Marrë nga libri i

të Madhit Dijetar

Gene X. Kortsha

“ONE MAN’S JOURNEY TO FREEDOM”

(UDHETIMI E NJI NJERIUT PER NE LIRI)

GENE X. KORTSHA

1924 – 2016

   Tridhetë e tri vjet ma parë me 1998 , Don Preng Ndrevashaj i tregon Genc Korçes, çka ai ka ndigjue prej Peter Freeman (Sinishtaj) komandant i skuadres pushkatare, që ka ekzekutue këta tre të burgosun. Peter Freeman ka kenë emni i marrun me mend kur ai ka fillue nji jetë të re në Kanada.

     ”Freeman, i ka thanë Don Prengës, kur i pushkatuen  tre të bugosunit, dy prej tyne kanë ra përdhe, ndersa At Antoni asht zhdukë nga pamja i rrethuem prej nji rêjet. Oficeri në komand ka shkue afer trupave të shtrimë perdhe.

Trupat e Lef Nosit dhe Maliq Bushatit shihen të perplasun perdhe, ndersa trupi i At Anton Harapit

qendron i padukshem, i rrethuem prej nji rêje. U deshten disa minuta që të zhduket Rêja. Atëherë dhe vetem atëherë, ushtarët pane trupin e dobët të San Françeskut në Mbretninë e vdekjes.

     Ne vjetin 2004, në nji bisedë në mes Genc Korçes dhe  Viktor Dostit , kur Genci i tregon atij ngjarjen e P. Anton Harapit, Ai shtoj nji hollësi interesante . Ai tregoi që para shumë vjetësh në Shqipni, nji ushtar që ka kenë antar i skuadres pushkatare i ka tregue atij të njajten hollësi per rêne që ka errësue trupin e P. Antonit per nji kohë mbas pushkatimit.”

                                                                     Gene Kortsha.

Shenim nga Fritz RADOVANI:

Botohet pandryshue asgja nga shkrimi i të Ndjemit G. KORTSHA.

Asht marrë nga Dijetari i Madh Gene X. KORTSHA në vitin 2014.

            Melbourne, 3 Qershor 2025,

“Kanë qenë dy javë bashkë në nji dhomë spitali në Rrëshen. Të njajtin ushqim që pregaditnim për nanën (vjehrrën) me i çue t’u spitali, të njajtin pregaditnim edhe për Musinenë. Qe një grue e artë, e mrekullueshme” – më rrëfeu para ca ditësh nana, për Musine Kokalarin. E pashë plot kureshtje e surprizë time nanën, drejt e në sy, dy sekonda, me një dyshim të vobektë, mos edhe kjo është një ndër 50 mijë mirditorët, që sot rrëfejnë e “rrahin gjoksin” në kor, se si arritën t’ia lehtësonin dhimbjet shpirtërore znj. Kokalari, kur ajo gjendej në internim në Rrëshen (ani-pse kur pat vdek, vetëm dy-tre vetë, bashkë me puntorin e Komunales, e shoqëronin kamionin e caktue për funeral).

Ramize Gjebrea ishte një partizane e Luftës së Dytë Botërore, e akuzuar për sjellje imorale nga një gjykatë e Ushtrisë Nacionalçlirimtare, dhe e pushkatuar në fshatin Ramicë, Vlorë në 1944-ën.

Gjebrea e ekzekutua më 5 mars të vitit 1944, pa asnjë provë, por me urdhër nga lart, që kurrë nuk u mor vesh nga cili nënshkruhej. Ajo ishte e fejuar me Nako Spirun, por nga disa letra doli që kishte nisur një histori dashurie me Zaho Kokën. Ramizeja ishte përgjegjëse e rinisë, ndërsa ai zv. Komisar i Brigadës. Në 22 apo 23 shkurt 1944, u arrestua. Dokumentet dëshmojnë se vetëm 3 ditë më vonë u zhvillua gjyqi partizan që gjykoi Ramize Gjebrenë e që përbëhej nga: Manush Myftiu (kryetar i gjyqit), Dervish Hekali, Bilbil Klosi, Ramadan Xhangolli.

Gjyqi filloi më 25 shkurt dhe përfundoi më 6 mars. Por dënimin Gjebresë ia dha gjyqi politik i partisë, i cili përbëhej nga: Hysni Kapo, Shefqet Peçi, Manush Myftiu, Bilbil Klosi, Pajo Islami, Hito Çako dhe Xhako (Ramadan Xhangolli), i deleguari i Komitetit Qendror të Rinisë Komuniste Shqiptare. Ajo u kritikua për shkeljen e moralit partizan. Ishte një kohë kur partizanët përfliteshin për moralin e tyre nga kundërshtarët politikë për shkak që kishin marrë edhe femra në ushtrinë e tyre, çfarë kishte ndikuar në reputacionin e tyre. Ramize Gjebrea u pushkatua para gjithë Brigadës së saj nga dy partizanë dhe një partizane në fshatin Ramicë të Vlorës.

