( Shkruar në vitin 2018 )

( Fragmente nga proza me të njejtin titull.)

( një kapitull pa emër, një epilog dhe 24 kapituj, sa shkronja ka alfabeti me të cilin janë shkruar dy eposet homerike)

Çdo ngjashmëri me njerëz dhe ngjarje është krejt e rastit.

Ne i takojmë brezit të lëvizjeve revolucionare, brezit të shamisë së aksionit, të hekurudhave dhe brezareve, të zborit ushtarak të kohës së Pleniumit të Katërt, të kohës së ndalimit të këngës “Kafe Flora burra plot ” , të ndalimit të pikturës së Edi Hilës ” Mbjellja e pemëve” dhe ” Epika e yjeve të mëngjesit ” e Edison Gjergos. Ne që ishim larg Tiranës, nuk arritëm të mësojmë kërcimin e valles “Alba”, na kanë mbetur vetëm disa imazhe të zbehta, aq sa mund të mbahen mënd duke e parë në dy – tre vallzime të saj në televizor.

Heronjtë e kësaj proze janë njerëz të atij brezi. Ju që i jetuat ato vite do të gjeni diçka nga vetja. Ajo kohë kishte një karakteristikë: Kudo që të jetoje, jeta kishte shumë ngjashmëri, shumë përjetime të njëjta. Në krijimin e personazheve të kësaj proze është vënë në jetë ajo që thotë Gorki në “Këshilla shkrimtarëve të rinj “, ” Kur dua të krijoj figurën e një furxhiu unë studioj 20- 30 furxhinj.” Kështu ndodh dhe me personazhet e mi , sidomos me heroinën, Matildën. Mos u mundoni që asaj t’i vini një emër real, emrin e një vajzë që kini njohur në rininë tuaj. Ajo do t’ ju ndihmojë vetëm që të skiconi atë vajzë të rinisë tuaj, do t’ ju sjellë pranë vetëm diçka nga ajo. Që do të gjeni diçka të përbashkët, nuk do të thotë se është pikërisht ajo.

Qyteti ynë jugor, pas revolucionit paqësor e kishte humbur romantikën e vet. Tani mbizotëronte ngjyra gri e gurit dhe e çative .Dikur , po të të dilte përpara ndonjë qen a gjarpër , nuk gjeje dot gurë për t’ i goditur .Paradoksale kjo për një qytet të mbretërisë së gurit .Ata ishin larg , duhej t’i ngjiteshe një rrëzome që të gjeje një gur .E dhe pse bëje atë ritin e përjetshëm që bën njeriu në rast reziku , atë përkuljen e nxituar, të shoqëruar me britma , gur nuk gjeje në rrugë,se kalldremet ishin bërë në epokën e para korrupsionit .Ata nuk shkuleshin .Tani gurët i shkulje kollaj .As njerëz nuk gjeje , ” Kishin marrë rrugën për Janinë” , një qytet aq lidhur deri në fund të luftës së madhe me qytetin e Jugut .As qentë nuk dalin tani deri në Qafë të Pazarit.Ka më shumë restorante , por qënër të rrallë.Ata që ishin ikën nga kjo jetë nga marazi i vetmisë , të zotët kishin ikur .Tani , disa , sidomos zonjat, mbanin qënër të vegjël , flenë me ta në krevat , bile i puthin dhe në buzë .

Emri i tij , i qytetit , përmëndej qindra herë në ditë , me gojë dhe me shkrim.Dhe kjo në saje të Udhëheqësit . Por dhe ai kishte vite që kishte ikur .Dikur, e dhe ne qytetarët e tij, merrnim diçka nga emri i tij .

Atë verë kisha ardhur në qytetin e gurtë pas gati dhjetë vjetësh .Vetëm,pa gruan .Dhe me dorë të na kishte mbledhur dikush , nuk do të ishim bërë të gjithë bashkë heronjtë e kësaj historie .Në fakt nuk shkuam në të njejtën kohë te turizmi .Në fillim shkuam unë dhe letrari , më vonë, në një tavolinë tjetër , gjeometri me mundësin .Kur e kuptuam se ishim të njohur , u mblodhëm në tavolinën tonë .Nga ai kënd kontrollonim gjithë sheshin e Çerçizit .Edhe pse e dinim që Matilda ishte martuar larg, shpresonim në një rastësi .( Nuk mundi që të përballonte ata dhetra sy që e shikonin si të babëzitur në fshat dhe kur rrallë zbriste në qytet , më shpesh në P , në qytetin në brigjet e Lumit të Madh , kapërcente malin me nënën .Shkonin për të gjetur basma për pajën e Matildës .Kishin një të afërm që punonte në tregëti .Matilda sa herë që shkonin në magazinën e tij, ulte sytë dhe i bënte noima dedes që të iknin . Ajo vendosi të martohej me atë që i shkruante letra kur ishte në shkollën e mesme .Diçka kisha kuptuar kur letrari, i cili merrte gazetat dhe letrat e shkollës, i kishte sjellë disa herë letra .E pyeta larg e larg dhe më tha se i vinin nga një emër vajze nga një qytet muze . Në filim menduan që të kapërcenin malin , diku në një pllajë do t’a priste ai dhe , gati të përqafuar do të shkonin deri në fshatin buzë Lumit të Madh .Kjo ngjante si në filmat dhe romanet e hershëm .Si e menduan mirë , e braktisën këtë rrëmbim , i cili iu duk si primitiv .Shfrytëzuan rastin e një eskursioni të rinisë së fshatit në qytet .Ai e priti diku dhe me një makinë të rastit ikën .)

Thuajse të gjithë hidhnim, vjedhurazi nga njeri – tjetri , vështrimin nga asfalti gri, i cili , vënde vënde ishte me gropa dhe ai ” budup” i gomave të zgjonte nga përgjumja, se mos kushedi shfaqej silueta e trupit të saj sportiv .Të gjithë e dinim se ajo nuk kishte shkuar në kurbet .Ishte bërë sipërmarrëse .Shkonte deri në Kinë për të marrë mallra me shumicë .Të ligjtë e dhe për këtë e morrën nëpër gojë .Tek ata kishte ndodhur si në atë fabulën me dhelprën dhe rrushtë .

Dikush futi pak kokën tek dera e kafenesë, siç bëjmë kur kërkojmë dikë .Gjeometri, na hodhi nga një vështrim të shpejt të gjithëve, sikur donte që të na merrte leje për diçka , dhe pa pritur ndonjë pohim tonin, i’a bëri me dorë atij burri plak .Ai erdhi , na salutoi të gjithëve dhe u ul.Pas pak të gjithë e njohëm burrin .Ishte Z.Z .Pak i çuditëshëm ky përkim, kjo koiçidencë .

