Siç e pohon Josep Borrell, takimet në Paris dhe video-konferencat me kryeministrin e Kosovës Hoti dhe presidentin e Serbisë Vuçiç, po shënojnë vënien e dialogut midis dy shteteve fqinje që ata përfaqësojnë në binarët ku ai ndodhej para “njëzet muajve”.

Janë “njëzet muaj” famëzinj gjatë të cilëve dialogu midis dy fqinjve ballkanas u zhvillua nga formati pa transparencën e duhur në formatin e fshehtë, krejtësisht hermetik, vetëm midis Hashim Thaçit e Aleksandër Vuçiçit. Kalimin në këtë format, ashtu si të gjithat rrjedhat e deriatëhershme të dialogut, i imponoi Beogradi, falë papërgjegjshmërisë me të cilën ndërmjetësuan apo “lehtësuan” procesin nga viti 2011 deri para “njëzet muajsh” përfaqësueset e larta të BE-së, Ashton dhe Mogherini.

Pas “njëzet muajsh”, kur dialogu pritet të rifillojë në binarët e mëparshëm, domethënë të kohës së Ashtonit dhe Mogherinit, Përfaqësuesi i ri i lartë i BE-së për politikë të jashtme dhe siguri ka kërkuar “guxim politik nga të dyja palët… në frymën e kompromisit”. As pas 10 vjetësh nga fillimi i dialogut, as pas “njëzet muajsh” të zhvillimit të tij në formatin e fshehtë, pra, Brukseli nuk e ka kuptuar se kërkimi i kompromisit nga të dyja palët e çon procesin në të njëjtët binarë ku Mogherini e kishte lënë në duart e Thaçit dhe të Vuçiçit.

Brukselit i Borrellit, si më parë ai i Ashtonit dhe Mogherinit, e shpërfill faktin se Kosova e ka bërë kompromisin kur ka pranuar që ajo të mos bashkohet me Shqipërinë, kur ka miratuar “planin Ahtisaari” të hartuar me ekspertët më të mirë të Brukselit dhe të Uashingtonit. Mbi këtë bazë, Kosova është shpallur shtet i pavarur e sovran demokratik perëndimor, mbi këtë bazë, është njohur nga pothuaj e gjithë bota perëndimore dhe shumë vende të tjera të botës. Në këto 11 vite të pavarësisë, Republika e Kosovës, me durim dhe konstruktivitet, në një proces sado të lodhshëm, zhgënjyes, pa fryte, është përkushtuar që të arrijë normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë fqinje. Dhe asnjëherë nuk ka dhënë shenja se ka ndërruar mendje dhe se tashmë kërkon të bashkohet me Shqipërinë.

Nga ana e saj, Serbia fqinje, në këto 10 vite të dialogut, të kulmuara në “njëzet muajt famëzinj”, ka bërë gjithçka për të arritur që procesin e dialogut për normalizimin e marrëdhënieve të saj me Kosovën, ta kanalizojë në proces të shndërrimit të Kosovës në një çështje të pazgjidhur. E ka bërë haptas, sfidueshëm, me agresivitet, me arrogancë të padurueshme dhe të papranueshme.

Deklaratës së Borrelit pas video-konferencës Hoti-Vuçiç, ky i fundit i është përgjigjur se kërkesat e Kosovës janë maksimale, prandaj Beogradi do t’i përmbahet një procesi të “hapave të vegjël” të normalizimit të marrëdhënieve. Me këta “hapa të vegjël” që Beogradi ia ka imponuar dialogut këto dhjetë vite, siç më është dashur edhe mua shpesh ta theksoj, as pas qindra vjetësh të tjerë nuk pritet të normalizohen marrëdhëniet mes Serbisë dhe Kosovës, mes serbëve dhe shqiptarëve.

Në emër të palës së përfaqëson, kryeministri Hoti, duke dhënë pajtimin për takimin e 6 korrikut në Bruksel me Vuçiçin, përsëriti qëndrimin e Kosovës se “dialogu nuk ka alternativë” dhe se vetëm përmes dialogut mund të zgjidhen “çështjet me Serbinë”. Pra, dialogu është krijuar për të zgjidhur “çështjet me Serbinë”, e cila, njëzet e një vjet pasi është larguar me forcën ushtarake të NATO-s dhe të UÇK-së nga Kosova, edhe 11 vjet as shpalljes së pavarësisë së Kosovës, edhe 10 vjet pas fillimit të dialogut, vazhdon të mos e njohë realitetin fqinj, Kosovën e pavarur dhe sovrane, me kushtetutën e saj, me unitaritetin e saj, me integritetin e saj tokësor të pacënueshëm.  “Jemi të gatshëm të ulemi në çdo tavolinë të dialogut për të mbrojtur shtetësinë e Kosovës dhe për të kërkuar plotësisht normalizim të marrëdhënieve e cila vjen vetëm pas njohjes reciproke në mes të dy vendeve”, sqaron Hoti. Dhe shton: “Marrëveshja finale duhet të përfshijë njohjen reciproke, adresimin e çështjes të së pagjeturve, dëmet e luftës, kthimin e dokumenteve kadastrale, rregullimin e marrëdhënieve ekonomike në mes të dy vendeve, lidhjet infrastrukturore.”

Pra, “çështjet me Serbinë” zgjidhen pasi Serbia fqinje të njohë Kosovën. Serbia ta njohë Kosovën siç e kanë njohur vendet e tjera fqinje, Shqipëria, Maqedonia dhe Mali i Zi, ta njohë siç e kanë njohur vendet rajonale, Kroacia, Sllovendia, Bullgaria dhe Turqia, ta njohë siç e kanë njohur njëzet e sa vende të Bashkimit Evropian dhe të NATO-s, siç e kanë njohur tri vende anëtare të përhershme të Këshillit të Sigurimit, siç e kanë njohur rreth 100 e sa vende anëtare të Kombeve të Bashkuara. Serbia ta njohë Kosovën me atë popull që ka, me atë kushtetutë që ka, me atë sipërfaqe tokësore që ka, me ata kufij shtetërorë që ka, me atë organizim të brendshëm administrativ që ka. Ashtu siç e kanë njohur të gjitha vendet e tjera.

Nëse do të vazhdojë të plotësojë tekat e Beogradit për ta vërtitur si të dojë ai procesin e dialogut, atëherë as Brukseli i Borrellit, ashtu si Brukseli i Ashtonit dhe Mogherinit nuk do të arrijnë asgjë thelbësore. Dhe do të jetë shumë më mirë që të hiqet dorë përfundimisht nga dialogu.

Ky shkrim është botuar tek voal-online.ch në janarin e vitit 2012 dhe është i përfshirë në librin me publicistikë të autores “Tirania e Tranzicionit”, Onufri 2013. Në botimin e sotshëm titulli  është i ndryshuar, por gjithashtu botohet edhe titulli i mëparshëm dhe teksti pa bërë asnjë ndryshim.

Reagim ndaj opinionit të Ardian Vehbiut botuar tek Shekulli dhe ribotuar tek MAPO

NDAL ÇDOLLOJ DIASPOROFOBIE QË KUTËRBON ANTISHQIPTARIZËM!

26, Janar 2012

Duke ndjekur shtypin e Tiranës, dëgjova sot të shqiptohej dy herë emri i Ardian Vehbiut, një prej gjashtë a shtatë opinionistëve të Shqipërisë moderne të shekullit XXI. Nuk tingëllon absurde? Që gjashtë a shtatë persona, shpesh me integritet të diskutuar, sot e njëzet vjet, monopolizojnë opinionbërjen në Tiranë. Ky lloj monopolizimi, shpesh trushpëlarës, që nuk toleron konkurencën e lirë të ideve, në fakt ka uzurpuar shëndetin mendor të opinionit publik, si reminishence e periudhës staliniste, kur se kush do të bëhej gazetar vendoste vetë diktatori.

E lashë tek Ardian Vehbiu, që ia dëgjova emrin dy herë në dy gazeta, tek Shekulli dhe tek Mapo, diçka që ngjet rëndom në Shqipëri, kur njëri prej gjashtë a shtatë opinionistëve e boton opinionin e tij të shplarë dhe që shpesh ngjan me direktivë partie në të paktën dy ose tre gazeta të Tiranës dhe të Prishtinës, sikur të ishin direktivat e vetë Enver Hoxhës, të cilat i imponoheshin me dhunë psikës së popullit shqiptar. Tani ky imponim nuk është me dhunë të drejtë për drejtë por të tërthortë, sepse do apo nuk do që t’ia lexosh shkrimin, do të jesh i detyruar t’ia dëgjosh titullin po të bësh zapping në cilindo televizion të Tiranës kur lexohen titujt e gazetave çdo mëngjez.

