Mbeturina aq sa mund të shohë syri. Aty ku njerëzit dikur shisnin fruta, manovronin makinat dhe fëmijët luanin, tani ka vrima të hapura. Shumë ndërtesa janë shkatërruar përtej njohjes. Fasadat që janë ende në këmbë, shpesh janë të mbushura me vrima plumbash.

Ka ende luftë në Gaza. Një luftë që filloi me masakrën brutale të orkestruar nga organizata terroriste Hamas më 7 tetor, në të cilën pothuajse 1,200 njerëz vdiqën dhe më shumë se 240 njerëz u rrëmbyen nga Izraeli – dhe që që atëherë ka marrë jetën e mbi 50,000 njerëzve. Një luftë që zhvendosi të paktën 1.9 milionë njerëz në Gaza nga shtëpitë e tyre. Sipas Kombeve të Bashkuara, mbi 90 për qind e të gjitha ndërtesave në zonë janë shkatërruar ose dëmtuar. Banka Botërore vlerëson dëmin në rreth 17 miliardë euro – dhe kjo i referohet vetëm katër muajve të parë të luftës.

Kombet e Bashkuara vlerësojnë se lufta në Rripin e Gazës ka lënë pas të paktën 50 milionë tonë rrënoja. Nga kjo mund të ndërtoheshin dymbëdhjetë piramida të Gizës. Nëse 100 kamionë do të lëviznin gjatë gjithë kohës, do të duheshin më shumë se 15 vjet për të hequr të gjitha mbeturinat.

Modele të reja 3D

Shtrirja e vërtetë e shkatërrimit në Rripin e Gazës ndoshta kuptohet më së miri nga lart, dhe mënyra më e lehtë për të dokumentuar luftën nga ajri është me dronë. Por fotografitë e tilla ajrore nga Gaza po bëhen gjithnjë e më të rralla – kushdo që fluturon me dron këtu rrezikon jetën e tij: muajt e fundit, disa gazetarë palestinezë janë vrarë gjatë përdorimit të dronëve.

Si pjesë e projektit kërkimor “Projekti Gaza” i koordinuar nga organizata e gazetarëve Tregime të Ndaluara, në të cilin më shumë se 40 gazetarë dhe studiues nga gjithsej dymbëdhjetë media morën pjesë së bashku me Die STANDARD, kolektivi kërkimor Bellingcat përdori një teknikë të re për modelimin 3D të peizazhit. Kjo bën të mundur rindërtimin e asaj, që gazetarët palestinezë mund të tregojnë vetëm duke rrezikuar jetën e tyre.

Ushtria izraelite u mohon gazetarëve të huaj akses të pashoqëruar në Rripin e Gazës. Prandaj, imazhet që arrijnë te publiku botëror zakonisht vijnë nga njerëz në terren, nga gazetarë si Shadi Al Tabatiby. Që në vitin 2020, ai filloi të filmonte dhe fotografonte atdheun e tij nga lart, duke përfshirë agjencitë e shtypit si Reuters. Para shpërthimit të luftës ai rrëmbeu bukurinë e Gazës dhe pas shpërthimit të luftës, ishte i pari që filmoi shkatërrimin me dron.

Më 7 janar 2024, ai duhej të nisej në një udhëtim kërkimor me mikun dhe kolegun e tij Mustafa Thuraya. Ata donin të kapnin skena pas një sulmi ajror izraelit, në një ndërtesë apartamentesh pranë Khan Younis për kanalin e lajmeve të Katarit Al Jazeera. Në momentin e fundit, Al Tabatiby e anulon; gruaja e tij i kishte kërkuar që ta çonte fëmijën te mjeku. Një vendim të cilit ndoshta i detyrohet edhe jetën.

Sepse kolegu i tij Mustafa Thuraya nuk po kthehej nga misioni i tij.

Ai filmoi shtëpinë e shkatërruar pranë Khan Younis me dronin e tij për njëmbëdhjetë minuta dhe foli me dëshmitarët okularë së bashku me një koleg. Më pas kaluan në xhirimet e radhës. Rrugës, një raketë izraelite, e qëlluar me sa duket nga një dron, bën copë-copë makinën e gazetarëve.

Izraeli: Identifikohet “terroristi”.

Ushtria izraelite deklaroi se kishte identifikuar dhe vrarë “një terrorist”, i cili po pilotonte një avion që përbënte një “kërcënim të menjëhershëm” për ushtarët. Sipas një hetimi nga Washington Post, droni jo vetëm që kishte qenë jashtë ajrit për një çerek ore kur ushtria goditi – dhe sipas një analize të Bellingcat, nuk kishte ushtarë izraelitë brenda një rrezeje prej pesë kilometrash në kohën kur droni rrotulloi skenën.

