Nga Lyse Doucet, BBC

Ai qëndroi afër majës së pushtetit në Republikën Islamike dhe sugjerohej gjerësisht se do të ngrihej në majën e saj.

Një kthesë dramatike i dha atij një dorë tjetër.

Vdekja e papritur e Presidentit Ebrahim Raisi në një aksident me helikopter të dielën ka përmbysur spekulimet në rritje se kush do të zëvendësojë përfundimisht liderin suprem 85-vjeçar Ajatollah Ali Khamenei, shëndeti i të cilit ka qenë prej kohësh në qendër të interesit intensiv.

Fati tragjik i presidentit të vijës së ashpër të Iranit nuk pritet të prishë drejtimin e politikës iraniane ose të tronditë Republikën Islamike në ndonjë mënyrë konsekuente.

Por do të testojë një sistem ku konservatorët e vijës së ashpër dominojnë tani të gjitha degët e pushtetit, të zgjedhura dhe të pazgjedhura.

Kundërshtarët e tij do të përshëndesin largimin e një ish-prokurori të akuzuar për një rol vendimtar në ekzekutimin masiv të të burgosurve politikë në vitet 1980, të cilin ai e mohoi; ata do të shpresojnë se fundi i sundimit të tij do të përshpejtojë fundin e këtij regjimi.

Për konservatorët në pushtet të Iranit, funerali shtetëror do të jetë një rast i mbushur me emocione; do të jetë gjithashtu një mundësi për të filluar dërgimin e sinjaleve të tyre të vazhdimësisë.

Një pozicion tjetër kritik që duhet të plotësohet është vendi i mbajtur nga ky klerik i rangut të mesëm në Asamblenë e Ekspertëve, organi i autorizuar për të zgjedhur liderin e ri suprem, kur të vijë ai tranzicion shumë më i rëndësishëm.

Disa orë para zhdukjes së helikopterit të tij në veri të Iranit, presidenti i konfirmuar tashmë i vdekur, Ebrahim Raisi, u takua me presidentin e Azerbajxhanit, Ilham Aliyev.

Të dy liderët kishin udhëtuar së bashku në provincën iraniane të Azerbajxhanit Lindor, ku inauguruan një digë në kufirin mes dy vendeve.

Në një postim pas publikimit të lajmit për rrëzimin e helikopterit që transportonte Raisin, Aliyev tha se ishte i trishtuar nga lajmi, pasi i kishte thënë një lamtumirë miqësore më herët gjatë takimit të tyre.

“Sot, pasi i dhamë lamtumirën miqësore presidentit të Republikës Islamike të Iranit, Ibrahim Raishi, jemi thellësisht të shqetësuar nga lajmi i rrëzimit në Iran të helikopterit që mbante delegacionin më të lartë. Lutjet tona drejtuar Allahut të Madhëruar janë për Presidentin Ibrahim Raisi dhe delegacionin që e shoqëroi. Si vend fqinj, mik dhe vëlla, Republika e Azerbajxhanit është e gatshme të ofrojë çdo ndihmë të nevojshme”, shkroi ai.

Presidenti i Iranit, Ebrahim Raisi dhe shoqëruesit e tij, përfshirë ministrin e Jashtëm Hossein Amir-Abdollahian, janë gjetur të vdekur në vendin ku u rrëzua një helikopter në veriperëndim të Iranit.

Televizioni shtetëror i Iranit raportoi më 20 maj se helikopteri u rrëzua si pasojë e motit të keq.

Kabineti i Raisit është duke e mbajtur një takim emergjent, sipas mediave shtetërore.

Ligji iranian thekson se, nëse vdes presidenti, atëherë pushteti i kalohet zëvendëspresidentit të parë. Një këshill, i përbërë nga kryetari i Parlamentit, kryetari i Gjyqësorit dhe nga zëvendëspresidenti i parë, duhet ta organizojë emërimin e presidentit të ri brenda 50 ditëve.

Mohammad Mokhber është zëvendëspresidenti i parë i tanishëm i Iranit.