I kthehemi Ardian Vehbiut, emrin e të cilit e dëgjova sot dy herë. Por çudia e kësaj here ishte se herën e dytë tek gazeta MAPO, emri i tij përmendej për një opinion të tij botuar një ose dy javë përpara tek Shekulli. Që do të thotë se pasi Ardian Vehbiut këtë opinion ia kishin botuar tek Shekulli dy javë më parë, MAPO ia merr dhe ia riboton sikur ky opinion i Ardian Vehbiut të ishte një brilant i opinionbërësve, dhe si i tillë meritonte të botohej e ribotohej, e biles të shndërrohej në një libërth xhepi për nga vlerat. Të trushpëlarjes, do të thosha, me trishtim. Që në fakt është i mbushur plot helm dhe cinizëm. Të them të drejtën Ardian Vehbiu ka një background akademik që nuk do t‘i shkonin assesi për shtat shkrime të tilla, por kjo është puna e tij.

Fjala është për „ Atdhetarizëm me korrespondencë“, ku Vehbiu fut në objektiv diasporën shqiptare të cilën e fshikullon që në titull me një stilemë tallëse gati vulgare. Në kohën e diktaturës kur donin të talleshin me dikë i kujtonin se e kishte mbaruar shkollën me korrespondencë, dmth shkel e shko. Dhe në Shqipëri, ata që mbaronin shkollën në këtë mënyrë nuk përbënin asnjë vlerë, pra ishin njerëz që nuk meritonin asgjë, asnjë post, asnjë vlerësim. Korrespondenca, në fakt, ishte një nga metodat depersonalizuese të diktaturës kur ose ua mohonte të drejtën e shkollës të rinjve për arsye politike ose ua jepte me gramaturë, duke shkelur hapur një të drejtë elementare të njeriut siç është e drejta e arsimimit.

Në Perëndim diasporat shihen si urë lidhjeje ndërmjet shteteve, ku shteti amë tregon kujdes të posaçëm për diasporën e vet. Kështu, përshembull, në Zvicër, diaspora zvicerane, sa 10 % e popullsisë, njihet me termin „Zvicra e Pestë”, dmth shteti zviceran e fut këtë diasporë si realitet në kontekstin shtetëror, pas Zvicrës gjermane, Zvicrës franceze, Zvicrës italiane, dhe Zvicrës romançe. Pra shiheni se çfarë rëndësie domethënëse i jep diasporës.

Ndërsa Ardian Vehbiu bën të kundërtën – nga një realitet disamilionësh që është kërkon ta shndërrojë në të paqenë, duke i mohuar diasporës shqiptare të drejtën për të marrë pjesë, kontribuar dhe për të shprehur qëndrimet e saj për atë çka ndodh në Shqipëri. Po t’i jepej mundësia, me këtë mendësi që e konsumon në këtë opinion, duket sikur Ardian Vehbiu do ta çonte në litar diasporën shqiptare. Shikoni si shkruan: „pas vitit 1990, për Shqipërinë dhe vitit 1999 për Kosovën, këto dy kryerrugë të mendimit politik në diasporë e humbën arsyen për të ekzistuar dhe vazhduan kryesisht për shkak të inercisë, ose të nevojës së organizatave dhe satelitëve të tyre për të mbijetuar me hierarkitë ekzistuese”.

Me rrëzimin e diktaturës në Shqipëri në fillim të viteve `90 dhe çlirimin e Kosovës më 1999, Ardian Vehbiu në mënyrë absurde e sheh misionin e diasporës të përfunduar dhe shkon deri aty sa nuk gjen arsye për ekzistencën e mendimit politik tek ky komunitet disamilionësh duke e etiketuar brutalisht si „profitere”, si „diçka pa vlerë”, apo si „diçka që nuk meriton të jetojë”, sepse sipas Ardian Vehbiut kjo diasporë e ka „humbur arsyen e ekzistencës”! O my God!

Një tërbim patologjik kundër diasporës e ka patur diktatura komuniste shqiptare e cila për gati gjysmë shekulli e luftoi me të gjitha mjetet diasporën shqiptare, duke i bashkërenditur veprimet e saj edhe me shërbimet e fshehta të shteteve ballkanike nga vinte kjo diasporë. Mjafton të kujtojmë librin „Mërgata e qyqeve” për të kuptuar dramën që kanë përjetuar njerëzit e saj si dhe cinizmin e sjelljen kriminale të shtetit komunist të asaj kohe.

Edhe sot e kësaj dite diplomacia shqiptare nuk ka një sjellje të re ndaj diasporës për shkak se në themel vazhdon të ketë një trashëgimi nga koha e diktaturës që ka mbetur e papastruar. Ambasadat sot ose bëhen sikur s’janë, ose pasqyrojnë skajshmërisht qëndrimet politike të krahut nga vijnë, duke shkaktuar dëm të madh për diasporën.

Por diaspora shqiptare, në fakt, është arsye e ekzistencës së shtetit shqiptar, Shqipërisë. Mjafton të kujtojmë se diapora shqiptare ka dhënë ndihmesë të madhe për pavarësinë e shtetit shqiptar, që tani i mbush 100 vjeç, apo mjafton të kujtojmë rolin e presidentit Woodrow Wilson në Konferencën e Paqes në Paris, kur kundërshtoi Traktatin e Fshehtë të Londrës dhe i shpëtoi jetën shtetit amë, pikërisht në sajë të diasporës shqiptaro-amerikane.

Vetëm ky fakt do të mjaftonte që diaspora shqiptare të shihej si një det vlerash si nga Ardian Vehbiu me shokë ashtu dhe nga historiografia shqiptare.

Edhe në kontekstin e aktualitetit. Shqipëria iu ka mbijetuar krizave në saj të remitancave, pra parave të diasporës dhe rrezikon të bjerë në krizë pikërisht se këto remitanca tash janë në bjerrje.

Si pjesë përbërëse e diasporës shqiptare në Perëndim është edhe një pjesë e elitës e cila është larguar më 1997, sepse ka qenë e kërcënuar me jetë nga bandat që ricikluan pushtetin e ish-komunistëve, duke djegur shtetin, reminishenca të të cilave ne i pamë edhe më 21 janarin e vitit 2011, ku u bënë përpjekje për ta sjellë me dhunë „pranverën arabe” në Tiranë, në një vend anëtar të NATO-s, ndërsa sot opinionistë nga kryeqyteti i Shqipërisë e shohin si „kërcënim diasporën shqiptare” në Perëndim, kur në fakt kërcënim për interesat kombëtare përbëjnë qëndrime të tilla të cilat shprehin një antishqiptarizëm të paprecedent.

Është mendësi e verbër të mos i shohësh si realitet ekzistent 3 milionë shtetas shqiptarë, pjesë e diasporës shqiptare që këto dy dekada janë detyruar të largohen nga atdheu, sepse qeveritë në Shqipëri ishin të papërgjegjëshme për të krijuar një vend normal për shtetasit e tyre, ndërsa tani sugjerohet që t’u hiqet e drejta e fjalës apo t’u mohohet e drejta për të qenë patriotë, atdhetarë apo për të qenë të organizuar, ashtu si veprojnë të gjitha diasporat e botës kudo ku ato gjallojnë, ku të gjitha këto organizime bëhen me shpenzimet e vet diasporës, dhe kur në fakt do të duhej që të bëhej me shpenzimet e shteteve të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë e me rradhë.

Kur merret me historinë e diasporës shqiptare, Ardian Vehbiu bën një historik në dukje romantik, por në thelb antishkencor, sepse retushon çfarë t’i teket. Gjatë gjysmë shekulli të periudhës të diktaturës nuk e përmend askund shkakun themelor për emigrim të shqiptarëve, që ky regjim nuk u linte të zgjidhnin dhe shqiptarëve u duhej ose të iknin ose të ishin preja e rradhës e regjimit despotik të Enver Hoxhës, i cili i vriste, i pushkatonte dhe i shpinte në litar e pastaj persekutonte të gjitha familjet e të deklasuarve përmes luftës të klasave e diktaturës të proletariatit. Pra Ardian Vehbiu është i butë, i ëmbël me monstruozitetet e një regjimi despotik dhe shumë i vrazhdë me diasporën shqiptare, të cilës nuk dëshiron as që t’ia shohë fytyrën dhe as t’ia dëgjojë zërin e gojës, sepse të drejtën e fjalës Ardian Vehbiu e kërkon ta mbajë pronë vetëm për vete dhe për ca kolegë të tij, që kësisoj të kenë kushte absolute që të vjellin helm sa të duan, duke abuzuar me liritë që të ofron tregu i lirë në një shoqëri demokratike, sepse e kërkon lirinë për veten dhe t’ua heqë këtë liri të tjerëve. Siç dihet në Shqipëri gazetat nuk janë të varura nga shitblerja, por nga oligarkët e postdiktaturës, të cilët i mbajnë në treg gazetat e tyre për të diktatuar politikat e tyre.