Ishte një dënim tronditës për të gjithë anëtarët e Brigadës që e çmonin Ramizenë. Zaho Koka u fal, por pas disa muajsh edhe ai ndërroi jetë, pasi i doli përpara autokolonës së gjermanëve. Pas ekzekutimit prapa shpine, nga Gjykata e Brigadës së V-të, Gjykata e Lartë, në vitin 1945, kreu një gjyq formal, ku u hetua rreth pafajësisë apo jo, të fajit të saj, por jo për fajtorët e vërtetë të krimit. Ndërkohë që gjyqi u zhvillua me dyer të mbyllura, për publikun, Nako Spiru- i fejuari i saj – e mbështeti figurën e saj gjatë gjithë kohës.

FJALËT E FUNDIT

Shkrimtari Ismail Kadare e ka përshkruar në këtë mënyrë ditën e ekzekutimit të partizanes 21 vjeçare.

“Po gdhin më në fund mëngjesi i dënimit. Ramona, e hutuar krejt, del nga hauri. Sytë i lëbyren, mezi i hedh hapat. I kanë thënë se do të flasë përpara brigadës dhe kjo i ka përtërirë shpresën e faljes. Tek ecën, kërkon me sy Zaho K., bashkëfajtorin, që duhet të ishte i lidhur si ajo, por nuk e sheh kund. Me një shpresë të fundit, kërkon të fejuarin, Nako S., por as ai s’duket. Duket vetëm brigada e rreshtuar në pllajë, një mur hijerëndë, që hesht. Tri vajza partizane, me armë në duar, pakëz mënjanë, ndjekin me sy të turbullt ecjen e së vetmuarës. Ajo i afrohet një flamurthi, ku ndoshta duhet të ndalonte për të folur. Ndërkaq, midis heshtjes ndihen krisma. Dhe midis krismave, dëgjohet zëri i saj: ç’janë këta plumba! Kthen kryet dhe, si në mjegull, sheh tri vajzat partizane që shtien drejt saj. Por, ngaqë iu dridhen duart, plumbat s’e kapin. Bëhet gati të klithë përsëri: ç’janë këta plumba?, kur një partizan, me sy të çakërritur, shkëputet nga rreshti dhe i turret pas për të zbrazur pas qafës së brishtë të vajzës, armën e tij. Ramona bie më në fund, për të mos u ngritur më”, ka shkruar Kadare.

Në librin e tij “Dashuri & Plumba” Dr. i Shkencave Pavllo Gjidede shkruan se dosja e Ramize Gjebresë për herë të parë është hapur në fillim të viteve ’70, por më gjerësisht ajo është bërë e njohur në vitet e demokracisë. Por ligji përcakton se për çështje intime, një dosje hapet vetëm pas 100 vjetësh. E në këtë rast, pjesa themelore ka të bëjë me një çështje intime, nga e cila ka ardhur dhe reagimi i ashpër që e dënoi atë me vdekje. Studiuesi Pavllo Gjidede, i cili është marrë gjatë me hetimin e kësaj historie, ka mundur të nxjerrë në dritë dhe një pjesë nga ditari personal i Ramize Gjebresë. Në ditarin e saj janë shkruar këto fjalë: “Sot do të shkruaj dhe për ndjenjat e mia. Në të vërtetë kam dëshirë, që edhe sot, edhe nesër të më kuptojnë shokët dhe shoqet. Secili ka dëshirë të pëlqehet dhe të kuptohet. Edhe unë për të krijuar një lidhje të re me njerëzit… S’më kanë parë sytë djalë si ky!

Më duket sikur jam rritur me të. Më pëlqen ta dëgjoj kur flet… Megjithëse e qortoj veten për shkujdesje, përsëri më tradhtojnë sytë, kur i kryqëzoj me sytë e Zahos”. Dhe duket se kjo shkujdesje ka sjellë dhe pjesën tjetër të problemit tragjik. Për 10 ditë rresht Ramize Gjebrea dhe Zaho Koka janë mbajtur të izoluar në dhoma të ndryshme. Ekzekutimi i krye në 6 mars ’44. Thuhet se dy orë më vonë në Shtabin e Brigadës së 5-të mbërriti një letër e Enver Hoxhës ku urdhërohej: “Asnjëri të mos ekzekutohet”. Ka mbërritur apo jo një letër e tillë, është pak e besueshme. Studiuesi Pavllo Gjidede vë dyshimin vërtetësinë e këtij thashethemi pasi sipas tij asgjë arkivore nuk e pohon një gjë të tillë. Megjithatë në Arkivin Qendror të Shtetit ndodhet një letër e firmosur nga Enver Hoxha dhe Miladin Popoviç, drejtuar Nako Spirut ku shkruhet: “… Megjithëse djallja (lexo Ramizeja) s’ishte sjellë mirë, por prapë dënimi i dhënë ishte shumë i rëndë. Çështja e dashurisë së lirë është shumë delikate dhe shokët nuk e kanë kuptuar… Shokët e Brigadës, të alarmuar, panë punën që kishte bërë Ramizeja… dhe morën atë vendim të shpejtuar, pa pyetur Komitetin Qendror”.

