Familja- vajza e dy prindĂ«rve tĂ« respektuem,baba topograf ndĂ«r teknikĂ«t e parĂ« shqiptarĂ«. Ka punuar gjithmone ekipeve, TropojĂ«, KukĂ«s, PukĂ« Kashnjet, Gomsiqe, pa punuar asnjĂ« ditĂ« nĂ« qytet.TĂ« cilin ngaqĂ« rridhte nga familje e persekutuar, e kanĂ« pushuar 5 herĂ« nga puna. NdĂ«rsa mama mĂ«suese, mbaroi shkollĂ«n pedagogjike âShejnaze Jukaâ, por nĂ« vitin 1964 e hoqĂ«n nga arsimi. U rikthye pĂ«r disa vite nĂ« arsim pas 1991.
Denata Rroji ka studiuar nĂ« Universitetin e ShkodrĂ«s âLuigj Gurakuqiâ, Fakulteti GjuhĂ« LetĂ«rsi. Ka punuar si gazetare nĂ« gazetĂ«n e âBashkisĂ«â ShkodĂ«r dhe pranĂ« Radio ShkodrĂ«s nĂ« njĂ« programacion kulturor. Gjithashtu dhe si mĂ«suese nĂ« disa shkolla tĂ« mesme dhe tetĂ«vjeçare pĂ«r katĂ«r vite.
Nga viti 2001 jeton nĂ« TiranĂ«. Ajo punoi si mĂ«suese nĂ« degĂ«n gjuhĂ«-letĂ«rsi pranĂ« gjimnazeve jo publike : â Wilsonâ ,âFaik Konicaâ dhe âEurolinguaâ. NĂ« artikullin nĂ« gazetĂ«n âMĂ«suesiâ dhe nĂ« botimin e mbrojtjes sĂ« titullit Profesor, Z. Jetmir Aliçka, njĂ« nga metodistĂ«t dhe profesionistĂ«t elitarĂ« tĂ« fushĂ«s sĂ« arsimit parauniversitar, drejtues pĂ«r 40 vite nĂ« fushĂ«n e arsimit, e cilĂ«son mĂ«suese Denata Rrojin si ândĂ«r mĂ«sueset ma tĂ« mira tĂ« kryeqytetitâ.
Nga viti 2009, Ă«shtĂ« eksperte nĂ« fushĂ«n e Integrimit Europian pranĂ« insitucioneve shqiptare. NĂ« vitin 2010 kualifikon studimet e saja pasuniversitare me âMaster nĂ« Administrim Publikâ dhe nĂ« âShkolla Europianeâ 2018.
Në këtë profil pune në dukje të ri, përsëri ajo është e angazhueme me botimet, por tashma duke zgjeruar disiplinat e njohjes dhe në fushën e legjislacionit. Ndërkaq shkrimet dhe botimet në fushën e integrimit janë fokusi i saj i punës.
Denata Rroji Mesi ka kontribuar në ndërtimin e metodologjisë së rishikimt të legjislacionit shqiptar me atë të BE-së, si pjesë e grupit të punës në ide e realizim, mbështetur nga GIZ, me këto botime në fushën e Integrimit:
· âFjalorthiâ pĂ«r Integrimin Evropian, Institucionet dhe Politikat e Bashkimit Europeanâ;
· âVersioni i Konsuloduar i Traktateve tĂ« Bashkimit Evropian dhe Karta e tĂ« Drejtave themelore e Bashkimit Evropianâ;
· BashkĂ«punĂ«tore e Botimit âManual pĂ«r PĂ«rkthimin e legjislacionit Shqiptar nĂ« Anglishtâ;
· Redaktore e 18000 termave e fjalorit Alterm prane ish isntitucionit të Ministrisë së Integrimit Europian;
NĂ« ngjarjen e madhe tĂ« krijimit tĂ« tekstit tĂ« âGjuhĂ«s shqipe pĂ«r fĂ«mijĂ«t shqiptare nĂ« diasporĂ«â, ajo Ă«shtĂ« recensuesja e parĂ« e kĂ«tij libri, po tĂ« parĂ«, nĂ« historinĂ« e diasporĂ«s shqiptare.
