Pushteti i mprehtë i Kinës

Radio Evropa e Lirë (REL) po heton pushtetin e mprehtë të Kinës në Ballkanin Perëndimor dhe në nivel global. Pushteti i mbrehtë përkufizohet si një qasje ndaj politikës ndërkombëtare që përfshin censurë dhe manipulim për të minuar integritetin e institucioneve të pavarura. Përmes një sërë mekanizmash zbatimi, pushteti i mprehtë synon ta kufizojë lirinë e shprehjes dhe ta destabilizojë mjedisin politik. Ai i referohet aftësisë për të ndikuar tek të tjerët për të arritur një rezultat të dëshiruar, jo duke iu drejtuar publikut siç është rasti me pushtetin e butë, por duke përhapur dhe manipuluar informacionin. Si e përdor Kina atë?

Midis pushtetit të butë të ideve dhe pushtetit të fortë të ushtrisë dhe shantazhit ekonomik ndodhet pushteti i mprehtë i propagandës dhe dezinformimit. Pushteti i mprehtë mashtron, pushteti i butë përdoret për tërheqje, ndërsa ai i fortë është kërkues i pakushtëzuar.

Politologu i ndjerë, Joseph Nye, krijuesi i konceptit të pushtetit të butë, ka pohuar se kufiri midis pushtetit të butë dhe atij të mprehtë qëndron te e vërteta dhe çiltërsia.

Të njëjtën gjë, në një intervistë për Shërbimin e Ballkanit të Radios Evropa e Lirë (REL) e thotë edhe Klaus Soong nga Instituti Mercator për Studime mbi Kinën në Berlin (MERICS).

“Qëllimi është i rëndësishëm. Pyetja është, cili është qëllimi. Mendoj se dallimi midis pushtetit të butë dhe atij të mprehtë qëndron në ndërtimin e narrativit”.

Kur agjencia shtetërore kineze e lajmeve Xinhua vepron hapur në vende të tjera, ajo luan lojën e pushtetit të butë. Por, kur Radioja Kineze Ndërkombëtare fshehurazi financon 33 stacione radioje në 14 shtete, ajo kalon në sferën e pushtetit të mprehtë, kishte theksuar Nye në një artikull për Project Syndicate.

Kanalet televizive kineze CGTN dhe CCTV janë pjesë e ofertës së operatorëve kabllorë edhe në Ballkanin Perëndimor. Mediat rajonale transmetojnë përmbajtje të krijuara nga agjencia Xinhua, ndërsa Radioja Kineze Ndërkombëtare (CRI) ka portale mediatike në gjuhën shqipe dhe serbe.

Në faqen e internetit CRI serbisht, ky medium paraqitet si një medium me mbulim rajonal, më saktë si “redaksi programi që mbulon zonën e ish-Jugosllavisë”. Megjithatë, përveç faqes në gjuhën shqipe, aktivë janë edhe portalet e CRI-së, të cilat mbulojnë Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Bosnjën.

“Shumë gjëra kryhen përmes luftës së informacionit. Shumë prej gjërave që ndodhin në kuadër të veprimit të pushtetit të mprehtë janë përpjekje për të manipuluar dhe bindur publikun në mënyrë që të formësohet opinioni publik dhe një mjedis që i përshtatet më shumë Partisë Komuniste të Kinës ose rritjes së ndikimit të Kinës jashtë kufijve të saj”, shpjegon për për REL-in Daria Impiombato, analiste në Institutin Mercator për Studime mbi Kinën, duke shtuar se “qëllimi përfundimtar është që Kina të bëhet superfuqi globale”.

Thika e padukshme e pushtetit të mprehtë të Kinës

Nëpërmjet pushtetit të mprehtë, vlerat përgjithësisht jo tërheqëse dhe shtypëse të sistemeve autoritare projektohen në sfera interesi duke nxitur monopolizimin e pushtetit, kontrollin nga lart, censurën dhe besnikërinë e bazuar në frikësim.

“Vetë thelbi i institucioneve dhe strukturave demokratike [perëndimore] është rrjedha e lirë e informacionit, që do të thotë se çdo aktor mund të hyjë dhe të ndajë çfarë të dëshirojë, brenda kufijve të caktuar. Disa nga këta narrativë mund të jenë tërheqëse për audiencat jashtë Kinës”.

