NGA BEDRI BLLOSHMI

PJESA E DYTË

Qëndrova pranë derës për disa minuta kur papritur u duk, lart, një ndriçim që vinte nga Qafa e Thanës. Hëna po nxirrte kokën. M’u shoqërua kjo dalje e saj me Gencin e shkretë, nga poezia e tij ‘o hënë, pse dole, moj, kaq e trishtuar. Mos vallë për mua po mban zi?”. Bëra dy a tri ecejake duke menduar për ato presione që kishin duruar gjatë hetimeve dhe që Genci i kishte parandjerë në këto dy vargje. U ula përsëri, doja të rrija aty, s’do të kisha në të ardhmen kontakt më të afërt se ky me kushëririn tim të humbur. Isha tronditur, hijet e pemëve që krijoheshin nga drita e hënës më dukeshin si njerëz në pritje. Vetmia, në atë çast nate, më bënë t’i thërres me zë të ulët e me lot në sy: – “Genci, hape derën! Jam Bedriu”! Rreth meje të gjitha pemët ishin prerë e trungjet e tyre dergjeshin të shtrirë pas mureve. Një braktisje që më ndrydhte në shpirt. Bëra të largohem nga ai oborr kaq familjar për mua, kur papritmas, nga muri rrethues, dikush me foli, e duke më zënë rrugën më thotë: – Po ti, çfarë do këtu? Ç’kërkon këtu në mesin e natës?

– Po ti, çfarë do këtu? Ç’kërkon këtu në mesin e natës?

– Mirëmbrëma, e përshëndeta, për të shmangur telashe.

– Mos u shqetëso, kam ngatërruar rrugën.

– Jo, mos u mundo të ma hedhësh.

– E kujt është kjo shtëpi, e jotja? Ia këmbeva fjalën sërish. Ai turfullonte. Ç’të duhet ty? Kush je, e para e punës?

Vazhdova timen me ton fare të qetë, gati indiferent.

– E paske bërë të re në pak vjet. Të babait e ke, apo e ke blerë?

– Jo, jo, ka qenë e një tjetri, – ma ktheu ai, shtruar tani, po kanë ikur. Djalin ia pushkatuan dhe e shoqja shkoi te njerëzit e saj, në Korçë. E ëma ka vajtur tek e bija, jeton aty nja pesëqind metra më tej, më shpjegoi ai.

Ia ktheva si me shaka:

– Po edhe ti ç’bën natën, jashtë? – Ja, kam futur një lopë atje, e po i shpie ca kashtë. Ecëm nja dy hapa bashkë: po ty nga të kemi? – më thotë. Ku po shkon kaq vonë, dhe nga u fute, se rruga është andej sipër. – Te Sami Blloshmi po shkoj, – i thashë. – Ashtu? Samiun e kam timin. E ke në krye të fshatit, shtëpia e fundit. Përveç djalit të pushkatuar, ka dhe një tjetër të dënuar me 25 vjet, por është hapur fjala se dhe ai vdiq në burg. Ç’e pyet, kanë hequr shumë. Samiun me familje edhe të tjerët nga fisi i tyre, i çuan në internim të shkretët. Ishin familje e madhe, por i shkatërruan. Qeveria çfarë nuk të bën…

U ndamë dhe mora rrugën përpjetë. U ndala te shkolla, në krah të së cilës është një mulli. Pashë dritë e u afrova. Më pëlqente në vogëli zhurma tik-tak mbi gurin e mullirit, që lëshonin dy takat e vendosura në fundin e koshit, me bereqet. I hodha një sy nga larg dhe vazhdova. Kisha edhe 300 m për të mbërritur, por zhurma e guriçkave nën këmbët e mia mjaftoi që të fillonin lehjet e qenve. M’u dukën si familjare, do të më njohin mendova me një farë malli.

