Ekzistonte një tmerr i shenjtë për gjithçka të panjohur dhe fatale. Është e lehtë të admirosh mediokritetin, injorancën dhe të ëndërrosh kodrat e së nesërmes të mbuluara nga gjelbërimi e mbi to endet një re delikate pupëlore. Gjithçka mendohej dhe dëshirohej se e nesërmja mund ish madhështore, me rahje gjoksit dhe dy gishta përpjetë, mbase dhe skandaloze, si një çmendinë foshnjore. Një enigmë ashtu si një univers i magjishëm, por pa kuptuar mund të degdisesh në gropat e errëta të pafundësisë. Një ansambël ndehur rrëmujshëm në kometën e përflakur, ngjan si një kryevepër e çmendur, por nëse afrohesh, shohësh nga afër llahtarisesh prej së tmerrshmes lemeri.

Në qiellin e vrenjtur fluturonin rrëmujshëm tufa të mëdha zogjsh, duke krrokëritur drejt perëndimit të mjegullt që ngjante sikur lëpihej nga dallgët e rebeluar të detit. Prej dritës së mpakur diellore, për shkak të sklepave në sy, shpendët herë ngjasin si korba dhe herë si çafka zë çjerra.

Deti s’kish parë kurrë një tumë të tillë, dyndej e çakërdisur, në angështi drejt tij, ndaj i trazuar kollitej, dallgëzonte, gromësinte si plak dhe flakte drejt bregut të ndryshkur gëlbaza dallgë mëdha shkumëzuar.

Qyteti bregdetar ngjante i gërmuqur, mbështetur në paterica të ndryshkura, mbështjellë me kapotën e zgjyrosur të frikës, pështjellimit dhe llahtarës. Turma e madhe, laramane, gjuhë tharë, shtyhej e shkapërdarë drejt bregdetit të irnosur duke çarë mjegullën e dendur me ankthin e së panjohurës, anomalisë dhe pasigurisë. Ajri i rënduar ish ndehur mbi turmën e çakërdisur. Ngado ndjehej amullia e tmerrshme, ankthi, angështia, provokimi dhe çmenduria.Qyteti bregdetar ngjante i gërmuqur, mbështetur në paterica të ndryshkura,

Qyteti bregdetar ngjante i gërmuqur, mbështetur në paterica të ndryshkura, mbështjellë me kapotën e zgjyrosur të frikës, pështjellimit dhe llahtarës. Turma e madhe, laramane, gjuhë tharë, shtyhej e shkapërdarë drejt bregdetit të irnosur duke çarë mjegullën e dendur me ankthin e së panjohurës, anomalisë dhe pasigurisë. Ajri i rënduar ish ndehur mbi turmën e çakërdisur. Ngado ndjehej amullia e tmerrshme, ankthi, angështia, provokimi dhe çmenduria.

                                                      .-.

Fatbardh Ananezi udhëtoi gjithë natën me makinat e qymyrit të mbërrinte sa më parë në qytetin bregdetar. Lajmi i hapjes së dyerve të portit, ikjes, e la pa mend dhe e shkundi të gjithin. Ai kish ëndërruar këtë ditë, edhe pse i lodhur i pagjumë u sul si shigjete drejt bregut, i cili nxinte nga mizëria e njerëzve, në pritje të ikjes nga toka mëmë nga sytë këmbët. Fatbardhi u dredhoi gardhit të policëve, të cilët nuk vendosnin se çfarë të bënin, në pritje të urdhrit të veprimit. Oficerët e policisë tymosin duhan, godisnin me majat e çizmeve bordurën e betontë dhe grindeshin me njëri tjetrin. Për dreq urdhri nga lart vononte të zbriste në bazën e çakërdisur.

Fatbardhi si gjithë ikanakët vraponte me kuturisje të çmendur drejt vaporit të ankoruar në port që mbushej me njerëz të cilët kërkonin të largoheshin prej atdheut nga sytë këmbët. Ai është shumë preokupuar të hipë në vapor. Një tjetër vapor i ngarkuar me ikanakë largohet, bëhet pikë e vogël dhe më pas tretet në horizontit e detit. Fatbardhi vrapon të mbërrijë në vaporin tjetër. Turma e njerëzve kacavirren në litarët e vaporit, dikush bie duke klithur në ujë. Ngado dëgjohen të bërtitura të lodhura, klithma gëzimi nga ata ikanakë që kishin mundur të hipnin në vapor.

