Një diplomat rus, i tërhequr nga Brukseli mes një spastrimi të spiunëve nga autoritetet belge, është nominuar për të drejtuar misionin në Beograd të organit më të madh të sigurisë në Evropë, sipas një hetimi të përbashkët të Radios Evropa e Lirë dhe disa mediave evropiane.

Moska ka nominuar Dmitry Iordanidin, ish-zëvendësshef i misionit të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) në Bosnjë e Hercegovinë, me një përvojë të gjerë në Ballkan, për të drejtuar misionin e organizatës në Serbi, sipas dokumenteve të brendshme të OSBE-së të siguruara nga REL-i.

Kandidatura e tij u bë mes akuzave në rritje nga Shtetet e Bashkuara dhe qeveritë evropiane vitet e fundit për aktivitete “të dëmshme” ruse në rajonin e mbuluar nga organizata rajonale e sigurisë me 57 shtete, me seli në Vjenë.

Iordanidi, 55 vjeç, është një nga 20 diplomatët rusë që u larguan në heshtje nga Brukseli në vitin 2023 për shkak të akuzave nga Shërbimi belg i Sigurisë Shtetërore (VSSE) se ishin spiunë që vepronin nën mbulesë, sipas një liste të përpiluar nga inteligjenca belge dhe të vërtetuar në mënyrë të pavarur nga tri burime të inteligjencës perëndimore, sipas hetimit të përbashkët të REL-it, faqes së lajmeve EUobserver me bazë në Bruksel, gazetës belge De Morgen, revistës javore belge Humo dhe gazetës franceze Le Monde.

Një burim nga institucionet e inteligjencës e quajti këtë tërheqje të spiunëve si një “rast për të zbrazur sirtarin tonë” pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në shkurt të vitit 2022.

Ndërkohë që qeveria belge nuk publikon lista të diplomatëve të akredituar në vend dhe misioni diplomatik rus në Bruksel nuk publikon emrat e personelit të tij, REL-i verifikoi në mënyrë të pavarur praninë e disa prej diplomatëve të dëbuar rusë në Belgjikë në vitin 2023.

Diplomatët rusë, të cilët nuk janë identifikuar publikisht deri më tani, ishin të lidhur në listë me Shërbimin e Inteligjencës së Jashtme të Rusisë (SVR) ose drejtorinë e saj të inteligjencës ushtarake, të njohur si GRU.

Iordanidi, të cilin lista e inteligjencës belge e identifikon si të lidhur me SVR-në, është i vetmi diplomat mes 20 të dëbuarve që nuk u shpall persona non grata, sipas një burimi të inteligjencës. Burimi tha se Rusia e tërhoqi Iordanidin pasi Belgjika komunikoi se ai do të shpallej persona non grata nëse Moska nuk do ta tërhiqte atë.

Tani, Moska po përpiqet ta rikthejë Iordanidin në OSBE, organizatën shumëpalëshe me bazë në Vjenë që, deri në pushtimin e Ukrainës nga Rusia në vitin 2022, kishte luajtur një rol qendror në monitorimin e agresionit rus në Ukrainë dhe përpjekjet për të ndërmjetësuar mes Moskës dhe Kievit.

Iordanidi u listua si një nga tetë kandidatët për kreun e misionit të OSBE-së në Serbi pas afatit të aplikimeve më 1 dhjetor 2024, sipas dokumentit të siguruar nga REL-i.

Rusia e ka nominuar atë edhe për të drejtuar një zyrë të programit të OSBE-së në kryeqytetin e Kirgistanit, Bishkek, si dhe për të njëjtin pozicion në kryeqytetin e Kazakistanit, Astana.

OSBE-ja tha në një deklaratë të dërguar me email se rekrutimi për të tri këto pozicione është ende në vazhdim dhe se nuk mund të komentojë mbi çështjen, duke u thirrur në konfidencialitet.

Pozicionet caktohen nga kryesuesi i OSBE-së – pozitë kjo që aktualisht e mban ministrja e Jashtme finlandeze Elina Valtonen – në konsultim me zyrtarë aktualë dhe ish-zyrtarë të lartë të OSBE-së, si dhe vendet pritëse të misioneve përkatëse, tha zëdhënësja e OSBE-së, Alexandra Taylor.

“Ne ndjekim një proces të rreptë rekrutimi për të gjitha pozicionet tona në OSBE”, tha Taylor.

Zyrtarët dhe qeveritë perëndimore kanë akuzuar Moskën për veprime sabotazhi ndaj OSBE-së dhe për abuzim të politikave konsensuale të organizatës, përfshirë në lidhje me luftën e Rusisë në Ukrainë – që tani është bërë konflikti më i madh dhe më i përgjakshëm në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.

Rusia ka kritikuar OSBE-në duke pretenduar se ajo “po reformohet për t’u kthyer në një shtojcë të NATO-s dhe BE-së”.