TAKIMI ME MAMANË

Më në fund arrita! U ndala ta shikoja me nge shtëpinë tonë dhe në kokë më vinin ca pyetje, që vetëm nata dhe Zoti atje lart në qiell t’i sjell. “…Po Vili e xhaxhai ku do të jenë? Më shohin vallë që po kthehem, apo mos kanë ardhur para meje, të lehtë siç janë shpirtrat e tyre, që të jenë aty, të padukur në ribashkimin e familjes…

Ja, mund të jenë atje, në konakun e miqve duke biseduar bashkë, siç e kishin zakon. Ata, të vetmit që mirëkuptoheshin në gjithë familjen tonë! Të shtruar, pa e ngritur zërin, unë i dëgjoja pa ndërhyrë, i kisha si komandë. Xhaxhai, me një urtësi dhe aq shumë përvojë, i buzëqeshur, i ëmbël, që s’e mbaj mend të na ketë qortuar ndonjëherë. Ndërsa Vili, i ditur, i pjekur para kohe, i etur të lexonte në atë bibliotekën e tij, të krijuar vetë. Lexo dhe medito tërë kohën, ditë natë, edhe rrugës kur ecte… Ia shihja në sy sa i përthithur ishte te ajo që sajonte, vargje…

Ah, si mund ta urrenin kaq shumë, të trembeshin prej tij, një djalë tërësisht i mbyllur në botën e tij… Hodha sytë te porta e shtëpisë. Ishte hapur! Dukej në thellësi një ndriçim i dobët. Iu drejtova atij, po rrugën ma preu një qen goxha i madh dhe filloi të lehtë. Ngrihej në dy këmbët e pasme dhe kafshonte zinxhirin për të arritur këtë udhëtar të vonë e të panjohur. Aha, mendova, kanë kaluar vite, s‘mund të rrojnë kaq gjatë besnikët qen të rinisë sime. Dobia e tij do t‘ish që të tërhiqte vëmendjen e ndokujt, mirëpo askush nuk u ndje. Pyeta veten pse porta e hapur dhe pse ajo dritë? Mos ka ardhur dikush para meje dhe, të hutuar nga gëzimi, e kanë lënë të hapur? Jo Bedri, ti e di mirë që ai nuk jeton më. Të dy ata, që ti pret, nuk janë ndër të gjallët. U afrova ngadalë dhe u futa në korridor. Dera e dhomës ku dukej drita ishte gjysmë e hapur dhe përmes saj dukej zjarri i ndezur në oxhak. Ndërkohë, hapat e mia dhe qeni e kishin bërë efektin, dhe nga brenda u dëgjua një zë.

– Hë more bir, njoha zërin e mamasë, erdhët nga ai zall i mallkuar? Nuk u del dita po edhe gjithë natën do punoni? Mjaft se u sfilitët!

Hapa derën. Hyra brenda e qëndrova në këmbë pa folur. Mamaja gjysmë e ngritur nga rrobat, sa më pa, thirri:

– Uaaaaaaa Bedriu i nënës. U ngrit rrëmbimthi për të më përqafuar. Por, ashtu me krahët hapur, u shemb në mes të dhomës. Hodha çantën tej, e kapa për krahu, e ngrita dhe e mbulova me të puthura. E ngrita atë trup të rreshkur e të tharë nga vuajtjet, por ajo s‘lëvizte, ashtu symbyllur. I kishte rënë të fikët. I preka pulsin, ishte gjallë. Vura veshin mbi gjoksin e tharë, zemra punonte. E mora ndër duar si ndonjë fëmijë dhe e vendosa përsëri në rroba. Në shtëpi askush s‘ndihej. Mirë vëllezërit në punë, po gratë? Mora një gotë me ujë dhe ia freskova ballin. Nisa t’i fërkoja duart e ndërkohë thërrisja: “A ka njeri në këtë shtëpi apo jo. Ku jeni? Hajdeni, mamaja është keq! Ngrihuni, mos flini! Ç’bëhet kështu! Pse e keni lënë mamanë vetëm? Vazhdova t’i fërkoja duart e ballin, duke e puthur pa pushim. Nuk ngopesha me erën e nënës. Përpiqesha t’ia hapja sytë por më kot. Ashtu i kërrusur mbi trupin e mamasë dëgjova një zë të më fliste nga mbrapa:

– Po ju kush jeni? Çfarë i keni bërë mamasë së gjorë?