“Mendoj se gjithnjë e më shumë këta narrativë që po promovohen, nuk kanë të bëjnë vetëm me Kinën ose interesat thelbësore të Kinës, si çështjet e Tajvanit ose Hong Kongut… ose provincës Ksinjang… por ato po përpiqen gjithnjë e më shumë të shtyjnë përpara narrativë që kanë të bëjnë me çështjet ndërkombëtare, në një mënyrë që i përshtatet Partisë Komuniste Kineze. Dhe, kjo është mjaft shqetësuese, veçanërisht në fushën e të drejtave të njeriut. Pra, do të thotë ndryshimi i kushteve dhe gjërave që janë vendosur nga bashkësia ndërkombëtare”, theksoi Impiombato.

“Përdorimi i pushtetit të fortë lejon që dikush të ndërhyjë në strukturën e shoqërisë, duke thelluar kështu përçarjet ekzistuese në shoqëritë demokratike. Pushteti i fortë nënkupton një shkallë të caktuar sekreti, fshehjeje, abuzim me mjedisin e informacionit të hapur në demokraci”, shtoi ajo.

Nga vetë natyra e tij, pushteti i fortë është i paprekshëm, por ka pasoja dhe efekte të thella dhe të prekshme. Radio Evropa e Lirë ofron shembuj se si Kina e përdor skajin e padukshëm të pushtetit të fortë dhe sa larg shtrihet ai në të gjithë botën.

Fqinjësia e Kinës dhe rasti i Tajvanit

“Në fqinjësinë e saj të afërt, Kina ka më pak nevojë të përdorë pushtetin e fortë, me përjashtim të Tajvanit, sepse tani po fiton luftën e pushtetit të butë në vende si Tailanda dhe Malajzia. Kina mund të përshtatet deri diku në vende të caktuara, por për momentin është shumë më efektive në Azi dhe në autokraci [në mbarë botën]”, tha për REL-in Joshua Kurlantzic, bashkëpunëtor për Azinë Juglindore dhe Azinë Jugore në Këshillin për Marrëdhënie me Jashtë (CFR) dhe autor i librit “Ofensiva Globale e Medias së Pekinit: Fushata e Pabarabartë e Kinës për të Ndikuar në Azi dhe në Botë”.

“Sigurisht, e ashtuquajtura politikë e ‘një Kine’ është ende shumë e fortë. Dhe, Kina po përpiqet të përdorë një version të parimit të një Kine për të kundërshtuar politikën e ‘një Kine’ siç perceptohet në Perëndim. Mendoj se është ende një konkurrencë midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara”, theksoi Soong.

Një shembull i përdorimit të pushtetit të fortë në rastin e Tajvanit ishte i qartë kur ushtria kineze njoftoi ushtrime të quajtura “Bubullima në Ngushticë” në fillim të vitit, duke publikuar njëkohësisht posterë ku thuhej se po sulmonte “separatistët e Tajvanit”, si dhe një seri sulmesh personale ndaj presidentit të Tajvanit, Lai Ching-Tea.

Në një animacion të publikuar nga ushtria kineze, Lai përshkruhet si një “parazit” helmues që përpiqet të pushtojë Tajvanin, për t’u hedhur në zjarr në fund. Ky portretizim i presidentit tajvanez është një shembull i një makinerie propaganduese që përdor instrumente të pushtetit të fortë.

Kina nuk është dorëzuar kurrë nga përdorimi i forcës ushtarake për të rimarrë kontrollin e ishullit, të cilin e konsideron pjesë të territorit të vet.

Të dyja palët janë qeverisur nga qeveri të ndara që nga viti 1949, pas përfundimit të luftës civile kineze.

Komunistët morën pushtetin në Pekin dhe themeluan Republikën Popullore të Kinës më 1 tetor 1949, ndërsa nacionalistët e mundur ikën në Tajvan, duke zhvendosur selinë e Republikës së Kinës nga kontinenti në Taipei.

Ndikimi politik, ushtarak dhe ekonomik i Kinës në Afrikë

“Njëra politikë ndaj Kinës është pika kryesore në tregtinë me vendet afrikane, tjetra është sigurisht borxhi, borxhet ndaj Kinës të realizuara përmes investimeve dhe investimeve në infrastrukturë”, thotë Impiombato.

