Fjala “vullnetarizëm” në mesazhet e shkallëzuara të përfaqësuesve të shtetit dhe politikanëve u përdor dhe u shfrytëzua sipas interesave ideologjike të pushtetit dhe jo për thelbin e përmbajtjes që kjo fjalë ka në traditën dhe në kulturën shqiptare. Të ndodhurit pranë në rast ndihme dhe nevoje është përdorur kaq keq ideologjikisht dhe politikisht në 70-80 vitet e fundit sa që në më pak se dy dhjetëvjeçarët e parë të tranzicionit shqiptarët shijuan skajet e lirisë pa e kuptuar se në këta dy dhjetëvjeçarët e fundit prirjet globaliste i kanë bërë ata/ato të jenë vunerabël ( fizikisht dhe emocionalisht të plagosur ), ku 40% popullsisë së emigruar të tregon se vendi ka mbetur pa rini dhe se varfëria që sundon mbi marrëdhënien me pronën private kusht i mirëqenies janë zëvendësuar me lëmoshën e qeverisë që i kërdis qytetarët me taksa në rritje.
Por ashtu sikurse edhe titulli paraqet renditjen në veprimtarinë e ditës nga poshtë-lartë, pra nga kryetari i Bashkisë Shkodër Beci, tek SH.T.Z presidenti Begaj dhe për nga influencat tek kreu kryeministri Rama formaliteti i veprimtarive dhe mesazheve ishte plotësisht i ngjashëm.
Kryetari i Bashkisë Shkodër, Beci zbret në Velipojë për pastrimin e plazhit Në Ditën Ndërkombëtare të Vullnetarizmit, 800 të rinj kanë zbritur në terren për t’iu bashkuar aksionit të madh për pastrimin e plazhit të Velipojës ku modeli “jo thjesht pastrim, por vetëdije, model dhe frymë” i 800 të rinjve shkodranë që ndërpresin ditën e shkollës dhe marrin një kanotjere, doreza dhe thasë plastikë për një punë të detyruar, mbledhjen e mbeturinave që përmbytjet kanë mbushur bregdetin prej shpëlarjes së lumenjve.

Më shumë se një e katërta e të rinjve shqiptarë gjenden në të 30-tat e tyre pa asnjë zanat, arsim profesional apo të lartë të përfunduar dhe për më tepër nuk janë në asnjë lloj pune.

Ky trend, që ka mbetur kokëfortë në dy dekadat e fundit, është pasqyra më e qartë se qeveritë dhe shoqëria nuk kanë arritur të edukojnë dhe formojnë të rinjtë së paku për të qenë të zotët e vetes.

Të gjendur në këtë situatë, shumica e të rinjve shqiptarë në grupmoshën 15–29 vjeç shohin emigrimin si zgjidhjen kryesore për jetën e tyre.

Megjithë përpjekjet, sistemi arsimor në vend nuk po mund të lidhet me nevojat e tregut të punës dhe cilësia e të nxënit ka pësuar ulje. Luhatjet në arsim dhe punësim e kanë çorientuar rininë, e cila, në vend që të reagojë dhe të kërkojë llogari, po zgjedh largimin.

Në 13 vite të rinjtë tkurren me 45%

Të dhënat e INSTAT tregojnë se në vitin 2024 në të gjithë vendin kishte vetëm 405 mijë të rinj të moshës 15–29 vjeç, ose 45 për qind më pak se në censin e vitit 2011.

Rënia e popullsisë së re në moshë më shumë sesa me lindjet më pak lidhet me emigracionin e lartë, që ka marrë përmasat e pandemisë në këtë grup-moshë. Numri i të rinjve ndërmjet dy censeve 2011–2023 ka rënë tre herë më shumë se popullsia e përgjithshme.

Në arsim, të dhënat e vitit 2024–2025 tregojnë se numri i nxënësve dhe studentëve po vazhdon të tkurret. Regjistrimet në sistemin parauniversitar kanë rënë, veçanërisht në arsimin 9-vjeçar, ndërsa edhe universitetet po përballen me më pak aplikime dhe më shumë braktisje.