Ktheva kokën dhe pashë në mes të dhomës një grua me këmishë nate dhe me flokët të rëna në gjoks. Më shikonte e shastisur.

– Qetësohu zonjë, – i fola me ngadalë, – eja merruni me mamanë, e pastaj flasim. Jam Bedriu, zot edhe unë në këtë shtëpi.

Freskimi i ballit dhe fërkimi i duarve e bënë efektin e tyre.

Mamaja u përmend, hapi sytë e lëvizi krahët, por dridhej e tëra.

Donte të më përqafonte. Më puthte, qante e nuk fliste. Mjekra i dridhej, lotët e saj më binin mbi fytyrë, më përvëlonin. Më fliste e herë pas here fshinte lotët me kurrizin e dorës. Nuk e kisha vënë re, se ndërkohë kishte ardhur edhe një grua tjetër. Unë i pyesja se kush ishin, e ato të hutuara pyesnin mamanë:- “Ky është Bedriu”?

Mamaja më fërkonte kokën, me duart e saj të zvogëluara, ku dukeshin damarët e fryrë e jeshil nën lëkurë.

– Shyqyr, mor bir, që erdhe gjallë. U bënë shumë vjet që jemi ndarë. Shyqyr, shyqyr njëqind herë. Dhe vazhduam ne të dy, ashtu siç ishim ulur e të përqafuar me njëri-tjetrin, të flisnim e të putheshim, e nuk kuptuam se dita kishte zbardhur. Pasi pimë nga një kafe, erdhën edhe vëllezërit, Selmani e Nazmiu nga zalli. Babai kishte qëndruar atje.

NË DHOMËN E VILSONIT

U ngjita në katin e dytë. Kalova në korridorin e shkurtër që të çonte te dhoma e Vilit. Dera e saj ishte e mbyllur, me një dryn që rrinte varur. Pas meje erdhi dhe mamaja. Edhe pse kishin vite që ishin kthyer nga internimi, mamaja nuk lejonte të tjerët të futeshin në dhomë. Edhe vetë futej shumë rrallë. Çelësin e mbante me vete në gji, të mbështjellë me një shami. Ajo hapi derën e në dysheme u dukën shenjat e pluhurit të verdhë, që lënë pas brejtësit. Dëgjohej ende zhurma karakteristike e krimbave që vazhdonin të brenin. Sapo u fut brenda mamaja ra mbi krevatin të cilin e kishte rregulluar me shumë kujdes e u shkreh në vaj. Tek koka rrinin dy jastëkë të qëndisur nga dora e Dianës. Mamaja pasi lëmoi me dorë kuvertën, u përkul, puthi të dy jastëkët e lëshoi një psherëtimë. “Ah biri i nënës e le krevatin bosh, që ju thaftë dora kush ta mori jetën. Kurrë mos bëfshin rehat. Gjithë jetën lëngofshin”. Përballë krevatit bosh qëndronte biblioteka, raftet e se cilës ishin pothuaj bosh. Të binin në sy disa penela të hedhura sa andej-këndej e disa bojëra të thara në kutinë pa kapak. Disa fletë vizatimi në raftin e poshtëm të bibliotekës qëndronin të mbledhura pas xhamit gjysmë të thyer. Në tavan ishte hapur një goxha vrimë, ishte prishur suvaja. Disa fije lese rrinin varur. Në këtë hapësirë dukej lehtë rrjeta e merimangës dhe disa miza të ngordhura sipër saj.

– Mama, po tavani, pse është prishur?

– Ah, mor bir, që atëherë. Ata të shuar e prishën me kazmë. Hipën sipër e nuk di çfarë kërkonin, që mos gjeçin rehat.