Ekipet e shpëtimit, të ndihmuara nga disa qeveri të huaja, bënë përpjekje të mëdha për ta gjetur helikopterin, i cili ishte rrëzuar si pasojë e gjendjes së keqe atmosferike në pjesën bjeshkore të vendit më 19 maj.

Helikopteri i Raisit po kthehej nga qyteti Tabriz kur u rrëzua në afërsi të qytetit Jolfa. Televizioni shtetërore e kishte përshkruar si “ulje të vrazhdët”, por disa media raportuan, me burime qeveritare, se helikopteri u rrëzua derisa po e kalonte një fushë bjeshkore dhe malore.

Qeveria e Iranit tha se ai ishte njëri nga tre helikopterët që po fluturonin së bashku dhe se dy të tjerët ateruan në mënyrë të sigurt në Tabriz.

Raisi dhe Amir-Abdollahian udhëtuan në Azerbajxhan më 19 maj, për ta përuruar një digë me presidentin e Azerbajxhanit, Ilham Aliyev.

Aliyev shkroi në rrjetin social X se Azerbajxhani u “shqetësua pafundësisht” nga lajmi për rrëzimin e helikopterit të Raisit.

Raisi u zgjodh president më 2021 dhe prej atëherë i kishte ashpërsuar kufizimet ndaj iranianëve, përmes zbatimit të detyrueshëm të ligjeve të moralit dhe përmes një lufte të përgjakshme kundër protestave antiqeveritare, të cilat ishin nxitur nga vdekja e Mahsa Aminit në paraburgimin policor për gjoja shkeljen e ligjit për bartjen e shamisë së kokës.

Ai kishte bërë përpjekje të mëdha në bisedimet bërthamore me fuqitë botërore, duke e lejuar vendin e vet ta rrisë dukshëm njëkohësisht edhe programin e vet për uranium të pasuruar. REL

Një gjykatë ruse ka konfiskuar asete në vlerë prej 463 milionë euro (503 milionë dollarë) që i përkasin bankës italiane UniCredit.

Gjykata e Arbitrazhit e Shën Petersburgit po zhvillon procedurat e kompanisë RusHimAlyans në pronësi të Gazprom kundër bankës UniCredit.

Asetet, sipas vendimit të gjykatës ruse, përfshijnë letra me vlerë, pasuri të paluajtshme dhe mjete në llogarinë e bankës. Më herët, kompania në pronësi të Gazprom ka ngritur një padi kundër Deutsche Bank dhe Commerzbank.

UniCredit ishte ndër garantuesit e kontratës me kompaninë gjermane Linde për ndërtimin e një fabrike të përpunimit të gazit natyror në Rusi, e cila u ndërpre për shkak të sanksioneve. sn

Një rezolutë për përkujtimin e gjenocidit e vitit 1995 në Srebrenicë të Bosnjës, e hartuar nga Gjermania dhe Ruanda pritet të hidhet për votim me 23 maj në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, mes një fushatë të fortë kundërshtimi nga presidenti i Serbisë dhe udhëheqësit e serbëve të Bosnjës, me mbështetjen e Rusisë.

Sipas tekstit përfundimtar të projektrezolutës 11 korriku përcaktohet “Ditë Ndërkombëtare e Reflektimit dhe Përkujtimit të Gjenocidit të vitit 1995 në Srebrencë”, në kujtim të vrasjes së mbi 8 mijë burrave dhe djemve boshnjak nga forcat serbe në masakrën që filloi me 11 korrik të vitit 1995.

Na atë ditë serbët e Bosnjës pushtuan Srebrenicën, që ishte shpallur zonë e mbrojtur nga Kombet e Bashkuara.

Në vitin 2007 Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, tha se aktet e kryera në Srebrenicë paraqesin gjenocid. Ky ishte gjenocidi i parë në Evropë që nga Holokausti nazist në Luftën e Dytë Botërore, gjatë të cilit u vranë rreth 6 milionë hebrenj dhe pjesëtarë të pakicave të tjera.