Heshtjen e theu gjeometri nga fshati L .—Aq budallenj ju djemtë e maturës së Matildës , si nuk doli një i qënë nga ju , por e latë Tildën që t’ua marrë tjetri nga anë e anës .Dhe ishit 4 matura !Ne qeshëm me gjeometrin, i cili kishte imituar një batutë të Jovan Bregut . (Mua nuk më pëlqeu ky intimitet i gjeometrit nga fshati L , që Matildën e quajti Tilda .M’ u kujtua: ” Ç’ të ketë bërë vallë prifti me të venë e kolonel Z ?! ” E mbaja mënd nga romani i Kadaresë , ” Gjenerali i ushtrisë së vdekur ” , të vetmin roman që e kisha çuar deri në fund .) Dhe pastaj rramë në mendime .Z.Z, si hodhi vështrimin nga ish mundësi dhe unë , uli kokën .–Ndoshta ka brenga , ndoshta është një pendesë për ato që i kishte punuar Tildës ,mendova . Atëhere kur kishte pushtet të madh .Dhe pa dashur imitova gjeometrin .Ç’ ishte vallë kjo ?! Ç’ forcë e brëndëshme e shpirtrave tanë na bënte që të ndiheshim mirë duke u përkëdhelur me emrin e saj ?! .A thua ajo kujtonte ndonjërin nga ne ?!Ndoshta .Thonë që i ligu kujtohet më shumë se i miri .Dhe lehtësonim dhimbjen tonë: –Je në vete , Matilda , ishte shumë këmbëngulëse në ato që thoshte dhe vendoste .Nuk kthente mendim, sikur malet të shembeshin .Kishte një karakter burrëror .

–Po ç’ them dhe unë , foli përsëri ish gjeometri nga L, asnjë nga ju nuk e meritonte Tildën .Ajo ishte një vajzë legjendare , ndaj dhe kujtohet si një legjendë në qytetin tonë .Z.na hodhi nga një vështrim , si dikur , dinak, si për të kuptuar nëse ato fjalë ishin për të .

Të gjithë mendonim për Matildën, kujtonim ato histori që kishin ngjarë para dyzet vjetësh .Të katër ne , kush më shumë e kush më pak, kishim ndikuar në zbërthimin e karakterit të Tildës , u lidhëm pa dashje me fatin e saj , sidomos Z .që e luftoi me gjithë forcën e shpirtit të keq .Të gjithë që ishim në atë tavolinë kishim humbur diçka të bukur të moshës së rinisë sonë .Diçka që nuk ka kohë që ta shërojë .Ne të katër , ashtu si dhe Matilda , ishim krijesa njerëzore të të njëjtit sistem.

-1-

Kishim gati 43 vjet pa u parë.Nuk mund të them se e kisha haruar krejt, jo, ajo ishte gjithmonë brënda meje,shtati, fytyra e bukur dhe sidomos e qeshura e saj gjithë potere , si një gurgullimë ujvare, të cilën kur e kujtoja , më dukej sikur e dëgjoja vërtet, hynte si pa dashur dhe pa pritur në jetën time, në mendimet e mia .Sidomos pas një kohe kur marrdhëniet e mia me gruan u ftohën , pa e kuptuar psenë dhe arsyet, e kujtoja më shpesh.Ndoshta mania ime për t’u pasuruar menjëherë këtu ku u vendosëm, pranë Polit të Veriut, pranë Groenlandës, mendimi tek ajo më zbukuronte grinë e këtij qielli dhe ngrihte tokën e akullt .Dhe nga kjo mani u katandisëm më të varfër seç erdhëm nga Shqipëria.Luajta me pasuri të tundëshme e të patundëshme , në bursë e piramida, me dyqane dhe kudo humba.Dhe nuk mjaftuan gjithë këto , më morën dhe shtëpinë në qytet, me marifete.Më vinin si një jehonë e largët në vesh fjalët e fundit të saj: –Ti do bëhesh një dështak i pa ndreqshëm në jetë, i merr gjërat serioze me shumë mëndjelehtësi .–Mbete kalama , mor i zi –më tha një ditë tjetër .Dhe atë ” mor i zi” e tha gjithë përçmim , së bashku me një fije mëshire .Nuk munda ta kuptoj asnjëherë, se pse ajo më studionte, më ndiqte në të gjitha thëniet dhe veprimet e mia A thua kishte ndjerë diçka për mua, dhe pasi më njohu ,iu duka shumë i vogël dhe i padenjë për të. Më mbeti në mëndje një e thënë e saj , e cila më shumë ngjan me një këshillë:–Ti mbete adoloshent i përjetshëm , or çun!

-2-

Ndoshta e dhe kjo e parë mund të mos quhet e tillë, nuk u pamë nga afër , por në atë shiritin me emra që nxjerr fb.Kishte disa javë që në atë shirit filmi kalonte dhe një fotografi me një çift.Gruaja më këmbë , me njerën dorë mbi supin e një burri të ulur në karrike. Të dy me një buzëqeshje, e cila ua zbukuronte më shumë fytyrën, sidomos atë të gruas. Kur vura re buzëqeshjen e burrit , një buzëqeshje që tregonte lumturi dhe krenari pse gjendej pranë një gruaje të tillë ,pa dashje thashë me zë :–Pse të mos jesh i gëzuar or mik , me atë Afrodhiti të lashtë që ke në krah!Në se mund ta shkëputje gruan veçan , me fantazi, dilte një kartolinë e bukur , si të dikurshmet.Unë për ditë të tëra shikoja me indiferentizëm sa herë që kishte rradhën të kalonte në shirit ajo pamje .

Ajo që më ngatëroi për mosnjohjen ishte mbiemri, Krasta, një mbiemër i padëgjuar nga anët tona.Fotografia , sa herë që e shikoja zbuloja karakteristikat e çiftit një fotografi ku binte në sy trupi i gjatë, flokët e zinj kaçurrele dhe sidomos buzëqeshja dhe më shumë emri i plotë Matilda ( Ne për katër vjet ishim mësuar me emrin e shkurtër, Tilda .)Me atë shkurtesë që e thërisnin dhe në fshatin e saj, të cilën e dëgjuam dhe nga goja e së ëmës . Në fakt diçka nuk shkonte , kur këtë emër evropian e dëgjoje nga goja e një fshatareje të thjeshtë. Siç mësuam më vonë , këtë emër të rrallë në anët tona , ia kishte vënë i ati , i cili kishte qënë kurbetlli , në një shtet, ku ky emër është i shpeshtë .Ajo kur po ndahej me të ato ditë të fund gushtit , kur e la në konvikt, la dhe këshillat e saj .–Po ju dorëzoj një thellezë mali, i kishte thënë ajo drejtorit, dhe të tilla i duam dhe pas katër vjetësh vajzat, të gjitha, jo vetëm timen.