– Po librat të gjithë i morën, mama?

– Mos m’i zë me gojë, ato u bënë sebep që ia hëngrën kokën djalit. Disa i kemi groposur jashtë, nën dhe, se kur i shoh me sy më kujtohet djali i mamasë.

Rrija i ngurtësuar me këtë monolog të mamasë.

“Ah mor Vilson, fale mamanë, po i drejtohesha hijes së tij qortuese po edhe me buzë në gaz. Ajo të donte gjallë edhe pa libra, është nënë, nuk ke ç`i bën; po mua më ke me vete, nuk t`i bëj hasha librat, ato janë shpirti yt dhe te vjershat ti e ke vlerën, vlerë jo vetëm në këtë jetë, por edhe përtej saj)”. Mamaja më pa që isha i heshtur, ndjeu diçka tek ajo heshtje, dhe tha: – Oh, do ulem bir, se nuk qëndroj dot më këmbë. – Ah, të mallkuarit, çfarë na bënë…

– Jo mama, mos u largo, e ndala dhe pak, që ta pyesja:

– Po dritaret, pse nuk i mbyllni? Qenkan shkatërruar e kalbur.

– Bedri, hajde zbresim poshtë se nuk rri dot më këtu. Unë vij shumë rrallë, e hap derën, ulem mbi krevat, qaj sa lodhem, rregulloj ndonjë rrudhë të kuvertës, them “ditën e mirë” ose “natën e mirë”, sipas kohës, e shkoj. Se jam bërë ndryshe që kur më iku djali. Bedri, kam ardhur edhe natën ndonjëherë. Më bëhet sikur më thërret djali. Ngjitem me tepsinë në dorë siç ia sillja atëherë. Futem, lë tepsinë mbi tavolinë se mos vjen më vonë të hajë, siç bënte atëherë, kur vinte natën nga miniera. Zbres poshtë, rri, ndez një cigare… Mbasi trullosem shtrihem, edhe pse nuk kam gjumë. Rri si e vdekur shtrirë, flas me vete, ç’të bëj mor bir?

– Po, këtu, çfarë ke mbuluar mama?

– Ah, është, krevati i çupës, po ç’e do? Është bosh, ja i kam vënë një kukull. Eni, sa fëmijë i bukur ishte, i ngjante shumë.

– Po tani, mbani lidhje me Dianën?

– Jo bir, jo. Ka shumë vite që nuk dimë asgjë për to.

Ndenjëm bashkë disa orë, duke i treguar njëri-tjetrit, unë për vitet e mia në burg dhe ajo për ditën e parë të internimit.

NGJARJA NË BLLOK

– Eh, bir, nuk erdhëm dot asnjëri kur dolët në gjyq, sepse nuk na lajmëruan, por e morëm vesh se u dënuat të tre me vdekje. Më pas, dolën fjalë në fshat se ti ishe dënuar me 25 vjet burg. Ndërsa Vilsoni e Genci me pushkatim. Atëherë bashkë me gjiskën vendosëm të shkonim në Tiranë, të takonim Nexhmien. Menduam se ajo, meqë ishte edhe vetë nënë, do t’i dridhej zemra e do të bënte të njëjtën përpjekje, si ne, si nënë për të shpëtuar bijtë e saj. Ajo do t’i kuptonte lotët e do t’i ndjente rënkimet e një nëne. Ashtu të lodhura e të dërmuara u nisëm për në Tiranë. Arritëm pranë Bllokut. Ushtarët na ndaluan, po ne bëmë si bëmë i kaluam, duke thirrur e ulëritur: “Amani, ju lutemi, ata të Librazhdit po na vrasin djemtë! Ata nuk kanë bërë gjë, vetëm libra lexonin. Aman moj Nexhmije, po të drejtohemi si nënë, po të flet një zemër nëne, ki mëshirë. I thuaj tët shoqi, jo t’i falë, po vetëm të mos i vrasin”. Askush nuk i dëgjoi fjalët, lutjet e përgjërimet tona. As të qarat e të ulërimat. Pas pak erdhën disa oficerë, na kërcënuan e na tërhoqën zvarrë. Ushtarët na goditën me grykat e automatikëve, duke na bërtitur: ‘Qërohuni! Largohuni se do ju vrasim edhe ju plakave. Pse i shqetësoni njerëzit e udhëheqjes? Kush ju solli këtu? Ikni! Qërohuni! Zhdukuni’! Pas pak erdhi një kamion. Na hodhën sipër tij e na sollën në Qukës. Aty na kërcënuan të mos ktheheshim më në Tiranë. Pas disa ditësh morëm vesh se vendimi do të shqyrtohej në Gjykatën e Lartë. Unë, Diana e yt atë shkuam në gjykatë e po prisnim pas derës. Në këtë kohë në korridor u duk një burrë, fytyrëzi. Diana më tha se ai ishte prokurori i Librazhdit. Pasi doli nga salla, na thirrën ne. Kur u futëm brenda, na njoftuan se kishte mbetur në fuqi vendimi i gjykatës së Librazhdit. Na ra tavani mbi kokë, mor bir. Pas kësaj, mamaja jote zuri shtratin.

