VOAL – William Cuthbert Faulkner, lindur në të vërtetë si Falkner, erdhi në jetë në New Albany, Misisipi, SHBA, më 25 shtator 1897. Shkrimtar i një kalibri të madh, skenarist dhe dramaturg i suksesshëm, ai ishte fituesi i Çmimit Nobel për letërsi në 1949, me rastin e të cilit ai mbajti një nga fjalimet më të vlerësuara në të gjithë historinë e çmimit të mirënjohur ndërkombëtar.

Ai është i famshëm për vepra narrative provokuese me ndikim të madh psikologjik, ndonjëherë eksperimentues dhe të lidhur me traditën e madhe angleze të shekullit XX, veçanërisht James Joyce dhe Virginia Woolf. Sipas disave, me disa shkrime të vogla për të vërtetën që nuk merreshin vesh shumë, ai ishte një nga paraardhësit e zhanrit pulpë, i cili do të vinte shumë më vonë. “Britma dhe furore” konsiderohet kryevepra e tij, si romani “Të ftuarit”, pas të parit dhe i botuar kur ai kishte arritur një besueshmëri të caktuar për sa i përket shkrimit.

Faulkner lindi dhe u rrit në Jug; qyteti i tij është pesëdhjetë kilometra nga Oksfordi. William është më i madhi nga katër fëmijët, i lindur nga bashkimi i Murry Falkner dhe Maud Butler. Babai i tij është drejtor stacioni i ndërmarrjes hekurudhore në pronësi të gjyshit të shkrimtarit të ardhshëm, një farë John Wesley Thompson Falkner. Disa vjet pas lindjes së William, babai i tij emërohet drejtor i kompanisë, me transferimin në Ripley. Momenti rozë nuk zgjati shumë, dhe tashmë më 1902, kur humbi punën, ai vendosi të transferohej me të gjithë familjen në Oksford. Gjyshi shet kompaninë dhe familja Falkner duhet të bëjë sa më mirë që të mundet. Babai është i interesuar së pari për mbarështimin, pastaj bëhet përfaqësues i “Standard Oil”, më vonë ai punon për një firmë farash pambuku, për një fabrikë akulli dhe, së fundi, për një kompani që merret me pajisje. Këto ishin vite të vështira, të paktën derisa fitoi një post si sekretar dhe administrator i Universitetit në 1918.

Në ndërkohë, ndodh formimi në Jug të thellë i shkrimtarit të ardhshëm, i cili ia detyron babait të tij dashurinë për tokën dhe kafshët. Ai kalëron një kalë të vogël, të dhënë nga prindi i tij, ai studion dhe lexon shkrimtarët e mëdhenj anglezë dhe amerikanë, nga William Shakespeare te Joseph Conrad, duke kaluar nëpër James Joyce, Herman Melville dhe Mark Twain. Ai bie në dashuri me fqinjen e tij Estelle Oldham, e cila shumë më vonë do të jetë gruaja e tij dhe, mbi të gjitha, vëzhgon dhe bëhet i vetëdijshëm për kushtet zhgënjyese të punës ndaj të cilave ish skllevërit Negro janë ende subjekt, të diskriminuar dhe poshtëruar në tokat më të largëta të Amerikës.

I rëndësishëm në formimin e tij është gjyshi i tij dhe, veçanërisht për prozën e ardhshme, edhe stërgjyshi i tij William Clark Falkner, “koloneli”, themeluesi i kompanisë hekurudhore dhe një pionier në këtë kuptim të shekullit të nëntëmbëdhjetë në Shtetet e Bashkuara.

Në vitin 1915, Faulkner vendos të lërë shkollën për të punuar në bankën e gjyshit të tij. Megjithatë, menjëherë, ai u regjistrua në ushtri, në shpërthimin e Luftës së Parë Botërore, brenda RAF, forcës ajrore britanike.

Në shtëpi, ai ndoqi kurse në Universitetin e Misisipit, kampus, pa u regjistruar. Në këtë periudhë ai vendos t’i përkushtohet plotësisht shkrimit, të cilin e zbulon se është pasioni i tij i madh.