Anija mbushur plot e përplot me ikanakë të pataksur ndezi motorët të vijonte udhëtimin e pazakontë sa ekzistonte, drejt brigjeve italiane. Në bordin e saj mbante plot 20 mijë ikanakë kapicë mbi njëri-tjetrin, me zorrët që u gërryenin nga uria, po shijonin ëndrrën trembur dhe pasigurte të rendjes drejt perëndimit.

Befas vapori tundet dhe shkundet i ngarkuar me refugjatë, fërshëllen me nervozizëm dhe fillon ngadalë lundrimin. Fatbardhi psherëtiu dhe vështroi njerëzit përqark tij në kabinë dhe më pas hodhi vështrimin në peron të portit; atje qëndronin të gozhduar, të trishtuar, të përlotur burra, gra, fëmijë.

Fatbardhi i menduar mbështeti ballin në dritaren e vogël, të pistë të vaporit. Shikimin e treti tutje, vapori çante me shpejtësi ujin e errët. Bregu i mëmëdheut sa vinte dhe humbiste derisa  tretet, vetëm ujë të trazuar të rëndë, të errët dhe dallgë që ngrihen dhe det.

Anija çante me shpejtësi ujin e dendur të detit. Bregu i atdheut ikën nga sytë e Fatbardhit. Ai bregu i dashur i atdheut ku lindi, dhe u rrit. Ku janë varret e të parëve. Bregu vinte e shkonte, valëzohej, vijëzohej, derisa u tret në mjegullën e dendur.

 Vetëm re të rënda dhe dallgë. Qielli i pafund i mbushur me re të dendura. Në ironi ndaj ikanakëve deti i errët dhe dallgët e mëdha filluan të ngrihen si male të mbushur me egërsira, që ulërinin të tërbuara. Anija tundej andej-këtej, ikanakët e pa stërvitur me udhëtime në det të hapur klithnin me lebeti.

Fatbardhi volli dy herë dhe ndërkohë mendoi një moment:

‘Të gjitha qeniet njerëzore janë të mërguar. Jemi lindur dhe nuk dimë përse. Do vdesim përsëri nuk e dimë përse. Secili është shtegtar  ngaqë asnjë nga ne nuk e di misionin e tij mbi këtë tokë.’

Atë moment dikush pëshpëriti pranë Fatbardhit zë lodhur:

‘Ne lamë pas një atdhe që u sjell bijve të vet vetëm vuajtje mundime, tortura, vdekjeje, nuk është atdheu i zemrës, ndaj duhet të braktiset me lot në sy…’

Fatbardhi i nervozuar u kthye nga njeriu që foli, kujtoi se tjetri i bleu mendimet dhe u mat ti shfrynte:

‘Si guxon që flet kështu për atdheun tonë?’

Një pëllëmbë larg fytyrës ës tij, pa një fytyrë lëkurë errët, rreshkur nga dielli si letër e zhubravitur nga rrudhat e shumta, sy të çapëluar si bretkosë, të përskuqur, të rrëmbushur nga lotët.

Në anije kish refugjatë nga vendlindja e tij, njerëz të zhytur në mendime, asnjëri prej tyre nuk e di çfarë fati i pret në emigracion. Një mërgimtar është një njeri që nuk ka humbur asgjë, sepse aty ku jetonte nuk kishte asgjë dhe qëllimi i vetëm i tij është që të jetojë pak më mirë.

Mërgimi kjo plagë e vjetër s’ka të ndalur për shqiptarët, sa vjen e thellohet akoma më shumë. Emigrimi është zgjidhja e fundit në jetën e njeriut. Kur humbën të gjitha shpresat për jetë në vendin amë, kur e vetmja rrugë e shpëtimit mbetët largimi nga vendlindja. Por jo të gjithë e gjejnë shpëtimin në rrugën e pa fund të mërgimit!

Fatbardhi me trishtim ngriti sytë drejt qiellit ku një shqiponjë krenare fluturonte mes reve, mendueshëm mbështeti ballin te dritarja e vogël e pistë të anijes dhe foli me vete;

‘Unë në emigracion dua të jem shqiponjë. Por nuk e di nëse mundem. Kur nuk ndihesh mirë në shtëpinë tënde, dhe atdheu të bie ngushtë, atëherë detyrohesh të endesh rrugëve të botës si lugat…

O zot perse ky fat i yni, përse ne duhet te ikim nga sytë këmbët, nga mëmëdheu ynë i dashur’, flet Fatbardhi me vete:’ Perse, përse? Përse të jetë kështu ky fati yni? Vetëm ikje, ikje, ikje? Përse vallë?

Ishte një udhëtim i lodhshëm, në kufi të çmendjes, zgjati gjatë gjithë natës.

Dallgët male, egërsira të tërbuara ulërinin me lebeti…

KRISTAQ@TURTULLI