Nga Skifter Këlliçi

– Në kujtim të akteve terroriste të fundamentalistëve islamikë,  të 11 shtatorit të vitit 2001, ku midis 2981 viktimave, humbën jetën edhe tre bashkatdhetarët tanë, Frrok Camaj, Mon Gjonbalaj dhe Simon Dedëvukaj –

Në  mëngjesin e datës 11 shtator të vitit 2001, ndodhesha në shtëpi në North Quinzy,  Boston dhe përgatitesha që  dalëngadalë të nisesha në aeroportin ndërkombëtar “Logant” të Bostonit, ku së bashku me gruan time, Natashën, ishim punonjës sikuritie. Befas nga lajmet që transmetonte CNN-ja, mësova se një avion i linjës së brendshme, kishte goditur njërën nga  “Kullat Binjake”, në New York . Të ishte incident? Jo, sepse pak me vonë, një avion tjetër, goditi kullën e dytë. Atëherë kuptova se në këtë rast, nuk ishte fjala për një incident, por për një akt të qëllimshëm dhe të llahtarshëm terrorist. Mësova pastaj se të dy avionët, ishin rrëmbyer nga terroristë fundamentalistë. Dhe këta terroristë ishin  arabë.

Nuk dua të zgjatem në hollësi të tjera të ngjarjeve që pasuan, sepse ato i kam përshkruar në faqet e romanit, që falë kujdesit të zotit Nasir Aijaz, u publikua në 26 episode, në faqet e revistës “Sindh Courier”, që botohet në Karaçi,(Pakistan), të cilën ai drejton. Por që atë ditë, mua më lindi vagëllimthi ideja, që të shkruaja një tregim të gjatë.

Aq më shumë qe aty nga mesdita e asaj dite, nga emisionet e lajmeve radio-televizive, mësuam se këto akte terroriste, ishin kryer me dijeninë dhe miratimin e kokës së terrorizmit fundamentalist islamik, Bin Laden, i fshehur në atë periudhë diku në Malësitë e Afganistanit. Por, sidoqoftë, kjo ide mbeti e mjegulluar në mendjen time. Megjithatë, gjatë ditëve të tjera lexova me shumë vëmendje gazetat e përditshme amerikane, që na vinin në aeroport dhe që i kushtoheshin kësaj tragjedie të papërfytyrueshme, e cila u quajt thjesht 9/11.

U njoha kështu me historinë e talebanëve, me veprimtarinë kriminale të Bin Ladenit, doktrinën e fundamentalistëve të predikuar prej tij, me historinë e “Kullave Binjake”, me një atentat të tillë të përafërt, që kishte ndodhur disa vjet më parë, në njërën kullë. Por, megjithatë, nuk po arrija të gjeja fijet që do të me ndihmonin të ndërtoja ngrehinën e kompozicionit dhe personazhet që do të lëviznin në linjat e kësaj proze.

Pastaj, i paaftë që të gjeja kyçin për realizimin e kësaj pune të vështirë krijuese, hoqa dorë. Për javë dhe muaj, edhe për disa vite, prita që të lexoja ndonjë vepër letrare rreth 9/11. Në fakt u botuan disa romane, por në asnjërën prej tyre, nuk përshkruhej si ndodhi kjo tragjedi, si mundën terroristët të kalonin aq të shpenguar, nëpër një nga pikat e kontrollit të e Terminalit ‘B’ të Aeroportit Ndërkombëtar “Logan”, të Bostonit.

Në vitin 2005, regjisori i njohur amerikan, Oliver Stone, realizoi filmin e suksesshëm WTC (Wordl Trade Center), por edhe ky film, i kushtohej vetëm heroizmit të zjarrfikësve, shumë prej të cilëve, pas shembjes së “Kullave binjake”, me ndërhyrjet e tyre të guximshme në rrënojat e tyre dhe të ndërtesave, që edhe ato u shembën përreth, shpëtuan qindra e qindra njerëz, duke dhënë edhe jetën e tyre. Erdhi kështu viti 2008. Përsëri në Amerikë dhe në botë, u botuan libra kushtuar 9/11, por përsëri, asnjë që të tregonte ç’ndodhi në dy avionët, të cilët goditën “Kullat binjake”, gjatë kësaj tragjedie me përmasa te papërfytyrueshme.

