Shekujt 18 dhe 19

Zyrihu i shekullit të 18-të u konsiderua “misteri më i madh në historinë intelektuale gjermane”. Pavarësisht nga popullsia e tij relativisht e vogël, një Zyrih letrar u zhvillua rreth Johann Jakob Bodmer, duke dhënë një kontribut vendimtar në historinë letrare gjermane, përveç karakterit të saj shkencor.

Me rënien e republikës së lirë të qytetit të Zyrihut pas pushtimit francez të Zvicrës, qyteti, së bashku me shtetin e mëparshëm nënshtetas, u zhytën në kantonin e ri të Zyrihut, kryeqytet i të cilit u bë. Në fillim të shekullit të 19-të, në kanton pati një rivendosje të dominimit urban, por kjo ishte jetëshkurtër.

Ngritja e Zyrihut për t’u bërë qendra ekonomike e Zvicrës filloi me industrinë e tekstilit në shekujt 18 dhe 19. Nën udhëheqjen politike dhe ekonomike të liberalëve, veçanërisht Alfred Escher, roli drejtues i Zyrihut u zgjerua në sektorët financiarë dhe të shërbimeve nga viti 1846 e tutje, përmes krijimit të bankave dhe kompanive të shumta të sigurimit. Që nga rënia e industrisë së Zyrihut në periudhën e pasluftës, rëndësia e këtij sektori është rritur.

Në vitet 1855 dhe 1867, rreth 500 njerëz vdiqën nga kolera në qytetin e Zyrihut si rezultat i kushteve të pasigurta higjienike në shumë apartamente. Në 1867 filloi ndërtimi i një sistemi kanalizimesh. Në vitin 1884 shpërtheu tifoja.

Në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të, filloi një bum ndërtimi që zgjati deri në vitet 1970 dhe bëri që Zyrihu të shndërrohej nga një qytet i vogël në një qytet të madh me të gjitha problemet e lidhura me të. Rritja e shpejtë fillimisht u kufizua në rinovimin dhe ndërtimin e ri të qendrës dhe u përhap gjithnjë e më shumë në komunitetet rurale përreth. Në dy valë inkorporimi në 1893 dhe 1934, 20 komunitete rurale u bashkuan me komunitetin e vjetër urban. Megjithatë, krijimi i një ” Zyrihu milionet” ka dështuar deri sot. Ndërsa fillimisht fuqia financiare e qytetit dhe arkat e zbrazëta të periferive ishin forca shtytëse pas zgjerimit vullnetar urban, sot periferitë e mbetura janë financiarisht më mirë se qyteti. Kjo është reflektuar veçanërisht në normat e taksave.

Dy valë të dallueshme rritjeje në vitet 1888-1910 dhe 1950-1970 u shkaktuan nga emigrantë nga jashtë. Në vitin 1912, një e treta e banorëve të Zyrihut ishin të huaj dhe Zyrihu, si një pjesë e madhe e Zvicrës gjermanishtfolëse, ishte pro-gjermane në prag të Luftës së Parë Botërore, me të folurit e gjermanishtes standarde duke u konsideruar si formë e mirë në qarqet e klasës së lartë.

Shekulli i 20-të

Në gjysmën e parë të shekullit të 20-të, Zyrihu ishte politikisht nën magjinë e lëvizjes punëtore. Edhe para grevës kombëtare të vitit 1918, konfrontimi midis borgjezisë dhe klasës punëtore në Zyrih kishte qenë veçanërisht i ashpër, pasi Zyrihu kishte ndërmarrje të mëdha industriale me mijëra punëtorë dhe ishte në të njëjtën kohë një bastion i klasës së mesme të lartë. Kur Partia Socialdemokrate, nën udhëheqjen e David Farbstein, arriti një shumicë absolute në këshillin e qytetit (ekzekutiv) dhe këshillin bashkiak (legjislativ) për herë të parë në vitin 1928, Zyrihu i kuq u bë një vitrinë për aftësinë e socialdemokracisë për të qeverisur në periudhën ndërmjet dy luftërave. Megjithatë, ishte pikërisht në Zyrih në vitin 1939 që ekspozita kombëtare, e njohur si Landi, u bë simbol i solidaritetit dhe vullnetit të Zvicrës për të rezistuar në emër të mbrojtjes shpirtërore kombëtare kundër Gjermanisë hitleriane. Më në fund, në vitin 1943, kryebashkiaku i Zyrihut Ernst Nobs u bë socialdemokrati i parë që u zgjodh në Këshillin Federal. Në periudhën e pasluftës, Zyrihu mbeti një vend grumbullimi dhe skenë për lëvizjet protestuese, si trazirat e Globus në 1968 dhe trazirat e të rinjve në 1980. Edhe sot, 1 maji në Zyrih shënohet çdo vit nga përplasjet midis “Bllokut të Zi” autonom dhe policisë.

