4 Dhjetor 2025

Fjalimi i Shirley Cloyes DioGuardi-t në Ditën e Pavarësisë në Çikago

I dashuri mik dhe përkrahës,

Joe DioGuardi dhe unë e vlerësuam thellësisht vendimin e Edon Shaqirit dhe Taip Beshirit, udhëheqësve të Komunitetit Shqiptaro-Amerikan të Illinoisit, që të na presin për të festuar Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë në Çikago më 28 nëntor dhe për t’i njohur publikisht arritjet tona që nga themelimi i Ligës Qytetare nga Joe pasi ai u largua nga Kongresi në vitin 1989, dhe që kur unë u bashkova në vitin 1994 si ish-botuese librash ku kam botuar një nga librat e parë mbi rënien e Jugosllavisë.

Bashkëngjitur është fjalimi që mbajta më 29 nëntor para shqiptaro-amerikanëve që morën pjesë në një aktivitet të nënshkrimit të librave për librin “Përpjekja për lirinë e shqiptarëve dhe fundi i Jugosllavisë: I Nderuari Joseph J. DioGuardi dhe LQSHA 1985-1993, Një përzgjedhje dokumentesh historike, Prezantuar dhe redaktuar nga Faton Bislimi”:

Kam nderin dhe privilegjin që sonte të jem me ju, dhe përsëri dëshiroj të njoh rolin që Edon Shaqiri dhe Taipi Beshiri, udhëheqësit e Komunitetit Shqiptaro-Amerikan të Illinois, kanë luajtur në realizimin e kësaj mbrëmjeje.

Ky është potenciali që të jetë një moment historik, dhe duke na u bashkuar në Çikago, ju mund të bëheni pjesë e tij, sepse ka ardhur koha për ri-afirmimin e rolit unik që shqiptarët kanë luajtur duke jetuar krah për krah në harmoni për shekuj me radhë në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, Luginën e Preshevës (Serbia jugore) dhe Çamëri (Greqia veriore). Siç thashë mbrëmë, ne jemi në rrezik ta humbasim këtë realitet unik dhe duhet ta ri-përqafojmë atë.

Sikurse e dini, unë nuk kam lindur shqiptare, por dua që të dini se si e takova Joe DioGuardin dhe si arrita ta përqafoj kauzën kombëtare shqiptare. Unë kam lindur në Shtetet e Bashkuara nga një babë, familja e
të cilit erdhi nga Anglia në koloninë e parë amerikane në vitin 1644 dhe nga një nënë, stërgjyshërit e së cilës erdhën nga Anglia, Skocia dhe Gjermania në shekullin e 19-të.

Faktori kryesor në fëmijërinë time që do të ndikonte në të ardhmen time ishte arrestimi dhe gjyqi i Adolf Eichmann, udhëheqësit nazist i cili menaxhoi dëbimin e gjashtë milionë hebrenjve në kampet e shfarosjes
gjatë Luftës së Dytë Botërore. Isha dhjetë vjeç kur pashë fotografi në faqen e parë të The New York Times të furrave në Auschwitz që hidhnin kufomat e hebrenjve pasi ata ishin vrarë me gaz. I pyeta prindërit e mi se si mund të kishte ndodhur kjo. U preka thellësisht dhe realiteti i Holokaustit nazist do të drejtonte zgjedhjet e jetës sime.

Pasi e mora diplomën Bachelor të Arteve nga Kolegji Oberlin dhe një diplomë Master të Teologjisë në teologji sistematike dhe kulturë nga Unioni Seminarin Teologjik, fillova karrierën time në botimin e librave. Menjëherë pasi u bëra botuese e Lawrence Hill Books, të specializuar në politikën amerikane dhe ndërkombëtare, diktatori serb Sllobodan Millosheviq u ngrit në pushtet. Në qershor të vitit 1989, Millosheviqi katapultoi vëmendjen ndërkombëtare kur mbajti një fjalim në fushën e “Zogjve të Zinj”, duke shënuar 600-vjetorin e Betejës së Kosovës që ishte zhvilluar në këtë vend në vitin 1389 dhe duke paralajmëruar qëllimin e tij për të pushtuar Kosovën. Vetëm për shkak të përpjekjeve të Joe DioGuardit dhe Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane, ai u devijua për pushtimet e tjera në Ballkan, së pari në Slloveni, pastaj në Kroaci, duke e çuar luftën në Bosnjë në vitin 1993.

Në fund të vitit 1991, e dija se duhej të ndërmerrja veprime. Brezi i gjyshërve të mi nuk kishte arritur t’i ndalte nazistët. E dija se brezi im duhej ta ndalte Millosheviqin, Hitlerin e ri. Si pasojë, fillova punën në një libër të ri, një antologji të titulluar “Makthi Etnik i Jugosllavisë”, me kapituj të kontribuar nga anëtarë të opozitës së Millosheviqit brenda ish-Jugosllavisë, shumica e të cilëve duhej të përktheheshin në anglisht.