Të dhënat zyrtare të INSTAT tregojnë se për periudhën 2020–2025, totali i nxënësve të regjistruar në të gjitha nivelet ka rënë me rreth 61 mijë, që përbën një tkurrje prej 10%. Ndërsa gjatë dekadës nga viti 2015 deri më 1 janar 2025, numri i nxënësve në arsimin parauniversitar ra me mbi 31%, ose 112 mijë më pak.

Kjo tkurrje demografike po bën që vendi të ketë gjithnjë e më pak të rinj që hyjnë në sistemin arsimor, më pak studentë që diplomohen dhe më pak fuqi punëtore të kualifikuar për të ardhmen.

Papunësi e lartë

Megjithatë, edhe ata që diplomohen ndeshen me sfida të mëdha në tregun e punës. Punësimi i të rinjve mbetet problematik, me nivele papunësie që luhaten rreth 22% për moshat 15–29 vjeç. Një tjetër fenomen shqetësues është papunësia mes të diplomuarve në universitet.

Pavarësisht viteve të studimit dhe investimeve të familjeve, rreth 15% e të rinjve me arsim të lartë rezultojnë të papunë. Kjo ndodh sepse universitetet prodhojnë më shumë specialistë në fusha si drejtësia, ekonomia dhe menaxhimi, ndërkohë që tregu kërkon profile teknike, inxhinierike, profesione të zanatit, turizëm dhe teknologji. Kjo mospërputhje shton nën-punësimin dhe detyron të rinjtë ose të punojnë jashtë profilit, ose të kërkojnë mundësi jashtë vendit.

Emigrimi si zgjidhje

Shqipëria kryeson me diferencë të madhe listën e 45 vendeve me përqindjen më të lartë të emigrantëve në raport me popullsinë në vitin 2023. Sipas vlerësimeve të Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD), për çdo një mijë banorë në Shqipëri 22.1 ishin emigrantë në 38 vendet e OECD-së, një tregues që e vendos Shqipërinë shumë përpara vendeve të tjera si Rumania (12.7 emigrantë për 1000 banorë), Bullgaria (11.9) apo Kuba (10.6).

Ky nivel i lartë emigrimi nënkupton se gati një në çdo 4 shqiptarë ka emigruar jashtë vendit, duke reflektuar përmasat e jashtëzakonshme të lëvizjes demografike që ka prekur vendin tonë gjatë dekadës së fundit. Shumica e këtyre emigrantëve, mbi 80%, janë të rinj. Niveli i lartë i emigrimit është ndoshta pasqyra e pakënaqësisë sociale dhe ekonomike të brezit të ri.

Shqipëria ka hyrë në periudhën e fortë të emigrimit që prej viteve ’90, fenomen që në vend që të zbutet vetëm forcohet. Çdo vit largohet një numër i madh i të rinjve, kryesisht të kualifikuar, duke krijuar një humbje të madhe të kapitalit njerëzor.

Sipas raportimeve dhe vlerësimeve të fundit, Shqipëria është ndër vendet e Europës me normën më të lartë të largimeve të të rinjve në raport me popullsinë. Popullsia e të rinjve 0–29 vjeç është përgjysmuar brenda më pak se dy dekadave, një rënie dramatike me ndikim të thellë në ekonominë dhe strukturën sociale të vendit. Shkaku kryesor mbetet mungesa e perspektivës, pagat e ulëta, mundësi të pakta zhvillimi profesional, mosbesimi tek institucionet dhe tek e ardhmja.

1 në 4 të rinj rri kot

Të rinjtë në Shqipëri që nuk punojnë, nuk arsimohen dhe nuk trajnohen (NEET) paraqesin sot një nga sfidat më të mëdha sociale të vendit. Në vitin 2024, mbi 22% e të rinjve 15–29 vjeç nuk ishin as në punë, as në shkollë dhe as në arsim.

Në grupmoshën 15–24 vjeç, norma e NEET arrin në 21.3 për qind. Në grupmoshën 25–29 vjeç, situata përkeqësohet ndjeshëm, norma e NEET ngjitet në 31.1 për qind dhe përqindja e të rinjve që janë tërësisht inaktivë rritet dukshëm, sidomos mes grave.