„Në thelb, antikomunizmi tradicional i një pjese të aktivistëve të sotëm në diasporë mbahet gjallë artificialisht, sepse vetëm ashtu mund të riprodhohen disa nga strukturat e vjetra organizative dhe sociale të diasporës; dhe pavarësisht se ai kërkon me këmbëngulje dhe çdo kusht të provojë se pushteti i sotëm politik në Tiranë kontrollohet prej komunistëve të djeshëm, që pastaj ta denoncojë e ta fshikullojë këtë dukuri dhe të rithemelojë vetveten nëpërmjet protestash dhe distancimesh që mbeten, në më të shumtën, të themeluara në imagjinatë.”

E shikoni sa i hidhur është Ardian Vehbiu kundër diasporës shqiptare, të cilën e akuzon se qëndrimin e saj antikomunist e ka vetëm për arsye mbijetese, jo se në Shqipëri ekzistojnë arsye të vërteta që organizmat e kësaj diaspore të denoncojnë klasën politike në Shqipëri se kontrollohet nga strukturat e djeshme. Këtu e ka hallin Ardian Vehbiu! Po diaspora shqiptare ka shumë të drejtë për pretendimet e saj dhe këtë e vërteton katërcipërisht Bundestagu gjerman i cili vetëm disa ditë më parë rikonfirmoi gadishmërinë për t’i dhënë mbështetje politike e asistencë teknike Shqipërisë në procesin e hapjes së dosjeve të ish-bashkëpunëtorëve të Sigurimit dhe policisë sekrete të regjimit komunist, sepse dihet botërisht se një pjesë e mirë e klasës politike përfshirë atë të një pjese të opinionistëve të Tiranës janë me dosje. Pra diaspora nuk e ka gabim, as Bundestagu gjerman!

Ardian Vehbiu është gati që të bëjë një kundërrevolucion, një revolucion antiinformatik, antiIT, është i gatshëm t’i mbyllë televizonet satelitore, është i gatshëm ta etiketojë si heretik Steve Jobs-in, Marc Zuckerbergun, është i gatshëm të hedhë blozë mbi të gjithë ata shqiptarë në Perëndim që krahas angazhimeve të përditshmërisë i kushtohen çështjes shqiptare, të cilët i akuzon se kanë „jetë të dyfishtë”. Jetë të dyfishtë dhe të trefishtë ka Ardian Vehbiu me shokë që kanë urrejtje patologjike kundër diasporës, por jo shqiptarët e diasporës, të cilët bëjnë një jetë të ndershme dhe të përgjegjëshme. Dhe meritojnë respekt. Sepse ndërsa punojnë e lodhen, duke e fituar bukën dhe mirëqënien e tyre me djersën e ballit, nuk e harrojnë kurrë vendin e tyre.

Kur flet për diasporën shqiptare të viteve 1945-1990, Ardian Vehbiu nuk thotë asnjë fjalë se si sigurimi i Shqipërisë i ka ndjekur dhe përndjekur kundërshtarët e regjimit në çdo shtet në Perëndim, por e paraqet këtë periudhë të historisë me ngjyra gati rozë.

Në fakt, Ardian Vehbiu nuk shqetësohet për diasporën e 1945-1990 sepse në atë kohë diktatura komuniste kishte gjithçka nën kontroll përmes izolimit. Për Ardian Vehbiun përbën shqetësim diaspora shqiptare e krijuar pas 1990, e cila është diaspora më e fuqishme, më vitale, më intelektuale, më europiane, duke llogaritur faktin se vetëm gjatë këtyre 20 viteve janë larguar nga vendi rreth 3 milionë shqiptarë, pra gjysma e kombit sot jeton në Perëndim, pothuaj e integruar dhe një pjesë e madhe e natyralizuar. Këta i ka problem Ardian Vehbiu, kur do të duhej të kishte problemet e vërteta që ka sot Shqipëria dhe shqiptarët. Sipas Ardian Vehbiut, na qenka i tepërt angazhimi i diasporës shqiptare në punët e brendshme të Shqipërisë dhe me këtë ton ai gati e shpall armike të popullit diasporën shqiptare.

Çdo politikan apo intelektual në Shqipëri, i çfarëdongjyre politike, sot do të duhej ta përjetonte si dramë të shoqërisë shqiptare largimin e trurit, fenomenin e njohur si « brain drain », të emigrimit të kapitalit njerëzor, të këtyre 3 milionë shqiptarëve ku shumica janë me aftësi dhe njohuri konkuruese, që kanë përballuar konkurencën dhe janë integruar në Perëndim, të cilët me këto aftësi dhe kompetenca mund të jepnin një kontribut shumë të domosdoshëm edhe në politikë, edhe në jetën akademike, edhe kudo në atdheun e tyre. Këtyre 3 milionë shqiptarëve, të cilëve klasa politike ka 20 vjet që nuk ua ka krijuar asnjë kusht minimal për jetesë, tani u ndalon edhe të hapin gojën e të organizohen!

Por kulmi i diasporofobisë, arrin atje kur Ardian Vehbiu e paraqet diasporën shqiptare « të papërgjegjëshme, të dyshimtë si dhe rrezik për stabilitetin e vendeve në Ballkan », kur në fakt kjo diasporë ka furnizuar lobet më të fuqishme proshqiptare, në metropolet më të fuqishme, me ndikim për të mirën, demokratizimin dhe faktorizimin e kombit shqiptar në përgjithësi. Siç është lobi shqiptaro-amerikan apo edhe diaspora shqiptare në SHBA dhe Europë e cila me sakrificat e saj jep ndihmesën e domosdoshme, aq më tepër kur në Shqipëri edhe sot e kësaj dite klasa politike dhe puthadorët e saj opinionistë nuk interesohen assesi për interesat kombëtare apo për fatin e individit në shoqërinë shqiptare, porse në qendër të shqetësimeve të tyre kanë vetëm interesat kuazi kriminale të një klike që tani ka vënë në objektiv diasporën shqiptare, e cila ka patur, ka dhe do të ketë një rol jetik në shëndetin e shtetit amë, në Shqipëri, si dhe në Kosovë, Maqedoni e atje ku jetojnë shqiptarët.

©

Ka një javë që Auron Tare ka botuar të ashtuquajturin “punim” të famëkeq tashti, në portalin “Peisazhe të fjalës”, me qëndër në New York, në të cilin akuzohet Ernest Koliqi dhe Martin Camaj, dy nga personalitetet më të njohura të diasporës së vjetër anti-komuniste, si bashkpuntorë të agjencive sekrete ndërkombëtare. Është një shkrim plot aludime, insinuata, të pa vërteta, hedhje dyshimesh të pavërtetuara, e që përmban më shumë pyetje provokative djallëzore se sa fakte, të cilave nuk u jep përgjigje as autori as botuesi– një fletërrufe e vërtetë e kohës së Enver Hoxhës kundër këtyre dy shkrimtarëve shqiptare, të cilët — megjithë ndonjë gabimi njerëzor që mund të kenë bërë — veç nam e nder i kanë lenë vetes dhe Kombit shqiptar. Jo vetëm në diasporën e atëherëshme por edhe në qarqet ndërkombëtare gjatë jetës dhe veprimtarisë së tyre, një periudhë ajo që ata akuzohen nga Tare të kenë vepruar si poli-agjentë të UDB-së, CIA-s amerikane, agjencive të fshehta gjermane e italiane, madje edhe deri në Moskë ka shkuar Tare që me absurditetin e tij përpiqet të “implikojë” Koliqin për bashkpunim madje edhe me rusët.

Me thënë të drejtën fillimisht e konsiderova shkrimin e Tares se ndoshta ishte një përpjekje për të parë emrin e vet në shtyp dhe mundësisht për të bërë lajm në ditët e nxehta të verës, zakonisht, pa lajme me rëndësi, me përjashtim të koronavitrsuit, me të cilin jemi lodhur të gjithë kudo. Duke zie në vetveten, mu kujtua gjithashtu poezia e Martin Camajt, duke menduar për, “Një ditë e ka Korbi”, se korbit ndoshta i duket vetja Pëllumb, madje edhe për një ditë, ose siç thotë një shprehje amerikane, gjithkush ka të drejtë për 15-ditë fame, edhe gati hoqa dorë. Legjenda popullore thotë gjithashtu se korbi, i cili mendohet se nuk është i anëve tona, ka ardhur nga diku dhe simbolizon ndjellakeqin, perfaqësues i një ambienti të egër — korbi përballë ambientit të butë që përfaqëson pëllumbi –korbi i zi përball bardhësisë. Në anët tona korbi konsiderohet aq i zi jo për nga ngjyra, por për fatin e keq që sjell, sa kur donte të namte dikush, të thonte, “Ik he korb i zi…” Prandaj vendosa që të shikoj rishtas se ç’donte të thonte Aron Tare, pasi e pashë tejet të angazhuar edhe në debate në televizion duke ngulur këmbë edhe më egërsisht në shpifjet e tija të zeza ndaj Koliqit dhe Camajt. Por me kalimin e ditëve, shoh se autori nuk bëri asnjë korrktesë as pendesë, ndërkohë që po ftohej në programe televizive në Shqipëri, për të amplifikuar edhe më tej akuzat e tija fals megjithse pati edhe reagime kundër tij trillimeve të tija.