Gjithashtu kuptova se përfundimisht do të lija botimin për të luajtur një rol në qeverinë amerikane. Dhe kështu, unë dhe Joe patëm fatin të takoheshim në fund të vitit 1993, kur një nga autorët e mi (një amerikan që
po përgatitej të shkruante një libër për Kosovën) e ftoi atë në një hotel në Manhattan dhe mua një orë më vonë. Por Joe doli të ishte një orë me vonesë. Ne filluam të flisnim dhe pjesa tjetër është histori. Për tridhjetë vjet,
ne nuk kemi pushuar së foluri dhe së punuari për të zgjidhur çështjen kombëtare shqiptare në kohën tonë.

Vazhdova të punoj me Ligën Qytetare Shqiptaro-Amerikane dhe të kontribuoj në disa pika vendimtare të kthesës. E para ishte në vitin 1998, kur punova me Partinë Radikale Trans-nacionale në Itali, të udhëhequr nga
anëtarja e Parlamentit Evropian Emma Bonino, për të sjellë diktatorin serb Sllobodan Millosheviq në Hagë. Në mars të atij viti, parandalova kriminalizimin e UÇK-së (Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës) duke i informuar
anëtarët e Kongresit Amerikan se duhej të përballeshin me të dërguarin amerikan për Ballkanin, Robert Gelbard, i cili i kishte dhënë Millosheviqit dritën e gjelbër për të pushtuar Drenicën dhe për të masakruar shqiptarët e Kosovës duke e përshkruar në mënyrë të rreme UÇK-në si një organizatë “terroriste”. Gelbard u detyrua në një seancë dëgjimore të Komitetit të Marrëdhënieve Ndërkombëtare të Dhomës së Përfaqësuesve të tërhiqte deklaratën e tij, dhe brenda natës përpjekja për të kriminalizuar UÇK-në në shtypin perëndimor u ndal dhe armët vërshuan në Kosovë në mbrojtje tëpopullit shqiptar.

Në vitin 2003, unë shkrova legjislacionin në mbështetje të pavarësisë së Kosovës. Pse u deshën pesë vjet për t’u miratuar? Ky ishte rezultat i refuzimit të vazhdueshëm të Departamentit të Shtetit të SHBA-së për ta
çliruar Kosovën nga gjenocidi serb, duke i bërë thirrje Kosovës të përmbushë “standardet” përpara se të njihet “statusi” përpara se të njihej pavarësia dhe duke këmbëngulur që të heshtnim për pavarësinë e
Kosovës. Unë bëra thirrje për fillimin e një fushate ndërkombëtare, të quajtur “Thyerja e Heshtjes”, e cila u zhvillua në Kosovë nga Faton Bislimi, i cili është këtu në audiencë sonte. Një milion nënshkrime në mbështetje të pavarësisë së Kosovës iu dorëzuan Kongresit të SHBA-së në vitin 2004.

Në vitin 2005, dëshmova në një seancë dëgjimore në Kongres me Peshkopin Katolik të Kosovës, Mark Sopi, dhe biografin e autorizuar të Nënë Terezës, Dom Lush Gjergji, që do të shënonte pikën e kthesës në të
ardhmen e Kosovës. Kur Peshkopi Sopi tha duke u përgjigjur pyetjes së kongresistit Dana Rohrabacher se 200,000 shqiptarë katolikë nuk kishin frikë për sigurinë e tyre duke jetuar në një vend me shumicë laike
myslimane, përpjekjet serbe për të bllokuar mbështetjen e qeverisë amerikane për pavarësinë e Kosovës u ndalën. Megjithatë, do të duheshin edhe tre vjet të tjera që qeveria amerikane ta njihte zyrtarisht pavarësinë e
Kosovës, më 17 shkurt 2008. Dhe, tragjikisht, do të rezultonte të ishte pavarësi vetëm në emër, sepse pesë vende të Bashkimit Evropian refuzuan ta njihnin Kosovën si të pavarur nga Serbia deri më sot.

Tani dua të komentoj se ku ndodhen shqiptarët sot. Gjatë luftës së Kosovës, shqiptarët kudo u bashkuan dhe e gjithë bota perëndimore u ngrit në mbështetje të Kosovës dhe shqiptarëve përballë gjenocidit serb. Por jo
shumë kohë pas luftës, dhe veçanërisht pasi Millosheviqi u dorëzua në Gjykatën e Krimeve të Luftës në Hagë në vitin 2001, bota shqiptare filloi të fraksionohej. Shqiptarët filluan të identifikoheshin vetëm me vendin e
origjinës, qytetin, fshatin, familjen, partinë politike dhe udhëheqësit politikë individualë.

