1. Në festival do të merrnin pjesë talentet e reja të këngës popullore (nën 30 vjeç), nga të gjitha trojet shqiptare: Shqipëri, Kosovë, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Lugina e Preshevës, diaspora shqiptare.
2. Mësimi dhe promovimi i instrumenteve tradicionale si çiftelia, sharkia, lahuta, fyelli, etj.

Fatime Sokoli, jehona e Malësisë së Gjakovës në zërin e një gruaje

Në historinë e muzikës popullore shqiptare, zërat e disa artistëve nuk janë vetëm nota, por bëhen vetë histori – e gdhendur në kujtesën kolektive të një kombi. Një nga këta zëra është ai i Fatime Sokolit, këngëtares që u ngjit në skenë me çifteli në dorë dhe me zemër të mbushur me atdhe. E lindur më 18 qershor 1948 në fshatin Dragobi të Tropojës, në një vatër legjendash dhe trimërie, ajo e nisi jetën dhe karrierën aty ku pushka dhe kënga kanë qenë gjithnjë motra binjake – në kraharorin e Malësisë.

Këngëtarja që theu tabutë

Fatime Sokoli nuk u bë këngëtare. Ajo lindi këngëtare. Ishte vetëm 12 vjeçe kur u shfaq për herë të parë para publikut, e veshur si djalë, me çiftelinë në dorë, duke kënduar për heroin Bajram Currin pranë shpellës së tij. Ishte ky një akt i thjeshtë, por njëherazi monumental: në një kulturë ku vajzat rrallë merrnin fjalën, Fatimja jo vetëm këndoi, por i dha zë një brezi të ri vajzash që do të rriteshin në hijen e guximit të saj. Çdo tingull që prodhonte ishte një thyerje e zakonit, një sfidë ndaj heshtjes së imponuar, një jehonë nga Dragobia që bëhej refren në të gjitha trojet shqiptare.

Zëri që mbajti gjallë atdhedashurinë

Zëri i Fatime Sokolit ishte si vetë vendlindja e saj – i thellë, i fuqishëm, i pasur me nuanca epike, burrëror në vendosmërinë që mbante, por femëror në shpirtin që përcillte. Këngët e saj nuk ishin thjesht art. Ato ishin dokument historik, ishin protestë e paartikuluar, ishin dashuri e shkrirë në melodi për Kosovën, për Shoten dhe Azemin, për Bajram Currin dhe të gjithë trimat e lirisë. Ajo nuk këndonte për të argëtuar; këngët e Fatimes ishin thirrje për zgjuarje KOMBETARE, për qëndresë, për dinjitet kombëtar.

Kur në Prishtinë u fikën dritat gjatë një koncerti ku ajo performonte në vitet 1979, Fatimeja nuk ndaloi. Këndoi në errësirë, siç këndon zemra edhe kur sytë nuk shohin. Dhe ndërsa disa të rinj ndezën këmishat e tyre për të ndriçuar sallën, ishte zëri i saj që ndriçonte më shumë se çdo flakë. Ishte ky moment simbolik që dëshmonte se kënga e saj kishte kaluar përtej artit dhe ishte shndërruar në frymëzim të gjallë për një komb të tërë.

Nga oda e burrave në skenat kombëtare

Fatime Sokoli ishte rapsode, por jo si të tjerat. Ajo e ktheu odën e burrave në tribunë të barazisë. Ishte gruaja që u bë mjeshtre e një instrumenti si çiftelia që deri atëherë i përkiste burrave, dhe e ktheu atë në simbol të fuqisë femërore. Prej odave në Tropojë, ajo kaloi në skenat e Gjirokastrës, në festivalet që e shpërblyen me çmime të shumta dhe e shndërruan në ikonë të muzikës epike shqiptare.

Pas shkollimit në Liceun Artistik “Jordan Misja” në Tiranë, ajo nuk zgjodhi jetën e lehtë të një artisteje në kryeqytet. U kthye në Tropojë, për të kontribuar atje ku kishte lindur, për të dhënë mësim, për të ndriçuar brezat me dijen dhe përvojën e saj. Ishte një zgjedhje që dëshmonte thellësinë e karakterit të saj: për Fatimen, arti nuk ishte lavdi personale, por shërbim ndaj vendit.

Një jetë e shkurtër, një trashëgimi e përjetshme

Fatime Sokoli vdiq më 12 gusht 1987, pas një sëmundjeje të rëndë që nuk ia rrëmbeu dot forcën shpirtërore. Edhe në dhimbjet më të mëdha, ajo nuk rreshti së kënduari. Në pavijonin e spitalit, ajo sillte jetë me humorin e saj, me guximin dhe dashurinë për jetën. Ishte një heroinë e zakonshme, një grua që nuk dorëzohej – as përballë sëmundjes, as përballë vdekjes.