KUSH E DHA URDHRIN

Sipas të dhënave të fundit arkivore, ka qenë Dushan Mugosha (Dusan Mugosa), delegati i Partisë Komuniste Jugosllave (asaj kohe ndihmonte partizanët, në Ramicë të Vlorës) së bashku me anëtarë të tjerë të Gjykatës së Brigadës së V-të Sulmuese, ata, të cilët kanë dhënë urdhrin për ekzekutimin e Ramize Gjebresë. Kjo e fundit, mësohet nga Nijaz Dizdareviç, konsulenti jugosllav në ndihmë të rinisë shqiptare, gjatë kohës së Luftës, i cili në vitin 1988, boton një libër në gjuhën serbo-kroate, të titulluar “Albanski Dnevnik” (Tipografia “Globus”, në Zagreb të Kroacisë). “Ramize Gjebrea nuk është vrarë pa dijeninë e Dushan Mugoshës”! Liri Belishova, e cila më vonë u bë gruaja e Nako Spiro, dëshmoi në një intervistë të vitit 2010 që gjykata partizane kish ndjekur urdhër nga Enver Hoxha për të ekzekutuar Gjebrean. Sipas Belishovës, urdhri i Hoxhës u bazua në rekomandimet e Dushan Mugoshës, i dërguari i Josip Broz Titos për të ndihmuar lëvizjes çlirimtare kombëtare.

Ajo, gjithashtu, tha se Gjebrea kishte një inteligjencë dhe gojëtari që ishin të pakrahasueshme me ato të grave të tjera shqiptare të përfshira në ushtrinë çlirimtare dhe se përpara se të dilte partizane kishte qenë femra e vetme që marrë pjesë në veprimet guerilase ne qytet. Në dhjetor të 2013, revista “Shqiptarja” botoi për herë të parë ditarin personal të Gjebreas. Në përshkrimin e dosjes ku ruhet (76/1, fondi 14, A.Q.SH) bëhet ky përshkrim: “Ditar i mbajtur nga shoqja Ramize Gjebrea (dorëshkrim), ku pasqyrohen lëvizjet e saja nga Tirana-Berati-Vlora-GjirokastraBrigadën e I-rë etj., ku shkruan mbi ngjarjet e rëndësishme si: njoftimin që ka marrë për vrasjen e shokut Ramiz Aranitasi dhe varrimin e tij (23-25/6/ 1943); fillimin e punimeve në mbledhjen e Ramicës Vlorë 2.8.1943; takimin me D. [Detin = Nako Spiro] më 26.10.1943 dhe bazat e saj në Tiranë, etj.; mbledhjen e aktivit të Partisë të Qarkut Vlorë më 7-9/12/1943 në Ramicë; mbledhjen e konferencës për zgjedhjen e Komitetit të Rinisë Antifashiste në Kuç 17/12/1943; mbi gjendjen shëndetësore, etj.

Ditari është i shkëputur më datat 9-15/I/1944, kohë në të cilën ka qëndruar në Ramicë të Vlorës”. Ramize Gjebrea lindi në Gjirokastër në 1923. Studioi në shkollën e mesme “Nana Mbretneshë”. Më vonë u arrestua nga fashistët në vitin 1942, por u lirua për shkak të mungesës së provave, dhe më pas iu bashkua lëvizjes nacionaçlirimtare, fillimisht si sekretare e rinisë së Beratit dhe pastaj si pjesë e shtabit të Brigadës së V Sulmuese. Ramize Gjebrea shquhej për oratorinë e saj dhe emri i luftës ishte Ramona. Ramize Gjebrea, pushkatohet në 5 mars të vitit 1944, pa asnjë prove.

/Gazeta Panorama

                               KISHA E VAUT T’ DEJËS 1361, KU  U KUNORZUE GJERGJ KASTRIOTI

1361 – 1967

Kjo ishte Kisha Monumentale e vitit 1361, në Vaun e Dejës, pranë Shkodres, ku ishte kunorzue Heroi Kombtar i Popullit heroik Shqiptar, Gjergj Kastrioti Skenderbeu dhe Donika

Mbasi u fundosën në liqenin e hidrocentralit të Vaut të Dejës, mbi 32 Kisha Monumentale, “duhej hjedhë në erë edhe Kisha e Vaut të Dejës…”, dhe per këte veper terroriste u gjet monstra e anadollakut në PPSh e Shkodres nga Ramiz Alia, Fadil Ymeri.