Në vitin 1924 u botua vepra e tij e parë, një përmbledhje poetike e botuar me shpenzimet e tij me titull “Faun mermeri”. Për të mbijetuar, megjithatë, Faulkner kryen punë të ndryshme, nga postieri dhe factotum për të njëjtin universitet, e deri te piktori. Ai gjithashtu jep mësime golfi.

Që nga viti 1921 ai është në New Orleans, ku punon si gazetar. Këtu ai takohet dhe bëhet mik me shkrimtarin Sherwood Anderson, i cili i jep një dorë për të gjetur një botues të gatshëm të botojë atë që do të jetë debutimi i tij imagjinar, “Pagimi i Ushtarëve”, 1926. Prindërit e tij nuk pranojnë ta lexojnë, duke e konsideruar skandaloze.

Disa nga udhëtimet që autori bën në Evropë, veçanërisht në Paris, ku ai jeton afër Senës, janë vendimtare. Në shtëpi, ai iu përkushtua përpunimit të një serie tregimesh dhe romanesh të vendosura në një qark hipotetik, duke shndërruar Lafayette-n e tij, i cili quhet Yoknapatawpha. Është një pretekst narrativ që i duhet për të shkruar lirisht veprat e tij më të mira, të tilla si “Sartoris”, e cila doli në vitin 1929, me protagonist të frymëzuar nga stërgjyshi i tij i vjetër dhe i famshmi “Britma dhe furore”, gjithashtu i lindur në të njëjtin vit

Gjithashtu në fatin e 1929, Faulkner martohet me shoqen e tij të vjetër Estelle Oldham, e cila ndërkohë divorcohet nga burri i saj i parë, duke vendosur ta bëjë shtëpinë e saj në Oksford bazën e saj të shkrimeve.

Kritikët menjëherë e identifikojnë atë si një talent të madh, por shitjet nuk janë të jashtëzakonshme. Në dekadën e viteve 30 vetëm romani i tij “Shenjtërorja”, nga viti 1931, i cili konsiderohet si një parashikim i zhanrit pulp, shet shumë, siç u përmend më lart.

E shkëlqyera “Ndërsa unë vdisja”, në 1930, “Dritë gushti” e vitit 1932, “Të ftuarit”, e vitit 1938 dhe i mirënjohuri “Absalom, Absalom!”, 1936. Temat janë gjithmonë të njëjta, pak a shumë, gjatë gjithë shëmbëlltyrës së tij si një shkrimtar i “përkushtuar”, për të thënë kështu: nga korrupsioni, te përplasja mes të bardhëve dhe zezakëve, tek tema universale e së keqes.

Ai është gjithashtu një autor i frytshëm i romaneve të shkurtra dhe tregimeve, siç dëshmohet nga koleksioni i tij “Këta 13”, shkruar në 1931, duke përfshirë disa nga tregimet e tij më të njohura. Në çdo rast, “Sanctuary”, gjykuar skandaloz nga familja e tij për mjediset gotike në bordellot dhe korrupsionet e lojërave të fatit, i hap dyert e suksesit për të.

Faulkner fillon të ligjërojë, takon kolegë shkrimtarë me të cilët bëhen miq, si Dorothy Parker, John O’Hara, John Dos Passos dhe Frank Sullivan; e bën të njohur për botuesit e rinj dhe ambiciozë. Sidomos ai vihet re nga prodhuesit e filmit. Një udhëtim i vështirë fillon për të midis Hollywood-it plot tension dhe qytetit të tij të qetë të Oksfordit.

Në maj të vitit 1932 ai u punësua nga Metro-Goldwyn-Mayer, por zgjati më pak se një javë. Pastaj vjen thirrja nga Howard Hawks për të shkruar filmin “Rivaliteti Heroik”.

Më 24 qershor 1932, lindi vajza e tij e parë, Jill. Në vitin 1935, ai humbi vëllain e tij Dean në një aksident ajror, pasi kishte marrë prej tij njohuritë e nevojshme për të mësuar të fluturonte në aeroplanin e tij, të blerë nga shoku i tij Vernon Omlie disa vjet më parë. Vdekja e vëllait të tij e fut shkrimtarin në një periudhë dëshpërimi, e përkeqësuar nga përdorimi i alkoolit. Sidoqoftë, Howard Hawks e thërret atë për punë të tjera, për 20th Century Fox.