Trajnuese administrate pĂ«r çështjet e â Pyetsorit tĂ« bashkimit Europianâ , â Planit KombĂ«tar tĂ« Integrimitâ dhe tĂ« â Rishikimit tĂ« Legjislacionit Europianâ
Njihen shumĂ« shkrime nĂ« gazeta dhe revista, si dhe disa redaktime tĂ« librave artistike, tĂ« cilĂ«t mbajnĂ« pĂ«r autorĂ«si Denata Rojin. SĂ« fundmi, vlen tĂ« pĂ«rmendim si tĂ« veçantĂ«, kontributin e saj aktual me mbi 50 shkrime nĂ« platformĂ«n online âGEGNISHTâ
INTERVISTA
Pyetje:- Krijimi i grupit âGegnishtâ,i cili tashma ka nji numĂ«r tĂ« konsiderueshĂ«m ndjekĂ«sish, jo vetĂ«m nĂ« arealin gegnishtfolĂ«s, lindi si nji rastĂ«si nga ndikimi i teknologjisĂ« apo ishte nji perpjekje pĂ«r me evidentu vlera tĂ« dialektit gegĂ«?
Denata Rroji: TĂ« dyja kĂ«to mund tâi marrim si shtysa, patjetĂ«r qĂ« teknologjia sot asht ba nji ngasje e madhe pĂ«r me u pĂ«rfshi nĂ« tĂ«, emocionalisht si shpirt e mendje, dhe fizikisht si kohĂ« e kushtume. Por ajo qĂ« mĂ« interesonte ma sĂ« pari e ma sĂ« shumti pĂ«r me qenĂ« njĂ« ndĂ«r iniciuset e krijimit online tĂ« grupit Gegnisht, qe nevoja pĂ«r me i dhanĂ« me sa tĂ« mundemi tĂ« drejtat e mohura kĂ«tij dialekti themeltar tĂ« gjuhĂ«s shqipe. PĂ«r nji gjysĂ«m shekulli, vetĂ«m pĂ«r arĂ«sye doktrinore politike, ky dialekt i shkrumĂ« u pĂ«rjashtu nga e drejta e pĂ«rdorimit si trajtĂ« e shkrimit zyrtar, shkencor e po kĂ«shtu dhe letrar. PĂ«r ma tepĂ«r, kjo lanie nĂ« hije e kĂ«saj tĂ« shkrueme, mjerisht vazhdon zyrtarisht apo shtetĂ«risht tĂ« ekzistojĂ« edhe sot, megjithĂ« pĂ«rpjekjet e mĂ«dha aktuale tĂ« mjaft personaliteteve tĂ« fushĂ«s sĂ« letĂ«rsisĂ« e studimeve bashkohore, figura kĂ«to qĂ« aktualisht e ndĂ«rtojnĂ« performancĂ«n e tyre intelektuale duke shkruar nĂ« gegĂ«nisht, pikĂ«risht me atĂ« gegnishte qĂ« i mbijetoi mohimit monist, duke jetu e gjallĂ« e e plotĂ« nĂ« tĂ« folmen e pĂ«rditĂ«shme tĂ« qytetarisĂ« sĂ« trevave gege.
Po ku e gjetën kurajon këta intelektualë, shkrimtare e studiues, të risjellin sot pa droje në arealin shqiptar postkomunist gegnishten e shkrume.
Duke insistu rrepte e deri në fanatizëm, risjellja e gegnishtes së shkrume, aty nga vitet e fundit të mijëvjeçarit të kalum e duke vazhdu gjithnjë e ma shumë në këto vite të para të këtij mijëvjeçari të ri, nuk qe e as nuk asht një tekë e disave, e as një dell hakmarrjeje apo rivaliteti e tyne, e aq ma pak një provincialitet periferik që synon qendren. Gegnishtja vjen sot e përcjellë prej nesh jo vetëm si dëshirë a nostalgji, por së pari si argument.