Më dhimbte koka, sapo dremisja më dilnit në ëndërr ju. Ishit në mesin e një lumi me ujë të turbull, që sillte drunj e kërcunj, kush e di nga i kishin shkulur. Juve qëndronit të tre për dore. Por, dallga iu ndau. Vilsonin e rrëmbeu uji dhe ti më kërkoje ndihmë. Unë bërtisja duke shkulur flokët ndanë lumit, duke parë dallgët që përplaseshin brigjeve. U zgjova nga llahtari, mor bir, e thashë shyqyr Zotit që paskam qenë në ëndërr. Ditë e natë më rrinte mendja tek ju. Në shtëpinë tonë kishte rënë zija. Të gjithë sa ishim vinim vërdallë në shtëpi pa i folur njëri-tjetrit. Tamam si milingonat kur iu prishet foleja. Xhaxhai rrinte në dhomën e miqve, e vetëm pinte duhan. E gjeja të mbytur në lot. pasi më thërriste t’i bëja kafenë, ma bënte me shenjë, që të largohesha. Ai nuk donte që ta shihja duke qarë. Duart i dridheshin e kafeja i derdhej në pantallona. Vetëm zëri i Enit, që qante ditë natë, dëgjohej në shtëpinë tonë, more bir. Të gjithë iknin pa gdhirë në punë. Unë me tetën ngriheshim vonë, jo se flinim po ishim të mpira. Një mëngjes, o bir. Kur u ngrita e dërmuar, se më dhembte gjithë trupi, pashë Nazminë që s’kishte shkuar në punë, në fermë. – Hë mor bir, – i thashë, – pse s’ke shkuar në punë? Pa shih, dielli ka dalë dy hosten, e mos të shajnë ata të shuar. Pas pak, pashë se të gjithë u kthyen në shtëpi, pastaj ja behu policia të shoqëruar nga brigadier e kryetari i këshillit. Shtëpia ishte e rrethuar nga civilë të armatosur.