Skena e hapur e drogës ka qenë prej kohësh një problem në qytet. Në mesin e viteve 1980, Platzspitz u bë i njohur në mbarë botën si Needlepark. Ajo u dëbua me forcë dhe u mbyll më 5 shkurt 1992, pas së cilës skena e drogës u zhvendos në stacionin e trenit të papërdorur Letten.

Nga viti 1992 e tutje, zona e stacionit të trenit të papërdorur Letten siguroi sfondin për skenën më të madhe të hapur të drogës në Evropë. Disa mijëra të varur nga droga nga brenda dhe jashtë vendit jetonin këtu ose merrnin drogën e tyre. Qindra oficerë policie kryen shpesh bastisje në prani të ekipeve të kamerave, duke u përpjekur të thajnë tregun. Këto përpjekje ishin të pasuksesshme dhe kështu Letten u pastrua nga policia më 14 shkurt 1995. Shumica e të varurve nga droga të huaja u kthyen në komunitetet e tyre të origjinës ose vendbanimit, ndërsa të varurit e huaj u dëbuan me forcë. Mbetjet e skenës së drogës u zhvendosën gjithnjë e më shumë në zonën përgjatë Langstrasse. Përpjekja për të shpërndarë heroinë përmes shtetit kontribuoi shumë në qetësimin e situatës, në mënyrë që një skenë e re të mos u shfaq menjëherë.VOAL/WIKIPEDIA

18. und 19. Jahrhundert

Das Zürich des 18. Jahrhunderts galt als «das grösste Rätsel deutscher Geistesgeschichte». Trotz relativ geringer Bevölkerungszahl entwickelte sich rund um Johann Jakob Bodmer neben dem wissenschaftlichen auch ein literarisches Zürich mit entscheidenden Beiträgen zur deutschen Literaturgeschichte.

Mit dem Untergang der freien Republik der Stadt Zürich nach dem Einmarsch der Franzosen in die Schweiz ging die Stadt zusammen mit dem ehemaligen Untertanenland im neuen Kanton Zürich auf, dessen Hauptort sie wurde. Im beginnenden 19. Jahrhundert kam es zwar zu einer Restauration der städtischen Vorherrschaft im Kanton, die jedoch von kurzer Dauer war.

Der Aufstieg Zürichs zum wirtschaftlichen Zentrum der Schweiz begann bereits mit der Textilindustrie im 18. und 19. Jahrhundert. Unter der politischen und wirtschaftlichen Führung der Liberalen, insbesondere von Alfred Escher, wurde die führende Rolle Zürichs ab 1846 durch die Gründung von zahlreichen Banken und Versicherungen auch auf den Finanz- und Dienstleistungssektor ausgedehnt. Seit dem Niedergang der Zürcher Industrie in der Nachkriegszeit hat die Bedeutung dieses Sektors noch zugenommen.

In den Jahren 1855 und 1867 starben in der Stadt Zürich in Folge prekärer hygienischer Verhältnisse in vielen Wohnungen ca. 500 Menschen an Cholera. 1867 wurde mit dem Bau einer Kanalisation begonnen. 1884 brach Typhus aus.

In der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts begann ein bis in die 1970er Jahre andauernder Bauboom, der Zürich von einer Kleinstadt zur Grossstadt mit all ihren Problemen wachsen liess. Das stürmische Wachstum beschränkte sich zuerst auf einen Um- und Neubau des Zentrums und erfasste zunehmend die umliegenden ländlichen Gemeinden. In zwei Eingemeindungswellen wurden 1893 und 1934 20 Landgemeinden mit der alten Stadtgemeinde zusammengefasst. Die Errichtung eines «Millionenzürich» scheiterte jedoch bis heute. Während nämlich ursprünglich die Finanzstärke der Stadt bzw. die leeren Kassen der Vororte Motor der freiwilligen Stadterweiterungen waren, sind heute die verbleibenden Vororte finanziell eher besser gestellt als die Stadt. Dies schlägt sich insbesondere in den Steuersätzen nieder.