Në të njëjtën periudhë, Faulkner bie në dashuri me sekretaren personale të producentit, një farë Meta Doherty, me të cilën fillon një marrëdhënie të trazuar, që zgjat rreth pesëmbëdhjetë vjet.

Edhe me romanin “Të ftuarit”, një nga më të mirët e tij, fama e Faulkner si shkrimtar nuk arrin të hapë rrugën e saj në Amerikë. Autori vlerësohet veçanërisht në Evropë, kryesisht në Francë. Deri në vitin 1945, Amerika nuk e kuptoi se kishte një shkrimtar të shkëlqyeshëm në shtëpi. Kah fundi i viteve 1930 dhe fillimi i viteve 1940, autori punon mbi trilogjinë bazuar në familjen “Snopes”, e konsideruar megjithatë e një niveli më të ulët se shkrimet e tij të mëparshme.

Përjeton vështirësi të reja ekonomike për shkak të luftës së afërt botërore. Në Hollywood ai nuk është në gjendje të punojë dhe i kalon ditët duke peshkuar me shokun aktorin Clark Gable.

Në vitin 1944, si mysafir i mikut të tij shkrimtar Bezzerides, ai punoi në filmin “Ujërat e Jugut”, bazuar në romanin e Ernest Hemingway me titull “Të kesh dhe të mos kesh” (1937). Më vonë ai gjithashtu punon për “Gjumi i madh”, nga libri homonim nga Raymond Chandler, dhe për transpozimin e romanit “Mildred”, nga James M. Cain.

Rinisja e veprës së tij bëhet më 1946 dhe i detyrohet kritikut letrar Malcom Cowley, i cili i grupon të gjitha veprat e tij në një antologji të titulluar “The Portable Faulkner”.

Pasi dha disa leksione në Universitetin e Misisipit, më 1948 ai botoi “Ndërhyrësi në pluhur”, përkthyer në “Mos kërko në pluhur”. Vitin pasues, ai nënshkroi disa histori detektive, të titulluar “Knbit’s Gambit”, me protagonist detektivin dhe avokatin Gavin Stevens.

Më 10 nëntor 1949 ai u shpall Çmimi Nobel për Letërsi, i cili më pas u dha në 10 Dhjetor. Ai udhëton në Stokholm me vajzën e tij Jill për të marrë çmimin. Faulkner më pas vendos të dhurojë paratë që rrjedhin nga Çmimi Nobel për krijimin e një fondi, qëllimi i të cilit është të mbështesë talentet e reja në fushën letrare; u vendos kështu çmimi Faulkner.

Në vitin 1951 u lëshua komedia në tre akte me titull “Requiem për një murgeshë”, e përbërë vetëm nga prologë të mëdhenj dhe pa dialog. Një vit më vonë ai bie nga kali i tij, në fermën e tij, duke shkaktuar një dëmtim të shpinës. Ai ka disa fraktura të vogla dhe gjithmonë do të refuzojë të operohet. Ai më pas pranon një diplomë nderi në Letërsi nga Universiteti Tulane.

Në vitin 1953 ai shkroi esenë gati autobiografike “Misisipi”; vitin e ardhshëm ai botoi romanin alegorik “Një përrallë”, me të cilin fitoi Çmimin Kombëtar të Librit për trillime dhe Çmimin Pulitzer.

Ka shumë filma që fillojnë të merren nga veprat e tij, kur Faulkner është ende gjallë. Këto përfshijnë “Verë e gjatë e nxehtë” e Martin Ritt dhe “Trapezi i jetës!” nga Douglas Sirk. Libri i tij i fundit mban datën 1962: “Plaçkitësit”.

William Faulkner (Uilliam Folkner) vdiq në moshën 64 vjeç më 6 korrik 1962 në Oksford, Misisipi, para se të varroset në Varrezat e Shën Pjetrit. Shtëpia e tij e vjetër, e dhuruar universitetit, është bërë strehë për studentët e gazetarisë./Elida Buçpapaj