Pas hetimeve të REL-it mbi ndikimin e dyshuar të inteligjencës ruse në OSBE, Asambleja Parlamentare e organizatës, e cila lehtëson dialogun mes shteteve anëtare, i bëri thirrje udhëheqjes së OSBE-së “të nisë diskutime dhe kontrolle të sigurisë për të çliruar organizatën nga ndikimi shkatërrues rus”.

Rusia më parë ka vendosur diplomatët e saj të dëbuar nga shtetet e BE-së për spiunazh në ambasadën e saj në Serbi, ku presidenti Aleksandar Vuçiq ka tentuar të ruajë marrëdhëniet tradicionalisht të forta të Beogradit me Rusinë, sipas një hetimi të marsit 2023 nga REL-i.

As Iordanidi dhe as Ambasada ruse në Bruksel nuk iu përgjigjën kërkesave për koment. VSSE-ja, gjithashtu, nuk u përgjigj.

Udhëtimet ballkanike

Pas pushtimit rus të Ukrainës në vitin 2022, qindra diplomatë rusë u dëbuan nga Shtetet e Bashkuara dhe qeveritë e BE-së, përfshirë ata të vendosur në misionin diplomatik të Rusisë në Belgjikë dhe në BE, në Bruksel.

Ndër ta ishte Aleksandr Studenikin, i cili u dëbua nga BE-ja për “veprime të paligjshme dhe destabilizuese”, por u rishfaq si vëzhgues zgjedhor i OSBE-së për zgjedhjet parlamentare dhe lokale të dhjetorit 2023 në Serbi, sipas një hetimi të REL-it.

Prania publike e Iordanidit në kryeqytetin belg ishte jo shumë domethënëse, megjithëse duket se ai mbërriti aty në një moment gjatë vitit 2023, në një shkëputje gjeografike nga një karrierë diplomatike e përqendruar kryesisht në Ballkan.

Të dhënat publike tregojnë se, që nga viti 2009, ai shërbente si sekretari i parë politik në Ambasadën e Rusisë në Sarajevë dhe, disa vite më vonë, si kreu i zyrës së OSBE-së në Banjallukë, qendrën administrative të entitetit serb të Bosnje e Hercegovinës, Republikës Sërpska.

Në maj të vitit 2013, Iordanidi ishte ulur mes presidentit rus, Vladimir Putin, dhe ministrit të Jashtëm, Sergei Lavrov, gjatë një takimi me presidentin e atëhershëm serb, Tomislav Nikoliq, në rezidencën verore të Putinit në qytetin jugor të Soçit. Vuçiq, në atë kohë ministër i Mbrojtjes dhe zëvendëskryeministër i parë i Serbisë, ishte gjithashtu i pranishëm.

Më vonë, Iordanidi u bë zëvendësshef i Misionit të OSBE-së në Bosnjë dhe Hercegovinë, në Sarajevë, dhe duket se e ka lënë këtë post diku nga fundi i vitit 2022 ose fillimi i vitit 2023.

Një burim brenda OSBE-së, që foli në kushte anonimiteti, kujtoi se Iordanidi ishte larguar nga Sarajeva për në Belgjikë, dhe një nga burimet e inteligjencës të kontaktuara për këtë raport tha se ai mbërriti në vitin 2023 dhe u largua nën presion po atë vit.

Gazetarët nuk arritën të gjenin ndonjë dëshmi të vendosjes së Iordanidit në Ambasadën e Rusisë në Bruksel gjatë qëndrimit të tij të shkurtër atje, në një kontrast të fortë me kohën e tij në OSBE në Bosnjë e Hercegovinë, ku ai jepte intervista të shpeshta dhe bënte paraqitje publike.

Shumë nga puna e tij publike e mëparshme me OSBE-në në Ballkan lidhej me çështje mjedisore dhe promovimin e lirive civile.

Të dhënat e qeverisë ruse që kanë rrjedhur – si të dhënat e rezidencës, automjeteve dhe taksave – të shqyrtuara nga REL-i, nuk pasqyrojnë ndonjë lidhje të qartë në letër mes Iordanidit dhe inteligjencës ruse. Megjithatë, ato tregojnë lidhje për rusë të tjerë që u përfshinë në spastrimet belge të spiunëve, në të cilat u përfshi edhe Iordanidi.

Njerëzit e GRU-së në Bruksel

Ndër 19 diplomatët e tjerë rusë në listën e inteligjencës belge për spiunët e dyshuar, përveç Iordanidit, ishte Aleksandr Kovalchuk, i cili shërbente zyrtarisht si këshilltar në Ambasadën ruse në Bruksel.

Regjistrimet e rrjedhura të vendbanimeve e listojnë adresën e regjistruar të Kovalchukut si Ulitsa Narodnogo Opolcheniya 50 në Moskë, e njëjta adresë me Akademinë Ushtarake të Ministrisë së Mbrojtjes së Rusisë. Kjo akademi njihet gjerësisht si “Konservatori i GRU-së” – një referencë për drejtorinë ushtarake të inteligjencës ruse.