Por një ditë shfletova librin “Shqiptarët e Amerikës”, vepër madhore e Vehbi Bajramit, gazetar dhe publicist i njohur nga Kosova dhe drejtor i gazetës shqiptare ‘Illyria’ që botohet ne New York. Dhe, befas u ndala në kapitullin; “Shqiptarët që mbetën në gërmadhat e 11 Shtatorit…”. Kisha dëgjuar për këta shqiptarë, por nuk më kishte shkuar kurrë ndërmend që ata, gjithsej tre, në mes të afër 3000 viktimave, në “Kullat binjake”, të ishin personazhe të një vepre letrare.

Ishin Frrok Camaj, Mon Gjonbalaj dhe Simon Dedvulaj, nga krahinat shqiptare të Malit te Zi. Nëpërmjet tyre, do të zbërtheheshin linjat e ngjarjeve që kishin ndodhur në “Kullat binjake”, të cilëve do t’u shtoheshin edhe personazhe të tjera…! Por për të krijuar larmi, një do të ishte nga Kosova, një i dytë nga shqiptarët e Malit të Zi dhe i treti arbëresh, pra shqiptarë që u vendosën në Italinë e Jugut, qysh në shekullin e XV-të, për t’i shpëtuar pushtimit turk, i cili si dy të parët, punonte xhama-pastrues, në katet e larta të “Kullave binjake”.

Vend veprim tjetër, do të ishte dhe njeri nga avionët që rrëmbehet nga terroristët, ku personazhe kryesore, janë pesë prej tyre, dy stjuardesa, dy pilotët dhe disa pasagjerë. Siç dihet, asnjë prej tyre nuk është gjallë, sepse ky avion, si dhe tjetri, që goditën “Kullat binjake”, u bënë pluhur dhe hi, por kuptohet se pasi kishin rrëmbyer një ose dy nga stjuardesat, terroristët kishin vrarë pilotët, kishin rrëmbyer avionin dhe me të kishin goditur njërën kullë. Po kështu kishte ndodhur dhe në kullën e dytë.

Vend veprimi tjetër i romanit, do të ishte në një pikë kontrolli, (check point) në Terminalit B, nga ku midis punonjësve thuajse të tërë emigrantë, siç kishin qenë në të vërtetë, ishte dhe Sokol Kama, ose, më saktë, isha unë, ish-gazetar i Radio-Televizionit Shqiptar, në petkun e këtij personazhi. Atyre u shtoheshin edhe terroristë arabë, ndër të cilët, pesë prej tyre, me emra të vërtetë, të atyre që rrëmbyen njërin prej avionëve, dhe së fundi Bin Laden, si dhe arkitekti i këtyre atentateve, Mulla Omari, që jetonin diku ne guvat e malore të Afganistanit.

Kisha dëgjuar se në  njërin nga dy avionët qe goditën kullat binjake, udhëtonte një vajzë, e cila në fund të shtatorit të viti 2001, do të martohej me një gazetar që punonte në një kanal televiziv në New York, martesë që nuk u bë, sepse ajo mbeti e vdekur dhe bashkë me tërë pasagjerët e tjerë të atij avioni. Kjo ngjarje shumë e dhimbshme, për rrethanat e mësipërme në të cilat ndodhi, më shërbeu për të krijuar personazhin e Zhaklinës, stjuardesë e avionit që bën udhëtimin e fundit nga Bostoni, sepse do të martohet me gazetarin Stiv, i cili punon në CNN.

Pasi studiova edhe materiale për njohjen edhe më të thellë të historisë së talebanëve dhe terrorizmit islamik në përgjithësi, nga burimet në google, në pranverë të vitit 2008, nisa të shkruaja një roman me titull; ‘Shtatori i gjëmës së madhe’.

Mirëpo kishte një detaj qe nuk e dija. A kishte pasur në “Kullat binjake”, pika kontrolli? Por ato tashmë nuk ekzistonin. Atëherë shkova në një nga rrokaqiejt me të lartë të Bostonit, takova atje një nga punonjësit e Sikuritise dhe pyeta; nëse veç tij, në katin e parë të këtij rrokaqielli, a kishte në katet e mësipërme, punonjës të tjerë sikuritie?

