqen.
Reflektoni mbi arritjet dhe mësimet e vitit.
Ruani orare të rregullta gjumi.
Shëtitni dhe lidhuni me natyrën.

Ashtu si pemët lëshojnë gjethet për t’u rigjeneruar, edhe ne kemi nevojë të lëmë pas atë që nuk na shërben më, për t’u përgatitur për një stinë të re. Vjeshta nuk është armik – është thjesht një cikël i natyrshëm, që na mëson të vlerësojmë dritën pas errësirës. bw

Profesor Kristo Kristidhi (1902-1979) okulisti i parë i Kryeqytetit shqiptar, mjeku që ua ktheu dritën e syrit qindra të sëmurëve, është një gurët e themelit të mjekësisë sonë kombëtare.

Ai lindi në Manastir më 5 Mars 1902, në një familje intelektuale dhe përparimtare, i biri i Anastas Kristidhit, mjek patolog, nga më të njohurit në kohën e tij.

Kristidhi ka ardhur në Shqipëri, pasi u martua me shoqen e tij të shkollës Marie Gjinali dhe pas pak kohësh emërohet mjek okulist pranë spitalit të përgjithshëm civil, e më pas në Spitalin Ushtarak. Edhe gjatë Luftës së Dytë Botërore, prof.dr. Kristo Kristidhi ndihmoi mjaft partizanë të plagosur si dhe hebrej të përndjekur nga nazistët, nevojtarë etj.

Gjatë aktivitetit të tij profesional, ai shkruajti dhe libra e dispensa. Në vitet e fundit të jetës së tij, profesor Kristidhi përgatiti për botim librin “Higjiena okulare, shkollore dhe profesionale”, që humbi përpara botimit. Vdekja e parakohshme e bashkëshortes së tij shumë të dashur, sëmundja që i zgjati dhe i mori jetën në 1979, nuk i dhanë mundësinë t’i rishkruante ato.

Sëmundjet e qarkullimit të gjakut dhe sidomos hipertensioni e kanë prekur popullatën shqiptare në mënyrë shqetësuese, sipas raportit global të OBSH që u publikua së fundmi.

Të dhënat tregojnë se rreth 47% e shqiptarëve të moshës 30–79 vjeç vuajnë nga tensioni i lartë i gjakut, një shifër shumë më e lartë se mesatarja botërore prej 34%.

Nga mbi 797 mijë persona të prekur, vetëm 49% janë të diagnostikuar, 38% marrin trajtim dhe vetëm 11% e mbajnë nën kontroll gjendjen. Kjo e rendit Shqipërinë ndër vendet me përqindjen më të ulët të kontrollit në rajon, shumë larg objektivit global prej 50%.

Trendet historike tregojnë një rritje të vazhdueshme të rasteve të diagnostikuara, por hendeku mes pacientëve që trajtohen dhe atyre që e menaxhojnë mbetet i madh.

Në vitin 2022, sëmundjet kardiovaskulare përbënin gati gjysmën e të gjitha vdekjeve në vend, ndërsa 59 raste për 100 mijë banorë lidhen drejtpërdrejt me presionin e lartë të gjakut.

Megjithëse vendi ynë ka një strategji kombëtare për sëmundjet që lidhen me tensionin dhe ato kardiovaskulare, zbatimi praktik mbetet i dobët.

Sipas OBSH, faktori kryesor i rrezikut për hipertensionin është konsumi i lartë i kripës. Shqiptarët konsumojnë mesatarisht 13 gramë në ditë, sipas të dhënave për të rriturit mbi 25 vjeç. Ky nivel është më shumë se dyfishi i rekomandimit të OBSH-së (5 gramë në ditë). Teprica lidhet drejtpërdrejt me rritjen e presionit të gjakut dhe është një nga arsyet kryesore pse kjo sëmundje është kaq e përhapur në vend.

Shqipëria ka bërë studime kombëtare për përdorimin e kripës, por mungon ende një sistem i plotë të dhënash klinike që ndihmon në ndjekjen e pacientëve dhe në matjen e rezultateve për ata që e ulin.

OBSH vë në dukje se, për të ulur barrën e hipertensionit, vendi duhet të forcojë kujdesin parësor, të zgjerojë fushatat e ndërgjegjësimit dhe të përmirësojë aksesin në trajtim efektiv.

Shqipëria është para një alarmi shëndetësor me 47% të popullsisë së rritur që vuajnë nga hipertensioni, kur dihet se është një nga faktorët kryesorë të rrezikut për sëmundjet e zemrës dhe goditjet në tru, të cilat përbëjnë shkakun kryesor të vdekshmërisë në vend.

Përveç konsumit të kripës, rreth 26% e të rriturve mbi 15 vjeç në Shqipëri janë duhanpirës aktivë. Ky nivel është i lartë në krahasim me shumë vende të tjera evropiane. Duhan-pirja jo vetëm rrit rrezikun për hipertension, por edhe shumëfishon ndikimin e tij, duke përshpejtuar dëmtimet kardiovaskulare dhe duke rritur mundësinë për infarkt e goditje në tru.

Konsumi i alkoolit dhe inaktiviteti fizik janë faktorë rreziku gjithashtu. Rreth 24% e të rriturve mbi 18 vjeç raportohen si fizikisht joaktivë. Mungesa e lëvizjes lidhet me shtim peshe, obezitet dhe metabolizëm të dobët, faktorë që çojnë në rritjen e presionit të gjakut./ Monitor.al

Pako me Tylenol, në shitje në një barnatore në Nju-Jork.