Erdhi gjithë brigada e punëtorëve të fshatit, burra e gra, e të gjithë thërrisnin: “Shpejt, shpejt, merrni ç’të mundni se do ikni. Po iu presin makinat te rrapi. Ah, more bir, për atë llahtari. I gjithë fshati merrte plaçkat tona ose i tërhiqte zvarrë. Pasqyrat e garderobave u thyen e qypat me pekmez i derdhën. Pulat kakarisnin sikur t’i ndiqte skilja. Hidheshin sa në një cep, në cepin tjetër të oborrit. Ah, ç’më kanë parë sytë, të tërë ishim të tronditur. Ata vinin vërdallë nëpër shtëpi duke bërtitur e ulëritur, që të lëviznim shpejt. Thërrisnin si të çmendur. Pasqyrën që e kishte sjellë gjyshi nga Stambolli e thyen copa-copa, duke i rënë me këmbë… Ndërsa flisnim me mamanë, nuk e pamë babanë e dy vëllezërit që hynë në dhomë. U ngrita dhe u përqafuam të përlotur, pa thënë asnjë fjalë. Qëndronim të gjithë të përqafuar e me lot në sy, aty në dhomën e Vilsonit. Mamasë i ra të fikët përsëri. Në atë shqetësim, për ta sjellë në vete, Selmani, im vëlla, më tha me zë të ulët: “Përse e solle këtu, se, unë, me nazminë fshehurazi ia kishim marrë çelësin! Mamaja kur vjen këtu, ulet te dërrasa e krevatit e qan deri sa i shterojnë lotët. E kemi gjetur sa herë mbi krevat. Ajo vjen këtu e fjaloset me librat e Vilsonit, duke i fshirë nga pluhurat, i shtrëngon në gjoks u merr erë, e di që Vilsoni i ka prekur me dorë e thotë: “Ja, era e duarve të djalit të nënës”. Pastaj vazhdon ndryshe, i bën me faj, “ah more libra të shkretë, ju më hëngrët djalin, mor të flamosur që u bëtë sebep”. Çfarë keni brenda të shkrojtura, që m’ia morët mendjen djalit. Ju ma varrosët! Një qind herë i kisha thënë, mjaft lexove se u qorrove. ku e dinte mamaja e shkretë se paskëshit qenë zeher. O Zot, pse më ndëshkove kaq rëndë”.

Mamaja u përmend. E morëm për krahësh e zbritëm nëpër shkallë, te dhoma me oxhak. Mbasi ndezi një cigare, fshinte lotët me cepin e shamisë. Pasi u qetësua disi, unë i thashë:

– Mama, nuk ma mbarove bisedën.

– Ah mor bir! Sa s’më plasi zemra nga hidhërimi. Kot nuk thonë, se njeriu i duron të gjitha. Na vunë përpara si bagëtitë e na nisën për te xhamia, ku po na prisnin makinat. Sapo u nisëm, bëmë tërë atë rrugë, dhe na ndalën vetëm kur arritëm në Qukës. Qeni na ndiqte nga pas dhe lehte pa pushim. Macja mjaullinte, na ndoqi nga pas deri te xhamia, hipi në makinë e, u hodh përsëri poshtë e, u zhduk. Të gjithë civilët e policët hynë në klub të hanin ndërsa, ne, prisnim në makinë. Ne, gratë qanim. Xhaxhai dhe yt atë rrinin pa folur, me cigare në dorë, që e ndiznin njëra pas tjetrës. Kërkuam pak ujë për vajzën e vogël, që u hap së qari, po polici na u përgjigj gjithë inat: për juve, kemi helm! Mbylle gojën, akoma s’ka plasur! Makinat u nisën përsëri. Kaluam Librazhdin, Mirakën dhe Shkumbinin. Kur arritëm në fshatin Polis-Qendër, familjen e xhaxha Bukuroshit dhe Esherefit e zbritën aty, ndërsa, ne na çuan akoma më sipër, në Polis-Gostimë. Na ndanë si mos më keq. Buzë përroit ishte një godinë e vjetër që kushedi se, kur ishte ndërtuar. Sekretari i byrosë së kooperativës na tha; rrini aty e mos lëvizni. Dënimin na e prenë, 5 vjet internim. Sapo u vendosëm në atë gërmadhë, xhaxhanë e thirrën në zyrën e këshillit, për të na bërë gjoja regjistrimin. Mori pasaportat dhe iku bashkë me Gimin e vogël. Sapo mbërritën atje, i hodhën hekurat. Gimi erdhi në shtëpi duke qarë dhe na tregonte, se xhaxhanë e mori policia, ja lidhi duart mbrapa dhe e futën në një makinë e ikën. Mit’hati, djali i Bukuroshit, ishte te dajallarët në Lushnjë, shkuan dhe e morën që atë ditë, dhe e sollën. Na ndanë veç e veç, dhe nuk na lejonin as të takoheshim me njëri–tjetrin. Ditën që po bëheshim gati të liroheshim sepse kishin kaluar 5 vjet, na komunikuan se ishim dënuar edhe 5 vjet të tjera. Kaloi dhe 5 vjetshi i dytë, e ja ku na liruan. Shyqyr Zotit edhe ti u lirove. Mirë qenke, por qenke thinjur. Po ndonjë llaf për Conen, di gjë more bir? Ca thonë se është gjallë. Ca thonë është këtu. Ca të tjerë thonë se i mbajnë mbyllur për punë e nuk i kanë vrarë. Ti ç’mendim ke, se unë…