Ai m’u përgjigj se ishte i ri në këtë detyrë, kështu që unë duhej te pyesja shefin e tij dhe më zgjati një kartëvizite, ku ishin shënuar të dhënat e zyrës së Sikuritisë që mbulonte atë rrokaqiell. M’u duk e tepërt të bëja këtë takim, ndaj nisa të shkruaja kapitujt e parë të romanit. Një paradite të fillim prillit të vitit 208 dëgjova të trokitura në derën e apartamentit.

E hapa dhe pashë përballë meje një mesoburrë, veshur me rroba gjysmë ushtarake dhe gjysmë civile, fytyrë të zbehtë dhe shikim depërtues, që pasi më përshëndeti, më pyeti: “Vij nga FBI-ja.  Ju jeni Skifter Këlliçi”? “Po”, – iu  përgjigja. “A mund të bisedojmë pak së bashku”? Natyrisht e ftova të futej në dhomën e ndenjes. Pa e zgjatur, më pyeti sërishmi: “A keni shkuar filan ditë dhe filan orë, në rrokaqiellin në rrugën ‘Uashington Strit’, a keni hyrë në atë rroka-qell, a keni kërkuar nga punonjësi i Sikuritisë, të dini…”. Pohova me kokë. “Përse”?- vazhdoi ai. Atëherë u kujtova se cila ishte arsyeja që e kishte shtyrë këtë oficer të FBI-së, të vinte të më takonte. Isha nën mbikëqyrjen e saj.

I shpjegova arsyen…! I tregova se isha shkrimtar se po shkruaja një roman kushtuar 9/11. Mora guxim gjithashtu t’i shpjegoja, se në rast se punonjësit e FBI-së dhe të FAA-së, (Administrata Federale e Aviacionit), me rregullore të re, nuk do të lejonin që pasagjerët të merrnin me vete në avion brisqe, sado të vegjël, shishe me lëng aromatik sprai, shishe me pije alkoolike, gërshërë dhe sende të tjera të mprehta, tragjedia nuk do të ndodhte, sepse me mjete të tilla terroristët, kishin vrarë stuartesa, pilotët dhe kështu ishin bërë zotër të avionëve.

Shtoj gjithashtu se gruaja ime, Natasha që punonte super-vizore në një nga pikat e kontrollit të njërit prej terminaleve disa herë u kishte shpjeguar eprorëve të saj, madje edhe punonjësve të FBI-së dhe FAA-së se sendet e mësipërme nuk duheshin lejuar që pasagjerët t’I merrnin me vete në avionë, se ishte rreziku që ato të ktheheshin nga terroristët e mundshëm në mjete të rrezikshme prej tyre.

Oficeri i FBI-së pohoi me keqardhje vetëm me një lëvizje të lehtë të kokës dhe me tregoi dhe një foto në çastin kur unë po bisedoja me punonjësin e Sikuritise në atë rrokaqiell, foto të cilën nuk ma dha me gjithë kërkesën time, dhe pasi më përshëndeti, u largua. Disa muaj më pas mbarova së shkruari romanin, që u botua në maj të vitit 2010 në Shqipëri. Për fat të mirë, u prit ngrohtësisht nga lexuesit.

Këtu në Amerike, kolegia ime amerikane, Carrie Hooper, që veç disa gjuhëve të tjera, zotëron edhe gjuhën shqipe, ripunoi përkthimin e përkthyeses shqiptare, Anita Muharremi nga Kosova dhe kështu romani ‘Shtatori i gjëmës së madhe’ me titullin Disaster September’ u botua nga Lulu Press. Kohët e fundit zoti Nasir Ilijaz, e botoi të tërin në episode edhe në revistën pakistaneze ‘Sindh Courier’, që botohet në anglisht dhe siç më shpjegoi me email, është pritur mirë, jo etëm nga lexues pakistanezë, por edhe falë internetit, nga lexues nga vende të tjera të botës. Memorie.al