Udhëheqësi politik i serbëve të Bosnjës gjatë kohës së luftës, Radovan Karaxhiç dhe komandanti i tij ushtarak, Ratko Mlladiç, u dënuan me burgim të përjetshëm për gjenocidin në Srebrenicë nga Gjykata për Krime Lufte në ish Jugosllavi. Në përgjithësi, kjo gjykatë si dhe gjykatat në Ballkan kanë dënuar afër 50 zyrtarë serbë të Bosnjës të kohës së luftës me burgime të gjata lidhur me gjenocidin në Srebrenicë.

Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq si dhe udhëheqësit e serbëve të Bosnjës, kundërshtojnë me forcë miratimin e rezolutës, duke thënë se ajo i cilëson të gjithë serbët si një “komb gjenocidal”, ndonëse projektrezoluta nuk e përfshinë një pohim të tillë.

Presidenti Vuçiç dhe qeveria e tij kanë bërë fushatë si në OKB ashtu edhe në vendet në zhvillim për të fituar mbështetje në kundërshtim të rezolutës, miratimi i së cilës kërkon shumicën e thjeshtë.

Misioni i Përhershëm i Serbisë në OKB, bëri thirrje sërish për tërheqjen e projektrezolutës.

“Duke pasur parasysh pasojat e paparashikueshme të një projektrezolute të tillë në procesin e brishtë të pajtimit, duke hapur plagë të vjetra, u bëjmë thirrje edhe një herë bashkëhartuesve të tërheqin tekstin e rezolutës, në interes të të gjithëve, para së gjithash popullit të Bosnjës e Hercegovinës por edhe të gjithë anëtarëve të OKB-së…”, në një deklaratë të Misionit të Përhershëm të Serbisë në OKB.

Presidenti Vuçiç si dhe udhëheqësi i serbëve të Bosnjës Milorad Dodik, kanë përmendur disa herë mundësinë e pagesës së dëmeve të luftës, nëse rezoluta miratohet.

Udhëheqësit serbë vazhdojnë të minimizojnë apo edhe mohojnë gjenocidin në Srebrenicë, duke i cilësuar vrasjet si një krim të rëndë, gjë që ka ofenduar thellësisht të afërmit e viktimave të masakrës dhe të mbijetuarit.

Cështja e rezolutës u përvijua edhe përgjatë një takimi të rregullt të Këshillit të Sigurimit të OKB-së mbi zhvillimet politike dhe ekonomike në Bosnje, që u mbajt të mërkurën.

Zëvendës ambasadori amerikan në OKB, Robert Wood, tha se “veprimet e rrezikshme të (Milorad) Dodikut dhe retorika ndarëse e tij kërcënojnë paqen dhe qëndrueshmërinë në rajon” dhe “mohimi i gjenocidit gjithashtu parandalon pajtimin”.

“Përkujtimi i të vërtetave historike dhe pranimi i fakteve është i rëndësishëm dhe e çon rajonin përpara në rrugën drejt pajtimit”, tha zoti Wood, duke nënvizuar se “nderimi i viktimave të gjenocidit përforcon vlerat e pasqyruara në Kartën e OKB-së”.

Por ambasadori rus në OKB, Vassily Nebenzia, vendi i të cilit ruan lidhje të forta me Serbinë dhe serbët e Bosnjës, tha se paraqitja e rezolutës pa pëlqimin e të gjitha palëve në Bosnjë, është shkelje e kushtetutës së vendit dhe marrëveshjes së paqes të Dejtonit të vitit 1995, e cila i dha fund luftës.

“Ne e shohim këtë tekst provokues si një kërcënim për paqen dhe sigurinë në vend dhe në gjithë rajonin”, tha ai, duke akuzuar Gjermaninë dhe Ruandën për nxitjen e protestave në vend të nxitjes së pajtimit.

Gjermania dhe Ruanda, thanë më herët gjatë javës se rezoluta synon bashkimin dhe jo përçarjen, ndërsa u bëhet thirrje të gjitha vendeve anëtare të OKB-së ta mbështesin atë “duke dërguar kështu një mesazh të fortë për kujtim dhe kundër mohimit të gjenocidit”.