tre

Kishte ardhur përsëri nga fundi i shtatorit për ta parë .I kishte sjellë thana , lajthi dhe kaçka,( siç u thoshte më vonë Matilda arrave, )me gjithë mbëshjellësen e gjelbërt, pak të vyshkur e të çarë .Ndoshta donte që ta emociononte me ato ngjyra , t’ i kujtonte kur i mblidhte vetë . I kishte mbledhur andej nga fshati i tyre malor, atje kishte shumë thana , arra dhe lajthi.Sa të dilje nga fshati, në fushën përtej rezervuarit ,ishte një pyll me shkurre, shumica lajthi , thana dhe arra .Ata që i mblidhnin shkonin thellë në pyll,pasi në krah të tij ishte xhadeja dhe kur kalonte koriera , makinat e kooperativës ,apo të SMT-së , veç zërave dhe vështrimeve të udhëtarëve , ngrihej dhe pluhuri i bardhë. Nga fshat malor jam dhe unë, por ne kemi gështenja. Kur e merrte malli , ajo kthente kokën nga mali përballë, në lindje të qytetit ,prapa atij mali faqja e të cilit pritej nga thellimet, thua se i kishin prerë me dorë,si djathin e napës kur e zbulonim në tepsi , ishte fshati i Matildës .Në çdo pllajë të malit kishin shkruar nga një shkronjë të madhe, që të gjitha bashkë përbënin emrin e udhëheqësit.Një poet i gjimnazit, lart , mbi shkollën tonë ,kishte bërë një poezi ,të cilën mësuesi i letërsisë na e dha si tëmë hartimi.Hartimin tim ma bëri ai shoku që merrej me shkrime.Atij i luteshin disa vajza , por ajo kurrë .Ndërsa unë i hidhja sytë nga jugu, andej nga vinin autobuzat nga Tirana , për të fantazuar, se ku pikërisht binte fshati im. Plaka, shumë më e shkurtër se Tilda , me siguri që ishte më e re nga ç’ tregonte me ato rrobat e zeza , ashtu siç visheshin më anët e saj , i tha me zë të lartë:– Mos u mërzit Tilda, do të vijnë motrat të të shohin shpesh.Kjo na hoqi mërzinë dhe mallin e dhe neve që e dëgjuam.

-4-

Kur një ditë e pashë më me kujdes atë shirit me fotot që vinin rradhë , kisha vënë syzet, e kuptova që ishte Tilda .Ndoshta ajo e ka parë e para emrin tim , por ashtu krenare dhe kapriçoze siç ishte, do ta kishte të vështirë që të bënte hapa mbrapsh , për të marrë një vendim në kundërshtim me karakterin e saj , i cili të kujtonte më shumë një karakter me vendosmëri të një burri të pjekur sesa të një vajzeje të re dhe të më kërkonte ajo e para miqësi .Si do të ishte vallë jeta e të dyve po të ishim martuar ?! Do të ishim të lumtur ?! Ndoshta!Si u binda se cila ishte ajo gruaja në fotografi , m’ u kujtua ky dialog i bërë atë ditë, kur mundohesha që ta bindja.–Ti nuk vendos nga që më quajnë Efraim , i them.Ajo më pa në sy dhe me një zë të zëmëruar më tha:– Ç’ janë këto që thua or çun, ç’ hyn emri këtu?!E dhe Andrea të të quanin ,unë njëlloj do të mendoja për ty .–Do jetosh si zonjë me mua. Jam djalë i vetëm.–Ndaj dhe je kështu i përkëdhelur, përtac dhe egoist.Jo mor çun , unë kam tjetër mendim se si duhet të jetë ai që do kaloj jetën me të .

-5-

Hera e fundit që kërcyem ishte në mbrëmjen e lamtumirës në shkollën e mesme.Nuk arrita që ta ftoj në vallëzimin e fundit, nga njëra anë ngathësia ime për të vrapuar , pesë metra largësi ishin nga kahet ku kishim zënë vënd, por pas urdhërit ” fuqinë e kanë meshkujt”, duhej të startoje i pari , dhe duhet të ishe dhe pak balerin që t’ u shmangeshe përplasjeve, unë vija pak i mbushur , se të gjithë tek ajo e kishin synymin .Kur ma merrte dikush tjetër më parë në vallzim ,unë dilja në koridor.Kjo më kujtonte vargun e një këngë të bukur të atyre viteve ” Në atletikë unë i pari , por për tek ty arrij në fund .” E bëja këtë sidomos kur ajo kërcente me Jovanin , një minoritar nga fshatrat e luginës ,simpatik dhe gjithmonë i veshur bukur.–I vijnë dollarë nga Amerika , na tha dikush nga anët e tij .Jovani ishte një klasë më të ulët, dhe nuk e kuptuam kurrë, se si arrinte që të futej në mbrëmjet tona .Ai mbasditen e mbrëmjes merrej për shumë kohë me pamjen dhe veshjen e tij.Meraku i tij ishin këpucët dhe flokët .Që të dyja shkëlqenin nën dritën elektrike .Ai se si e përvishte kështu me krahë, e afronte shumë, rrotullohej qëllimisht shpejt dhe unë shikoja se si gjinjtë e saj godisnin mbi gjoksin e Jovanit . Më vinte që të ngrihesha dhe t’i tregoja këtij mistreci të përkëdhelur , se si duhet ta mbante dorën .Ai e mbante në atë mënyrë që dora t’i prekte pak nga gjoksi. Megjithëse ajo e vështronte rreptë, ai bënte sikur nuk e vinte re.Në të tilla raste duhej gjakftohtësi dhe pjekuri për të mos bërë skandal, si përshëmbull të linte kërcimin në mes, ishte më keq.Nuk dilja në korridor vetëm kur ajo kërcente me një shok të shkurtër, lexonte libra , por nga jeta nuk kuptonte fare.Bile e ftonte ajo, se ai merhumi nuk e merrte mundimin të ngrihej.Ah të më ftonte mua kur kishin fuqinë damat , do të bëheshin dy vallzimet e asaj mbrëmjeje .Kështu vepronte ajo dhe me një piçiruk të klasave më të ulta, ajo e detyroi që të ngrihej të vallzonte për herë të parë. Këtë vallzim e shoqëronte melodia e këngës ” Bardhësi”.Kur e gjente në koridor ose në mëncë e përqafonte .Ndoshta dikë i kujtonte nga të vetët.Ajo ftonte shpesh shokun e bangës , bile kur kishin fuqinë vajzat turrej drejt e tek ai .Ishte e sigurt se dhe në këtë rast nuk e keqkuptonte askush, as drejtori dhe sidomos nëndrejtori, Z.Z ( e quanin Zija Ziu , por ne i thërrisnin midis nesh ZZ, duke e bërë zërin si zhuzhun )i cili kishte më shumë pushtet në shkollë, kishte miq nga komitetet, dhe fiksonte në mëndje , se cili ose cila kërcenin më shpesh dhe me kë dhe pastaj shtronte planet se si do ta pengonte e shkatëronte këtë idil të ri, sipas tij.Nën zë të gjithë pëshpërisnin se nëndrejtori i bënte yzmet vetes, dhe nuk donte që të ndërhynte kush në fushën e tij. Kur donte ndonjë herë që të shkonte tek posta në mbremje vonë , Tilda merrte atë piçirukun .Ah, që nuk më merr mua, pshërëtija. Nuk kishte dhe faj , ashtu si e vështroja unë, e kisha tmerruar. Kishte frikë se mos i hidhesha dhe e puthja në errësirë.Ajo e dinte që unë e simpatizoja.