Se Gegnishtja asht sâpari traditĂ«, asht e folmja e hershme e shqipes, e cila na vjen e dokumentume si e shkrume, me nji prezencĂ« fizike, qĂ« shĂ«njon datĂ«n 8 nandor 1462, dita kur kryepeshkopi i DurrĂ«sit, miku dhe bashkĂ«punĂ«torit I SkĂ«nderbeut, Pal EngjĂ«lli, nĂ« pamundĂ«si pĂ«r me pagĂ«zu fizikisht nĂ« gjendje lufte, ban zgjidhjen shpirtnore tĂ« kĂ«tij rituali, duke i dhanĂ« jetĂ«, vend e prani gĂ«rmĂ«zimit tĂ« formulĂ«s sĂ« PagĂ«zimit, tĂ« shprehun Gegnisht, nĂ« formĂ«n e atĂ«hershme tĂ« saj: âUnte paghesont premenit Atit et birit et spertit senitâ.
Për të vazhdu ma tej me të gjithë humanistët dhe iluministët e medhenj shqiprarë, të gjithë gegë e që shkrujtën gegnisht:
âMeshariâ i vitit 1555, i shkrum prej Gjon Buzukut, i biri i Bdek Buzukut, nga Veriu i ShqipnisĂ«;
âDoktrina e krishtenĂ«â e PjetĂ«r Budit, poeti i parĂ« i territorit shqiptar. PjetĂ«r Budi ishte nga katundi Gur i BardhĂ« i Matit:
âĂeta e ProfetĂ«vâ ka pĂ«r autor PjetĂ«r Bogdani, icili ishte nga Hasi i KukĂ«sit:
âFjalori latinisht-shqipâ dhe âApologjia e SkĂ«nderbeut janĂ« dy vepra madhore tĂ« Frang Bardhit, qĂ« njihet si hartuesi i parĂ« i nji fjalori tĂ« gjuhĂ«s shqipe. Frang Bardhi ishte nga Kallmeti i ZadrimĂ«s.
Dhe perseri, jane gegĂ«t qĂ« lĂ«vrojnĂ« letĂ«rsinĂ« laike shqiptare. Romani i parĂ« shqiptar, âBardha e Temalitâ ka ka pĂ«e autor Pashko VasĂ«n nga Shkodra.
Dhe deri nĂ« vitet 20â asht shkru gegnisht, jo vetem se territori gegfolĂ«s asht I madhe, por se deri nĂ« fund tĂ« shekullit 20â kishte vetemautorĂ« gegĂ«. Naim FrashĂ«ri ishte I vetmi me toskerishten e tij tĂ« kullueme.
Duke vazhduar argumentet, mund të themi me bindje dhe fakte se:
· gegnishtja asht fjalëformim, ndryshe nga tosknishtja që nuk të mundëson dhe aq me kriju fjalë. Provoni me kriju fjalë nga rranja gege
Kry dhe paralelisht nga ajo toske Kokë. Po sjellim disa shembuj të thjeshtë sa për ilustrim minimal : kryetar- kokëtar; kryeradhë-kokëradhë; kryeqytet-kokëqytet; kryeminister-kokëminister; kryeson-kokëson etj., etj.
· Gegnishtja asht superiore pĂ«r nga leksiku i pasun qĂ« inicion. NĂ« krijimitarinĂ« e Kutelit dhe tĂ« KonicĂ«s hasim shpesh leksik dhe sintaksĂ« nga gegnishtja. Jo se ishte dialekti i tyne, porse kishin nevojĂ« pĂ«r me shprehĂ« sa ma mirĂ« dhe sa ma tĂ« plotĂ«, mendimin qĂ« kishin me thanĂ«. AtĂ« nevojĂ« qĂ« nuk ta pĂ«rmbush tosknishtja, ta plotĂ«son ma sâ miri pikĂ«risht gegnishtja.