Perceptimi është se paratë nga vendet perëndimore, përkatësisht demokracitë perëndimore të Evropës dhe Shteteve të Bashkuara, shpesh vijnë me më shumë kushte që duhen përmbushur sesa në rastin e parave kineze.

Sepse, siç thotë Impiombato, “SHBA-ja në veçanti do të japë para vetëm nëse vendi demokratizohet, nëse respekton të drejtat e njeriut, ndërsa Kinës nuk i intereson kjo. E vetmja gjë që kërkon është që këto vende të mos e njohin Tajvanin. Dhe, kjo është një tregti shumë e thjeshtë, nëse je kaq larg Tajvanit dhe nuk ke patjetër interes për demokracinë dhe që Tajvani të jetë i lirë”.

Qasja e Kinës ndaj marrëdhënieve dypalëshe me partnerët afrikanë është në kontrast të fortë me atë të vendeve të Amerikës së Veriut dhe Evropës.

Ndërsa këto të fundit tradicionalisht i kushtojnë vëmendje të konsiderueshme integritetit të sundimit të ligjit dhe mbrojtjes së të drejtave të njeriut, Kina predikon një politikë të mosndërhyrjes ose mosndërhyrjes në punët e brendshme të vendeve partnere, siç thuhet në botimin e Institutit Hoover (Pushteti i Mprehtë i Kinës në Afrikë, Një Manual për Ndërtimin e Politikave Kombëtare).

Përjashtim nga ky rregull është fushata e Pekinit për njohjen ndërkombëtare të politikës së “një Kine”. Si dëshmi e suksesit të kësaj fushate, Esvatini është tani i vetmi vend afrikan që mban marrëdhënie diplomatike me Tajvanin, ose emri zyrtar është Republika e Kinës në Tajvan dhe vetëm Republika e Kinës, siç thuhet në faqen e internetit të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Republikës së Kinës në Tajvan.

Kontinenti afrikan është gjithashtu një zonë e zgjerimit të ndikimit ushtarak të Kinës dhe e qëllimeve të saj të sigurisë dhe gjeostrategjike, siç demonstrohet nga objekti i parë i ushtrisë kineze, i quajtur zyrtarisht Ushtria Çlirimtare Popullore e Kinës, në Afrikë, i hapur në vitin 2017 në Xhibuti.

Raportet e inteligjencës amerikane sugjerojnë, sipas botimit të Institutit Hoover të vitit 2022, se ushtria kineze po kërkon të krijojë një bazë të ngjashme në bregun perëndimor të Afrikës në Guinenë Ekuatoriale.

Qendra hapësinore kineze në tokën e Amerikës Latine

Shtrirja e Kinës përtej kufijve të saj në zgjerimin e ndikimit të saj global u ndihmua nga kriza financiare globale në vitin 2008, kur Qeveria kineze lëshoi një deklaratë në lidhje me politikën e jashtme ndaj Amerikës Latine dhe Karaibeve.

Lidhur me lidhjet e Kinës dhe depërtimin në Amerikën Latine, Soong thotë se janë dy arsye kryesore – Tajvani dhe Shtetet e Bashkuara.

“Sa i përket Amerikës Latine, mendoj se është një ndërhyrje e Kinës në oborrin e Shteteve të Bashkuara. Por, është gjithashtu një rajon ku Tajvani ka pak partnerë diplomatikë. Pra, është një territor natyror konkurrues me interes për Kinën”, sipas tij.

Përveç kësaj, ai vëren se Amerika Latine është një komponent i rëndësishëm i Jugut Global, “në mënyrë që në ambiciet globale të Kinës, e cila po pozicionohet si lidere në Jugun Global, ajo duhet të krijojë lidhje me këto vende”.

Sa i përket depërtimit në oborrin e Shteteve të Bashkuara, Kina ka thelluar bashkëpunimin në fushën e eksplorimit të hapësirës me vendet e Amerikës Latine. Kjo filloi me nënshkrimin e një sërë marrëveshjesh mbi zhvillimin e satelitëve me Brazilin në vitin 1984.

