Nga Dashnor Kaloçi/ Konferenca e Komitetit të Partisë së rrethit të Tiranës, e cila i zhvilloi punimet nga data 14, deri më 19 prill të vitit 1956, u mbajt nën frymën e kongresin e XX-të të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik të udhëhequr nga Nikita Hrushovi, që ishte zhvilluar në shkurtin e atij viti, ku udhëheqësit e rinj të Kremlinit, dënuan kultin e Stalinit dhe krimet që ishin bërë deri në atë kohë nga udhëheqja kryesore e Partisë. Ashtu siç dihet tashmë, menjëherë pas Konferencës së Tiranës, Enver Hoxha dhe udhëheqja e lartë e PPSH-së, u mobilizuan totalisht, duke goditur e dënuar të gjitha ata që kishin diskutuar apo ngritur zërin në atë konferencë, për kultin e individit dhe privilegjet e udhëheqjes së lartë të PPSH-së, kryesisht atyre që banonin në lagjen e veçantë të Tiranës së re, të quajtur “Bllok”.

Menjëherë pas mbarimit të konferencës, me porosi të veçantë të Enver Hoxhës, udhëheqja e lartë e PPSH-së nën drejtimin e Hysni Kapos, hartoi një listë me të gjithë ata që kishin diskutuar apo bërë pyetje gjatë konferencës, “në kundërshtim me vijën e Partisë”, duke i konsideruar “elementë antiparti”, ku më kryesorët ishin; Pëllumb Dishnica, Hulusi Spahiu, Pajo Islamaj, Niazi Jaho, Nesti Zoto, Vehip Demi, Peço Fidhi, Vandush Vinçani, Ihsan Budo, Iljaz Ahmeti, Taho Sejko, etj..

Enver Hoxha dhe udhëheqja e lartë e PPSH-së, nuk u mjaftua vetëm me dënimin e 21 personave që u akuzuan si “elementë antiparti”, të cilët u burgosën apo u internuan, por e vazhduan luftën dhe spastrimet ndaj “elementëve antiparti”, për të gjetur inspiruesit e vërtetë dhe ata që mendohej se fshiheshin pas atyre që kishin diskutuar në atë konferencë. E gjitha kjo bëhej, edhe si një parapërgatitje në prag të kongresit të III-të të Partisë së Punës së Shqipërisë, që do të zhvillonte punimet në nëntorin e atij viti. Veç të tjerash, kjo gjë bëhet e ditur edhe nga ky dokument arkivor me siglën “sekret” që po publikojmë në këtë shkrim, i cili mban datën 9 gusht 1956, ku Sigurimi i Shtetit, vazhdonte ndjekjen, përgjimet dhe hetimet, ndaj të gjithë atyre kuadrove komunistë, etj., për të zbuluar e dënuar “organizatorët” e Konferencës së Tiranës, si dhe ata që e kishin mbështetur apo solidarizuar me të.

DOKUMENTI SEKRET I GUSHTIT 1956, ME KOMUNIKATËN OPERATIVE TË MINISTRISË SË PUNËVE TË BRENDSHME, LIDHUR ME REAGIMET E DISA KUADROVE E KOMUNISTËVE, NDAJ KONFERENCËS SË TIRANËS

REPUBLIKA POPULLORE E SHQIPËRISË                                      SEKRET

MINISTRIA E PUNËVE TË BRENDSHME                                  Tiranë, më 9.VIII.1956

DREJTORIA E PUNËVE TË BRENDSHME

   -Ana e Sigurimit –

    -132

 Landa: Komunikatë Operative, datë 9. VIII. 1956

                                          MINISTRISË SË PUNËVE TË BRENDSHME

                                                  Drejtorisë së Informacionit

                                             Tiranë

Major Petro Vidhima, njofton organizatën bazë të Partisë të M.L.K.A. se kishte mësuar nga anëtari i Partisë të kësaj organizate, kapiten Thoma Godelli, se sipas Thomajt, do të mblidhej plenumi i Komitetit Qendror të Partisë Punës Shqipërisë, se do të jepte dorëheqjen një i madh. Këtë çështje Thomait ja kishte thënë Pandeli Skrami, profesor në shkollën “Skënderbeg”.