Moska thotë se do të vazhdojë të shtyjë ofensivën e saj në Ukrainë, megjithëse NATO dyshon se Rusia ka burimet për të bërë një përparim të rëndësishëm.

Komandanti Suprem i Aleatëve të NATO-s në Evropë, Christopher Cavoli, ka thënë se forcat e armatosura të Rusisë janë të paaftë për ndonjë përparim të madh.

“Rusët nuk kanë numrat e nevojshëm për të bërë një përparim strategjik”, u tha ai gazetarëve.

“Për më tepër, ata nuk kanë aftësinë dhe aftësinë për ta bërë këtë; për të vepruar në shkallën e nevojshme për të shfrytëzuar çdo përparim në avantazhin strategjik”, shtoi gjenerali amerikan, raporton Euronews.

I pyetur nëse Rusia do të niste herët ofensivën e saj të parashikuar të verës, Cavoli tha: “Nuk mund të jemi kurrë të sigurt. Ajo që ne nuk shohim është se një numër i madh rezervash po krijohen diku” të nevojshme për një ofensivë të tillë”.

Komentet e tij vijnë ndërsa forcat ukrainase përfshihen në beteja të ashpra me trupat ruse për kontrollin e Vovchansk, një qytet kyç në rajonin verilindor të Ukrainës, Kharkiv.

Rusia filloi një operacion në rajonin e Kharkiv javën e kaluar, duke shënuar inkursionin e saj më të rëndësishëm kufitar që nga fillimi i pushtimit në shkallë të plotë në 2022. sn

Më 23 maj, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara do të votojë propozim-rezolutën për shpalljen e 11 korrikut “Ditë Ndërkombëtare të Kujtimit dhe Shënimit të Gjenocidit të vitit 1995 në Srebrenicë” .

Rezoluta u referohet fakteve të përcaktuara nga aktgjykimet e Gjykatës Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë dhe Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, ashtu si edhe të gjykatave vendase.

Për gjenocidin mbi së paku 8.372 boshnjakë dhe krime të tjera lufte në rajonin e Srebrenicës të Bosnje e Hercegovinës, u dënuan më shumë se 50 persona me rreth 700 vjet burg.

Në mesin e tyre janë edhe presidenti i kohës së luftës i Republikës Sërpska, Radovan Karaxhiq, dhe komandanti i përgjithshëm i ushtrisë së atëhershme serbe, Ratko Mlladiq.

Të dy ata u dënuan me burgim të përjetshëm.

Kush e propozoi rezolutën dhe kush i mbështeti?

Gjermania dhe Ruanda janë “sponsorizueset” e rezolutës për gjenocidin në Srebrenicë, përkatësisht shtetet që bashkërisht e iniciuan dhe hartuan tekstin e rezolutës.

Më pas, 32 shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara u bënë “bashkësponsorizuese”, si vende që morën përsipër detyrën e prezantimit të draftit para 193 shteteve anëtare të OKB-së.

Nga vendet e rajonit, bashkësponsorizuese janë: Bosnje dhe Hercegovina, Shqipëria, Bullgaria, Kroacia, Maqedonia e Veriut dhe Sllovenia.

Nga vendet evropiane, ato janë: Austria, Belgjika, Danimarka, Estonia, Finlanda, Franca, Irlanda, Italia, Lihtenshtajni, Lituania, Luksemburgu, Holanda, Polonia, Suedia, Turqia dhe Britania e Madhe.

Bashkësponsorizuese janë, gjithashtu, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Kanadaja dhe Zelanda e Re, ashtu si edhe Bangladeshi, Kili, Jordania, Malajzia dhe Vanuatu.

Propozim-rezolutën e mbështeti edhe Organizata e Bashkëpunimit Islamik, e cila përbëhet nga 57 vende.

A mund të pengohet miratimi i rezolutës?

