Fatmira Nikolli – Kur vjen Krishtlindja, kjo festë katolike e gëzimit në të gjithë botën, e njerëzimit dhe e gjithkujt, festë dhe për ata/atë që s’janë të krishterë apo s’e dinë, tek mua bën që të më kujtohet dhe diçka tjetër, që i përket botës time e jo vetëm, e thjeshtë, por domethënëse, që më mallëngjen me bukurinë, që na e zbuloi me një shkrim të vetin Dom Gjergj Meta, ipeshkv i Rrëshenit tani, me titullin “Krishtlindja që na la Atjoni”.
Jam një nga ata që e duan shumë dhe e çmojnë Atjonin, dëshiroj të mbetem anonim, nga që po tregoj thjesht mallin për atë, tani që ka katër vjet që ka ikur në qiell, e di që do të donin ta tregonin dhe shoqe e shokë të tjerë të tij, ja, po e bëj unë dhe për ata, madje as unë, thjesht po sjell ca grimca rrëfimesh, të nxjerra nga libri i Atjonit, “Për atë që dua(m)”, e shfletoj dhe ndaloj te parathënia, në atë pjesë, që më është ngulitur që në leximin e parë.
Dom Gjergj Meta, i cili mbajti dhe një meshë për Atjonin në kishën “Shën Luçia” në Durrës, në shkrimin e tij e shikon atë si prurës të Krishtlindjeve të atij viti, (kur doli shkrimi, 25 dhjetor 2014, shën. imi) në mënyrën më moderne, duke u nisur dhe nga ajo që shkruante në “Fb” shoku i Atjonit, Denisi, të cilën Dom Gjergj Meta e risjell të plotë:
“…një mbrëmje pranvere në Milano, te Naviglio, u takuam si bënim shpesh. Kalon një zonjushë duke na kërkuar një shami se i ishte këputur sandalja (donte ta lidhte) dhe ishte detyruar të ecte zbathur… ‘keni një shami?’ – na thotë vajza, – më vjen shume turp të eci zbathur mes njerëzve që më shofin si të isha e çmendur’…

‘Zonjushë, shami nuk kemi, por ju premtoj se kureshtjen dhe habinë e njerëzve do e mar unë përsipër’ – thotë Atjoni flokë kaçubja…; heq këpucët bashkë me çorapet (të lidhura bashkë i hedh mbi njërin sup te tij) dhe e shoqëron vajzën deri te taksitë duke qeshur dhe duke i buzëqeshur çdo shikimi kureshtar… ‘Shifemi më pas, plako’ – më the dhe tërë rruga atë natë buzëqeshi me mirësi dhe alegri prej gjestit tënd. Kështu do e mbaj mend gjithmonë ikjen tënde, duke lënë pas vetëm alegri dhe adhurim për gjigandin e bukur…”
Përtej afeksionit njerëzor që ka shprehur shoku i tij, unë këtu gjeta historinë më të bukur të këtij viti. Fatmirësisht në këtë stallë ka ende njerëz që bëjnë të bukur dhe e ndriçojnë atë. Krishtlindja është pikërisht kjo: Hyji që ecën me njerëzit duke u bërë si ata e duke marrë shpesh mbi vete përqeshjen dhe talljen e njerëzve për të mbrojtur ata që kanë nevojë më shumë.”
Shkëlqyer, them prapë. Mezi lexoj prej lotëve që më mbushin sytë. Ndjej engjëj pranë. Dhe engjëlli Gabriel i tha Maries se ajo do të ishte nëna e Birit të Perëndisë…

Por dua të vazhdoj me Atjonin tani, që më jep ngazëllimin e Krishtlindjes. Shfletoj “Për atë që dua(m)”, ja, në kreun e fundit janë renditur ç’kanë thënë ata që e kanë njohur Atjonin, një pjesë e mirë e quan “engjëll” dhe, duke qenë se jemi në të kremte, më vjen të rendis disa. Po e filloj me ç’kanë shkruar në një letër të tyre bashkëshortët shkrimtarë, Helena dhe Ismail Kadare:
“…E kam ende të gjallë buzëqeshjen e tij të çiltër, kokën e bukur plot kaçurele të zinj, tek vraponte galerive të Muzeut të Arteve në Vjenë, për të kapur dhe kuptuar gjithçka mahnitëse të atyre tablove të mjeshtërve të mëdhenj, që po vizitonim së bashku. I them këto se nuk është diçka e zakonshme për një fëmijë të moshës së tij ai pasion dhe ajo kureshtje, për të mësuar njëherësh dhe sa më shpejt gjithçka.