Gjithashtu në listën e diplomatëve të dyshuar si spiunë ishte Sergei Cherepanov, i cili shërbente si sekretari i dytë në Ambasadën e Rusisë në Bruksel. Të dhënat e rrjedhura të qeverisë ruse tregojnë se ai kishte punuar më parë në Akademinë e Forcave Raketore Strategjike në Moskë dhe ishte regjistruar në një adresë të lidhur me Njësinë Ushtarake 46179, e cila specializohet në vëzhgimin sizmik dhe infrazanor përmes satelitëve nën Drejtorinë e 12-të, e cila është përgjegjëse për sigurinë bërthamore.

Adresa e listuar e një diplomati tjetër rus të dëbuar, Dmitry Zamogilnykh, i cili punonte në stafin teknik të ambasadës, ishte e lidhur me Njësinë Ushtarake 92154, një divizion i forcave speciale të GRU-së.

Ndërkohë, një nga diplomatët e dëbuar, Sergei Gudilin, kishte fotografuar një objekt ushtarak pranë kryeqytetit belg, sipas të dhënave të disponueshme publikisht në llogarinë e tij në aplikacionin e fitnesit Strava.

Në korrik të vitit 2021, ai postoi një fotografi në llogarinë e tij Strava të stacionit të radarëve në Bertem, pjesë e rrjetit të kontrollit të trafikut ajror të Belgjikës, i cili ofron të dhëna radarike për ushtrinë belge.

Pyetjet e dërguara në adresat e listuara të postës elektronike për Kovalchukun, Cherepanovin, Zamogilnykhin dhe Gudilin mbetën pa përgjigje.

Sipas listës, spastrimet e Belgjikës çuan në dëbimin e gjithsej 20 spiunëve të dyshuar rusë, duke shtuar edhe 48 dëbime të mëparshme të anëtarëve të delegacioneve ruse në BE dhe NATO.

“Belgjika dëshiron të mbajë marrëdhënie normale diplomatike me Rusinë, por nuk mund të lejojë që këto marrëdhënie të keqpërdoren për qëllime spiunazhi”, tha zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme Belge, Pierre Steverlynck.

Kërcënimet në zhvillim

Ndërsa vendet evropiane kanë dëbuar kolektivisht më shumë se 700 diplomatë rusë – përfshirë spiunë të dyshuar – që nga fillimi i pushtimit të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022, ekspertët perëndimorë paralajmërojnë se kërcënimi nga Moska po zhvillohet.

“Ne pamë… një zvogëlim të përkohshëm të aftësisë së shërbimeve të inteligjencës ruse për të kryer operacione të dëmshme në vendet tona, por ajo është rikthyer”, tha James Appathurai, një zyrtar i lartë i NATO-s i specializuar në luftën hibride, në një intervistë për EUobserver.

Appathurai tha se Rusia është zhvendosur drejt rekrutimit në internet, duke angazhuar gjithnjë e më shumë banda kriminale dhe individë të pavetëdijshëm për akte sabotazhi.

“Këta rekrutë shpesh nuk e kuptojnë as për kë po punojnë”, tha Appathurai. “Ata kryejnë zjarrvënie, sabotazhe në hekurudha, madje edhe sulme ndaj pronave të politikanëve – të gjitha me inteligjencën ruse që udhëheq lëvizjet nga terri”.

Revista gjermane Der Spiegel raportoi muajin e kaluar se hetuesit gjermanë dyshojnë se një valë incidentesh vandalizmi ndaj makinave në vend është financuar nga një klient rus dhe është kryer nga bashkëpunëtorë të nivelit të ulët nën maskën e aktivizmit për klimën.

Prokurorët në qytetin jugor gjerman të Ulmit thanë se katër të dyshuar ishin ndaluar në lidhje me më shumë se 100 raste vandalizmi, ku ishte përdorur shkumë e fortë për të bllokuar gypat e shkarkimit të makinave. Të dyshuarit përfshinin shtetas nga Rumania, Serbia dhe Bosnja.

Kryeministri polak Donald Tusk, në janar, akuzoi Rusinë për komplotimin e sulmeve terroriste ndaj objektivave të papërcaktuara duke përdorur avionë, pas dy incidenteve të ndara në të cilat një ngarkesë e DHL-së mori flakë në Lituani dhe Britani.

“Nuk do të hyj në detaje, mund të konfirmoj vetëm vlefshmërinë e frikës se Rusia po planifikonte akte terrori ajror, jo vetëm kundër Polonisë, por edhe kundër linjave ajrore në mbarë botën”, tha Tusk në një konferencë për shtyp.

Moska ka mohuar në mënyrë të përsëritur akuzat nga qeveritë perëndimore për përfshirjen e saj në sulme terroriste, përfshirë zjarrvënie, helmime dhe sulme ndaj individëve në Perëndim.

Mirjana Jevtoviq nga Shërbimi i Ballkanit i REL-it kontribuoi në këtë raport.

Përgatiti: Doruntina Baftiu.