Gjysma e të rinjve me arsim të ulët rezultojnë NEET deri në moshën 29 vjeç, dhe shumica e tyre janë inaktivë, jo thjesht të papunë. Rreth një e pesta e të gjithë NEET-ëve me arsim të ulët ende deklarojnë se kërkojnë punë, por pjesa më e madhe, 40 deri në 50 për qind, kanë braktisur çdo lidhje me tregun e punës ose arsimin. Edhe pse norma e braktisjes së hershme të shkollës ka rënë nga 17.4% në vitin 2021 në 13.5% në vitin 2023, furnizimi me të rinj të pashkolluar mbetet i lartë.

Në Shkodër, niveli i NEET-ëve është 22%, më i ulëti ndër qarqet e krahasuara. Tirana shfaq një nivel më të lartë në rang vendi me rreth 27%.

Të gjitha rajonet karakterizohen nga një problem i përhapur i papunësisë afatgjatë. Rreth 69 deri në 75 për qind e të rinjve që kërkojnë punë kanë më shumë se gjashtë muaj të papunë, duke treguar një shkëputje të thellë nga tregu i punës dhe një risk të lartë për të kaluar në inaktivitet.

Universitetet të zhytura në korrupsion

Qëndresa Qytetare ka analizuar se gjatë viteve 2021–2025, sipas prokurorive, janë akuzuar për korrupsion 50 pedagogë të universiteteve publike. Nga analiza rastet e korrupsionit që përfshijnë personel akademik të universiteteve publike rezultojnë të shpërndara në disa qytete. Në Shkodër, 13 pedagogë (5 me hetime të pushuara, 3 të dërguar për gjykim dhe 5 të tjerë ende nën hetim), në Elbasan u përfshinë 9 pedagogë (1 në gjykim, 1 me vendim mosfillimi dhe 7 nën hetim, çështje e kaluar tek SPAK).

Në vitin 2025 SPAK përfundoi hetimet ndaj 27 zyrtarëve të Universitetit Bujqësor të Tiranës (pjesë e stafit akademik dhe administrativ).

Rreth 9 nga 10 studentë (89.98%) pranojnë ekzistencën e korrupsionit në tetë universitetet publike të marra në analizë. Nivele të larta të perceptimit (96%) janë raportuar në Universitetin Bujqësor të Tiranës, Universitetin e Mjekësisë dhe Universitetin “Fan S. Noli” në Korçë, ndërsa nivelet më të ulëta, ndonëse përsëri shqetësuese, janë raportuar në Universitetin “Aleksandër Xhuvani” në Elbasan (77.5%).

Përvoja personale është më e përhapur në Universitetin e Mjekësisë në Tiranë (26.25%) dhe Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi” (25%).

Pagesa për nota është perceptuar si më e përhapur në Universitetin Bujqësor të Tiranës (59.62%) dhe Universitetin “Fan S. Noli” të Korçës (56.15%), ndërsa më e ulët në Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi” (35.33%). Detyrimi për blerje librash dominohet nga Universiteti i Shkodrës (32.34%).

Pasojat

Është krijuar një cikël dobësish në vend që po dekurajon të rinjtë. Arsimi nuk po prodhon aftësi që kërkon ekonomia, ekonomia nuk po prodhon vende të mjaftueshme pune me kushte të pranueshme për të rinjtë. Mungesa e perspektivës ekonomike dhe sociale i shtyn të rinjtë drejt emigrimit.

Largimi i të rinjve rrudh më tej bazën e popullsisë së re, ul numrin e nxënësve dhe studentëve, dobëson tregun e punës dhe ndikon në cilësinë e zhvillimit ekonomik. Si pasojë e këtyre zhvillimeve, Shqipëria rrezikon të futet në një spirale të gjatë të plakjes së popullsisë, mungesës së fuqisë punëtore dhe pamundësisë për të zhvilluar një ekonomi konkurruese pa rininë.

Në këtë realitet, pyetja nuk është më “a po ikin të rinjtë?”, por “si të krijohet një klimë që i mban, i punëson dhe i zhvillon ata”. Sfida duket se është strukturore dhe kërkon reformë në arsimin profesional dhe universitar, politika punësimi të lidhura me sektorët prioritarë, si dhe programe konkrete që ndalojnë ose ngadalësojnë emigrimin.

