VOAL- Në peizazhin kulturor zviceran të shekullit të 20-të, spikasin dy figura femërore: Ella Maillart dhe Annemarie Schwarzenbach. Udhëtare të palodhura, shkrimtare të guximshme dhe fotografe të mprehta, këto gra sfiduan konventat e kohës së tyre, duke hapur kufij të rinj jo vetëm gjeografikisht, por edhe kulturorisht dhe shoqërisht.

Regjistrimi i fundit i koleksioneve të tyre në Regjistrin e Kujtesës së Botës të UNESCO-s dëshmon për rëndësinë e trashëgimisë së tyre. Siç thekson Paule Hochuli Dubuis, kuratore e Bibliothèque de Genève, këto gra ishin “thellësisht jokonformiste”, një gjë e rrallë në vitet 1930. Qasja e tyre ndaj udhëtimit nuk ishte thjesht turizëm: “Ato shkonin për të takuar njerëz, për të takuar njerëz në rajone të paeksploruara ku qytetërimi perëndimor nuk kishte depërtuar ende në popullsinë lokale”.

Ella Maillart, në veçanti, mishëronte shpirtin e eksplorueses së palodhur. Vetëm 14 vjeç, ajo tashmë po lundronte në Liqenin e Gjenevës. Por ishte Azia që ia pushtoi vërtet imagjinatën. Në vitin 1935, ajo nisi një udhëtim epik përmes “Kinës së Ndaluar” në shoqërinë e Peter Fleming, një spiun britanik. Ky udhëtim, i cili e çoi në Turkestanin kinez, atëherë në revoltë kundër autoriteteve, u bë subjekt i librit të saj më të famshëm, “Oazet e Ndaluara”.

Jeta e Maillart ishte një sërë aventurash të jashtëzakonshme. Siç e rrëfeu vetë ajo në një intervistë radiofonike të vitit 1945: “Unë vij nga India me një ndalesë në Egjipt”, një frazë në dukje e thjeshtë që fsheh vite endjeje.

Ky udhëtim me Schwarzenbach, nga Gjeneva në Kabul në vitin 1939, përfaqëson një moment kyç në historinë e gazetarisë femërore të udhëtimit. Të dy gratë sfiduan jo vetëm rreziqet fizike të udhëtimit, por edhe konventat shoqërore të kohës. Siç vëren Hochuli Dubuis, “ato shtynë përtej kufijve të imponuar grave të kohës së tyre për të eksploruar botën”.

Trashëgimia e Maillart dhe Schwarzenbach shtrihet shumë përtej shkrimeve dhe fotografive të tyre. Ato ndihmuan në transformimin e udhëtimit, tradicionalisht të dominuar nga zërat meshkuj, në një zhanër letrar dhe vizual të udhëhequr nga gratë. Qasja e tyre ndaj udhëtimit ishte thellësisht personale dhe filozofike: “Udhëtimi përjetohej si një përvojë shpirtërore dhe ekzistenciale, e lindur nga nevoja për të gjetur një arsye për të jetuar.”

Sot, trashëgimia e këtyre grave të jashtëzakonshme ruhet në tre institucione zvicerane: Arkivat Letrare Zvicerane në Bernë, Bibliothèque de Genève dhe Musée de l’Elysée në Lozanë. Këto arkiva nuk janë vetëm një dëshmi e aventurave të tyre, por edhe një burim i rëndësishëm për të kuptuar historinë kulturore të shekullit të 20-të nga një perspektivë femërore.

Regjistrimi i koleksioneve të tyre në Regjistrin e Kujtesës së Botës të UNESCO-s nuk është vetëm një njohje e vlerës së tyre historike dhe kulturore, por edhe një ftesë për të rizbuluar këto figura pioniere.

Jeta dhe veprat e tyre vazhdojnë të frymëzojnë, duke sfiduar konventat dhe duke demonstruar se guximi, kurioziteti dhe vendosmëria mund të kapërcejnë çdo pengesë, qoftë gjeografike apo sociale. Në një botë që ende lufton për barazi gjinore, trashëgimia e Ella Maillart dhe Annemarie Schwarzenbach merr rëndësi epokale. RSI