“Askush” në “pseudo-Akademinë Shkencave” të Tiranës, as sot “nuk e di se kush urdhëroi me i shembur Kishat Monumentale në Shqipërinë socialiste të turkoshakut terrorist Ever Hoxha!”

Edhe dokumentat ja ku i keni:

JA TESTAMENTI I ANADOLLAKUT TERRORIST EVER HOXHA:

Tiranë, më 27 SHKURT 1967:

Pas ndryshimit të flamurit në 1944 me shtimin e yllit komunist, Shkodra u transformua në një qendër rezistence kundër regjimit, duke paguar një çmim të lirë për traditën e saj të lirisë. Në prill të 1945, studentët e liceut, tashmë të ndjerë të tradhtuar nga premtimet e luftës, u mblodhën për të kundërshtuar terrorin e ri që burgoste dhe vriste njerëz të pafajshëm. Komunizmi e shndërroi Kosovën në një provincë të Jugosllavisë, ndërsa Shkodrën e dënoi për “fajin” e saj historik – qëndrimin e saj kundër pushtuesve. “Lëvizja e Postrribës” u bë mjet për të shtypur çdo kundërshtim, duke e çuar qytetin në një spirale vuajtjesh të papara: burgje, ekzekutime dhe shkatërrim i familjeve. Studentët e liceut, bashkë me qytetarë, u bënë simbol të rezistencës, ndërsa disa “të rinj komunistë” u shndërruan në vegla të Sigurimit të Shtetit, duke shkaktuar përjashtime nga shkollat dhe burgosje e internime.

Katër herë, Shkodra u ngrit në kryengritje të armatosura, por historia i harroi këto beteja. Libri shkruhet për të kujtuar të burgosurit e panumërt, të torturuarit dhe të vrarët, si dhe prindit që vuajtën në heshtje. Është një paralajmërim kundër diktaturës dhe një kërkesë që brezat e ardhshëm të mos harrojnë sakrificat e bëra për lirinë.

Gjoni s’do të lente rast pa shfrytëzue, veç si të bante të tjerët me qeshë. Ka pasë p.sh. rast që Gjoni, si të merrte gjellën si mbas radhës në kazan, do të vërente se në gavetën e tij, përveç lëngut të hollë, kishte në të vetëm nji spec, të cilin për humor, do ta nxirrte përjashta gjoja si me idhnim, ta përplaste edhe për toke njiherë, dhe mbasi para tjerëve, t’i jepte vendimin për ekzekutim, për fajet që gjoja kishte krye ai spec në të kaluemen e tij të keqe, për çudinë e të burgosurve rreth tij, mbasi ta pastronte fare pak me dorë, pra si mbas vendimit të marrë pak ma parë, atë spec, në mënyrën ma spektakulare, ai përfundimisht do ta hidhte prej nalt e, drejt në gojën e tij të hapun si çorap!

Talljet e Gjonit nuk njifshin pengesë e s’kishin kufi. Kishte ndodhe që Gjoni, gjoja i indinjuem për gjellët pa gja brenda, – gjellë që ne i quejshim “lang spirilangje” – do të mbante nji fjalim të shkurtë para gavetës së tij e, në zemërim e sipër, të bante sikur po pështynte në të, e ndonjiherë, për ma shumë humor, edhe të kishte pështye vërtetë në të, dhe në kohë që disa të burgosun të pritshin që ai atë gjellë ta hidhte për tokë, Gjoni nga ana e tij, i uritun ndoshta ma shumë se të tjerët për fizikun e madh që kishte, t’u ulte pa bë za e, ta hante qetësisht e me shumë oreks po atë gjellë.

Nji herë po gërmojshim dhë rranzë nji kodre, ku na patën dalë me shumicë kafka e gjymtyrë njerëzish të vdekun, ndoshta qinda vjet ma parë dhe Gjoni, kushedi sa e sa herë e pa fare marak, do të vinte në gojën e tij asi kafkash e, nga nji pozicion pak i naltesuem, të pozonte me madhështi në imitim të Farinates së Dantes, tue lëshue me atë rast nji turrë fjalësh të mëdha e pa kuptim.

Nuk do të kisha besue se trutë e dalë prej rrashtës së njeriut, t’i futeshin atij me dorë e, për së gjalli, prap në vend të vet, e ai mbas do kohe të kthehej përfundimisht në gjendje normale. Kjo gja patëm ndigjue se i ndodhi nji ditë Nuh Dylit prej Bërdicet, kur atë e pat xanë nën vedi një masë e madhe dheu, ndërsa po gërmonte për fund të tij.