Nëse këto procese nuk ndryshojnë, Shqipëria do të përballet me një të ardhme ku rinia do të jetë gjithnjë e më pak e pranishme dhe zhvillimi ekonomik do të jetë i paqëndrueshëm./ Monitor

Shënohet sot 8 dhjetori, Dita Kombëtare e Rinisë. E shpallur prej vitit 2009 nga Kuvendi i Shqipërisë, kjo datë përkujtohet si festë kombëtare në nderim të të gjithë studentëve të dhjetorit 1990 dhe gjithë rinisë shqiptare.

Më 8 dhjetor 1990, një grup studentësh e pedagogësh të Universiteteve të Tiranës, u bënë iniciatorë e protagonistë të kthesës së madhe historike, protestave paqësore që sollën rënien e sistemit komunist dhe lindjen e demokracisë.

Me shprehjen “E duam Shqipërinë si gjithë Evropa”, ata kërkuan ngritjen e sistemit të vlerave perëndimore dhe të shtetit të së drejtës; integrimin në Evropë dhe garantimin e pluralizmit politik si bazë kryesore për një shoqëri të lirë e demokratike.

Lëvizja Studentore e vitit 1990 është e vetmja lëvizje paqësore që ndryshoi historinë e Shqipërisë. Akti i tyre publik, sa qytetar aq edhe politik, i dha fund në mënyrë paqësore epokës të gjatë të vetizolimit dhe të sundimit ideologjik, duke i hapur kështu rrugën e ekonomisë së tregut dhe shoqërisë së hapur. Vlerat e kësaj dite bëhen gjithnjë e më shumë vlera kombëtare, sepse ndryshe nga ngjarjet e tjera 8 dhjetori nuk pati dy palë, një fituese dhe një të humbur. bw

Deputeti i lëvizjes Bashkë, Redi Muçi, ka deklaruar se Rruga Qukës–Qafë Plloçë është manuali perfekt i keqmenaxhimit dhe vjedhjes së parasë publike.

Në këtë aks, i cili u shemb sipas tij me reshjet e para të shitu, janë harxhuar 370 milionë euro, në një kohë që me një shumë të tillë mund të ishin ndërtuar shumë vepra në ndihmë të ekonomisë apo komunitetit.
Lidhur kjo edhe me faktin që kjo rrugë, edhe pse ka nisur 16 vite më parë, shkurton vetëm 2 minuta rrugë për drejtuesit e mjeteve.

“Nëse do të bëhej një guidë turistike e vendeve ku ka ndodhur korrupsioni më galopant, pa dyshim një prej pikave do të ishte Rruga Qukës–Qafë Plloçë, projekti i të cilës nisi në 2009 me Sali Berishës dhe nuk ka përfunduar ende. Fillimisht mendohej se kostoja e saj do të shkonte 70 mln euro, ndërsa sot flitet për 370 mln euro. Në shiun e parë rruga u shemb. Bëhet fjalë për një rrugë që në thelb shkurton 2 minuta rrugë. Me kaq mln euro sa e sa vepra mund të ishin ndërtuar në ndihmë të industrisë, bujqësisë, apo edhe shkolla”, shprehet ai në një postim në rrjetet sociale. bw

Dokumenti zyrtar përmban një sërë rekomandimesh të forta të partnerëve perëndimorë për gjendjen në Shqipëri dhe shpreh mbështetje të pakushtëzuar për Partinë Demokratike dhe opozitën shqiptare.

Unioni Ndërkombëtar Demokrat (IDU) miratoi një rezolutë të posaçme në mbledhjen e tij ekzekutive të zhvilluar një ditë më parë në Uashington, ku trajtoi situatën e rëndë politike në Shqipëri. Dokumenti zyrtar përmban një sërë rekomandimesh të forta të partnerëve perëndimorë për gjendjen në Shqipëri dhe shpreh mbështetje të pakushtëzuar për Partinë Demokratike dhe opozitën shqiptare.

Sipas rezolutës, IDU u kërkon Bashkimit Europian, Shteteve të Bashkuara dhe Këshillit të Evropës të aplikojnë një regjim më të rreptë kushtëzimi për ecurinë e Shqipërisë drejt integrimit, duke u bazuar në standarde të qarta dhe meritë.

Organizata thekson nevojën për ngritjen e një mekanizmi ndërkombëtar të pavarur që do të monitorojë proceset zgjedhore, funksionimin e drejtësisë dhe gjendjen e medias në vend, për shkak të shqetësimeve të thella mbi kapjen e institucioneve.

