Në Sërbi ai mësoi për gjashtë muaj sërbo-kroatishten dhe mori përsipër përkthimin e librit të ish kryeministrit të Sërbisë Vladan Gjorgjeviç “Shqiptarët e Fuqitë e Mëdha”. Është një nga librat më kundër- shqiptarë që mund të jenë shkruajtur, me qëllimin për të paraqitur shqiptarët si popull që nuk ishte në gjëndje të vetëqeverisej, pra që nuk meritonte të kishte një shtet të pavarur. Shumë vite më vonë, në letër-këmbimin me shkrimtarin Martin Camaj, Mustafa Kruja mori vesh nga ky i fundit se Vlladani ishte me origjinë shqiptare, një prej atyre që, fatkeqësisht, i këthenin shpinën Shqipërisë kur fitonin poste të larta në Vënde të tjera. Librin e shoqëroi me një parathënie dhe një mbasthënie, në të cilat shpjegoi pikëpamjet e tij, në lidhje me përkthimin e botimin:

“Ma në fund s’ka dyshim se si për njeriun më vete ashtu edhe për nji popull qi dëshiron me dijtun e me qortue të mêtat e veta, opinioni i anmiqvet âsht tepër i dobishëm. Edhe nga kjo pikëpamje pra ky libër asht i interesueshëm në gradën mâ të nâltë për ne shqiptarët. Na zêmërojnë e na indinjojnë pa dyshim shpifjet, aq mâ tepër kur kemi para sŷsh qi na bâhen për të na minue ekzistencën t’onë si komb, për të na skllavnue, për të na shue farën. Por nuk duhet të na idhnojnë aspak të mêtat reale qi na përmênden, makar të zmadhueme e….të zbukurueme me sarkazmat e ironít e gjuhës së nji Vladan Gjorgjeviçi. Nji katalog mâ komplet të mungesavet t’ona kombtare, si edhe të gjithë sa shpifjeve qi mund t’i bâhen nji populli, s’ka mundun bir nâne tjetër me na e vûe përpara kurrë në fytyrë të kësaj toke. A pak shërbim âsht ky?… Anmiku detyrën e tij e ka krye. Ndashti âsht detyra e jonë me përfitue edhe prej nji vepre të këtillë: me qortue gabimet, me ndrequn të mêtat e me u lâmë para botës nga shpifjet.”

Ka shumë atdhedashuri në përkthimin e atij libri, të shkruar nga një shqiptar i shpërngulur familjarisht prej tri të katërtash shekulli në Sërbinë fqinje, një njeriu të shquar në Vëndin në të cilin është trapiantuar, që arrin deri në majat e jetës politike, por edhe kulturore. Sigurisht shkakton dhimbje fakti që aftësitë e tij Gjorgjeviçi, i ve me zellin më të madh, në shërbim të një qëllimi djallëzor, të pandershëm e tejet imoral: të pengojë popullin fqinjë, shqiptarët, ku gjinden edhe rrënjët e tij, të mos ketë të drejtën që, për herë të parë në historinë mijravjeçare të themelojë Shtetin e parë të bashkuar e të pavarur. Për përkthyesin, që kishte punuar që në vitet e rinisë për atë synim, të kthyer n’idealin e disa brezave, duke e sendërtuar atë, nëpërmjet nënëshkrimit në listën e 37 të tillëve, puna për të përkthyer librin e “halabakut sërb”, siç do t’a përcaktonte me një farë përçmimi një atdhetar shqiptar i zakonshëm, ishte një mundim i dhimshëm.

Por, për këndvështrimin e hapur që kishte formuar në jetën e tij, ai libër përbënte një rast të rrallë për t’i treguar bashkatdhetarëve, se sa e vështirë e në të përpjetë ishte rruga e ecjes përpara, rrethuar nga popuj të tjerë jo dashamirës, e që, nëpërmjet penave të tyre të shquara, villnin mbi ta vrerin më të zi të mërive shekullore, me të vetmin qëllim ndalimin e krijimit të Shtetit të tyre. Nuk nguronin para asnjë mjeti të pandershëm e të paligjshëm, për t’i a arritur synimit të tyre, duke i servirur popujve të tjerë t’Evropës dhe qeverive të tyre mendimin e tyre të zi, nëpërmjet botimit t’atyre lloj librave në gjuhët e tyre. Për të shkruar atë libër, thotë përkthyesi, autori kishte studjuar me dhjetra vëllime kushtuar Shqipërisë e shqiptarëvet, duke marrë prej tyre gjithshka t’errët e të zezë që ishte shkruar, deri te një legjendë e austriakut Hahn që thonte se shqiptarët “janë me bisht”….