-6-

Më kishte ikur inati i asaj dite kur më turpëroi para klasës në kalimin e tarabës, dhe tani ai inat ishte kthyer në simpati, sidomos në mbremjen e fundit, e shikoja me një vështrim të përqëndruar, haroja se mund të më ndiqnin sytë e shokëve të klasës, në një çast u kryqëzuan vështrimet e të treve, i imi, i asaj dhe i nëndrejtorit.Punë e madhe , i thashë vetes, nuk ka ç’ të më bëjë më , boll më ka ruajtur për katër vjet, nesër i them lamtumirë dhe aq( Nuk arriti të më përjashtojë ,siç bëri me Sotirin , atë djaloshin simpatik nga fshatrat përballë qytetit) Ajo , pasi më hodhi një vështrim të egër, diçka mërmëriti , dallova nga formimi i buzëve tingullin ” g” , pra më kishte thënë ” gomar”.E thoshte pa të keq këtë fjalë.Dhe kishte të drejtë .Unë nuk ia shqitja sytë. — Ti Matilda , i tha një ditë ai letrari , e përdor si eufemizëm këtë fjalën gomar.Ajo ,nga që nuk e kuptoi atë fjalën e huaj , nuk e kundërshtoi .

-7-

M’ u kujtua ajo ditë kur po ngjiteshim të dy në të përpjetën e taracuar të shkollës, anash kishin çelur qershitë.Ato i kishin mbjellë nxënës të maturave para nesh.Ishte në kohën e hapjes së tokave të reja. Që kur një herë në shkollë erdhi sekretari i parë dhe lavdëroi atë plantacion të vogël me pemë ,nëndrejtor Zija Ziu na e përmëndëte shpesh, se kjo ishte një ide e tij .Pse të shkonim në Jonufër , krenohej Zijai, ( Kishte aq fuqi sa të kthente klasën nga një aksion kombëtar.)Jemi në prag të Festivalit , u ishte justifikuar atyre të të komitetit.Bëjmë një taracim vetë , dhe zbukurojmë dhe shkollën dhe qytetin.Fitojmë dhe qershitë për reçel.A nuk thotë parrulla ” Me forcat tona ?!” –Pika që s’të bie ,i tha një ditë Rina, ajo vajza e gjatë , me një zë të ulët , vajza që dinte të përdorte bukur ironinë dhe sarkazmën , sikur ke projektuar Jonufrën dhe Lukovën mburresh!

-8-

Pra ishte pranvera e fundit që do të ishim bashkë, kur i goditur si me korent nga pamja e saj, nga ajo bluza e bardhë , që kur ulej për të këputur ndonjë fije bari, i zbulohej ai gjoks i bardhë, i plotë , unë bëra një marrëzi, i ngula vështimin në atë vënd.Ajo e hutuar nga këto marrëzi të miat , më thotë me një zë të vendosur: –Pa më thuaj ç’do?!–Ti të dua ,i thashë gjithë seriozitet .Më hodhi një vështrim të ashpër , dhe psherëtiu .”,Ç’ më ka gjetur mua të shkretën me këtë budalla ” , dukej sikur thoshte kjo psherëtimë .Ishte një shënjë se po largonte zëmërimin në atë formë , se ndryshe nuk i dihej se ç’ mund të bënte mbi mua.Dhe ia dha vrapit.Po të ishte e veshur me ndonjë fund të shkurtër , ashtu si i hidhte hapat , dhe falë lartësisë së taracave do të shikoja diçka më shumë nga këmbët e saj të gjata. I kisha parë në orën e fiskulturës , por nuk më bënë dhe shumë përshtypje.Një ditë po.Po ngjitnim shkallët e katit të parë , ajo ishte veshur me një fund pak mbi gju, dhe ashtu e shkathët dhe e shpejtë siç ishte , vrapoi duke kapërcyer shkallët , ndoshta me mendimin se duke vrapuar nuk do të mund të shikonim asgjë ne që vinim pas saj, djem dhe vajza. Era që krijohej nga vrulli i ngritjes ngrinte lart cepat e fundit .Ajo e kuptoi dhe i mbante anët me duar.I çuditshëm njeriu , e dhe ajo pak bardhësi na emocionoi , më shumë se në orën e fizkulturës , edhe pse i shikonim vajzat me palaçeta nuk na emocionin aq sa kur zbulohej papritur diçka nga pakujdesia e tyre, kur uleshin, ose ecnin . ( E dhe në plazh na emociononte vetëm fillimi i zhveshjes së vajzave , se, pasi hidhin fundin dhe bluzën , për ne emocionet kishin mbaruar .) –Në trupin e Matildes, kishte thënë një skulptor i ri i qytetit, e kishte parë kur erdhi për të vendosur bustin e heroit, emrin e të cilit mbante shkolla jonë, ka vënë dorë dhe Praksiteli, skulptori i lashtë grek.Këmbët dhe trupi i Matildes vertetojnë atë që themi ne skulptorët: –Skulptura është një harmoni e përsosur e përmasave .Kur vonë në mbrëmje u shtrimë për të fjetur në krevatet tip ushtari, dikush, pa përmëndur emrin e Matildes , bëri një shaka dhe ne qeshëm .–“Të pafsha në ëndërr ! “

-9-

Po sikur të shkojë e t’ i ankohet drejtorit, që i thashë ” Ty të dua !,,” Gjithë atë pasdite e kalova me frikë .Nuk më rrihej në një vënd.Dola në korridor se mos kalonte ajo, dhe do ta kuptoja në ishte zëmëruar apo jo, nga vështrimi i saj.Dhe vërtet pas pak e pashë kur po zbriste shkallët e katit të dytë, aty ishte dhoma e tyre e gjumit, po zbriste e gëzuar, këtë përshtypje me dha fakti se i kapërcente shkallët dhe njerën dorë e mbështeste mbi pjesën e pjerët si të rrumbullaktë të murit të shkallës dhe rrëshqiste me pëllëmbën shaluar në të bardhën e murit.Kjo është e gëzuar , i thashë vetes , ndërsa unë po vdes nga frika.