Një tjetër element kyç i rezolutës është kërkesa për vendosjen e sanksioneve të targetuara kundër zyrtarëve dhe strukturave të lidhura me korrupsionin, krimin e organizuar dhe persekutimin politik. IDU nënvizon domosdoshmërinë e reformave për çmontimin e rrjeteve kriminale, rikthimin e pavarësisë së gjyqësorit, forcimin e mbikëqyrjes parlamentare dhe garantimin e lirisë së medias.

“IDU i bën thirrje BE-së, SHBA-së dhe Këshillit të Evropës të zbatojnë kushtëzim strikt mbi bazën e meritës në rrugën e Shqipërisë drejt BE-së dhe kërkon krijimin e një mekanizmi të pavarur ndërkombëtar për monitorimin e zgjedhjeve, drejtësisë dhe medias;

IDU kërkon sanksione të targetuara ndaj zyrtarëve dhe entiteteve të lidhura me korrupsion, krim të organizuar dhe persekutimin politik dhe mbështet reformat për çmontimin e rrjeteve kriminale, garantimin e pavarësisë së gjyqësorit, rikthimin e mbikëqyrjes parlamentare dhe mbrojtjen e lirisë së medias;

IDU Rikonfirmon se bashkimi i pushtetit politik, drejtësisë dhe krimit të organizuar paraqet një kërcënim serioz për demokracinë dhe sigurinë në Europë;

Paralajmëron se Shqipëria rrezikon të zhytet në një regjim të përhershëm narko-autoritar;

I bën thirrje anëtarëve të IDU-së të mbeten vigjilentë dhe të mbështesin forcat demokratike shqiptare në mbrojtje të lirisë, pluralizmit dhe vlerave evropiane,” thuhet në rezolutë./Syri.net

Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, njoftoi se është informuar mbi bisedimet e vazhdueshme mes Ukrainës dhe SHBA-së nga delegacionet në Florida, duke theksuar se vendi i tij “synon paqe të vërtetë”.

Në një postim në X, Zelensky tha se pati një “telefonatë të gjatë dhe të thellë” me të dërguarin e posaçëm amerikan, Steve Witkoff, dhëndrin e presidentit Donald Trump, Jared Kushner, si dhe diplomatët ukrainas që po kryejnë negociatat.

Ai theksoi gjithashtu se do të presë një raport të drejtpërdrejtë nga delegatët ukrainas, sepse “nuk mund të diskutohet gjithçka përmes telefonit”.

Bisedimet mbuluan shumë tema, duke përfshirë “pikat kyçe që mund të sigurojnë përfundimin e gjakderdhjes dhe eliminimin e kërcënimit të një pushtimi të ri rus”.

Ai theksoi gjithashtu rrezikun që Rusia mund të mos përmbushë premtimet e saj, siç ka ndodhur disa herë më parë.

Zelenski përfundoi duke falënderuar Trump “për qasjen intensive ndaj negociatave”. Në postimin e tij ai shkruan:

“Sapo pata një bisedë të gjatë dhe të thellë me Steve Whitkof dhe Jared Kushner, së bashku me Andriy Khnatof dhe Rustem Umerov. Jam mirënjohës për diskutimin shumë të fokusuar dhe konstruktiv. Mbuluam shumë tema dhe shqyrtuam pikat kyçe që mund të sigurojnë fundin e gjakderdhjes dhe të eliminojnë kërcënimin e një pushtimi të ri rus në shkallë të plotë, si dhe rrezikun që Rusia të mos përmbushë premtimet e saj, siç ka ndodhur më parë.

Ukraina është e vendosur të vazhdojë bashkëpunimin me mirëbesim me palën amerikane për arritjen e një paqeje të vërtetë. Ne ranë dakord për hapat e ardhshëm dhe format e bisedimeve me SHBA-në. Falënderoj Presidentin Trump për qasjen intensive në negociata. Tani pres Rustem Umerov dhe Gjeneralin Khnatof me një raport të detajuar personal.

Nuk mund të diskutohet gjithçka përmes telefonit, prandaj duhet të punojmë ngushtë me ekipet tona për ide dhe propozime. Qasja jonë është që çdo masë kritike për paqen, sigurinë dhe rindërtimin të jetë e zbatueshme. Faleminderit”, tha ai.