Megjithëse kam reaguar me dy shkrime të tjera modeste për këtë temë, ndoshta edhe me pak emocion, që për ata që më njohin nuk është në natyrën. Prandaj kësaj rradhe po i drejtohem komunitetit shqiptaro-amerikan me zhgënjimin tim për mungesën e reagimit ndaj këtyre pretendimeve. Të nderuar bashkombas, ndryshe nga ç’pretendon Tare, e vërteta e këtyre burrave dhe e veprimtarisë së tyre, gjatë kohës që jetuan, siç është shprehur edhe Martin Camaj për Koliqin, por I prështate edhe atij vet se megjithëse, “Pjesën ma të madhe, Koliqi e kaloi në dhén e huej, në një anë, ai gjithnji ishte në kontakt me botën shqiptare e sidomos arbëreshe dhe në tjetrën si profesor universiteti e shkrimtar, në dialog të përhershëm me rrethe intelektuale të ndryshme të botës perëndimore. Vetë persona e Koliqit ndër këto rrethe, si njeri shoqënie dhe kuvendatar brilant, qiste poshtë me të parën, çdo paragjykim të gabuem e dizinformues mbi Shqipëninë”.

Kjo është edhe detyra jonë sot, që sipas shembullit të Koliqit dhe Camajt, të mbrojmë Shqipërinë dhe historinë e vërtetë të saj dhe të burrave që benë atë histori. Ta mbrojmë Koliqin dhe mikun dhe bashkpuntorin e tij të ngusht Martin Camajn, jo nga sulmues të huaj, jo, jo. Duhet ta mbrojmë nga vet shqiptarët e llojit Tare e shumë të tjerë si ai, siç ndodhte në kohën e Enverit, por ndryshimi është se sot kjo ndodhë këtu në zemër të Amerikës nga një portal shqiptar. Fatkeqësisht, kjo është Shqipëria dhe shqiptarët e 30-vjetëve post-komunizëm!

Prandaj, si shqiptarë të diasporës së vjetër dhe të re, të gjithë së bashku, pa dallime dhe pa paragjykime, të lirë dhe të ndërgjegjëshëm, ashtu siç jemi mësuar në botën e lirë dhe demokratike perëndimore, të mbrojmë këta burra të Kombit tonë, ashtu si Koliqi dhe Camaj mbrojtën sa jetuan Shqipërinë, Kosovën dhe interesat e Kombit shqiptar nga gënjeshtrat, shpifjet dhe nga paragjykimet e gabuara, qëllim-këqia dhe dezinformuese kundër shqiptarëve, ashtu siç e kanë zakon armiqtë tanë për rreth kufijve të trojeve shqiptare, së bashku me miqtë e tyre më larg, që i mbështesin ata në planet e tyre anti-shqiptare. Nuk besoj se Moska ose Beogradi do kishin mundur të shkruanin një artikull më të mire kundër dy prej shkrimtarëve më të mëdhej të kombit.

Unë, si një shqiptaro-amerikan, u bëjë thirrje personave të njohur, organizatave dhe enteve të ndryshme, të mëdha e të vogëla, të këtij komuniteti shqiptaro-amerikan por edhe të diasporës shqiptare në Evropë, që deri tani nuk kanë reaguar në lidhje me këto zhvillime – të prononcohen ndaj këtij sulmi dashakeqës kundër Koliqit dhe Camajt.

Këtu nuk kemi të bëjmë me ushtrimin e fjalës së lirë nga Tare dhe botuesi — sepse ushtrimi i fjalës së lirë ishte një nga arsyet që ne jemi arratisur në këtë vend,të dëbuar nga trojet tona, të arratisur dhe të përdhunuar nga regjimi komunist, ashtu siç ishin detyruar të barktisnin Atdheun edhe Ernest Koliqi edhe Martin Camaj. Ne gëzojmë lirinë e fjalës por njëkohësisht dimë edhe “kufizimet e arsyeshme” sipas kushtetutës, siç janë shpifjet. Të gjithë ne kemi bërë shumë sakrifica personale dhe familjare në mbrojtje të lirisë së fjalës, ndryshe nga auron taret e botës shqiptare sot. Me botimin e këtyre shpifjeve kundër Koliqit dhe Camajt, të cilat u provuan tani se as nuk janë të “rralla” as “origjinale”, siç pretendojnë autori dhe botuesi, pasi siç kam thenë edhe në një shkrim para disa ditësh, vetë Koliqi dhe Camaj nuk i kanë mohuar veprimet e tyre gjatë asaj periudhe, përfshirë edhe këto që “dokumenton” Tare. Nuk kemi, pra të bëjmë aspak me ushtrimin e fjalës së lirë, sepse po të ishte ashtu, atëherë edhe shpifjet e Enver Hoxhës, Pol Potit, Hitlerit e Stalinit ndaj kundërshtarëve të tyre, do duhej të faqoseshin në faqet e para të gazetave si deklarata bona fide. Por, kemi të bejmë me një përpjekje dashakeqëse për të njollusur këto dy personalitete – duke i dënuar për së dyti, sikur regjimi enverist nuk e kishte përfunduar punën e tij kundër tyre.

Pyetja nga shumë njerëz të interesuar për këtë çeshtje është pse botohet ky artikull tani dhe pse janë shënjestruar, pikërisht, këto dy personalitete të diasporës së vjetër anti-komuniste dhe nëse dikush tjetër fshihet pas një nisme të tillë — përtej autorit dhe botuesit? Sipas disa burimeve të besueshme, edhe persona të tjerë, në Shqipëri dhe jashtë, po interesohen për dosjet e këtyre dyve por edhe të kundërshtarëve të tjerë të regjimit të Enver Hoxhës. Artikulli i Tares, mund të jetë vetëm hapi i parë në këtë fushatë, sepse, sipas burimeve, po përgatiten materiale, artikuj e madje edhe libra për botim edhe nga “autorë” të tjerë kundër personaliteteve anti-komuniste shqiptare. Pa dashur të bëj akuza pa bazë, presim e shohim nëse këto burime kanë të drejtë ose jo, pasi koha do ta tregojë, por fillimi duket premtues se duket që kemi të bëjmë me një fushatë të mirë koordinuar, për realizimin e objektivave të caktuara kundër një klase të tërë shqiptarësh, për të deligjitimizuar kundërshtarët e ish-regjimit komunist, simbolikisht, ata më të njohurit.

Unë e kuptoj heshtjen zyrtare në Tiranë në lidhje me këtë çështje — pasi me heshtjen e tyre — entet e ndryshme qeveritare e shtetërore vërtetojnë deri diku dyshimet se ato, për qëllimet e veta të momentit, mund të jenë bashkpunuese në ketë fushatë — tërthorazi ose drejtë për drejtë – në mbështetje të këtyre akuzave absurde shpifëse, pasi për arsyet e tyre u intereson baltosja e këtyre dy burrave.

Pasi Tare thotë se është e drejta e tij të ngrej pyetje dhe të hamendësojë, e ndjejë se më jep edhe mua të drejtë të hamendësoj edhe unë se ai dhe botuesi mund të jenë një mashë që hedh gacën në zjarr për interesa të caktuara aktualisht, pasi vet autori pranoi në një program televiz se dokumentet në fjalë, për Koliqin dhe Camjan, i kishte në arkivin e vet për 7-8 vjet tani. Se pse se duhej t’i përdorte tani dokumentet që kishte me vete nuk e shpjegon, megjithëse nuk i kishte të kompletuar, pasi vet pranoi se mungojnë dosjet e Beogradit, për të cilat, Tare është i bindur se ato do të provojnë më në fund se Martin Camaj ishte agjent i UDB-së. A mund të merrni me mend një historian të vërtetë të bazohet në dokumentet serbe për të provuar akuzat absurd të tija diçka kundër kundër një shqiptari të njohur siç është Martin Camaj? Këta ende nuk e dinë se kush janë serbët.

Përveç diasporës edhe entet qeveritare të Republikës së Shqipërisë, si Ministria e Kulturës, Ministria e Diasporës, Akademia e Shkencave, e të tjera, duhej të ishin të parat që të reagonin ndaj këytre akuzave. “Reagimi” i Akademisë së Shkencave para dy ditësh në Tiranë tregoi mos interesim, ose frikë për tu marrë me këtë çeshtje. Bëri një reagim qesharak të pa denjë për një ent të tillë të lartë shkencor të një vendi anëtar i Nato-s, që pretendon se do të bëhet anëtare e Bashkimit Evropian. Për ata që e kanë lexuar (mos)reagimin, Akademia Shqiptare nuk pati guxim të përmendte as emrin e Ernest Koliqit, për të cilin po bëhet gjithë kjo xhurmë, ndërsa në deklalartë përmendet Martin Camajn me emër, por duke cituar Ismail Kadarenë për Camajn.