-10-

Nga magnetofoni i madh ,sa një valixhe ,po dilnin tingujt e një këngë ritmike të cilën e fishkëlleja shpesh, kështu që e dija se kur mbaronte dhe hyra në sallë.Pasi u ula, vështrimet tona u kryqëzuan.Sytë e saj më dhanë të kuptoj se i vinte keq që nuk kisha nxituar pak më shumë.I bëra me shënjë , duke kthyer gishtin tregues për nga vetja, pra të më merrte mua vallzimin tjetër, pasi tani fuqinë do ta kishin femrat.Me dëgjimin e tingujve të parë ajo u ngrit dhe më ftoi në vallzim.Pas pak çiftet u shtuan, kjo e vështirësonte nëndrejtorin që të na ndiqte në vallzim dhe nga buzët dhe mimika të kuptonte se për se flisnim.Unë e dija që nëndrejtori na ndiqte dhe kur duke vallëzuar gjendeshim të zbuluar nga çiftet e tjera ose përballë tij , unë ngrija zërin, bëja morfazma të tilla dhe thoshja fjalë pa kuptim.Pastaj na mbulonin çiftet.Pas pak nëndrejtori doli.Unë e afrova më shumë pranë vetes , gjunjët më hynin midis këmbëve të saj , lart tek kofshët,me njerën dorë i shtrëngoja mesin.Ajo më pa dhe tha duke afruar kokën tek veshi im: ,–Mos , na shohin!Nuk tha ndonjë nga ato fjalët e saj,ky ndryshim në fjalorin e saj më dha guxim.

–Siç duken bathët ,( një shprehje e krahinës së saj kjo) ti nuk do të shkosh në universitet, ata që i kanë në dorë këto punë nuk do të të ndihmojnë, bile do të të prishin punë, ti u ke qëndruar larg, dhe bravo të qoftë.E mban mënd atë fjalën që të thashë kur në pranverë ngjiteshim tek taracat?!.Ajo më buzëqeshi , një buzëqeshje që dallohej vetëm nga afër, se më shumë se me buzë ,ajo qeshi me sy.Më hodhi një vështrim anash .Unë kujtova se do të thoshte se jam dhe vesh llapush.Ç’është e vërteta pas qethjes veshët dukeshin goxha të mëdhenj .Klima politike nga fillimi i pranverës kishte ndryshuar.Nisën të na vinin shpesh në shkollë instruktorë të Rinisë dhe na mbytën me mbledhje.Na dhanë afat për t’ u qethur dhe hequr favoritet, pantallonat kauboj dhe rrypat e gjërë me tokëz, vajzave u thanë për të hequr minifundet dhe dekoldetë.Filluan fletërrufetë ndaj atyre që nuk i kishin zbatuar porositë.

Flamurin e mbante Z.Z.Matilda për çudi , e dhe pse kishte trup të bukur , nuk e ndiqte modën.Shpëtuam dhe nga vizitorët qafleshë dhe ushtarët e Korpusit në të dalë të qytetit.Vijnë për të parë Matildën , thoshin intrigantët.Këtu kishte dhe një të vërtetë.Matilda kishte shumë simpatizantë, pa patur faj për këtë dyndje.

–Ti je budalla mor djalë , pa le që je dhe më i shkurtër , më tha ajo si përgjigje se edhe po të mos shkonte në universitet nuk do të martohej me mua .

E vështrova nga koka gjer tek këmbët, u bëra gati që t’ i afrohesha dhe të mateshim.–Ej, u çmënde?!–Pak , as 2 cm. nuk ma kalon.Do dobësohem , i thashë,do merrem me basket, ti nuk do mbathësh këpucë me taka.I thashë me aq vendosmëri dhe seriozisht këto, sa që ajo bashkë me një buzëqeshje ironike tha:– Jo po do sharrojmë këmbët tani, shaka të bukura po na bën.Në fakt isha gazmori i klasës dhe ajo shpesh qeshte me të thënat e mia.Por nganjëherë e teproja dhe shakatë e mija, ishin shumë pa kripë.Kishte një të qeshur thua se po niste vërshimin një përrua malor në kohën e shkrirjes së dëborës.Të trembte në fillimin e së qeshurës, sikur po hapej gryka e një rezervuari.Disa thoshnin që tek kjo e qeshur bashkë me sinqeritetin dhe pastërtinë e shpirtit ,dallohej dhe një naivitet fëminor.

-11-

Pas vallzimit, ajo e kapur me një shoqe për dore ,doli në korridor .E ndoqa se nga do të shkonin .Me që nuk dëgjova hapa nëpër shkallë, i thashë vetes , shkoi në dhomën e vajzave.

Pas pak dikush doli jashtë.Ishte nëndrejtori, Zija Shkurti. Kur shoqja me të cilën kishte dalë u kthye vetëm, ma mori mendja , ai e ka shkëputur për të folur me të .Megjithëse vonesa nuk ishte as një minut , mua m’ u dukën ato sekonda ,shekuj .Ajo hyri me një çehre të gëzuar,shënjë kjo e naivitetit të saj, nuk mund t’i fshihte ndjenjat.Pasi u ul, që t’ u shpëtonte vështrimeve të mia pyetëse ,gjithë kohës bënte sikur bisedonte me shoqen pranë.

Në vallzimin tjetër kur fuqinë e kishin djemtë unë vrapova i pari dhe ftova shoqen e saj.Ajo, Tilda, nuk e priste këtë dhe u skuq, ndoshta nga që u ndie e ofenduar, ndoshta nga inati.Mëndjen nuk e kisha tek vallzimi.Këtë e kuptoi dhe shoqja e saj.–Ç’ të ka gjetur kështu sonte që kërceke aq i rrëndë?!–,Ç’ të tha ajo kur u kthye nga koridori , se ti gati e përqafove?!

–Do t’ i dalë bursa për në universitet.

Unë gati sa nuk qesha.A, maskarai , thashë me vete , atë që nuk e arriti kaq vite ,do që ta arrijë tani , me që ajo që nesër nuk do të jetë më nxënëse shkolle.I premton një shkëmbim mirësish .Dhe desh më doli me zë një e sharrë vënçe.

12

Mbrëmjes po i vinte fundi.Vajzat përqafoheshin , dilnin në korridor duke qarë.Ishin skena emocionuese.Disa kishin zbritur në koridorin e katit të parë çifte – çifte dhe bisedonin.Ishin çifte sipas qëndrimit nëpër banga .E dhe ajo po bisedonte e gëzuar me shokun e bankës, një djalë i mirë nxënës i shkëlqyer , matematikan i vërtetë , por merhum për aventura.Një ditë i thashë shokut të saj të bankës sa për t’a ngacmuar –Unë një javë ndënja me të në bangë dhe ja hodha nja dy herë dorën, ti katër vjet, dhe nxënës i mirë, që ta kishte nevojën, rrije si tuhaf.Do pendohesh një ditë.Ai vetëm qeshi dhe iku tutje.E dinte që nga njëherë bëhesha dhe pak karagjoz.