Në të njëjtën kohë, dhe sikur që e dini, Beogradi nisi fushatën më të madhe të propagandës antishqiptare ndonjëherë, dhe u krijua një barazi e rreme në skenën botërore midis terrorizmit të sponsorizuar nga shteti i Serbisë kundër kosovarëve dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Beogradi arriti të ketë sukses sepse Perëndimi dështoi të këmbëngulte që Serbia të de-nazifikohej dhe gjithashtu dështoi t’i jepte Kosovës pavarësinë dhe
integrimin e saj në Ballkanin Perëndimor dhe në Bashkimin Evropian. Në qendër të fushatës së Serbisë ishte përshkrimi i shqiptarëve si një forcë terroriste myslimane, potencialisht fundamentaliste në zemër të Evropës.

Kjo është arsyeja pse Joe, unë dhe anëtarët e Bordit të Drejtorëve të Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane kemi punuar për shumë vite për të treguar të vërtetën rreth historisë dhe kulturës së botës shqiptare – për të zbuluar, siç bëra në fjalimin tim para Kombeve të Bashkuara në vitin 2014, se shqiptarët janë katolikë romakë, të krishterë ortodoksë, myslimanë laikë dhe hebrenj që jetojnë krah për krah në harmoni për shekuj me radhë dhe se shqiptarët janë forca më pro-perëndimore dhe pro-amerikane në Evropë dhe në botë.

Për këtë arsye, unë besoj se është përgjegjësia dhe detyrimi ynë të bëjmë atë që motrat dhe vëllezërit tanë në Ballkan nuk janë në gjendje ta bëjnë.

Në Shtetet e Bashkuara, mund të jesh shqiptar dhe amerikan. Mund të flasësh shqip dhe anglisht, dhe çdo gjuhë tjetër, për këtë çështje. Në Shtetet e Bashkuara, mund të valëvitësh flamurin amerikan dhe flamurin
shqiptar në privatësinë e shtëpisë tënde ose në publik. Në Amerikë, mund të shprehësh pikëpamjet e tua politike pa frikë. Mund të debatosh realitetet e shqiptarëve në Ballkan. Dhe mund t’i bësh të gjitha këto pa frikën e
arrestimit, torturës, burgosjes, dëbimit dhe gjenocidit – realiteti me të cilin janë përballur shqiptarët në Ballkanin Perëndimor për 150 vitet e fundit dhe me të cilin disa shqiptarë ende përballen në një pjesë të Evropës
Juglindore sot.

Kjo është arsyeja pse unë besoj se është përgjegjësia dhe detyrimi ynë t’u drejtohemi amerikanëve dhe evropianëve që nuk janë shqiptarë për t’iu ndihmuar atyre që të kuptojnë se ajo që po ndodh në Ballkan do të ndikojë në atë që po ndodh në Evropë dhe Amerikë, dhe për këtë arsye të njohim rëndësinë e asaj që tha senatori i atëhershëm Joe Biden në një aktivitet të Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane në vitin 2002: “Se derisa të pranojmë dhe mbrojmë legjitimitetin etnik të shqiptarëve në Ballkan, të gjitha pjesët e rajonit do të shkatërrohen dhe Perëndimi do ta paguajë shtrenjtë.”

Por sot sfida nuk po vjen nga amerikanët jo-shqiptarë; po vjen nga shqiptarët e Kosovës. Ashtu siç po largohet rryma nga mbështetja evropiane për qeverinë e Serbisë dhe po kthehet drejt njohjes evropiane të rolit që qeveria e Kosovës ka luajtur si një komb demokratik në Evropën Perëndimore, partitë e vogla politike në Kosovë po refuzojnë të njohin rezultatet e zgjedhjeve të shkurtit 2025 të fituara nga kryeministri Albin Kurti.

Sfida po vjen edhe nga një pjesë e Evropës dhe qeveria amerikane.

Qeveria e Kosovës mund të japë një kontribut të madh në ndalimin e ndërhyrjes së Rusisë në Evropën Perëndimore në një mënyrë paqësore. Por nuk mund ta bëjë këtë nëse detyrohet të pranojë krijimin e Asociacionit
të komunave serbe përpara se qeveria serbe ta njohë Kosovën si një komb të pavarur. Kryeministri Kurti e ka mbajtur këtë qëndrim përkundër të gjitha gjasave.

Koha po kalon për të ardhmen e shqiptarëve në Ballkan. Ju mund të bëni ndryshimin. E ardhmja është në duart tona. Faleminderit shumë.