Por, në mungesë të reagimeve zyrtare në Tiranë dhe Prishtinë na takon ne këtu në diasporë — që të reagojmë dhe të protestojmë ndaj përpjekjeve fatzeza dhe anti-kombëtare, për të baltosur dhe njollosur reputacionin e personave të dalluar të diasporës dhe të Kombit shqiptar, si Koliqi e Camaj.

Nuk dua të përmend emra individësh dhe as organizatash në diapsorë, por ju e dini se kush jeni dhe cila duhet të jetë detyra jonë kombëtare nëraste të tilla, si shqiptarë dhe si pjesëtarë të kësaj diaspore për të cilën Ernest Koliqi dhe Martin Camaj kanë bërë aq shumë. Po të ishte botuar dikur një artikull i tillë dashakeq, le të themi nga beogradi ose Athina, kundër cilido shqiptar qoftë, komuniteti do të dilte në protestë me pllakarda para ambasadave të tyre. Nuk po bëj thirrje për protesta, por bëj thirrje që të flisni, të shkruani dhe të angazhoheni në media dhe në rrjetët sociale, në mbrotje të së drejtës dhe të vërtetës dhe kundër shpifjes ndaj dy buurave të njohur të diasporës historike anti-komuniste shqiptare. Mos heshtni vëllezër e mora shqiptarë. Diasporë, HESHTJA nuk të ka hije, jo!

“Jeta jonë mbaron, në ditën që ne heshtim për gjërat që kanë rëndësi”, ka thënë Martin Luther Kingu, mbështetësi i njohur i të drejtave civile në Amerikë. “Në fund të fundit”, ashtu siç është shprehur ai edhe me një rast tjetër: ”Ne do të kujtojmë, jo fjalët e armiqëve tanë, por do mbajmë mend heshtjen e miqëve tanë.” Sot, më shumë se kurrë, përballë një fushate të re, jo më pak e tmershme se ajo e Enver Hoxhës dikur kundër tyre për t’i zhdukur, jo vetëm fizikisht, por edhe për ti shlyer nga historia kombëtare, duke i akuzuar si kolaboracionistë, si spiunë dhe poliagjentë. Ernest Koliqi dhe Martin Camaj tani kanë nevojë për miq që mbrojnë nderin dhe reputacionin e tyre në diasporë. Kanë nevojë për mbështetës që nuk heshtin përballë së keqës. Mos pështyni në dritë, do të porosiste Martin Camaj.

Frank Shkreli
*Ish-Drejtor i VOA-s për Euro-Azinë
Ish-Drejtor Ekzekutiv i Këshillit Kombëtar- Shqiptaro-Amerikano (NAAC)

LETËR E HAPUR PARLAMENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS

Gjykata Speciale “Ndërkombëtare” perkitazi me pretendimet për krimet eventuale të UÇK-së vetëm ka filluar të veproi andaj shteti e shoqëria e Kosovës dhe gjithë shqiptarët anëkend botës nuk guxojnë të mbesin vetëm shikues apo vajtues gjatë kësaj tendence jo vetëm të Serbisë e Rusisë për njollosjen, baltosjen jo vetëm të Luftës Çlirimtare të Popullit Shqiptarë të Kosovës por edhe të identitetit e të trashegimisë kombëtare mijëra vjeçare …

Urgjentisht, jo sot po “dje” shteti i Kosovës është dashur e duhet themeluar Institutin për të Verteten e Luftës në Kosovë dhe ish Jugosllavi i cili do t’i mobilizoi, organizoi dhe drejtoi të gjithë shqiptarët e të tjerët, pa perjashtim, të madh e të vogël, miqtë e perkrahësit e tyre që permes rrjeteve sociale, ambasadave, klubeve, nxënësve, studenëve, artistëve e lobimeve të nduarduarshme sa më parë opinionit nderkombëtar te ia perkujtojmë e atyre gjeneratave të reja që nuk e dijnë të i tregohet e verteta e Luftës në Kosovës për çlirim, liri e pavarësi e poashtu bashkë me te, të ia perkujtojmë krimet e Serbisë ndaj popullit Kroat e sidomos ndaj atyre Boshnjak dhe Shqiptarë e mos të lejohet që ajo e vertetë të tjetersohet, modifikohet, zberthehet sipas skenareve serbe, ruse e të të tjera antishqiptare e si e tillë të i pasqyrohet e t’i plasohet opinionit botëror… Si po shihet ky është misioni, detyra i paracaktuar të prokurorëve të kesaj Gjykate e cila dihet pse dhe nga kush është inicuar, kërkuar dhe impunuar të themelohet…!

Që tani dihet se në fund të gjykimit, vendimi i Gjykatës do të rezulton se UÇK nuk ka berë krime lufte por luftë mbrojtëse dhe çlirimtare por nese pritet ajo kohë e nuk plasohet e verteta e luftës së popullit shqiptarë në Kosovë nga njera anë dhe krimet e luftës dhe gjenocidi i shtetit të Sebisë ndaj popullit të pambrojtur shqiptarë dhe ate kryesisht pleq, gra dhe fëmijë që nga sot e deri në perfundimin e punës dhe ekzistimit të këtyre Dhomave të Specializuara, opinionit botëror do t’i plasohet një e vertetë e shtrembëruar e luftës së UÇK-së me qellim e strategji tani më të paracaktuar që t’i minimizohen krimet e luftës dhe gjenocidin e shtetit dhe popullit serb në Kosovë e Bosnje dhe njëkohësisht të krijohet një opinion edhe pse shumë më i vogël se edhe UÇK nuk është se nuk ka berë krime lufte me çka botëkuptimet e njerëzimit, gjegjësisht të opinionit ndërkombëtar ndaj popullit shqiptarë do të jetë shqetësuese e problematike edhe pse si botëkuptim i padrejtë dhe i pavertetë, por do të mbisundoj për një kohë të gjatë po që se shteti dhe shoqëria e Kosovës dhe gjithë shqiptarët anëkend botës, heshtim, presim e vetëm “lutemi” e nuk organizohemi e veprojmë si shtete e si kombë…!

BOLL ANKIME E “VAJTIME” NUK ËSHTË KOHA E TYRE – KERKOHET, IMPONOHET ËSHTË DOMOSDOSHMERI ORGANIZIMI DHE VEPRIMI GJITHSHQIPTARË PËRMES NJË “INSTITUTI TË PAVARUR E PROFESIONAL PËR TË VERTETEN E LUFTËS SË UÇK-së “ të përkrahur e mbeshtetur në çdo formë të duhur nga të gjithë shqiptarët pa dallim moshe, gjinie, besimi e partie….!

Kuptohet, se ky Institut, nuk e ka mision primar mbrojtjen e personaliteve të akuzuar por ka mision mbrojtjen e luftës së drejtë dhe të paster të popullit të Kosovës për çlirim, liri e pavarësi permës pasqyrimit të krimeve të luftës, gjenocidit dhe krimeve kundër njerëzimit që shteti dhe populli serb i ka bërë në Kosovë, Bosnje e Hercegovinë, e Kroaci…!

Kur një i ri 23 vjeçar i arratiset vendit të vet prej tmerrit që e pret aty, kur ikën nga sytë këmbët nga vendi që ia njeh qiellin, burimet, ku rrugët nëpër pyll ia përshkon edhe me sy mbyllur natën pa hënë,

megjithëse me gjithë shpirt do të deshte të plaket e të bëhet 1000 vjeç në atë vend,

por vendos të ikë

sepse i duhet të zgjedhë ose Atdheun ku e pret vdekja,

ose jetën

atëhere ky 23 vjeçar zgjedh jetën.

“Cilido ëndërron një shteg, kurse jeta të përplas andej ku s’ta pret mendja.”, thotë Petro Marko tek Qyteti i fundit. Jetën Petro Markos ia shpëtoi Ernest Koliqi, ndërsa diktatura totalitariste ia vrau.

A do të kishte qenë shpëtim për Petro Markon arratisja nga Atdheu pas burgosjes?

Do të kishte qenë, Petro Marko do të çmendej nga malli për Dhërmiun e Bregun por do të fitonte lirinë, një liri me çmim të shtrenjtë por duke shkruar kryevepra që nuk i shkroi dot nën diktaturë.

Arratisja nga Atdheu është akti më tragjik për njeriun.

Ernest Heminguej jetoi në Kubë për 30 vjet. I dukej sikur Kuba ishte pjesë e Atdheut të tij. Gjatë martesës me gazetaren e luftës Martha Gellhorn bleu në periferi të Havanës një shtëpi që sot është muze Finca Vigía. Aty Hemingway jetoi rreth 20 vite të jetës, duke i ikur të ftohtit dimëror të Idahos për të shkruar. Në këtë shtëpi ai ka shkruar Plaku dhe Deti. Aty kishte kujtimet, dorëshkrimet, jetën e vet personale. Me ardhjen në pushtet të diktatorit Fidel Kastro, Ernest Hemingway më 1960 ishte i detyruar ta linte Finca Vigía dhe Kubën e të kthehej në Idaho, ku më 1961 kreu vetëvrasje. Nuk i përballoi dot kufizimin e lirive nga diktatura kastriste, kur ai Kubën e donte si vendin e tij.