-13-

Dëgjova rastësisht se atë mbremje Matilda do të shkonte tek një i veti, i cili punonte si aktor në estradën e qytetit dhe banonte aty familjarisht.E përgjova kur do nisej dhe i dola përpara , jashtë kangjellave, që të mos na dëgjonte njeri ,se e mendova se ajo me të dëgjuar fjalët e mia do të zëmërohej dhe do të thoshte atë:–Ç’ thua kështu or çun! I shpreha gadishmërinë për ta përcjellë.–E përse të më përcjellësh, ta kërkoi kush.?!– Ja ,po errësohet , nata është pa hënë dhe pale kush të del përpara –Të më dalë mua dikush përpara, ?!,Ç’po thua or çun?! Le ta provojë kush po të dojë dhe mjerë ai ç’ka për të hequr, do ta thyej, do ta mbys, mos i gjetsha gjallë të shtëpisë, mos më thënçin bijë e asaj dadeje , por nuk e mbrojta veten deri në frymën e fundit.(Fjalën dede a dade ajo e përdorte shpesh, nuk ishim të sigurt në e kishte fjalën për nënën ,apo gjyshen .)Më vështroi në atë mënyrë sikur të më thoshte: –E dhe ti rri mirë, dhe mos më dil shpesh përpara, se njerëzit nuk janë budallenj.Nuk dua të më prekë askush në dinjitetin tim.–Po unë kam një mendim të …Nuk arrita t’a mbaroj fjalën , ajo më kapi për krahu, ma shtrëngoi aq shumë sa kujtova se ma theu dhe më tha:– I shkreti ti po më dole më përpara kur të jem vetëm!Mbete adoloshent mor i zi.!Pas këtyre që tha unë u trëmba për vete, ç’ m’u desh, më shumë i prisha punë vetes.

–14–

Nga fundi i gushtit në xhamaritë e komitetit ekzekutiv ishin publikuar emrat e fituesve për në shkollat e larta.Kërkoja emrin e Matildës , nuk e pashë gjëkundi,as në emrat e Institutit të Edukimit Fizik.Më erdhi keq, por e dhe më kaploi një ndjenjë shprese, se me që ajo nuk po shkonte në shkollën e lartë, ndoshta i kthehej propozimit tim, të thënë atë ditë pranvere nën lulet qershisë.Kërkoja emra të tjerë shokësh.Ai i librave dhe i gazetave do të studionte për letërsi, mirë ajo pritej, ai shkruante .Kur lexova emrin e Lenës midis emrave ,u zëmërova dhe fola me vete , por pa dashje me zë të lartë:–Zija Shkurti, maskarai !Disa kthyen kokën nga unë.I ligu i botës, shfrytëzim posti.Po kujt ia mbante që ta denonconte nëndrejtorin, ishte shumë i fuqishëm, në parti e në ekzekutiv.Ndjeva një neveri për nëndrejtorin dhe një keqardhje për Tildën .Ajo u rrit në vetëdijen time, nuk iu përkul dëshirave të maskarait , e dhe pse e luajti lojën e keqe deri në shpresën e fundit .

-15-

Pra , Matilda ishte e ndershme.Ishin të kota ato fjalë që ishin përhapur.Dhe me siguri më këto shpifje do të kishte dorë dhe Z.Z, maskarai.Shpifën, kur një ditë ajo kishte marrë leje nga konvikti për të shkuar tek një i afërm i saj, në kthim i del përpara një sportist i klubit të qytetit ,kampion i mundjes greko- romake.E kishin hequr nga ekipi i futbollit si i pa perspektivë .E kishte parë nja dy herë me të kushëririn dhe kështu që iu bind ftesës për një kafe në turizëm.Ai i tha se të kam ndjekur kaq kohë,kam ardhur dhe në ndeshjet e basketbollit , kur luajte disa muaj.Nuk u muar vesh mirë se pse iku Matilda nga ekipi i volejbollit të qytetit .U tha se iku vetë ,se po binte në mësime.Por arsyeja e vërtetë ishte se filluan që ta mërzisnin dhe ata të sporteve, bile dhe nga komiteti i fiskulturës, të cilët me vënd e pa vënd e thërisnin nëpër mbledhje dhe analiza të lëvizjes sportive në rreth ose në takime kombëtare.Por ajo nuk shkonte asgjëkundi.I refuzonte të gjitha ftesat.Siç kishte refuzuar dhe idenë e një instruktori të rinisë së rrethit për ta zgjedhur në forumet e Rinisë –Ç’ ne unë me punët e rinisë në rreth, nuk jam as në forumet e shkollës.Në një numër të gazetës lokale ishte botuar një korrespondencë e shkurtër për spartakiadën e shkollës me emrin e Matildës.E dhe ajo u çudit, kur ai shoku i shkurtër që merrej me gazetat, ia tha .Ndoshta e kishte haruar , pasi shkrimi u botua një javë pas aktivitetit .E kishte çuar vetë në redaksinë e gazetës , jo shumë larg shkollës tonë .As këtë nuk e lanë pa e komentuar , pa e kthyer në thashethem kundër Matildës .Ishin nja dy të shëmtuara që nuk e duronin dot praninë e Tildës në shkollë.Si nuk i gjejnë ndonjë gabim e ta përjashtojnë , thoshnin me njëra tjetrën .Shpifën se gjoja duhet ta kishte dërguar në gazetë instruktori i rinisë, Andrea dhe vuri poshtë emrin e Tildës .–Sepse kini maninë që të gjeni diçka të dyshimtë tek Matilda, tha Klementina.E lexova shkrimin , ishte një korrespondencë e shkurtër për spartakiadën.Ku ka gjë më të thjeshtë. Pastaj Tilda e njeh fjalorin sportiv .Apo nuk të ka një shkrim të bukur! Atij i them shkrim unë, kaligrafi.Cilës gazetë nuk do t’i pëlqente që të merrte shkrime të shkruara qartë.Mbajeni mënd, në se Tilda nuk do shkojë në universitet , ajo do të gjejë punë në ndonjë komitet a seksion si sekretare , përfundoi ajo mendimin e saj.