Postën e letrave në këtë kamp e shpërndante njifarë Xhafer Kondit prej Korçe, njeri i sjellshëm e siç dukej edhe me kulturë. Lidhun me letrat, veç njerëzve të shtëpisë e ma të afërmve të mi, do të më shkruente rregullisht edhe Simja, kurse shokët e tjerë, me ndonji përjashtim shumë, shumë të rrallë, nga frika, nuk do të më shkruejshin.

Si ushqim bazë gjatë gjithë historisë së kampeve, do t’ishte vetëm kaçamaku, – qulli i Shkodrës- që e gatuejshim vetë, ushqim që për vite e vite do të mbante gjallë mijra e mijra jetë të burgosurish. Përmbas tij, shumë përmbas tij, do të vinte buka e grunit e thame në diell prej familjeve tona, të cilën, – sikurse e dimë – si të privuem nga e drejta e triskës, ato do ta blejshin me të shtrenjtë, kur edhe mundësitë e tyne financiare qëndrojshin shumë ma poshtë, se të pjesës tjetër të popullsisë.

Grosha u konsideronte gjella ma e mirë, të cilën ne mund ta përdorshim jo ma shumë se nji ose dy herë në javë, sidomos të dielave. Disa paketa makaronash, pak miell gruni, sa për nji hallvë në të rrallë, – veçanërisht kur vijshin ushqimet, ose ndër raste festash – vezë, pak sheqer e marmelatë, do të ishin artikujt e fundit, të konsideruem prej nesh “luksi”, brenda nji pakoje që na e sillte familja.

Rëndësi të veçantë për të burgosurin ka pasë duhani, për atë që e pinte, pa të cilin ai do të luente mëndsh. Shkrepsat nuk u lejojshin, e në vend të tyne na do të përdorshim “gur-unurin” si shekuj ma parë, që konsistonte në nji copë gur stralli – për njëtën me cilësi e të cilit në ishim ba mjeshtra – “eshkës”, që kur u digjte, përhapte aromën e saj aq të këndshme dhe nji copë felikuj të ndritshëm që do të përbante “unurin”. Gur, unur e eshkë, çdo njeri që pinte duhan, do t’i mbante brenda nji qesejet të vogël të futun në xhep e, të varun nga nji fill spangoje për ylyk të pantallonave.

Sheshi i vogël para kuzhinës u konsideronte si qendra e kampit, që në kohë të mbramjes u shndronte rregullisht si në nji “milet bahçe” (lulishte popullore), ku si të thuash, u jepshin koncerte të improvizueme nga disa të burgosun Tiranës, si p.sh. nga Qemal Shatku, bir ish-ministrit Shefki Shatkut, që për karagjozllëk, do të vinte mbi krye nji fes të kuq të naltë e me tufë përmbrapa, e që për “dajre”, do të përdorte nji bidon uji bosh që tingllonte fort. Në atë kor merrte pjesë edhe Ibrahim Hasnaj, që me sa u dukte, ishte ashik i madh i kangës tiranase.

Mes tjerëve, do të të zinte syni edhe Selimin, jevgun tiranas që ishte i shëndetshëm, i sjellshëm e i hijshëm e që gjatë ditës u shkrinte tue këndue, nji kangë me emnin e dashnores së tij, kujtimi i së cilës, – si na e thonte ai vetë me seriozitet e dhimbje – nuk iu ndante ditë as natë. “Orkestra” në fjalë, veç edhe nja dy bidonave të tjerë që të shurdhojshin veshët, si instrument tjetër, do të kishte edhe nji gërnetë të fuqishme e cila, për shqetësimin e madh që të shkaktonte ndër veshë, ia kalonte të gjithë bidonëve bashkë. Këto të ashtuquejtun “koncerte”, u ndiqshin natë për natë prej të burgosurve të Tiranës në përgjithësi e, sidomos prej atyne ordinerë.

Në valën e kësaj atmosfere relativisht të mirë e tolerante, kishte pjesën e vet edhe qëndrimi i mirë i disa prej policëve të burgut, që në kamp na qenë afrue si ma të lirë që e ndjejshin veten, e ndonjenit prej tyne, ne do t’i ishim hapë deri në fund. Ishte pikërisht ajo kohë kur ishim njoftue se në emigracion ishte formue “Komiteti i Shqipnisë së Lirë”, me kryetar Mit’hat Frashërin, koha pra, kur na filluem me besue se politika perëndimore më në fund po lëvizte edhe në drejtimin tonë e, se mes shumë reperkusioneve që do të kishte ajo, ekzistonte edhe mundësia e arratisjes tonë masive prej kampit.