Jeta e Ernest Koliqit dhe Martin Camajt në mërgim ka qenë me plot tallaze, stërmundimi i tyre për të patur profil elitar europian, duke iu dedikuar me mish e shpirt kulturës, gjuhës shqipe dhe Albanalogjisë u bë në kushte shumë të pamundura, të dënuar dhe të mohuar si armiq të popullit nga diktatura komuniste, të ndaluar të lexohej vepra e tyre dhe të ndaluar të preknin tokën shqiptare.

Është kriminale prirja për të rehabilituar diktaturën duke rigjykuar viktimat e saj apo kur midis viktimave bëhen dallime, për të zbuluar patriotin tek njëri dhe tradhtarin tek tjetri, siç ishte rasti i poetit Havzi Nela, i krahasuar me shkrimtarin Martin Camaj, duke dënuar të dytin që paska pranuar të bëhet spiun i UDB-së, ndërsa tjetri jo! Kjo do të thotë të errësosh errësirën.

Të krahasosh Martin Camajn me Havzi Nelën, për të ulur njëri e ngritur tjetrin, dmth nga pozita të cinizmit absolut të krahasosh dy fate tragjike shkrimtarësh, dy tragjedi njerëzore të shfaqura në shtjella të ndryshme, jo si tragjedi skenike, zhanër i teatrit i lindur në antikitetin grek me personazhë për Eskilin, Sofokliun apo për prozën ekzistencialiste të Albert Camus, por tragjedi reale. Si një realityshow makabër që ekzekutohet përpara syve të një shoqërie skllave!

Dy ishin mënyrat :

të vdisje si Havzi Nela i vrarë nga diktatura dhe i poshtruar e i pështyrë nga shoqëria e mjerë shqiptare

ose t’i ikje këtij tmerri me qëllimin për ta shembur këtë ngrehinë kriminale nga jashtë ose me qëllimin e thjeshtë për të jetuar!

“Fati i njeriut” i Mikhail Sholokhov është një zinxhir tragjedie vdekjesh që ndeshet me etjen e çmendur të njeriut për ta jetuar jetën!

Nuk është krim ta duash jetën, për ta kthyer çdo objekt të botës, në gërmë, tingull shqip e frymë shqip deri në frymën e fundit, të shkruash shqip, të ëndërrosh shqip në një vend të huaj sikur vepruan kollosët e kulturës që ia dedikuan shqipes jetën!

A nuk është aq heroik ky akt sa heroika e Bethovenit!

Si trinom Ernest Koliqi, Havzi Nela dhe Martin Camaj, renditje sipas kohës kur dhanë frymën e fundit, nuk mund t’i ndajë askush.

Janë 3 milionë shqiptare në eksodin e trazicionit prej 1991 deri sot.

3 milionë jetë, fate njerëzish të traumatizuara nga mosnjohja e asaj që i pret dhe nga njohja e tmerrshme në Atdheun e tyre, kur vendi yt nuk të siguron as kushtet minimale të jetesës për fëmijët, as siguri, as dinjitet, ku të drejtën e joie de vivre e gëzon vetëm pushteti uzurpator me nepotizmin, klientët, dashnoret, ku injoranca dhe mosvrasja e ndërgjegjes justifikojnë çdo makabritet.

Mbijetesa e emigrantëve është si një rrugëtim nëpër rrathët e ferrit, pa pasur asnjë faj, çdo histori emigranti është një dramë që shpesh ka perfunduar tragjikisht në fund të detit apo të mbytur nga asfikësia nëper maune, apo si shkelës ligji.

Të bëhesh prokuror i të dënuarve nga diktatura është sikur të rinkarnosh prokurorët e diktaturës për të rindezur tek opinioni tërbimin kolektiv për t’i rishpallur fajtorë ata që diktatura i vrau në mënyrat e saj më mizore, me fis e farë!

A del kush që të bëhet avokat i viktimave të diktaturës?

Kujt i pëlqen roli i prokurorit, le të dënojë ata që e detyruan Camajn dhe Koliqin t’iu digjej shpirti per Atdhe e për të afermit e tyre të burgosur e internuar, ndërsa Havzi Nelën e varën në litar!

Tim eti, poetit Vehbi Skënderi i kërkuan të bëhej spiun i Sigurimit të Shtetit. Nuk pranoi. Ky verdikt i tij më la mua pa shkollë, dmth pa të ardhme. Di shkrimtarë që janë bërë spiunë të Sigurimit dhe fëmijët e tyre kanë vijuar jetën normale. Nuk e di me çfarë çmimi!

Por nëse tim atë do ta kushtëzonin duke i venë në rrezik jetën dhe dinjitetin tim, ai ose do të vriste veten sikur edhe tentoi kur i dhanë urdhërin se do të interneheshim të tre në një fshat të humbur matanë malit të Dajtit, ose do të pranonte ta firmoste ate dokument, por një gjë eshte e sigurt se im atë nuk do të merrte askënd në qafe.

Nën tortura fizike, nën tortura psikologjike, nën torturën kur shoqëria të neverit si “armik i partisë” apo “bijë e armikut të partisë” njeriu thyhet si qelqi sepse atij i kanë shkelur me kēmbë çdo të drejtë njerëzore dhe dinjitetin!

Kur jeta të krijon dilema torturash – të zgjedhësh midis dy torturave, ose njërën ose tjetrën torturë, do të zgjedhësh njërën torturë. Se nuk ke alternativë tjetër.

Deri kur do të vijë momenti të kujtohesh se ekziston jeta pa torturë, në liri dhe etja për jetën dhe lirinë të dikton të këpusësh zinxhirët, prangat dhe t’i denoncosh shkaktarët e kësaj torture që vetëm jetë nuk është !

Mallkojeni, dënojeni, denoncojeni sistemin totalitar dhe këtë tranzicion makabër. Nuk ishin armiqtë e shqiptarëve as Martin Camaj, as Ernest Koliqi, as Havzi Nela dhe as ata mijra e mijra të burgosur, pushkatuar e të dënuar nëpër internime, por sistemi totalitarist që i vrau! Totalitarizmi na vrau, na i shplau trutë, na detyroi të shkruanim vepra të socrealizmit, na përçau! Ai është armiku i shqiptarëve!

Për absurd ndodh që dashuria për Atdheun të bën ta braktisësh Atdheun, sepse vetëm kështu kjo dashuri mund të jetojë e gjallë!

Në fakt, nuk je ti që e braktis Atdheun, por Atdheu të braktis kur e detyrojnë të ketë pamjen e shtetit totalitarist, i pashpirt dhe mizor ndaj bijtëve të vet!

Fatalitetin e jetës të njeriut në një sistem totalitarist, qoftë diktaturë e majtë, e djathtë apo diktaturë e kapjes të shtetit nga korrupsioni, e ka dhënë më mënyrën më të skalitur Albert Camues tek I Huaji!

Ka vetëm një mënyrë për t’i shpëtuar këtij fataliteti, ose t’i ikësh, t’i arratisesh ose të rebelohesh kundër tij ose të rebelohesh në mënyrat që mund.

Një ditë më parë kisha bërë një shkrim modest, si një reagim personal ndaj akuzave në të ashtuquajturin “studim”, “Dritëhije në histori”, me autor Auron Tare dhe botuar në portalin “Peisazhe të Fjalës”, pronë e një grupi nga New Yorku. Në atë shkrim dje, unë thashë se nuk kishte asgjë të re sa u përket akuzave të autorit, ku i paraqet Ernest Koliqin dhe Martin Camajn si poliagjentë dhe koloaboracionistë me perëndimorët dhe jo vetëm, për të rrëzuar regjimin e Enver Hoxhës.  Në reagimin tim dje, nënvizova se megjithëse materiali na u paraqit si i “rrallë” dhe “origjinal” nga botuesi, nuk kishte asgjë të re në dokumentacionin e Tares, pasi këto informacione diheshin dhe nuk janë mohuar kurrë nga asnjëri prej këtyre burrave të Kombit. Po çfarë hulumtimi dhe çfarë provash të “rralla” dhe “origjinale”, na sillte në atë shkrim Tare?