-16-

Mundësi ia shprehu hapur dashurinë dhe vendosmërinë e tij.Matilda e dëgjoi dhe si mbaroi ai ,ia krisi të qeshurit .Kjo bëri që klientët e pakët të kthejnë kokën andej: –Jo mor çun, unë erdha për kafe nga që të kam parë me kushëririn.Ti je piçiruk, rritu dhe pak, i tha Matilda .Si s’ më lanë rehat këta të shkurtërit , mendoi me vete . Kishte dhe të tjera për t’ i thënë, por nuk donte që ta ofendonte më shumë ,veç atyre që i tha .–Mjerë ti po erdhe të më kërkosh më në konvikt ! Por më vonë u pendua që nuk ia tha të gjitha që kishte menduar .Ai përhapi tek shokët dhe nxënës të shkollës se kishte kaluar një mbrëmje të bukur me Matildën.Disave iu kujtua mungesa e Matildes në ngrënien e darkës.Disa nga ne kur e pamë atë mundësin me trup të deformuar dhe kaçurele të harlisura, dhe pak i zeshkët , nuk e besuam se Matilda mund të gabonte me të.(Dy – tre shokë vendosëm që t’i jipnim një mësim të mirë atij mundës shëmtaqit , por u trëmbëm se kështu mund t’i i bënim më shumë dëm Matildës.)Por ai i bëri dëm Tildës.Disa e besuan , ose e përhapnin si të qënë këtë thashethem.Ai që e besoi dhe e përhapte me dinakëri ishte nëndrejtori, ia mori hakën me një shkurtabiq.Por ai donte të mësonte krejt të vërtetën dhe shkoi tek turizmi . Bisedoi me kamarierin .–Nuk e morrëm vesh se përse bisedonin.Kur u futën të dy ne i shkëlëm syrin njeri -tjetrit :– Bravo kokëtulja!Ç’ thëllëzë paska kandisur !Ajo i foli shumë e zëmëruar, na krijoi përshtypjen që po të mos kishte ndodhur kjo në një vënd publik, ajo do ta kishte rrahur .U ngrit e para , pagoi kasatën e vet dhe iku me vrap.Për pak pak desh e shkeli dhe gazi i degës në sheshin e Çerçizit .Nuk shikonte fare se ku ecte, aq e zëmëruar ishte, përfundoi kamarieri .Zija Ziu dëgjonte i pakënaqur kamarierin.Nuk erdhi që të dëgjojë këto që i tha ai.Ai donte fakte në dëm të Matildës.Por nuk e ngau më tej çeshtjen.I trembej Matildës, kishte frikë se mos ankohej në komitet.Zija Ziut i kishte ngecur sharra në gozhdë me këtë vajzë.Beri dhe një përpjekje të fundit .Bisedoi me muzikantin e Pallatit të kulturës në qytet që ta thërriste në grupin artistik .–Nuk e kam dëgjuar asnjëherë , i tha muzikanti–Ajo këndon bukur , gënjeu Zijai, një motër e saj këndoi në Festivalin e 1968-tës.As këtu nuk i ndriti ylli nëndrejtorit.Matilda nuk iu bind.Jam maturante , i kishte thënë ajo.Tani u kujtuat ju për mua.Dhe mendoi të tjera gjëra, të tjera mendime e bënin që të mos pranonte.Sikur nuk e di unë se përse më do në grupin e shkollës.Të shfrytëzosh rastin kur të shkojmë netëve për koncerte, ose kur të shkojmë në Tiranë për të regjistruar ndonjë këngë .Ma pështirose një ditë kur u tregoje një histori atyre të grupit .U thoshje për madhësinë e një gjarpëri dhe duke hapur krahët për t’ u treguar vajzave si zmadhohej ai , ti i godisje në gjoks Dhe ato budallaqet qeshnin, nuk ta kuptonin ligësinë.

-17-

Matilda për dy gjëra nuk kundërshtoi dhe as këmbënguli në të sajën.Kur erdhi puna për spartakiadën, vetëm për këtë Matilda nuk do të bënte naze, sporti ishte jeta e saj, ajo ishte e pranishme në disa lloje sporti.Dilte e para në nja dy gara vrapimi , por sportet ku ajo mblidhte shumë simpatizantë të saj, dhe kjo fjalë duhet marrë në të dy kuptimet,dhe të aftësive sportive por dhe të simpatisë fëmërore, ishin ndeshjet me eliminim të volejbollit.Kur i pasonin mirë topin në afërsi të rrjetës ,ajo ngrihej gati dhe nga goditja e topit në tokë krijohej një zhurmë sikur binte gjylja, dhe aty ngrihej pluhur.Vajzat kundërshtare i shmangnin dhe duart dhe trupin , më mirë një humbje, se sa ndonjë aksident.Dhe shkolla jonë merrte flamurin e Spartakiadës.Në vitin e tretë ata të vendit të dytë u ankuan më lart tek organizatorët ,se gjoja ne kishim në skuadrën evoleibollit një lojtare të federuar në një ekip profesionist.Por kjo nuk u eci, Matilda kishte një vit që ishte larguar nga klubi sportiv i qytetit .Pas një spartakiade kishte botuar një shkrim në gazetën lokale .

-18-

Grupi teatral do të merrte pjesë në Olimpiadën e rrethit.Drejtoria ia ngarkoi. këtë detyrë mësuesit të botanikës, një tiranasi të gjatë , me flokë kaçurrela dhe që vishej me modë.Binin në sy pantallonat e ngushta dhe këpucët me majucë.Poeti i klasës i kishte bërë një bejte , në një varg thoshte , ” Pantallona tetëmbëdhjeçe dhe këpucë si majë rakete” .Ai bëri ca kundërshtime , por më në fund u bind, ishte një rast për të që po të fitonin çmimin e parë , do të shkonin në Tiranë, pra do të rrinte ca ditë në shtëpinë e tij.I kërkoi ndihmë një shoku të tij nga Tirana, i cili ishte emëruar në teatrin profesionist të qytetit.Pjesën e zgjodhi vetë.Do të vinte në skenë dramën ” Studentja e vitit të fundit” , e kishte parë disa herë në Teatrin e të Rinjve kur ishte student.E kishte vënë në skenë Spahivogli.E kishte parë aq herë sa mbante mënd dhe hollësi regjisoriale.Skenografinë e merrte vetë përsipër , Zaten ai për pikturë donte të studionte , por nuk arriti të fitojë në provimin e pranimit.Gjatë provave një vajzë që luante një rol të dytë u shtrua në spital.Duhej një vajzë e gjatë dhe e shkathët.Mësuesi i botanikës bisedoi me drejtorin se e vetmja që mund ta zëvëndesonte , ishte Matilda.E thirën në drejtori dhe pas disa kundërshtimeve ajo pranoi.Disa e lidhën këtë pranim të saj pa shumë të lutura dhe urdhëra, se e kishin vënë re se sa herë ndrroheshin në koridore ata të dy , mësuesi kollitej thatë ,Tilda skuqej në fytyrë dhe largohej me vrap.Ishte një djallëzi e vajzave kjo , ato nuk e duronin dot Matildën , ishte më e bukur se ato.

-19-

I zëmëruar nga që në listën e bursave nuk ishte Matilda u largova që andej gati me vrap.Tek hyrja e hotel ” Zagoria ” pashë Janon dhe më shkoi mëndja që ta vrisja mërzinë me ndonjë gotë dhe me muhabetin e xha Janos , plakun e mënçur e hokatar.Pas gjysëm ore dola i ardhur në qef dhe shkova andej nga Pallati .Sa hyra në hapësirën gurtë të tij ,m’u duk sikur dëgjova të qeshurën e saj .Kishim ardhur gati e gjithë klasa për të parë ” Shtëpia në bulevard”.Nuk më ndihmoi fati që t’i kishim biletat në një rradhë.Ajo ishte në rreshtin pas meje .Unë ktheja kokën herë pas herë pas, e bëja dhe në kohën e shfaqjes .Ajo duroi sa duroi dhe tha me zë të lartë:–Or çun, skena është përpara.U binda , kisha frikë se ndoshta zëmërohej dhe ikte fare.–Kujdes , thiri dikush , në llozh po ndjek shfaqjen Bekim Fehmiu, aktori i madh kosovar i Hollivudit.Unë u fsheha pas supeve të atyre para meje.Diku nga mesi i dramës , pas një.çasti komik ,ajo qeshi me të madhe, ishte ajo e qeshura e saj e zakonëshme, që po të fillonte as nuk e ndalte dot , e as nuk e qetësonte të paktën si volum zëri.Në fakt të gjithë qeshëm me atë batutë.Ndoshta dhe aktori i madh aty lart në lozhë.Disa kthyen kokën andej nga ishim ne, nga u dëgjua e qeshura e madhe.