Pesë anëtaret e përhershme të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara – Shtetet e Bashkuara, Rusia, Kina, Franca dhe Mbretëria e Bashkuar – mund të vënë veto ndaj propozim-rezolutës, por vetëm në atë organ.

Mundësia e vetos nuk ekziston në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së.

Sponsorizuesit kryesorë – në këtë rast Gjermania dhe Ruanda – mund ta tërheqin propozim-rezolutën në çdo kohë.

Sipas rregullave të OKB-së, një projekt-rezolutë e tërhequr mund të nxirret sërish, në çdo kohë, nga një shtet tjetër anëtar i OKB-së.

Sa vota nevojiten për miratimin e rezolutës?

Vendimet në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së mund të merren me konsensus, pra pa u votuar, sipas rregullores.

Konsensusi arrihet kur të gjitha shtetet anëtare bien dakord ta miratojnë tekstin e projekt-rezolutës pa votim.

Deri më tani, sipas të dhënave të OKB-së, rreth 80 për qind e vendimeve janë miratuar me konsensus. Nëse një vend kundërshton, atëherë shkohet në votim.

Kështu, për shembull, më 10 maj të këtij viti u votua rezoluta për kandidaturën palestineze për anëtarësim në OKB.

Më 23 shkurt të vitit të kaluar, ndërkaq, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miratoi një rezolutë të re që kërkonte tërheqjen e forcave ruse nga Ukraina.

Meqenëse Rusia dhe Serbia e kundërshtojnë miratimin e rezolutës për gjenocidin në Srebrenicë dhe pretendojnë se nuk janë të vetmet në këtë qëndrim, ajo do të duhet të votohet.

Si në çdo parlament, votimi bëhet me ngritjen e dorës ose në mënyrë elektronike, ndërsa deklaratat mund të jenë publike ose sekrete. Nëse në një propozim paraqitet një amendament, amendamenti votohet i pari.

Nëse rezoluta për Srebrenicën nuk është në rend dite si një “çështje e rëndësishme”, do të ishte e nevojshme një shumicë e thjeshtë e anëtarëve të OKB-së që “do të ishin të pranishëm dhe do të votonin”. Tash për tash nuk dihet se si do të votohet.

Shumica prej dy të tretave të anëtarëve të OKB-së “që është e pranishme në seancë dhe voton”, kërkohet kur trajtohen “çështje të rëndësishme”.

Mes tyre, ndër të tjera, bën pjesë zgjedhja e dhjetë anëtarëve jo të përhershëm të Këshillit të Sigurimit – të cilët, ndryshe nga pesë anëtarët e përhershëm, nuk e kanë të drejtën e vetos – pastaj zgjedhja e anëtarëve të disa këshillave të OKB-së, votimi i statuteve, pranimi i anëtarëve të rinj, votimi për pezullimin e anëtarësisë së vendeve apo çështjet buxhetore.

Një “çështje e rëndësishme” që kërkon dy të tretat e votave konsiderohet edhe votimi për një “vendim në sferën e paqes dhe sigurisë”.

Aktualisht, nuk dihet nëse propozim-rezoluta për gjenocidin në Srebrenicë do të cilësohet si e tillë.

A janë rezolutat të detyrueshme për shtetet anëtare?

Votimi nga Asambleja e Përgjithshme prej 193 anëtarësh konsiderohet si një studim global për atë se sa mbështetje ka për një çështje.

Rezolutat në këtë organ të OKB-së nuk janë të detyrueshme dhe, më së shpeshti, janë vendet anëtare, Këshilli i Sigurimit i OKB-së apo ndonjë organ i OKB-së ata që “ftohen” të veprojnë siç thuhet në rezolutë.

Për shembull, propozim-rezoluta për gjenocidin në Srebrenicë, mes tjerash, kërkon që shtetet anëtare ta përfshijnë gjenocidin në Srebrenicë në tekstet shkollore.

Në anën tjetër, rezolutat e Këshillit të Sigurimit të OKB-së janë detyruese dhe pesë anëtaret e përhershme – SHBA-ja, Rusia, Kina, Franca dhe Britania e Madhe – e kanë të drejtën e vetos.