Auron Tare

Mbrëmë në një intervistë në programin televiziv, “Provokacija” të Mustafa Nano-s, Auron Tarja e pranoi vetë se, në të vërtetë, ai nuk ka dokumente definitive që provojnë se Martin Camaj ishte agjent i UDB-s, por ai arrin në një përfundim të tillë, bazuar në hamendje dhe në mençurinë e tij për këto gjëra. “Ti nuk ke ndonjë dokument të qartë ku thuhet se Martin Camaj ishte agjent i UDB-së…”, e pyet Nano.  Tare: “Po, kur të hapet ajo e Beogradit, patjetër… do e kemi”. Në të vërtetë, edhe vetë intervista në programin “Provokacija” m’u duk sikur ishte skenuar më parë, me qëllim që të hidhej më shumë baltë edhe në ekranet e televizionit shqiptar ndaj këtyre dy shkrimtarëve të dalluar të Kombit, Ernest Koliqit dhe Martin Camajt.  Tare ç’prej fillimit e rrëmbeu programin dhe “kidnapoi” pyetjet dhe përgjigjet, për të bindur shikuesin, se ai kishte të drejtë për ato që pretendon.  Ata që mund ta kenë parë intervistën duhet të kenë venë re se Tare bënte vetë pyetjet dhe përgjigjej, pastaj pyeste Nanon dhe përgjigjen e jepte vetë Tare.  Por më të bukurat ishin ndërhyrjet e Tares çdo 2-3 minuta me Nano-n, duke e pyetur, “Jemi dakort?”, duke u siguruar për miratimin e Mustafa Nanos për ato që thoshte. Tare as nuk e lejonte Nanon të bënte ndonjë pyetje të arsyeshme, megjithëse Nano u përpoq disa herë që të balanconte pak intervistën e njëanshme ndaj deklaratave absurd të Tares, por Tare nuk i jepte atij rast, as mundësi të fliste.  Një propagandë aq e fëlliqët, sa edhe neveritëse, e padenjë për një program të tillë dhe për shikuesit shqiptarë.  Është e qartë se me këto pretendime, Auron Tare, ka dalë nga shinat e ushtrimit të fjalës së lirë dhe është futur në fushën e shpifjeve të pakontrolluara dhe të përhapjes së urrejtjeve midis shqiptarëve, sikur nuk kemi pasur mjaft urrejtje e shpifje midis nesh për 50-vjet komunizëm dhe 30-vjet të ashtuquajtur post-komunizëm, megjithëse kjo intervistë si dhe shkrimi, nuk kanë të sharë po t’i krahasosh me periudhën e regjimit të Enver.

Martin Camaj                      Ernest Koliqi

Shpresoj që pasardhësit e familjeve Koliqi dhe Camaj të jenë në dijeni të këtyre shpifjeve dhe denigrimeve që u bëhen të dashurve të tyre të vdekur në shtyp dhe në televizion dhe rrjedhimisht të marrin masat e nevojshme, duke i treguar Tares dhe portalit “Peisazhet e Fjalës”, derën e gjykatës.  Diçka nuk është në rregull me botën tonë shqiptare sot.  Kohë më parë ishte rasti i dyshimeve të hedhura nga disa qarqe për identitetin e familjes së Gjergj Kastriotit Skënderbeut, pastaj u ngritën pikëpyetjet mbi identitetin e Nënë Terezës, tani shpifjet dhe denigrimi i shkrimtarëve të mëdhej Ernest Koliqi dhe Martin Camaj.  Pas tyre kush e ka radhën?  Fishta? Konica?  Klerikë të dalluar katolikë, si individë ose si grup? A mund të më thotë dikush se pse po ndodhin këto raste sit ë thuash në koncert njëra pas tjetrës dhe kush mund të fshihet pas tyre?  Pothuaj, pa përjashtim, përdoren individ shiqptarë të medias ose akdemikë për të përhapur dyshime. Pse u turren njerëzve më të dalluar të këtij Kombi me shpifje e mundohen për t’i paraqesin në dritën më të keqe që është e mundur? Cila dorë e huaj ka gisht këtu dhe pse tani në këtë kohë?  Në interes të kujt është që të përhapen shpifje dhe urrejtje midis shqiptarëve dhe pse vetë shqiptarët bëjnë punën e të huajve në këtë mes?  Nuk është e rastit që sot konfliktet politike midis shqiptarëve, anë e mbanë trojeve, janë në kulmin e së keqes. Quo Vadis Albania?  Pse nuk del dikush t’i thotë mjaft kësaj situate?  Ku është qeveria dhe organet shtetërore, ku është Akademia e Shkencave, ku është Ministria e Kulturës, ku janë të mençurit e Kombit? Ku janë shkrimtarët e dalluar dhe historianët e vërtetë të Kombit?

Mos vallë ka mbetur historia e Kombit shqiptar dhe e personave që e kanë berë atë histori, të shkruhet dhe të interpretohet gjithnjë nga aparatçikët dhe nostalgjikët e një sistemi të kaluar dikatorial e kriminal, shpifës dhe urrejtës, madje edhe 30-vjet pas shembjes së komunizmit.  Nuk del njeri që të shtrijë dorën e pajtimit, të mirëkuptimit e vëllazërimit midis shqiptarëve?  Kush i mbron interesat dhe identitetin kombëtar, por edhe njerëzit e dalluar që gjithë jetën e tyre ia kushtuan, pikërisht, ruajtjes së identitetit, kulturës dhe traditave shqiptare, mbrenda dhe jashtë Atdheut.  Ndryshe nga akuzat shpifëse të Auron Tares me shokë ndaj Koliqit dhe Camajt, Kombi shqiptar sot, më shumë se kurrë, ka nevojë për shembullin që kanë dhënë shqiptare, si Martin Camaj një njeri i letrave, i cili, në veprat e tij “Lëshon nji kushtrim jo luftarak, por paqësuer, plot shpirtbardhsi dhe flakë dashunije vëllaznore”.  Martin Camaj i bën thirrje sot Auron Tares, (i cili në të vërtetë nuk e meriton gjithë këtë vëmendje, por pasi ka dalë në ballë të shpifjeve dhe urrejtjeve edhe kundër vetë poetit e meriton këtë vëmendje negative), që “të dalë nga palci i urrejtjes” dhe të mos përhapë shpifje dhe urrejte midis shqiptarëve:

“Avitu, njeri! Afrohuni shqiptarë!

Nga palci i urrejtjes dëshiroj me dalë

Si bima prej fare në pranverë”.

Është kjo një thirrje që del nga zemra dhe nga shpirti paqësor dhe jo hakmarrës i poetit dhe shkrimtarit Martin Camaj, që duhej të rezononte midis shqiptarëve edhe sot, sidomos në këtë periudhë konfliktesh dhe mosmarrëveshjesh politike, personale dhe partiake, që vazhdojnë të përçajnë dhe të ndajnë shoqërinë shqiptare dhe shqiptarët, në përgjithësi, për të cilën Camaj nuk do të ishte aspak i kënaqur.

Është një thirrje kjo, e një shkrimtari e poeti shqiptar, i cili ndonëse, siç dihet, regjimi komunist ia  “kishte mbyllur portën” – ashtu siç shprehet Ismail Kadare për ‘të – Camaj prapë se prapë nuk mbante inat e hidhërim, por bënte thirrje për afrim midis shqiptarëve, madje edhe gjatë një periudhe urrejtjesh dhe shpifjesh si ajo e komunizmit, kur në Shqipëri, vetëm të përmendje emrin e Martin Camajt ose të shkrimtarëve të tjerë si ai, në mërgim, të priste qelia e burgut ose dënime të tjera të rënda.  Megjithëkëtë trajtim të keq, ka shkruar Ismail Kadare, Camaj, “Nuk i lejoi vetes asnjëherë që, duke përfituar prej lirisë që i jepte mërgimi, të shkruante kundër si-vëllezërve të tij në Shqipëri.  Ishte e vërtetë, se në kohën që ai kujtohej e bëhej merak për ta, ata nuk u kujtuan kurrë për të, por kjo nuk e shtyu asnjëherë (Martin Camajn) t’u mbante mëri për shpërfilljen apo harresën e tyre të gjatë.  Përkundrazi, është shprehur Kadare, Martin Camaj, “Ishte i ndjeshëm për gjendjen e tyre, për optimizmin e rremë e për ankthin e fshehur me kujdes midis festës po aq të rreme”, -ka thënë Ismail Kadare, në vlerësimin e tij për Camajn. “Në ngrehinën e përkorë të letrave shqipe, atje ku është duke zënë vendin e vet Martin Camaj, ashtu si në çdo panteon, hyhet vetëm prej një porte, asaj të madhes.  E ajo portë, siç e tregon emri, nuk njeh veçse arsyet e mëdha”, -ka shkruar Kadare.  Nafakzezët e realizmit socialist dhe nostalgjikët e komunizmit të llojit të Enver Hoxhës, që shpifen sot ndaj Koliqit dhe Camajt, do të bënin mirë që të merrnin shembull nga “Shkrimtari i Lartësive”, siç e ka cilësuar Camajn, Ismail Kadareja, një person, “që i ka strehuar ngjarjet dhe personazhet e veta në një lartësi që iu siguronte pavarësinë.  Ka kujtuar ndoshta se do ta mbronte artin e tij prej ndikimit të katrahurës shqiptare, asaj së cilës kujtonte se i kishte lënë lamtumirën”, -ka thënë Kadare.  Katrahura, të cilës i referohet Kadareja, po e ndjekë të shkretin Camaj edhe në atë jetë.