Vdekja e saj ishte një dhimbje kombëtare. Por populli nuk e harroi. Shqiptarët nga Zvicra sollën një sixhade gjigande me portretin e saj të qëndisur – një akt dashurie që fliste më shumë se fjalët. Këngët e saj vazhdojnë të jetojnë. Ato përcillen nga brezi në brez dhe dëgjohen ende me emocione, si “Çikë e bukur del në shkallë”, që mbetet një margaritar i papërsëritshëm i lirizmit popullor.

Fatime Sokoli – Jehonë që nuk shteron

Fatime Sokoli nuk ishte thjesht një këngëtare. Ajo ishte zëri i një populli që nuk pranoi të heshtë. Ishte jehona e një Malësie që dinte të dashuronte e të luftonte njëkohësisht. Ishte gruaja që hodhi dritë mbi një epokë dhe që mbolli krenari në çdo tokë ku flitej shqip.
Në një kohë kur kombi kërkonte zëra që të këndonin për të, ajo nuk nguroi të bëhej flamur. Në një botë ku vajzat këndonin në heshtje, ajo e ktheu këngën në akt çlirimi.
-Fatime Sokoli – rapsodia që nuk shteron, kënga që vazhdon të frymëzojë edhe sot.

SI MUND TË BËHËT ORGANIZIMI I NJË FESTIVALI KOMBËTAR ME EMRIN “FATIME SOKOLI”, ME PJSËMARRJEN E TALENTEVE TË REJA NË KËNGËN POPULLORE

Organizimi i një Fostivali Kombëtar me emrin “Fatime Sokoli” do të kishte vlera të shumanshme – artistike, edukative, kombëtare dhe kulturore. Më poshtë do të jap një projekt-ide, se si mund të konceptohet dhe realizohet ky festival.
Festivali “Fatime Sokoli” – Zëri i Traditës Shqiptare

Qëllimi i festivalit:
3. Rikthimi dhe ruajtja e trashëgimisë muzikore popullore shqiptare – me theks të veçantë në rapsodinë, muzikën epike, këngët e dashurisë dhe këngët lirike qytetare.
4. Nxitja dhe promovimi i talenteve të reja shqiptare, nga të gjitha trojet ku flitet shqip.
5. Mësimi dhe promovimi i instrumenteve tradicionale si çiftelia, sharkia, lahuta, fyelli, etj.
6. Nderimi i figurës së Fatime Sokolit, si një prej emrave më përfaqësues të artit popullor shqiptar.

Ku mund të organizohet:
• Në Tropojë ( Bajram Curri dhe Dragobi) – për vlerën simbolike dhe emocionale që ka vendlindja e saj.

Kush mund të marrë pjesë:
• Talente të reja në këngën popullore (nën 30 vjeç), nga të gjitha trojet shqiptare: Shqipëri, Kosovë, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Lugina e Preshevës, diaspora shqiptare.
• Grupi instrumentalistësh të rinj që luajnë me instrumente popullore.
• Shkolla artistike dhe qendra kulturore të të rinjve.
• Rapsodë dhe këngëtarë të afirmuar si mysafirë nderi.

Formati i festivalit:
1. Konkurs muzikor – me kategori për këngë epike, lirike dhe qytetare tradicionale.
2. Punëtori (workshop) – për mësimin e instrumenteve tradicionale dhe teknikave të të kënduarit popullor.
3. Ekspozitë kulturore – me instrumente popullore, veshje, artefakte dhe kujtime nga jeta e Fatime Sokolit.
4. Koncert festiv përmbyllës – me pjesëmarrjen e artistëve të njohur dhe finalistëve të festivalit.

Çmime të mundshme:
• Çmimi “Fatime Sokoli” për interpretimin më të mirë vokal.
• Çmimi për instrumentistin më të mirë të ri.
• Çmimi për ruajtjen më autentike të traditës.
• Çmimi i publikut.
• Çmimi “Shpresa e Festivalit” për talentin më premtues.

Kush mund ta mbështesë:
• Bashkia Tropojë dhe Komuna Gjakovë
• Ministria e Kulturës
• Qendra Kombëtare e Veprimtarive Folklorike
• Ambasadat shqiptare në rajon
• Fondacione kulturore e arsimore shqiptare në Diasporë
• Shoqatat kulturore në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, Preshevë etj.
• Akademia e Arteve dhe Liceu Artistik Tiranë.

Përfitimet:
• Trashëgimia e Fatime Sokolit bëhet e gjallë, jo vetëm e kujtuar.
• Të rinjtë frymëzohen dhe edukohen me muzikën dhe vlerat kombëtare.
• Promovohet turizmi kulturor në Tropojë dhe ndërveprimi kombëtar mes te rinjeve.
• Të rinjtë zbulojnë e ruajnë muzikën tradicionale, në një kohë kur kultura moderne është gjithnjë më dominues.