Por ndërsa ai shqipëronte atë vepër, në vetvete ndiente një kënaqësi të veçantë, sepse qëllimi i autorit të librit kishte mbetur një ëndërr e pasendërtuar, se Shqipëria ishte krijuar me vullnetin dhe zellin e pjesës më të mirë të shqiptarëve, por edhe me ndihmën e dy Shteteve të mëdha t’Evropës, më pranë saj gjeografikisht. Shqipëria, edhe se e gjymtuar, ishte një realitet i gjallë politik, më i riu në fushën kontinentale. Me gjithë dështimin e projektit për të cilin ishte shkruajtur libri, përkthyesi, në filozofinë e tij pohenike, gjente në të një mësim që bashkatdhetarët e tij duhet t’a kthenin në një vlerë: atë të përmirësimit të tyre të vazhdueshëm, heqjes dorë nga mendësi e metoda të trashëguara prej afër pesë shekujsh, përqafime të ideve që vinin jo më nga Lindja, por nga Perëndimi, ringjallje morale e qytetëruese pa mohuar traditat më të mira të trashëguara. Sendërtimi i këtyre synimeve që koha vinte para shqiptarëve ishte, simbas përkthyesit : “me qortue gabimet, me ndrequn të metat e me u lamë para botës nga shpifjet”.

Kjo do t’ishte fitorja e vërtetë e jona kundrejt përpjekjes së shtetarit sërb e të ngjajshmëve të tij, do t’ishte dështimi i tyre i plotë në veprimtarinë e tyre keqdashëse kundrejt nesh. Kjo ide i sillej nëpër tru, ndërsa përkthente e po kjo ide u bë zotëruese, kur në “Një shënim i nevojshëm”, të shtuar para botimit të librit ai shprehej kështu:
“Nja nji vjet banim në Sërbi, në përpjekje me sërbët mâ të thjeshtë, me ata të Shumadís, dhe pak studim mbi ta ndër fletore, revista, e sa libra të tyne, si edhe në disa vepra të shkrueme prej autorëve të huej, më kanë përgatitun deri diku edhe mue sa me qênë i zoti me shkrue diçka si kundër-ofensivë për popullin fqinjë, po t’ishte nevoja me i u përgjigjun në këtë mënyrë veprës së Vladan Gjorgjeviçit.
E pa dyshim qi ka shqiptarë edhe mâ kompetenta se un në këtê lamí. Por mue më duket se nuk âsht urtí, në shekullin t’onë sidomos, me ndezun mënín në mes të dý popujve kufitarë, qi, si pat thânë tash vonë Benito Mussolini, nuk mund të jetojnë veçse si miq ase si anmiq. E populli shqiptar nuk dëshiron tjetër pos miqsís me kê do qi i a don miqsín dhe nuk e përbuzë. Ky përkthim pra kundrejt sërbëve ka vetëm nji qëllim difensiv: mos me mbyllun sŷt përpara sherrit e me i u ruejtun,
Nji dijetar arab, Imam-Aliu ka thânë: “E nxuna sherrin jo për sherr, por për t’i u ruejtun sherrit”.

Sot, pothuaj mbas një shekulli të botimit të librit, na takon të matemi me vetveten si komb, në sendërtimin e porosisë së Mustafa Krujës, dalë nga mësimi i përkthimit të librit të ish kryeministrit sërb.

U arratis nga internimi ku e kishin vënë sërbët e mundi të shkojë në Itali, në qytetin e Barit. Në qershorin e vitit 1924 ai u kthye në Shqipëri. Kthimi në Tiranë qe një kënaqësi e veçantë, mbas mërgimit të dytë që zgjati pak më shumë se dy vite. U prit befasisht nga një shumicë njerëzish në hyrje të kryeqytetit, i cili, mbas largimit të Zogut dhe administratës së tij ishte në dorë të ushtrisë e të Opozitës. Vdekja e Avni Rustemit më 22 prill 1924, si pasojë e atentatit kundër tij të dy ditëve më parë, kishte elektrizuar opinionin publik dhe sidomos rininë që kishte parë tek ai jo vetëm vrasësin e Esat Pashë Toptanit, por edhe si nismëtarin e federatës “Atdheu” dhe të shoqërisë “Bashkimi”, e një nga përfaqësuesit më të besueshëm të prirjes për demokraci. Vdekja e tij dhe ceremonia madhështore kombëtare e varrimit kishte shtuar atmosferën kundërshtuese ndërmjet pushtetit të Ahmet Zogut dhe Opozitës. Pritjet e kësaj të fundit ishin të mëdha e çuan në një acarim të jashtzakonshëm që u shfaq në atentate e deri në ngjarjet e qershorit që detyruan qeverinë të largohej në drejtim të Jugosllavisë e Opozitën të ngjitej në pushtet.