Steve Whitkof e përshkroi si “konstruktive” takimin dy-ditor të së enjtes dhe të premtes me Rustem Umerov.

Ai dhe Umerov ranë dakord mbi “kornizën e rregullimeve të sigurisë” që mund të çojnë në një marrëveshje dhe diskutuan “kapacitetet e nevojshme për parandalim për të ruajtur paqe të qëndrueshme”, pa dhënë më shumë detaje.

Sipas deklaratës, perspektiva për përfundimin e luftës varet nga gatishmëria e Rusisë për të marrë “masa për deeskalim dhe ndalimin e vrasjeve”.

Gjatë bisedimeve në Florida, delegacioni ukrainas u informua mbi takimin e fundit midis Whitkof dhe presidentit rus Vladimir Putin, i cili zgjati gati pesë orë në Moskë të martën. Kremlini deklaroi se “nuk u arrit kompromis” mbi planin e propozimit për paqe të SHBA-së. gsh

Përfaqësuesja e Lartë e BE-së për Politikën e Jashtme, Kaja Kallas, tha se Shtetet e Bashkuara janë ende aleati kryesor i Evropës, pas Strategjisë së re të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, e cila kritikon institucionet evropiane.

“Sigurisht, ka shumë kritika, por mendoj se disa prej tyre janë të vërteta”, tha Kallas në Forumin e Dohas, në përgjigje të një pyetjeje në lidhje me strategjinë e SHBA-së.

Gjithashtu u shpreh se pavarësisht se jo gjithmonë janë dakorduar për shumë çështje, por parimi i përgjithshëm është ende i vërtetë.

Shtetet e Bashkuara janë ende aleati ynë më i madh. Mendoj se nuk kemi rënë gjithmonë dakord për shumë çështje, por mendoj se parimi i përgjithshëm është ende i vërtetë. Ne jemi aleatët më të mëdhenj dhe duhet të qëndrojmë së bashku”, theksoi ajo. bw

Gazetarja Klodiana Lala ka bërë deklarata të forta lidhur me institucionin e AKSH-it (Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit), duke e cilësuar atë si një strukturë të kontrolluar nga “banda kriminale”.

E ftuar në emisionin “Kjo Javë”, Lala tha se hetimi për zhdukjen për 10 orë të zyrtarit të lartë të AKSH-it, Daniel Shima, në muajin gusht, tregon mënyrën se si operon krimi i organizuar brenda këtij institucioni.

“ Z.nj Mirlinda Kaçanaj është pyetur në cilësinë e një personi që ka dijeni. Dosja e AKSH=it është një nga më voluminozet që ka Prokuroria e Posaçme. AKSH-i ka një perceptim shumë të lartë për korrupsion dhe ka tendera të paracaktuar të paktën kështu kanë dalë në konkluzion prokurorët e posaçëm, të cilët po hetojnë. Është një institucion i ndarë në banda dhe drejtuar nga banda kriminale.

Dikur ishin disa biznesmenë të preferuar sot janë të tjerë. Por gjithmonë ka qenë një institucion i lakmuar nga njerëz shumë të rëndësishëm, ndoshta nga të krimit të organizuar. Sepse patja në duar e të gjithë serverëve apo të sistemeve të institucioneve të rëndësishme është gjëja që do të lakmonte gjithsecili prej eksponentëve të asaj që quhet bota e nëndheshme. Dhe në këtë aspekt Prokuroria ka çelur një hetim penal.

Një hetim që po kryhet me ndihmën e partnerëve të huaj. Sepse sipas procedurave dhe dokumentave sipërfaqësore, po shikohet shumë më thellë çështja dhe ka pasur gjatë viti të fundit sekuestrime pafund të celularëve. Ka pasur kqyrje të dokumentave, marrje të dëshmive e të tjera me radhë. Them që është një institucion që duhet të ketë një vëmendje të shtuar, sepse ju e dini para disa kohësh një zyrtar i lartë i AKSH-it Daniel Shima u zhduk në mënyrë të mistershme për dhjetë orë me radhë.