· Po të ndalojmë te letërsia orale, që nga legjendat dhe deri te Cikli i Kreshnikëve, të gjitha janë letërsi gege. Madje e gjithe letersia antike asht sjellë e përkthyeme në shqip, pikërisht në gegnisht dhe nga kolosë gegë.
· Dhe pĂ«r me viju argumentet, por jo me i pĂ«rmbyllĂ« ato, edhe legjilacioni i parĂ« shqiptar, âKanuni I Lek Dukagjinitââ, asht shkru dhe asht thanĂ« nâ gegnisht.
Duke pase gjithe keto argumenta gjuhësorë, e duke i shtu atyne dhe ato demografikë, pra shtrimjen territoriale të të folmes gege, e cila asht nji sipërfaqe shumëfish ma e madhe se ajo toske, ndodh që në vitin 1972, nga oligarkia moniste në fuqi, turpnisht e apriori vendoset që standardi zyrtar i shqipes të jetë i tjerrun kryesisht në tosknisht.
Prandaj them, se grupi GEGNISHT u kriju si nevojë e mohume për me mendu dhe folë më atë gjuhë, e cila e përmbush ma së miri mendimin pa u varfnu, por vetëm duke u pasunu. E kjo asht gegnishtja.
Pyetje: Mirefilli mundena me thane qe ruajtja e tradites gjuhesore,kultures materiale dhe shpirtnore, etnografise,figurave elitare te cilat kane lane gjurme ne histori jane dukshem ne postimet e grupit. Eshte nji qemtim dedikues per brezat e kaluem apo nji detyre qe grupi e ka marre per me eduku te sotmen?
Denata Rroji: fillim GEGNISHT pĂ«r mua duhet tĂ« kishte nĂ« vĂ«mendje evokim vlerash tĂ« mohume, pĂ«r tĂ« ndĂ«rtu ato ura komunikimi territorial dhe njrĂ«zor, tĂ« kĂ«ptuna nga sitemi i diktaturĂ«s. Gjithashtu, per tĂ pĂ«rcjellĂ« tĂ« rinjve tĂ« sotĂ«m, por dhe atyne tĂ« rriturve, qĂ« nuk e kanĂ« provu aq ithĂ«t mbi qĂ«nien e tyne ndĂ«shkimin e diktaturĂ«s, tĂ« vĂ«rtetĂ«n e pastĂ«r, thĂ«nĂ« pa mllef, pa inate, jo pĂ«r hakmarrje, por vetĂ«m me qĂ«llim risjelljen nĂ« vĂ«mendje tĂ« kĂ«saj kaluare tĂ« hidhun, tashma vetĂ«m pĂ«r â Mos me harrueâ.
Mandej doli e nevojshme, se GEGNISHT muk duhej vetĂ«m â mos me harruâ por ma shumĂ« me kontribu me ndĂ«rtu. Me ndĂ«rtu çfarĂ«? âModelet e sotme, ato pika referimi, qĂ« tĂ« rinjtĂ« e sotĂ«m kanĂ« nevojĂ« me i pasĂ« si vizione apo idhujtari, e pĂ«r kĂ«tĂ« qĂ«llim jam mundu me prezantu modele nga tĂ« gjitha fushat e jetĂ«s. MeqenĂ«se jemi ne 8 Mars por radhis disa vajzat dhe gratĂ« tĂ« cilave nĂ« GEGNISHT, janĂ« shumĂ«, mbi 40 shkrimet qe ia kam kushtuar grave, por unĂ« po pĂ«rmendi disa: Kydret Ăoba, Nerida Xhabija, Sonila Shala Aida Bajri, Teona Bushati, , Diana Kastrati, Merita Coba, Mimoza Hysa, Ana Kove Elektra Haxhia, Rudina Lohja, Ervina Toptani, Denata Ndreca, Nurie Emrullai, Rita Gjeka, Merita Smaja, Drane Xhaj, Luljeta Luli, Mira Tuci , Adile Xhabija, Helga Komi, Edita gjylbegu, Irida Hoti, Gjyljna Serreqi, Zamira Nurja etj etj,
Pyetje: PranĂ«vĂ«nia e jetĂ«s sĂ« pĂ«rditshme reale me atĂ« virtuale,a ka sjellĂ« mĂ« shumĂ« njohje tĂ« ndĂ«rsjelltĂ« dhe ndikim nĂ« prezantimin tuaj nĂ« publik? Kam parasysh kĂ«tu se sa ndikojnÄ rrjetet sociale nĂ« simptatitĂ« pĂ«rmes komunikimit ndĂ«rnjerĂ«zor.