Për këtë gja, unë nji ditë bisedova në mënyrë tepër sekrete e konfidenciale, me rreshter Tofikun, Teufik Luzin prej fshatrave të Beratit, që kishte nën kontroll rojet rrethe-rrotull nesh, gjatë kohës së punës. Rreshter Teufiku pranoi tue m’u lutë që t’mos e bisedojsha parakohe atë gja me shokët dhe paraprakisht më tregoi drejtimin që ne do të merrshim në rastin e nji arratisjeje, drejtim të cilin ai, i vendosun qyshë ma parë në nji të përpjetë kodre, do ta mbulonte me zjarrin e nji mitralozi, drejtim e pikë që m’i tregoi, që në ditën e parë të bisedimit. Kah fillimi i muajit qershor, në vend të Tasi Markos, për komandant na sollën Beqir Bajën nga Elbasani, sjellja e mirë e të cilit të lente përshtypjen se nuk rridhte prej udhëzimeve të marra prej nalt, sa prej vetë atij si njeri.

Ndryshimi i tij me Tasin, – ish-furrtar i hershëm në Korçë – u dukte edhe në takimet e tij të drejtpërdrejta me të burgosun, si ma i sinqertë e qytetar që ishte. Shpeshherë mbas drekave deri në të errun, ai vetë do të gërmonte dhe me nji buldozer, rendimenti i të cilit thojshin se shkonte në favor të të burgosurve. Kjo jetë e qetë kampi që po vazhdonte q’prej disa muajsh, do t’u ndërpriste papritmas e të ndryshonte shumë për të keq, si pasojë e arratisjes nga kampi i tre të burgosurve ordinerë nga Mirdita, njeni prej të cilëve me emnin Frrok, kuzhinieri i kampit, nji i ri i shkurtë e i shëndetshëm, që u dukte i shkathët e me humor – nji tjetër me emnin Bardhok, – i dobët fizikisht e pak i gjatë, si dhe nji i tretë, shok i tyne.

Për ma shumë se nji javë puna u ndërpre dhe ne na mbyllën ndër kapanone, nën nji terror të vërtetë. Nuk kishim të drejtë të lëvizshim fare prej vendit dhe as të bisedojshim shoq me shoq. Brigadierë e spiunë ordinerë, të armatosun me shkopinj të trashë e tue pasë pranë gjithmonë policët ma të këqij e të besueshëm të komandës, do të qarkullojshin pa pushim, sa në nji anë të kampit, aq në tjetrën, të gatshëm me i ra cilitdo me pretekstin ma të vogël. Për të shkue në W.C. gjatë atyne ditëve, u donte marrë leje dhe rrugën prej kapanonit deri atje, duhet ta përshkojshe me vrap, dhe nuk ishte thanë që në ndonji prej këtyne daljeve të detyrueshme, t’mos kishe marrë ndonjë goditje të fortë shkopi në shpinë, ose ndër kambë. Nji pjesë prej nesh që për sedër nuk vrapuem, patëm fat, që për pak nuk u vumë edhe nji herë në provë të vështirë.

Terror ditën e natën. Rriheshin të burgosun pa pretekst e paralajmërim në rresht për apel apo, në rresht para kazanit me gjellë, në shtrat e kudo. Disa ditë ma parë kishte ndodhë edhe largimi i Hajdar Rusit prej kampit, mbasi që ai kishte rrahë komandantin e burgosun të kampit, Hamdi Lenën. Nji tjetër ngjarje që rrezikonte të mbante në fuqi atë gjendje të rëndë, apo ta përkeqësonte edhe ma shumë, do t’ishte ajo që për protagonistë do të kishte Rrok Palin e Xhevat Qukun, që vazhdojshin të ishin bashkë në brigadën e tretë. Dhe kishte ndodhë kështu: ndërkohë që Hamdi Lena qëndronte – si në çdo drekë – në krye të kazanit kur u shpërndante gjella, mes tij e Rrok Palit, që priste radhën me gavetë në dorë, kishte shpërthye nji grindje.

Në përkrahje të Rrokut ishte futë Xhevati, të cilin policët e gatshëm, për ndëshkim, e kishin lidhë për nji shtyllë. Rroku që kishte mendue se mos Xhevatit të ekspozuem në diellin përvlues të drekës, mund t’i binte të fikët, kishte vrapue në drejtim të tij me nji matare uji në dorë, gja që kishte zemrue policët, të cilët me atë rast, kishin zgjidhë Xhevatin nga varja e në vend të tij, varë Rrokun, i cili, për shëndetin e dobët që kishte, në krye të pak minutave kishte nisë të lëshonte do klithma të frikshme për jetën dhe përfundimisht të ishte i varun për litar pa ndjenja. Ka qenë fat i madh për të, që pikërisht në momente, rastësisht të kalonte andej komandanti Beqir Baja, që megjithëse ndër ato ditë nuk po u sillte ma mirë me ne, do të bante të mundun që Rrokun ta dërgonte urgjentisht në spital të Peqinit e, që ai t’u kthente edhe nji herë në jetë!