Pavarësisht se ajo çështje është një kapitull i mbyllur për drejtësinë, në fakt për mua si gazetare është gjithë femra e Akilit për hetimin e dosjes së AKSH-it. Unë nuk mendoj se Daniel Shima u larguar me dëshirën e tij. Dhe as u zu me partneren e vetë. Unë mendoj se ai është mbajtur nën presion nga eksponentë të caktuar apo personazhe të caktuar të cilët kanë pasur interesa të drejtpërdrejta në AKSH.”, tha ajo.

Sipas një dokumenti të ri të Shtëpisë së Bardhë që përshkruan strategjinë kombëtare të sigurisë së Shteteve të Bashkuara, në Evropë ekziston rreziku i një “fshirjeje të qytetërimit”, raporton TgCom24.

Në dokumentin e Shtëpisë së Bardhë thuhet se nëse “tendencat aktuale vazhdojnë”, kontinenti “do të jetë i panjohur pas 20 vitesh ose edhe më herët”.

Administrata e presidentit Donald Trump, në këtë strategji të shumëpritur, thekson se SHBA-të do të reduktojnë rolin e tyre global për t’u përqendruar më shumë te Amerika Latine dhe lufta kundër emigracionit.

Po çfarë e rrezikon kontinentin evropian?

Dokumenti liston disa faktorë që, sipas Uashingtonit, po vënë në rrezik historinë dhe kulturën e Europës. Midis tyre veprimtaria e Bashkimit Europian dhe organizmave të tjerë transnacionalë që “minojnë lirinë politike dhe sovranitetin”.

Po ashtu rrezikohen politikat migratore që “po transformojnë kontinentin dhe po krijojnë konflikte”; censurimi i lirisë së shprehjes, shtypja e opozitës politike dhe rënia e shkallës së lindshmërisë dhe humbja e identiteteve kombëtare dhe e besimit tek vetja.

Qasja e re ndaj NATO-s dhe Rusisë

Në strategji përmendet edhe NATO. Sipas dokumentit, një nga objektivat kryesore të SHBA-ve në Europë është rikthimi i “kushteve të stabilitetit të brendshëm në kontinent” dhe i “stabilitetit strategjik me Rusinë”.

Po ashtu vihet theksi në nevojën që Europa të jetë “e aftë të qëndrojë në këmbët e saj si një grup kombesh sovrane të përafruara”, duke marrë më shumë përgjegjësi për mbrojtjen e vet, “pa u dominuar nga asnjë fuqi kundërshtare”.

Fokusi zhvendoset drejt Indo-Paqësorit

Duke dalë përtej Europës, dokumenti thekson se rajoni Indo-Paqësor “është dhe do të mbetet një nga fushat kryesore të betejës ekonomike dhe gjeopolitike të shekullit të ardhshëm”.

Sipas dokumentit, presidenti Trump ka “përmbysur më shumë se tre dekada supozimesh të gabuara të SHBA-ve ndaj Kinës”, duke argumentuar se hapja e tregjeve për Pekinin dhe zhvendosja e prodhimit amerikan atje nuk e kanë sjellë Kinën më pranë rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla, siç ishte parashikuar.

Dokumenti përmbledh “objektivat për Hemisferën Perëndimore”, domethënë, ” rekrutimin dhe zgjerimin “.

“Rekrutimi do të thotë angazhimi i miqve të vendosur në hemisferë për të kontrolluar migracionin, për të ndaluar fluksin e drogës dhe për të forcuar stabilitetin dhe sigurinë, si në tokë ashtu edhe në det”, specifikon dokumenti, ndërsa zgjerimi do të thotë kultivim dhe forcim i partnerëve të rinj, duke rritur njëkohësisht atraktivitetin e Shteteve të Bashkuara si një partner i preferuar ekonomik dhe i sigurisë.” Panorama

Shqipëria mbetet ndër vendet me shpenzimet më të ulëta për kërkim-zhvillim (R&D) në rajon, duke alokuar vetëm 0.20% të PBB-së për inovacion, nivel pothuajse identik me Bosnjën (0.19%), sipas të dhënave që janë bërë publike nga Eurostat, për vitin 2024, ose viti më i afërt kur janë informacionet.

Në kontrast, Serbia investon 0.93% të PBB-së dhe Maqedonia e Veriut 0.36%, duke treguar një angazhim më të lartë ndaj zhvillimit teknologjik dhe modernizimit ekonomik.