Zwei ausgeprägte Wachstumswellen in den Jahren 1888–1910 sowie 1950–1970 entstanden durch Zuzüger aus dem Ausland. Im Jahr 1912 waren die Bewohner Zürichs zu einem Drittel Ausländer, und Zürich war wie ein grosser Teil der Deutschschweiz im Vorfeld des Ersten Weltkriegs deutschfreundlich, wobei Hochdeutsch zu sprechen in gehobenen Kreisen zum guten Ton gehörte.

20. Jahrhundert

In der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts stand Zürich politisch im Bann der Arbeiterbewegung. Schon vor dem Landesstreik 1918 war in Zürich die Konfrontation zwischen Bürgertum und Arbeiterschaft besonders heftig ausgefallen, da Zürich grosse Industriebetriebe mit tausenden von Arbeitern aufwies und zugleich eine Hochburg des Grossbürgertums war. Als 1928 die Sozialdemokratische Partei unter der Führung von David Farbstein erstmals eine absolute Mehrheit in Stadtrat (Exekutive) und Gemeinderat (Legislative) erlangte, wurde in der Zwischenkriegszeit das Rote Zürich zu einem Aushängeschild für die Regierungsfähigkeit der Sozialdemokratie. Trotzdem wurde gerade in Zürich 1939 die als Landi bekannt gewordene Landesausstellung zu einem Symbol für den Zusammenhalt und den Widerstandswillen der Schweiz im Zeichen der Geistigen Landesverteidigung gegen Hitlerdeutschland. Schliesslich wurde 1943 der Zürcher Stadtpräsident Ernst Nobs als erster Sozialdemokrat in den Bundesrat gewählt. In der Nachkriegszeit blieb Zürich Sammelbecken und Bühne für Protestbewegungen, wie 1968 anlässlich der Globus-Krawalle und 1980 für die Jugendunruhen. Noch heute ist der 1. Mai in Zürich jährlich von Auseinandersetzungen des autonomen «Schwarzen Blockes» mit der Polizei gekennzeichnet.

Ein Problem der Stadt war lange auch die offene Drogenszene. In der Mitte der 1980er Jahre wurde der Platzspitz weltweit als Needlepark bekannt. Er wurde am 5. Februar 1992 zwangsgeräumt und abgeriegelt, daraufhin verschob sich die Drogenszene an den stillgelegten Bahnhof Letten.

Das Areal des stillgelegten Bahnhofs Letten bot ab 1992 die Kulisse für die grösste offene Drogenszene Europas. Mehrere tausend Drogenabhängige aus dem In- und Ausland lebten hier oder besorgten sich ihren Stoff. Hundertschaften von Polizisten nahmen des Öfteren in der Anwesenheit von Kamerateams Razzien vor und versuchten so den Markt auszutrocknen. Diese Versuche blieben erfolglos und so wurde der Letten am 14. Februar 1995 polizeilich geräumt. Auswärtige Drogenabhängige wurden grösstenteils an ihre Herkunftsgemeinden respektive Wohnortgemeinden zurückgeführt, ausländische Abhängige zwangsausgeschafft. Die Reste der Drogenszene verlagerten sich zunehmend ins Gebiet entlang der Langstrasse. Zur Entschärfung der Situation trug dabei sehr stark der Versuch der staatlichen Heroinabgabe bei, so dass sich nicht umgehend eine neue Szene bildete. Heute ist die staatliche, ärztlich kontrollierte Drogenabgabe gesetzlich verankert und vom Volk per Referendum abgesegnet.

Die Langstrasse ist ein Zentrum des Zürcher Nachtlebens. Seit der Auflösung der offenen Drogenszenen wurde das Viertel zur Jahrtausendwende hin zum Zentrum des Drogenhandels. Die Kriminalitätsrate im Langstrassenquartier ist zwar weiterhin verhältnismässig hoch, jedoch verbesserte sich die Situation aufgrund verschiedener Projekte der öffentlichen Hand. Heute hat sich die Situation stabilisiert und der Stadtteil ist zu einer festen Grösse im Kultur- und Nachtleben Zürichs geworden. Nach wie vor ist die Stadt Anziehungspunkt für Drogenkonsumenten aus den benachbarten Kantonen. WIKIPEDIA