Kjo fytyrë e bukur engjëllore, që nuk e kisha parë në këto vite, m’u shfaq befas në faqet e gazetave, si një britmë e ububushme. Ai djali i vogël, bërë tani një djalosh i pashëm e gjithë nur, nuk ishte më!! Ajo krijesë e mrekullueshme pra, ishte bërë për qiellin, jo për këtë botë… Dhe m’u kujtua shprehja e vjetër: Zoti zgjedh, nuk mbledh!

Ishte drita dhe forca shprehëse e kësaj fotoje që e bëri vajzën tonë, Gresën, të vijë e tronditur e të më thotë: E kam parë Edën, gruan e Visarit vite më parë, kur ishte me barrë me ketë djalë… Sytë e Edës, shtoi ajo, nuk i harroj, sepse kishin diçka prej Madone. Të bukur, me një tis të lehtë brenda tyre. Tisi i misterit të amësisë, do të thoja unë.
Gjej këtë pjezës, kur Atjoni është fëmijë, tre vjeç e gjysmë:
Po në këtë moshë vizatoi me lapsa me ngjyra një Nënë Terezë, të cilën dhe do ta takonte më vonë. Kur ai portret fëminor u fut në një botim italian, do të shkruante dhe gazeta më e madhe e Vatikanit. Ai vizatim, sipas autorit të shkrimit Giampaolo Mattei, “është një ‘strategji politike’ e madhe, shumë më serioze e më konkrete se ato të udhëhequra me forcën e armëve” (“Osservatore Romano”, 10 korrik 1999).

Ja, s’qenka forca e armëve më e forta. Do ta ndryshojmë botën me buzëqeshje, thoshte Atjoni. Po ç’thonë të tjerët për atë?
“…një engjëll të bukur që na fali gjithmonë dashuri, ngrohtësi e miqësi, që e bëri miqësinë tonë më të vyer, që i bëri takimet tona më të pashlyeshme!…Besonim shumë tek Atjoni, shikonim shumë prej projekteve tona të parealizuara tek ai. Sepse e donim shumë dhe ai na donte shumë. Një dashuri, një kujdes, një dhembshuri e pastër…” kujton intelektuali europian, kritik arti dhe përkthyes në Bukuresht, Luan Topçiu. Ndërsa shkrimtari Preç Zogaj duket sikur e vazhdon: …zbuluam pa teprime atë që thotë poeti suedez Traströmer se ‘pa e ditur ishte hyjnor’…
…engjëll që e kam njohur… me kaq mjaftohet shkrimtari Eqerem Basha, po kështu dhe studiuesja Marisa Kerbizi: …Kerubin i mençur dhe i bukur…. …engjëll që e njohëm në tokë… shprehet shkrimtari grek Dino Kubatis dhe vazhdon: na ka ngelur e skalitur buzëqeshja e tij magjike, që i bënte njerëzit për vete, kultura e tij, njohuritë e tij për moshën e tij të re dhe dashurinë e respektin që tregonte për të tjerët…
Albanologu më i madh i ditëve tona, kanadezi Robert Elsie, bën një si përkufizim kështu: Nuk kam takuar një të ri kaq të mirë, kaq fisnik dhe kaq të dashur në Shqipëri, sa Atjoni.
…me shqetësime përtej moshës së tij. Ndoshta dhe me një idealizëm që vetëm mosha e tij mund ta ketë… shkruan gazetari Alfred Lela, ai që e botoi i pari Atjonin.