Niveli i ulët i financimit në Shqipëri kufizon rritjen e produktivitetit, inovacionin dhe transformimin e modelit ekonomik, duke e bërë më të vështirë për vendin të konkurrojë me ekonomitë e tjera në zhvillim.

Ndërkohë, panorama europiane paraqet një kontrast të fortë. Sipas Eurostat, mesatarja e Bashkimit Europian në këtë tregues është 2.24% e PBB-së, pjesa më e madhe e të cilit, rreth 67% vjen nga shpenzimet për kërkim dhe zhvillim të bizneseve (1.49% e PBB-së).

Në Shqipëri, bizneset investojnë vetëm 0.07% të PBB-së për kërkim e zhvillim. Investimet e bizneseve përbëjnë vetëm 35% të totalit të shpenzimeve për kërkim zhvillim në vend, shumë më poshtë se mesatarja europiane.

Europa

Vendet e Bashkimit Europian vazhdojnë të investojnë shumëfish më tepër në kërkim dhe inovacion, duke i konsideruar shpenzimet për R&D një shtyllë themelore të rritjes afatgjatë.

Në BE, shumë shtete anëtare shpenzojnë mbi 2% të PBB-së për kërkim-zhvillim, duke krijuar një diferencë të dukshme midis ekonomive të zhvilluara dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Vendet nordike, si Suedia, Danimarka dhe Finlanda, mbeten në krye të renditjeve, duke kombinuar investimet publike dhe private me traditën e forte universitare dhe industriale.

Ekonomitë e mëdha, si Gjermania, kontribuojnë në vlerë absolute me buxhete të konsiderueshme për teknologji, inovacion dhe shkencë, ndërsa vendet e Europës Lindore kanë rritur gradualisht investimet për të afruar standardet e BE-së dhe për të modernizuar sektorët e tyre prodhues.

Sipas Eurostat, në vitin 2024, 6 vende të BE-së regjistruan një intensitet të shpenzimeve për R&D të barabartë ose më të lartë se 3%, objektivi i BE-së i vendosur nga Këshilli Europian. Intensiteti më i lartë i R&D-së u regjistrua në Suedi (3.6%), Belgjikë (3.4%), Austri (3.3%) dhe Finlandë (3.2%), të ndjekura nga Gjermania (3.1%) dhe Danimarka (3.0%).

Në të kundërt, 7 vende të BE-së raportuan një intensitet të shpenzimeve për R&D më të ulët ose të barabartë me 1%: Rumania dhe Malta (nga 0.5% secila), Qipro (0.7%), Bullgaria (0.8%), Letonia (0.9%), si dhe Sllovakia dhe Luksemburgu (1.0%).

67% e shpenzimeve për R&D vijnë nga sektori i biznesit

Sektori i ndërmarrjeve private vazhdoi të përbëjë pjesën më të madhe të shpenzimeve për kërkim dhe zhvillim në vitin 2024. Ai zuri 66.5% të totalit të shpenzimeve të BE-së për R&D, duke arritur në 268.1 miliardë euro. Pas tij renditet sektori i arsimit të lartë (86.1 miliardë euro; 21.4%), sektori qeveritar (43.5 miliardë euro; 10.8%) dhe sektori jofitimprurës privat (5.4 miliardë euro; 1.3%).

Komisioni Europian ka nënvizuar vazhdimisht lidhjen e drejtpërdrejtë mes investimeve në R&D dhe fuqisë konkurruese të ekonomive të BE-së.

Sipas të dhënave të Eurostat, vendet që shpenzojnë më shumë për kërkim kanë produktivitet më të lartë, sektorë teknologjikë më të zhvilluar dhe një aftësi më të madhe për të tërhequr investime të huaja. Kjo politikë ka bërë që BE-ja të synojë rritje të vazhdueshme të shpenzimeve për R&D dhe të shtyjë sektorin privat të marrë një rol më aktiv në financimin e inovacionit.

Të dhënat tregojnë se Shqipëria është dukshëm prapa, duke rrezikuar të mbetet e shkëputur nga trendet teknologjike që po transformojnë ekonominë europiane. Hendeku mes vendeve të BE-së dhe rajonit sa vjen e zgjerohet, ndërsa vendet me investime më të larta në R&D po rrisin pozicionin e tyre konkurrues./monitor/