Metodologjia e modelimit

Teknika e përdorur këtu quhet fotogrametri. Ndërsa imazhet satelitore shpesh janë të vështira për t’u interpretuar dhe kanë rezolucion të kufizuar, modelet 3D i lejojnë shikuesit të zhyten në mjedis. Detaje të tilla si krateret ose malet e rrënojave të mbetura pas shembjes së një shtëpie bëhen të prekshme. Modelimi bazohet në imazhet satelitore nga Planet dhe pamjet me dron të marra gjatë armëpushimit dy-mujor në mars.

Konsorciumi zgjodhi të modelonte dy vende: Jabalia, kampi më i madh i refugjatëve në Gaza, sepse ishte një nga vendet më të prekura. Sipas organizatës së monitorimit të konfliktit Airwars, të paktën 126 civilë – përfshirë 68 fëmijë – u vranë në një sulm në Jabalia më 31 tetor 2023. Dhe Al-Shati, sepse ishte vendi ku një nga protagonistët filmoi për herë të fundit. U përdorën programet Agisoft Metashape dhe Cesium.

Sipas informacionit STANDARD, Thuraya ishte gazetari i parë që vdiq që nga shpërthimi i luftës në Gaza, pasi realizoi fotografi me dronin e tij. Por ai nuk ishte i vetmi.

Në total, konsorciumi ka rindërtuar pesë raste, në të cilat gazetarët kanë filmuar me dronë pak para vdekjes së tyre. Disa prej tyre punuan për agjencitë kryesore të lajmeve si Reuters ose Agence France-Presse (AFP). Bisedat me burime izraelite, duke përfshirë një ish-prokuror ushtarak dhe një rezervist, sugjerojnë se kushdo që drejton një dron në Gaza, rrezikon të bëhet një objektiv legjitim i Izraelit. Disa organizata mediatike tani po shkojnë aq larg sa të mos porosisin më filmime me dron për këtë arsye.

Regjistrime të famshme

Më 17 shkurt 2024, pamjet me dron të gazetarit Abdallah al-Hajj bënë xhiron e botës. Ata tregojnë rrethin Al-Shati – ose më mirë, atë që ka mbetur. Al-Hajj ka punuar për gazetën palestineze Al-Quds dhe si video-gazetar për Kombet e Bashkuara (OKB). Agjencia e Ndihmës Palestineze e OKB-së ndan videon e al-Hajj në X, dikur Twitter. Miliona njerëz e shohin atë.

Disa ditë më vonë, Al-Hajj u vu nën vëzhgimin e ushtrisë izraelite menjëherë pasi ai lëshoi ​​edhe një herë një dron në Al-Shati, i tha ai konsorciumit.

T’i tregosh botës se çfarë po ndodh këtu është jashtëzakonisht e rëndësishme për popullatën civile në Gaza, thotë  Raportuesja Speciale e OKB-së për Lirinë e Shprehjes, Irene Khan. Është e kuptueshme që gabimet mund të ndodhin. Megjithatë, në shumë raste gazetarët nuk vriten menjëherë, por pasi të kenë filmuar. Këto incidente duhet të hetohen.

Kur u pyet, ushtria izraelite siguroi se disa nga vdekjet po hetoheshin. Ushtria mohon me forcë akuzat për vrasjen e qëllimshme të gazetarëve.

Pasi Thuraya vdiq dhe al-Haxh mezi mbijetoi, Shadi Al Tabatiby nuk e preku më kurrë dronin e tij. Rreziku për t’u bërë objektiv i forcave të armatosura izraelite është shumë i madh. Sot jeton në mërgim në Egjipt.

Fund vdekjeprurës

Disa nga shokët e tij mbeten, duke përfshirë miq të ngushtë si Mahmud Islim Al-Basos. Ai i bëri fotografitë e përdorura për këtë hulumtim në fillim të marsit, gjatë armëpushimit. Në atë kohë dhe në vendet e përdorura, rreziku dukej i llogaritshëm.

Por disa ditë më vonë, Al-Basos, i cili gjithashtu punonte për agjencitë e lajmeve Reuters dhe Anadolu, u vra në një sulm të synuar izraelit. Forcat e armatosura izraelite e justifikuan sulmin ushtarak, në të cilin u vranë të paktën gjashtë persona të tjerë, duke thënë se ishte një aksion kundër terroristëve. Një zëdhënës i ushtrisë izraelite deklaroi në X ,se një nga të vrarët ishte i përfshirë në masakrën e 7 tetorit 2023. Grupi synonte të përdorte dronin për të sulmuar trupat izraelite. Ushtria nuk dha asnjë provë për këtë. Në përgjigje të pyetjeve të përsëritura nga konsorciumi, ushtria izraelite iu referua kësaj deklarate dhe nuk pranoi të komentojë më tej./ Shikoni linkun origjinal – Der Standard. sn