Ndal te një detaj tjetër: Atjoni do të tregonte për Parisin e vonë të pas mesnatës, kur nuk kishte zbardhur ende e rrugët ishin bosh dhe, ja, hapet një portë dhe del një vajzë duke qarë, i dola para, pa folur e përqafova dhe ajo s’tha asgjë, më përqafoi, buzëqeshi pak dhe iku duke fshirë lotët…
Të bësh tjetrin të fshijë lotët. A s’është ky një udhëtim prej Krishti? Ka të drejtë Dom Gjergji. Përsëri një histori tjetër, e vogël nga Roma tani:
Një herë, kujtojnë miqtë, në shtëpinë e poetit dhe kritikut të artit Sebastiano Grasso, Atjoni kishte parë një kapicë me insertin kulturor “Lettura” të gazetës më të madhe italiane “Corriere della Sera”. Edhe pse jepet falas, u kishte thënë të ftuarve gjatë drekës i zoti i shtëpisë, prapë nuk e marrin sa duhet… Kur ikin, Atjoni i mbarti me vete gazetat e mbetura dhe së bashku me shoqen e tij, Olimpian dhe me një mik tjetër nja 70 vjeç, Massimo-n, hipin në tramvajin që i çonte nëpër shtëpira. Udhëtarëve të rastit, ndoca sapo kishin dalë nga puna, të rinj, gra, të moshuar, shamatorë, vetmitarë, në grupe, etj, Atjoni nis dhe u shpërndan insertin kulturor duke u thënë se “un po di ‘lettura’ non fa male…” (pak ‘lexim’ nuk ju bën keq…). Të vinte mirë kur i shikoje të gjithë që po e shfletonin duke u bërë më të vëmendshëm. Trami ngjante me një bibliotekë lëvizëse
Atjoni, misionar i leximit, kur dhe vetë sapo e kishte zbuluar “lumturinë e leximit”, siç shprehej. Ai ishte i gjithi dashuri.
…Atjoni donte të vinte një banderolë të madhe në sheshin Nënë Tereza në Tiranë, të kapej te një shtyllë në njërin trotuar dhe tek një shtyllë tjetër në trotuarin përballë, ku ai të kishte shkruar me stilin e tij: Të dua L… I love You… Kështu thoshte. Kishte rënë në dashuri… dhe një banderolë e tillë që ta shikonin të gjithë, kishte shumë e më shumë rëndësi se ato të fushatave të partive apo të publiciteteve të panaireve industriale, etj, gjithmonë sipas tij.
“YLLATJON do të mbetet një dritë e lartë dashurie për çdo shqiptar kudo që jeton. YlliAtjoni e ka më të lehtë t’ju ndriçojë jetën plot dashuri e dritë në vendin e Zotit.”, shkruan shkrimtarja shqiptare në Kanada, Eglantina Mandia.
“Libri i Atjonit – testamenti i Tij për Shqipërinë… si Ungjilli për bashkëmoshatarët e tij fatlumë… fari ndriçues i brezit të Tij… i pranishëm përherë në jetën e përditshme të popullit të vet, apo më mirë, të pjesës së tij më të mirë…”, na thotë studiuesi Eugjen Merlika. Po, edhe unë ashtu e ndjej.
Me të drejtë thotë shoqja jonë, studentja e atëhershme Eni Daka: Je shoku im i ngushtë, vëllai im, i dashuri im, babai im, gjithçka-ja ime, tani je dhe engjëlli im mbrojtës. Do e ndryshojmë ne botën në emër të Atjonit.
Dhe kthehem atje ku e nisa, te Dom Gjergj Meta. Ajo që tha ai, I ka bërë përshtypje dhe Profesorit arbëresh, në Katedrën e Albanologjisë në Palermo, në Itali:
“…lexova një shkrim të Dom Gjergji Metës ku gjeta fjalë e kurajë… një kujtim i gjallë për çdo besimtar. Dom Gjergji kapi te sjellja e Atjonit sensin e thellë të jetesës sonë. Me thjeshtësi të lartë, ky djalë i mësuar me vuajtjet, na tregoi rrugën e pastër të dashurisë njerëzore. Ai si Bir e kishte që te emri fatin e Atit tonë. Ai, djalë, si At i vërtetë, na dha shembuj të rrallë që na kujtojnë paradigmën e vërtetë nëpërmjet së cilës duhet të kemi durim, sidomos në këto prova të padurueshme. Është vështirë të merret me mend, por pikërisht për këtë arsye Atjoni është me ne… i përjetshëm.
Dhe unë përsëris edhe për këtë vit atë që tha si profet Dom Gjergji: Krishtlindja që la Atjoni…