Mbas ma shumë se nji jave të mbyllun ndër kapanone, na nxorën nji ditë përsëri në punë. Klimës së ashpërsueme të kampit i duhet shtue edhe vapa e madhe e vitit 1950, për të cilën patëm ndigjue se ishin regjistrue nivele shumë të nalta temperature. Dita ishte shumë e gjatë dhe e nxehtë, sikurse edhe norma shumë e madhe. Nga të nxehtit e madh, sidomos rreth kohës së drekës, në do të shikojshim me sy vibracionet e ajrit, dridhjet e imta të mijra e mijra valëve kund nja nji metër a ma pak mbi sipërfaqen e gjithë osekut, – hapsina mes dy skarpatash – të mbyllun anash prej dy skarpatash të nalta…! S’pakut nja dy herë unë kam dalë me vrap jashtë osekut të thellë, ku seriozisht më qe dukë se po më merrej fryma.

Mandej etja për ujë, nji torturë e vërtetë për të gjithë. Sulmi që u bante ndër ato ditë rreth nji bidoni me ujë, që vinte në krye të dy-tri orëve për ma shumë se njëqind vetë, nuk ka të përshkruem. Lufta për nji pikë ujë, si për ekzistencë, do t’u shfaqte në tanë shëmtinë e vet ma ekstreme…! Britmat e forta që gumëzhijshin nga nji grumbull i papërmbajtur të burgosurish, që u shtyjshin mes tyne si për jetë a vdekje, e përplasjet e matareve e të do enëve tjera të aluminta që u shtrngojshin fort ndër duerët energjike e nervoze të të burgosunve të thamë deri në çmendi për pak ujë, do të ishin skena ferri të vërtetë, e që u përsëritshin disa herë në ditë.

Asht fakt e duhet pohue, se përgjithësisht të burgosunit politikë dhe nji masë e pakët prej ordinerësh të përmbajtun, situata të tilla, sado që të vështira, do t’i përballojshin pa u dhanë e me dinjitet, tue pasë preferue heshtjen e sakrificën, në vend të shkarjes në trup e ujit jetëdhënës. Ndër raste të tilla, kushedi sa herë brenda nji dite, këta njerëz të mirë e me sedër, do të përcillshin me shikime përbuzëse bidonin e ujit, që u parakalonte gjithnji i zbrazun. Në kësi rastesh, ndër fytyrat e tyne do të vërejsha nji buzëqeshje të hidhun, ndoshta nji si keqardhje apo revoltë të butë e njerëzore, që gjithësesi nuk shprehte zemrim.

Nuk duhet lanë pa u tregue se na të rinjtë, tue kërkue me qenë shembulli sakrificë, – siç e kishim për detyrë – veten e kemi lanë vazhdimisht për në fund. Kështu ndër ato ditë, edhe në sikurse të tjerët, u digjshim për nji pikë ujë, e ka ndodhë jo pak herë që ujin e siguruem qoftë edhe me ndihmën e të tjerëve, na t’ua shpërndajshim rrugës ma të vjetërve, ma të pamundunve e t’u kthejshim te shokët me matare bosh. Katërmbëdhjetë kampe do të kalojsha t’isha i burgosun e mbas kaq shumë jete të shkueme, dy matare uji të pime në kohë e kampe të ndryshëm, njashtu si dy safa uji dikur në Sigurim, unë s’do t’i harrojsha asnjiherë, as sot. Rasti i parë i përket periudhës për të cilën po flasim:

Si shumë herë tjera, nji ditë po u kthejsha për te shokët me matare bosh. Ruzhdi Çoba që po më vërente, shkëputet nga puna e më del para tue më pyete: “A pive ujë”?! “Jo”, iu përgjigja. “Prit”, – më tha Ruzhdia dhe u largue me vrap për te plaçkat e tij. Prej poshtë tyne ai nxuer nji matare uji, e cila kur m’u zgjat prej duerëve të tij, unë po e shifsha me lakmi të mshehun se si ajo ndriste bulash të freskëta djerse. “Bukët” e Zhan Valzhanit e “mollët e ndalueme” të Migjenit, duken si punë kalamajsh, po të krahasohen me nxitjen që të jep nji matare uji, kur je i etun për vdekje.

“Pije”, – mẽ tha me ton Ruzhdia, si të donte me shmangë afrimin e ndonji personi tjetër të mundshëm, dhe unë piva aq sa rregullisht u pinte në nji matare, e cila llogaritej se u donte të njomte edhe buzët e thame të ma shumë se tre-katër vetëve të tjerë. Porsa unë e tërhoqa atë prej gojet, Ruzhdia ndërhyni me të shpejtë e autoritet: “Pije, pije”! dhe ndërsa unë e kundërshtojsha, ai do të më përsëriste edhe ma me këmbëngulje: “Pije, pije ma, hajt shpejt se asht risku i jot”! dhe unë mandej e piva deri në fund atë matare të paharrueshme uji, tue shue si duhet për herë të parë etjen e sa ditëve.