Pandeli Skrami, gjatë pyetjeve në hetuesi për disa orë, nuk pranoj asgjë, ndërsa më vonë u detyrua të pranojë, duke u ballafaquar me kapiten Thomanë, dhe për këtë çështje deklaroj:

“Më 23 korrik, me kapiten Thomanë, kam biseduar se së shpejti do të mblidhet plenumi i Komitetit Qendror dhe atje do të bisedohet për dorëheqjen e një nga kuadrove kryesorë të Partisë, për arsye shëndetësore.

Këtë gjëra tha Pandeliu, i kam dëgjuar nga Lili Naska, i cili është në profesion kafexhi privat, ish-oficer i Xhandarmërisë së Zogut.

Në pyetjet që iu bënë Lilit, deklaroj se është e vërtetë se i kam thënë profesor Pandeli Skramit, se siç kam dëgjuar, do të mblidhet Plenumi i Komitetit Qendror dhe do të ketë ndryshime, mbasi shoku Enver Hoxha, do të caktohet me punë në pushtet.

Këto gjëra tha Lili, i kam mësuar nga Avni G., i cili më ka thënë se Gjeneral-major Tahir Kadareja ka dhënë dorëheqjen dhe tani do të mblidhet Plenumi dhe do të ketë ndryshime në qeveri. Avni Goxhi, nga Golemi i Kurveleshit, sot motorist, për një k aka qenë xhandar i Zogut, ish-B.p. i organeve të Sigurimit, i përjashtuar si i pavlefshëm.

Nga deponimet e Avniut, del se fjalët i kam mësuar nga dy burime. Është e vërtetë thotë Avniu, se unë i kam thënë Lili Naskës dhe këto unë i kam mësuar në këtë mënyrë:

Një farë Saliko Civili nga Gjirokastra, më tha një ditë se kishte marrë vesh se, Gjeneral-major Tahir Kadareja, u shkarkua nga detyra, kurse disa ditë më vonë, i quajturi Ali Bajram Karaj, që punonim në një kantier me të, dhe e njeh si person, por nuk ka shoqëri të shumtë me të, më ka thënë se do të mblidhet Plenumi i Komitetit Qendror dhe shoku Enver Hoxha do të shkarkohet, si dhe tre apo katër të tjerë.

Ali Bajram Karaj nga Preza dhe banues prej kohësh në Tiranë, i dënuar në vitin 1951, me 6 muaj burg politik për agjitacion e propagandë, në pyetjet që iu bënë dhe nga ballafaqimet me Avni Goxhi, nuk pranon në asnjë mënyrë që t’i ketë thënë Ali Karajt, Avni Goxhi.

Ndërsa më vonë, Ali Karaj, pranoi se i kishte thënë Avniut, kur ky më pyeti se çfarë kemi, ky i ka thënë se në Hungari është mbledhur Komiteti Qendror dhe janë bërë ndryshime, si në Parti, ashtu dhe në qeveri.

Avniu i ka thënë; po këtu në Shqipëri, çfarë do të kemi? Aliu i ka thënë se edhe këtu në Shqipëri do të mblidhet plenumi i Komitetit Qendror dhe patjetër do të ketë ndryshime në parti dhe në Qeveri, pa i caktuar personat se kush do ulej dhje kush do ngrihej.

Këto gjëra deponon Aliu, unë ja kam thënë nga vetja time, duke shikuar ndryshimet që bëhen në vendet e demokracive popullore. Ali Karaj është ndaluar nga ana jonë dhe me të po vazhdon hetuesia e rregullt. / Memorie.al

      NË MUNGESË TË DREJTORIT DHE ME AUTORIZIM TË TIJA

                   ZV. DREJTORI I PUNËVE TË BRENDSHME

                          Major Manol Milo