Më 8 korrik të vitit 2015, Rusia e pengoi miratimin e rezolutës për Srebrenicën në Këshillin e Sigurimit.

Për këtë arsye, shoqata proruse e krahut të djathtë “Alternativa Lindore” nga Republika Sërpska i ngriti një monument ambasadorit të atëhershëm rus në OKB, Vitaly Churkin, në Sarajevën Lindore.

Një monument i Churkinit u bë gjithashtu nga organizata e “njerëzve të mendimit të lirë” nga Serbia dhe u dërgua në vendlindjen e tij Marinkino, afër Moskës.

Shembull i një rezolute të detyrueshme është zgjatja e mandatit të forcës paqeruajtëse të Bashkimit Evropian (EUFOR), e cila votohet në nëntor të çdo viti.

Cilat vende e miratuan deklaratën për gjenocidin në Srebrenicë?

Parlamenti Evropian miratoi rezolutën e parë për gjenocidin në Srebrenicë më 15 janar të vitit 2009 dhe u bëri thirrje vendeve të tjera ta bëjnë të njëjtën gjë.

Një rezolutë e re për kujtimin e gjenocidit në Srebrenicë u miratua nga Parlamenti Evropian më 9 korrik të vitit 2015, një ditë pasi Rusia bllokoi miratimin e një rezolute të ngjashme në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.

Maqedonia e Veriut e miratoi rezolutën për Srebrenicën më 6 shkurt të vitit 2010.

Më 30 mars të vitit 2010, Kuvendi i Serbisë miratoi Deklaratën për Dënimin e Krimit në Srebrenicë. Aty nuk përmendet në mënyrë specifike termi “gjenocid”, por, përkundrazi, ajo “e dënon krimin e përcaktuar me vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë”.

Më 17 qershor, 2021, Kuvendi i Malit të Zi miratoi rezolutën për gjenocidin në Srebrenicë, e cila e ndalon mohimin publik ose nënvlerësimin e gjenocidit dhe e shpall 11 korrikun Ditë të Përkujtimit të Viktimave të Srebrenicës. Podgorica njoftoi, gjithashtu, se do ta mbështesë rezolutën për Srebrenicën në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së.

Kuvendi i Kosovës e miratoi Rezolutën për dënimin e gjenocidit në Srebrenicë më 7 korrik të vitit 2021.

Një vit më vonë, më 7 korrik, 2022, Kuvendi i Shqipërisë e miratoi Rezolutën për Srebrenicën.

Parlamenti i Bosnje e Hercegovinës nuk e miratoi rezolutën e tillë, për shkak të kundërshtimit të përfaqësuesve politikë nga entiteti Republika Sërpska.

Këta të fundit kanë thënë më herët se janë të gatshëm ta mbështesin vetëm një rezolutë që do t’i mbulonte të gjitha krimet e kryera kundër të gjithë popujve.

Më 18 korrik të vitit 2012, Kuvendi i Federatës së Bosnje dhe Hercegovinës e miratoi rezolutën për gjenocidin në Srebrenicë, ndërsa, më 18 prill të këtij viti, Asambleja Kombëtare e Republikës Sërpska miratoi një raport që e mohon gjenocidin në Srebrenicë.

Rezoluta për gjenocidin në Srebrenicë u miratua, ndër të tjera, edhe nga Parlamenti i Australisë në vitin 2012, ashtu si edhe ai i Kanadasë dhe SHBA-së në vitin 2015.

Më 12 korrik të vitit 2023, Parlamenti turk e hodhi poshtë një ligj të propozuar nga opozita, që do ta shpallte 11 korrikun Ditë të Përkujtimit të Gjenocidit në Srebrenicë.

Tri ditë më parë, Parlamenti turk publikoi një deklaratë të përbashkët – të nënshkruar nga kryetarët e të gjitha partive – që e dënon gjenocidin në Srebrenicë. Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Valona Tela