Në dekadat e fundit, Kina u ka ofruar rregullisht bashkëpunim të tillë disa vendeve të Amerikës Latine, përfshirë Venezuelën, e cila ka rezervat më të mëdha të naftës në botë. Në prill të vitit 2024, Kina mbajti Forumin e parë të Bashkëpunimit Hapësinor Kinë-Amerikë Latine dhe Karaibe.

Pekini ka kërkuar gjithashtu krijimin e një Komiteti të Përbashkët për Bashkëpunim Hapësinor brenda aleancës BRICS , nga të cilat Brazili është një nga themeluesit, si një partner i rëndësishëm për Kinën. Komiteti, i themeluar në vitin 2022, synon të promovojë shkëmbimin e të dhënave midis satelitëve.

Stacioni i Thellë Hapësinor, objekti më i madh i kërkimit hapësinor në Kinë, ndodhet në shkretëtirën Patagoniane në Argjentinë. Gjithashtu ka stacione satelitore në disa vende të tjera, duke përfshirë Bolivinë, Brazilin, Kilin dhe Venezuelën. Afërsia e objektit me Shtetet e Bashkuara ka rritur frikën se mund të jetë duke spiunuar asetet amerikane.

Skandalet e spiunazhit në Australi

Skandali i spiunazhit që shpërtheu në Australi në gusht nuk kishte të bënte drejtpërdrejt me politikën, por me një grup fetar, por sigurisht që ngriti shqetësime se si Kina kontrollon diasporën dhe çfarë do të thotë kjo për vendet pritëse të diasporës kineze.

Konkretisht, organizata ndërkombëtare budiste kontroverse, Guan Yin Chita Dharma Dor, është gjetur në qendër të një skandali spiunazhi, e cila ka disa degë në Australi.

Në këtë rast, një grua e lindur në Kinë është akuzuar për ndërhyrje të pamatur dhe spiunazh ndaj degëve dhe anëtarëve australianë të grupit në emër të agjencive të inteligjencës së Partisë Komuniste Kineze. Policia australiane tha se hetimi është duke vazhduar dhe mund të akuzohen më shumë persona.

Organizata budiste pretendon se ka 10 milionë anëtarë në të gjithë botën, përfshirë pesë milionë në Kinë. Megjithatë, Qeveria kineze, e cila e ka ndaluar organizatën, thotë se ka 50.000 në Kinë. Mediat shtetërore në Kinë e kanë akuzuar grupin si një sekt me “teori të liga”.

“Regjimi kinez është mjaft i pasigurt dhe shumë grupe fetare shihen si një kërcënim për stabilitetin e regjimit. Qofshin ato vendas apo nga jashtë vendit. Kjo është shumë e dukshme në presionin mbi lëvizjen Falun Gong. Por, për shumë vite me radhë, Qeveria kineze ka përdorur organizatat fetare kineze budiste dhe myslimane për të depërtuar në ato grupe dhe për t’u siguruar se ka njohuri për atë që po ndodh.

“A ka ndonjë shenjë kritike ndaj regjimit, apo po veprojnë në ndonjë mënyrë që do ta destabilizonte regjimin? Pra, ata po i monitorojnë të gjitha këto grupe nga shumë afër”, tha Impiombato.

“Ky rast ishte ndoshta tronditës për shkak të burimeve që iu dhanë këtij personi”, theksoi Impiombato, duke shtuar se “lidhjet në qarqet e larta që [të akuzuarit] kishin në Kinë dhe në Ambasadën kineze flasin gjithashtu për atë se sa i lartë është prioriteti i këtyre operacioneve”.

Ajo vuri në dukje se “ekosistemi i ndikimit të Partisë Komuniste Kineze është shumë i shtresuar dhe i përhapur, veçanërisht në vendet që janë një përparësi strategjike për Pekinin”.

Metodat e pushtetit të fortë janë mashtruese, por thelbi i problemit është se, derisa pushteti i fortë përdoret qartë për aktivitete të paligjshme, shumë aspekte të tjera të luftës politike zhvillohen në zonat gri të kornizave ligjore të sistemeve demokratike që nuk janë rreptësishtë të paligjshme dhe janë të vështira për t’u karakterizuar si spiunazhi tradicional i huaj.