PROJEKT-KONCEPT
Festivali Kombëtar i Talenteve të Reja në Muzikën Popullore “Fatime Sokoli”

1. Informacion i përgjithshëm
• Emri i projektit: Festivali Kombëtar “Fatime Sokoli”
• Qëllimi: Nxitja e talenteve të reja shqiptare në fushën e muzikës popullore dhe rapsodike, promovimi i instrumenteve tradicionale dhe ruajtja e trashëgimisë kulturore shqiptare.
• Organizatori: Qendra e Arteve dhe Kulturës Nacional, Tiranë
• Mbështetës të mundshëm:
o Ministria e Kulturës
o Bashkia Tropojë / Komuna Gjakovë
o Qendra Kombëtare e Veprimtarive Folklorike
o Fondacione shqiptare në Diasporë
o Media publike dhe private
• Vendi i zhvillimit: Tropojë.
• Data e propozuar: p.sh. qershor 2026.

2. Përmbledhje e projektit

Ky festival synon të përkujtojë veprën e jashtëzakonshme të Fatime Sokolit – Artistes së Popullit – përmes një platforme të gjallë muzikore që mbledh të rinjtë shqiptarë nga të gjitha trevat. Kjo ngjarje do të shërbejë si hapësirë për:
• Prezantimin e talenteve të reja në këngën popullore.
• Mësimin dhe promovimin e instrumenteve tradicionale si çiftelia, sharkia, fyelli, lahuta, etj.
• Ringjalljen e këngës rapsodike, epike dhe lirike të Malësisë së Gjakovës dhe zonave të tjera shqiptare.
• Bashkimin kulturor të të rinjve shqiptarë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Presheva dhe Diaspora.

3. Objektivat specifike
• Identifikimi dhe promovimi i talenteve të reja të moshës 12–30 vjeç.
• Edukimi muzikor përmes punëtorive mbi këndimin tradicional dhe instrumentet.
• Krijimi i një tradite vjetore kulturore me vlerë kombëtare.
• Nderimi i figurës së Fatime Sokolit si simbol i artit dhe gruas shqiptare.

4. Veprimtaritë kryesore
1. Konkursi artistik:
o Kategori të ndryshme: këngë epike, lirike, qytetare, etj.
o Juria profesionale dhe çmimet për vendet e para.
2. Punëtori edukative (workshops):
o Mësime mbi çiftelinë, lahutën, sharkinë etj.
o Trajnime nga rapsodë të njohur.
3. Koncert përmbyllës gala:
o Me pjesëmarrjen e fituesve dhe artistëve të ftuar.
4. Ekspozitë kulturore:
o Kujtime nga jeta dhe karriera e Fatime Sokolit.
o Instrumente dhe veshje tradicionale.

5. Rezultatet e pritshme
• Krijimi i një tradite të re kulturore në nderim të figurës së Fatime Sokolit.
• Përfshirja e qindra të rinjve nga gjithë hapësira shqiptare në aktivitete muzikore.
• Ndërgjegjësim më i lartë për ruajtjen e trashëgimisë muzikore shqiptare.
• Përforcimi i bashkëpunimit kulturor mes trevave shqiptare.

6. Buxheti i parashikuar
Zëri i shpenzimeve Vlera e përafërt
Logjistika (skena, pajisje) [€]
Akomodimi dhe transporti i artistëve [€]
Çmimet dhe certifikatat [€]
Reklama dhe promovimi [€]
Punëtoritë dhe trajnimet [€]
Stafi organizativ [€]
Total [€]
Shënim: Buxheti i plotë do detajohet më tej, në varësi të donatorëve dhe mbështetjes institucionale.

7. Afati kohor i realizimit
• Hapi 1: Miratimi i projektit dhe sigurimi i fondeve – deri në muajin janar 2026
• Hapi 2: Promovimi dhe hapja e aplikimeve – shkurt–mars 2026
• Hapi 3: Përzgjedhja e pjesëmarrësve – prill 2026
• Hapi 4: Zhvillimi i festivalit – qershor 2026

8. Përfundim
“Festivali Fatime Sokoli” nuk është thjesht një aktivitet kulturor – është një thirrje për identitet, për trashëgimi dhe për frymëzim. Është rikthimi i këngës popullore në vëmendjen e brezit të ri dhe nderimi i një artisteje që u bë zëri i një kombi.

Dr. Mujë Buçpapaj
Drejtor i Qendrës së Kulturës dhe Arteve Nacional dhe Institutit të Studimeve Nacional, Tiranë, Botues i gazetës kulturore Nacional.