– Mama, – e ndërpreva, – e di që nuk do t‘i dëgjosh këto fjalë që po të them, por siç të kam thënë edhe në Spaç kur erdhe të më takoje, duhet të mos i dëgjosh ç’thonë të tjerët. Ata të dy nuk janë më.

– Ah, mor bir, mos më thuaj kështu se më pëlcet zemra. Nëna ka shpresë sa të rrojë…

Dola në kopsht për të biseduar me familjarët, por edhe për të parë ndryshimet dhe ç‘duhej bërë. Pemët nuk ishin më. I kishin prerë. Rrëzë një muri mbajtës ishte krijuar një gropë, gjysma bosh, por edhe me hedhurina, gurë të përzierë me dërrasa të kalbura. Vëllai më tregoi: ja, këtu kishim futur ca libra të Conit. Kur erdhëm nga internimi, i kërkuam por ishin kalbur. Kohë e gjatë e shumë lagështirë. Edhe manin e gjetëm të prerë. (Këtë s‘e kuptova, ai man që bënte hije mbi shtëpinë dhe oborrin dhe kush e di sa kalimtarë kishin ngrënë prej degëve dhe në lëndinën poshtë tij, si mund ta presë ai që banon aty? Sado armik të jetë i pronarit. E shpjegova vetëm me kohën, një kohë që e detyron këdo të shëmtojë gjithçka që e rrethon). Hyra në shtëpi për të vazhduar bisedën me mamanë, këtë herë mbi kohën në internim, pasi dija shumë pak nga ajo periudhë. Ajo m’u përgjigj: Mos më pyet mor bir, si mos më keq. Ishim shumë ngushtë. Xhaxhai jetonte sipër nesh, edhe ata një dhomë kishin. Gjatë asaj kohe kam qenë shumë sëmurë. Aq më dhimbte koka, sa natën dilja në oborr. Përreth shtëpisë shihja gjithmonë hije njerëzish që bënin roje. Ulesha te dera, jashtë, me kokën të lidhur, dhe flisja me vete. Siç e di, në atë kohë fejuam djalin, atje ku na adresove ti. Për t’i blerë ndonjë plaçkë e për t’i bërë dasmë s’kishim para. Por, më e keqja, djali nuk donte të martohej”.

– Ne s’kemi shtëpi, – thoshte, – ju doni të më martoni. Doja të martonim edhe çupën, po Sigurimi nuk më linte se duhej të mbaronim internimin. Një ditë më thirrën në Librazhd. Shkova, ashtu çalë–çalë me çupën, se çunat nuk i lejonin. Në Degë të Brendshme më thanë se ti kishe dërguar ca lekë nga burgu. Ah mor bir, vajta i mora në postë dhe që kur i mora e deri sa shkova në shtëpi, s’pushova së qari. Kur shikoja paratë, më dukej sikur të shihja ty duke u rraskapitur në ato gërxhe e tunele.

Ndërkohë që flisja me mamanë, në dhomë hyri vëllai, i cili me takt më tha të dilnim jashtë për diçka dhe bisedën me mamanë ta vazhdoja më vonë. U ngrita e dolëm…