-20-

Tani ajo ishte në fshatin e saj pas malit.Me siguri që e ka marrë vesh se nuk do të shkonte në universitet.Unë i hipa korierës në axhensi dhe u nisa për në fshat.Ç’ bënte vallë tani ajo, me se merrej?Ndoshta shkonte tek kopshti personal në breg të lumit.Shkonte bashke me të jatin.Ai e donte shumë Matildën. Në shpirtin e tij ai tek Matilda dhe karakteri burrëror i saj , tek guximi, shikonte djalin, një djalë, që perëndia nuk ia dha.Ai u bind se nuk duhet t’ia kishte frikën kësaj vajze në jetë.E bindi një rast .I kishin ardhur në mbremje vonë disa miq.Kur e shoqja i tha se nuk kishte as domate, tranguj dhe marule, ai u bë gati që të nisej për te kopshti në breg të lumit.Matilda nuk e la.–Do shkoj unë, i tha.Mos i lër vetëm miqtë.Ndoshta tani ka shkuar për çaj ose medicinale.I tregonte gjithë mall ato historitë kur shkonte me tëj jëmën për bar dhe çaj në mal .Nga goja e saj dëgjova një ditë një emër të bukur mali, Bisei.

-21-

Fillova punë pas një gjeometri që maste ,a hidhte tokat bujqësore në hartë.Unë mbaja latën .I bindesha atij, lëvize pak e lëvizja, pak më tej , e dhe unë shkoja më tej.Ishte një djalë i ri, i gjatë ,flokvedhë dhe kur çlodheshim fliste veç për femra .Më tha se ishte nga L, pranë qytetit.E quanin Veiz .Mezi priste të vinte e shtuna.Punonim deri në 12 dhe pastaj ai zbriste në lumë për të arritur korierën për në qytet.– Më presin , thoshte me nënkuptim..Flokët e gjatë i dilnin nga kapelja prej kashte .Binin në sy favoritet e gjata .Rrinte me pantallona të shkurtra dhe nga mesi e lart lakuriq.Lëkura i kishte marrë një ngjyrë si të kashtës .–Kënaqen ato me këtë ngjyrë , tha ai duke më shkelur syrin.Ishte nga të pabindurit e fundit për modën .

–22-

Kur mësoi se në cilën shkollë të qytetit kisha bërë të mesmen, tha me një zë të njomur nga emocionet — A, paske mbaruar shkollën e Matildes?!Kjo m’u duk pak e tepruar.Por më pëlqeu, më ngjau se ajo ishte aty pranë meje.

–Ishim shokë klase me Matildën , them.E ke njohur ?

–Ti u çudite kur thashë ” shkolla e Matildes ” , por ne midis nesh kështu i thoshnim.–A zbresim një herë nga shkolla e Matildes.Ç’vajzë ! Të gjithë ata që tregojnë gjoja aventura me Matildën janë përalla, legjenda.Nuk ia ka arritur deri tani asnjë djalë nëne që të mposhtë Tildën.As unë.Pasi fola një ditë me të u binda se Matilda ishte tjetër brumë, jo vetëm se nuk i dola më përpara, por u kam thyer turinjtë atyre që flisnin ndaj saj.Ja me këtë rryp i kam zhdëpur nja dy dhe vuri dorën tek tokëza e verdhë e rrypit të gjërë si balldëm mushke.Fjalët e tij më shumë më bënë të mërzitem.Ato më treguan se ç’ vajzë që e kisha humbur përfundimisht.Dhe më vinte inat se e humba vetë, e humba për disa hollësira dhe sidomos prej mosdurimit tim.

-23–

Disa të afërm në komitet më ndihmuan që të filloj punë në minierën pranë fshatit.Ata ma rregulluan që të isha në sipërfaqe dhe më vonë do të më gjenin ndonjë punë zyre .Kjo më dha një qetësi relative dhe fillova të jetoj me këtë realitet të ri.Dita ditës atmosfera e shkollës po më fashihej.Kjo më bënte mirë .Përqëndrova vëmëndjen tek puna , të lija përshtypje të mira , të fitoja zyrën, se ndryshe më priste galeria.Dhe ishte një kohë e rrezikëshme , pa e kuptuar dhe pa ndonjë shkak të madh mund të bije në burg, mund të të diskretitonin si parazit .Ishte koha pas atij Pleniumi i cili prishi shumë jetë njerëzish.–Janë zëmëruar perënditë në Olimb, më tha një ditë basho Stefani, një plak që ishte kthyer nga kurbeti, i njohur për alegorinë e tij. Dhe po u zëmëruan perënditë aty lart ( e tha këtë jo duke kthyer kokën nga mali përballë, por mënjanimi i kokës tregonte Tiranën) , prit rrufetë e bubullimat .

Kisha filluar që të kujdesesha më shumë për veten , isha shëndoshur pak dhe kjo më bëri më simpatik .Duhet që të ecja me kohën, ndryshe asnjë vajzë nuk do të më hidhte sytë .Dikush më tha se Matilda kishte pyetur për mua .Kjo më gëzoi dhe më bëri më optimist .Duhet që të gëzohesha vetëm me kujtimin se kisha shoqe një vajzë si ajo.

-24-

Teksa mendoja këto, i hodha dhe një herë sytë nga shiriti me fotografi.Ajo në atë moment ishte para meje.Nuk guxoja që ta shtypja atë katror.Po sikur të mos më pranojë ?, mendova gjithë shqetësim.Po sikur të më pranojë dhe pastaj të më bëjë bllok, dhe për pasojë nuk do të shoh dhe aq sa shoh tani.Pastaj do të mërzitem , do të çmendem.Sa e kanë pësuar kështu.Megjithatë e shtypa katrorin .E dhe sot, pas kaq vitesh ,ajo nuk më bëri mik.Por unë e shoh , e shoh me sytë e zëmrës.”Mund të mos e duash dikë, por nuk mund ta ndalosh të të dojë.”Nuk e mbaj mënd se në cilën prozë të Kadaresë e kam lexuar këtë.Dhe unë këtë rrugë zgjodha.Të kënaqem me pak.Tani jam bërë gjysh, natyrisht dhe ajo, dhe e kanë rradhën nipërit e mbesat që të merren me miqësitë virtuale.Ne jetojmë me kujtimet.I thashë këto që të mbetet diçka e shkruar për Matildën , vajzën legjendare të klasës sonë, siç e cilësoi një shkrimtar i njohur i qytetit tonë jugor.Kjo më kujtoi një tregim të Kadaresë ” Që të mbetet diçka nga Suzana” .