Denata Rroji: Angazhimi im personal nĂ« âGEGNISHTâ, vjen si rrjedhojĂ« dhe e asaj qĂ« kam si profesion, letĂ«rsinĂ«, poezinĂ«, narracionin, nevojĂ«n me u shprehĂ«, nevojĂ«n pĂ«r me tregu, nevojĂ«n pĂ«r me komuniku me tĂ« tjerĂ«t. Dhe kĂ«tĂ« ndonjiherĂ« e kam ba nĂ« emnin tim si DenatĂ«, por ndonjĂ«herĂ« si nevojĂ« me sjellĂ« tĂ« pranishme fjalĂ«t e gjyshit, me vizualizu gjyshen, me prezantu idhujt e mi, humorin e babĂ«s, porositĂ« e nanĂ«s , qĂ« mĂ« ndĂ«rtuan ADN-nĂ«.
Angazhimi im nĂ« âGEGNISHTâ , mĂ« ka ba ma tĂ« njohun me nji publik tĂ« gjanĂ«, por ma e randĂ«sishme pĂ«r mua asht se jo rrallĂ« kam marĂ« mirĂ«si ndofta edhe ma shumĂ« se kam dhanĂ«, Jam surprizu kur mĂ« kanĂ« folĂ« nĂ« rrugĂ« si nji e njoftun e kahershme pĂ«r ta, e ndĂ«rkohĂ« habisĂ« time i janĂ« kthy: Jam ndjekĂ«se e âGEGNISHTESâ dhe adhuruese e jotja DenatĂ«. â
Ajo çfarĂ« po ban asht nji gja e madhe, asht nji mision, asht nji avokati e qytetarisĂ«. Dhe kĂ«to pĂ«rballje surprizuse mâ kanĂ« mbushĂ« me gĂ«zim, kanĂ« justifiku deridiku dhe gjithĂ« atĂ« kohĂ« fizike qĂ« mĂ« kĂ«rkon njĂ« kontirbut i tillĂ« serioz shumĂ«planĂ«sh, me poezi, jetshkrime, prozĂ«, analizĂ«, opinonione, kriticizĂ«m. Dhe kĂ«shtu duke bashkĂ«komuniku ndĂ«rtoj vedin pĂ«rditĂ« ashtu si ma kanĂ« lanĂ« amanet tĂ« parĂ«t â mendo mirĂ«, sillu mirĂ«, ban mirĂ«, se nuk janĂ« tĂ« humbuna, por kanĂ« me tâu kthy pĂ«r mirĂ«â
Pyetje: Në nji dite të tillë siç asht 8 Marsi, ndjekësit e grupit meritojnë edhe vëmendjen e nji mesazhi të dhanë nga ju:
Denata Rroji: GratĂ« ma sâ pari duhet me njoftĂ« mirĂ« veten, duhet me e ditĂ« si me e rrespektu veten. E mandej me kĂ«rku me njoftĂ« tĂ« tjerĂ«t , me rrespektu tĂ« tjerĂ«t. NdĂ«rsa mes tyne si gjini, ma sâ pari duhet me dashtĂ« dhe me iu gjet mbĂ«shtetje njena-tjetrĂ«s.
(Intervistoi Moza Zaja Gyrçari )
Komentet