Fatkeqësisht, “katrahura shqiptare”, siç pohon edhe “studimi” i Auron Tares –megjithëse Tare nuk është i vetëm në këtë fushatë aktuale trillimesh — është ndoshta më e theksuar sot se kurdoherë tjetër ç’prej komunizmit.  Sot më shumë se kurrë, në këtë rrëmujë në të cilën ndodhet sot bota shqiptare, thirrja e këtij poeti për “Afrim të Shqiptarëve”, është tepër aktuale dhe ndoshta më e nevojshme se kurrë më parë, pasi – siç ka shkruar edhe miku i tij Ernest Koliqi—kjo thirrje e Camajt del me të vërtetë nga zemra e një, “Pjestari të një djelmënije të vrugosun në shpirt nga nji stuhi ngjarjesh tepër shqetësuese, të nji djelmënije që u randue me vuajtje të pameritueshme ç’se filloi me marrë mend”,dhe si i tillë, “Njohu mërgimin, fushat e përqendrimit, punën e përdhunëshme…”, e tjera.  Me gjithë këto përvoja të këqija personale, Martin Camaj nuk shprehu kurrë urrejtje ndaj shqiptarëve, përfshirë regjimin komunist dhe as ndaj atyre të cilët i kishin mohuar të drejtën të jetonte dhe të punonte në Atdheun e tij të lindjes, për të cilin jetoi dhe punoi gjithë jetën në mërgim, gjithmonë i shtyrë nga dashuria dhe besnikëria ndaj vendit të origjinës të parëve të tij.  Megjithë vuajtjet e tija dhe të familjes së tij nga komunizmi, Martin Camaj, prapë se prapë, nuk ruante urrejtje as inat ndaj atij sistemi dhe as ndaj njerëzve që e mbështetën atë regjim, për pothuaj gjysmë shekulli.  Me shembjen e komunizmit në Shqipëri, ai kishte filluar komunikimin me vendlindjen e tij, përfshirë Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Intelektualëve të pavarur shqiptarë, ku edhe u anëtarësua në radhët e kësaj organizate që u krijua në vitin 1991.

Duke komentuar pranimin e tij në atë organizatë, ai është shprehur se vlerësimi që i bëri atij Lidhja e Shkrimtarëve Shqiptarë me atë rast, “na afron”, si shqiptarë.  Në një letër dërguar Lidhjes së Shkrimtarëve të Pavarur Shqiptarë në vitin 1992, Camaj u ishte drejtuar atyre dhe “mbarë popullit shqiptar” vetëm disa ditë para se të ndërronte jetë, me fjalët, “Të dashunve miq e vllazën shqiptarë, intelektualë, artistë dhe mbarë popull shqiptar.  Ndonëse të ndamë për një gjysmë shekulli, unë jam i jueji e ju jeni të mijt”, -ka shënuar Ardian Klosi në një shkrim për të më vonë, duke cituar letrën e Martin Camajt, dërguar Lidhjes së Shkrimtarëve e Intelektualëve të pavarur të Shqipërisë, në vitin 1992.

Në këtë frymë vëllazërimi e afrimi me njëri tjetrin, nëpërmjet veprave të tija, Martin Camaj u bën thirrje shqiptarëve, por edhe ty Auron Tare me shokët tu, për afrim, për pajtim e bashkim midis nesh, pa marrë parasysh dallimet politike ose origjina nga vijmë, nga malet e nga fushat.  “Thirrja e Martin Camajt, “Afrohuni Shqiptarë”, sipas Koliqit, rrjedh nga “Fisnikërija e lashtë e malësorve, kalorësija e natyrshme që u pajisë atyre shpirtin, pikon papritmas edhe në vepër të këtij pinjolli të tyne, e i cili e di mirë harresën në të cilën bota e huaj dhe vendase i la malet tona.”  Si pinjoll i atyre maleve, ka shkruar Koliqi, Martin Camaj e kishte gjithmonë, “Parasyshë mospërfilljen e pavarëshme që shumica e qytetarëve ka dëftue për këta fatosa të lindun, e të cilët si kala e gjallë mbrojtën Kombin nga sulmet e sllavëve”.  Ne malësorët, kudo që jemi, të gjallë e të vdekur, fatkeqsisht, e kemi ndjerë me shekuj harresën në të cilën bota e huaj dhe vendase i la Malësinë tonë dhe banorët e saj, por ama, mbi të gjitha, është e papranueshme që si individë ose si grup, të pësojmë sot në Shqipërinë e vetquajtur demokratike, shpifje dhe urrejtje nga bashkvëllëzërit tanë, të një gjuhe e të një gjaku.  Kjo është pafalshme dhe anti-kombëtare.  Megjithëkëtë, si një bashkkombas me origjinë nga ato male të harruara e të shtypura të Shqipërisë, nga e ka origjinën edhe Martin Camaj, bashkohem me ‘të në fisnikërinë e lashtë të malësorëve që ai posedonte, duke u bërë thrirje shqiptarëve për bashkim, para se të jetë tepër vonë: “AVITU NJERI! AFROHUNI SHQIPTARË”!  Ka ardhur koha të dilni nga palci i urrejtjes dhe shpifjeve!”

Greqia vazhdon të jetë partner i vështirë, bile edhe sot e kësaj dite është “delja e zezë” në Bashkimin Evropian! Herë pas here,i nxjerr probleme të sajuara Europës,për shkak të qëndrimit të saj kapricioze ndaj fqinjëve.

Gazeta britanike “Financial Times” citon Takis Michas, specialist për çështjet sociale në gazetën e Athinës “Eleftherotypia”, të ketë thënë se: “Greqia përfaqëson një shoqëri të mbyllur në vetvete. Vlerat e ortodoksisë e përforcojnë këtë mentalitet. Ortodoksia e shikon Perëndimin si rrezik, si vend ku kurdisen komplote kundër saj“! Mentalitet i grekëve dhe serbëve ky, i cili e ka origjinën në skizmën e hershme midis kristianizmit perëndimor dhe lindor.

Ky mentalitet shfaqet edhe në radhët e klerikëve greke në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Sipas shtypit amerikan, kryepeshkopi Spiridon, kreu i Kishës Ortodokse greke në Shtetet e Bashkuara është akuzuar se është përpjekur që frekuentimin e kishës tua ndalojë ortodoksëve që ndjehen më shumë amerikanë se grekë. Spiridon, i pari udhëheqës i lindur në ShBA i kishës ortodokse greke, deklaron se veprimtaria e tij synon të mbrojë traditat bizantine të kishës, duke provuar kështu se është një nga grekët që mendojnë se akoma jetojnë në perandorinë bizantine.

Jeane Karthner i gazetës Liberacion shkruan:”Para pak vitesh,grekët ishin në armiqësi me shqiptarët,maqedonët dhe bullgarët. Ata janë armiq të përhershëm të turqve,kurse tani janë bërë armiq të amerikanëve,britanikëve,francezëve,gjermanëve dhe pjesës tjetër të botës”.

Greqia dallohet nga vendet e tjera anëtare të BE-së edhe për sa i përket legjislacionit të brendshëm. Për shembull,shtetësia,kombësia dhe feja ngatërrohen me qëllim në Greqi. Presidenti i Greqisë,Kostis Stefanopolus është cituar të ketë thënë “Perëndimi është plot me armiq“. Kushtetuta greke e ndalon proselitizmin. Ka dispozita,sidomos Neni 20 i Ligjit për Shtetësinë në Greqi,sipas të cilit imponohen sanksione,dënime me burg dhe mohim të shtetësisë greke ndaj pjesëmarrësve të pakicave fetare,që akuzohen për pjesëmarrje në të ashtuquajtura veprimtari kundër helenizmit. Pavarësisht nga fakti se Neni 19-të i Ligjit për Shtetësinë Greke është abroguar si rezultat i presionit ndërkombëtar,në bazë të cilit qeveria kishte të drejtë tu hiqte shtetësinë greke personave të quajtur alogjenë (banorë vendas me origjinë jo greke),Greqia nuk e ka bërë heqjen e Nenit prapaveprues për t’ua kthyer shtetësinë personave që me pa të drejtë e kanë humbur atë. Kurse historiani britanik Norman Davies shkruan në librin e tij;”Evropa,një Histori”:”Që nga koha e kryqëzatave,ortodoksia e ka konsideruar Perëndimin si burim i një shtypjeje më të keqe se ajo e të pafeve“.

Nëse e bëjmë një analogji të përgjithshme mund të përfundojmë se këto deklarata të kujtojnë një gjendje të brendshme emotive,që ende ka rrënjë të thella në Ballkanin Lindor,dhe se nyja e përbashkët është tradita e çoroditur fetare. Kjo nyje e çelikos aleancën e Greqisë me Serbinë. Ky mentalitet që ka çuar në fanatizëm,e nacional shovinizmin fetar! I ka shtyrë gjithashtu analistët të nxjerrin konkluzionin e logjikshëm,se prania greke në Bashkimin Europian,NATO dhe organizata të tjera është anomali dhe paradoks.

Vendi i Lekës;09.07.2020