Gjatë kësaj kohe, unë u ndjejsha i sëmurë me do ethe të vazhdueshme e megjithatë, isha i detyruem të dilsha në punë, për gjendjen që ishte krijue në kamp ato ditë. Nuk gëzojshim ma të drejtën e vizitës mjekësore. Mue s’m’u hante prej disa ditësh dhe kambët s’më mbajshin, ndërsa etja për ujë, s’m’u ndante ditën as natën. Kisha bindjen se ato ethe më vijshin si përsëritje e sëmundjes së malarjes, që e kisha pasë vuejtë para disa vitesh. Munda të siguroj do hapa “atebrinë” e “plasmokine”, që kisha përdorë dikur kundër asaj sëmundje, e që ma banë mandej fytyrën jo ma pak të verdhë nga ç’ishin edhe vetë. Shokët e mij, tue pa dobësimin tim fizik, si dhe ngjyrën e verdhë qẽ kisha marrë në fytyrë, flitshin për mue mshehtas meje e, unë bajsha sikur s’u kujtosha për asgja.

Qëndrimi në atë kamp të Urës së Bonos nuk zgjati veç edhe pak kohë e nji ditë, kur mund t’ishte fillimi i muajit korrik, na lajmuen që të mblidhshim plaçkat, se do të ndrrojshim kamp. Destinacioni? Si gjithmonë i panjoftuem. Vendosja e jonë ngusht e ngusht ndër makina, ka qenë nji torturë e vërtetë, e cila do të zgjaste deri sa të mbrrijshim në destinacion. Nëse nuk më gabon kujtesa, na kanë pasë palosë nji mbi nji nga gjashtëdhjetë të burgosun, për çdo karroceri makine “Zis”, që do të thonte dyfishi i kapacitetit të saj normal. Aq të ngjeshun do t’ishim nga të gjitha anët, sa absolutisht nuk ekzistonte anji mundësi për të lëvizë sadopak nji bërryl a nji gju, që kishin mbet të mbërthyem si me gozhdë.

Endrojshim si në stivë e të futun me bërryla në brinjët e shoqishojt e, me gjunj të mbledhun deri nalt mbi gjokset tonë. Vetëm shkopinjt e policëve që pa asnji pretekst bijshin sa mbi kryet e nji të burgosuni, aq mbi të nji tjetri, mund të mbajshin nën vete atë gjendje të padurueshme. Dhe si kurdo që ka vend edhe për të qeshë, në këtë rast të vështirë, unë nuk do t’u mbajsha pa qeshë, kur të vërejsha se si nji polic me emnin Ferit, u binte me shkop kokave të qethuna zero nji ditë ma parë të dy shokëve të mi, asaj të Hilmi Kamatës e Ahmet Koplikut.

Mbas rreth tridhjetë kilometrash rruge, mbërritëm ma në fund në atë vend që u quente Beden, ku qyshë në fillim do të më hiqte vërejtjen peizazhi i tij i zhveshun e i zymtë, ku po u vendoste për herë të dytë ai kamp famëkeq, prej të cilit jo të gjithë do të kishin fatin me u largue të gjallë prej tij.

Kampi i Bedenit i vitit 1950

Ndryshimi në trajtim i nji kampi të burgosurish prej atij të nji kampi tjetër, për të njatën periudhë, nuk do të përbante aspak anomali për nji regjim komunist e, për nji Ministri të Punëve të Brendshme që në krye kishte nji njeri kriminel e kapriçioz, siç ishte Mehmet Shehu. Kampi i Bedenit i vitit 1950, si kamp i nji terrori të egër dhe i nji stërmundimi të madh fizik, do të kishte të gjitha karakteristikat e nji kampi komunist të shfarosjes dhe nuk do të ndryshonte në asgja prej atij me të njatin emën i dy viteve ma parë, veçse në faktin se në këtë të dytin të burgosurve, do t’u lejojshin ushqimet që atyne ua sillshin familjet, gja që kishte kenë e ndalume në atë të dy viteve ma parë.

Të burgosurit si ma parë, ishin të ndamë në grupe të vegjël pune prej dy-katër vetash dhe ishin të detyruem që normën prej katër metrash kub dheu shumë të fortë për njeri, ta gërmojshin në thellësi të kanalit, – që ishte lanë pa shkue në kuotën e duhun prej të burgosunve të dy viteve ma parë – dhe mandej atë dhe të gërmuem, me nji karro të vjetër për anë skarpatës së naltë, u donte ta nxirrshin përfundimisht jashtë kanalit.

Kjo normë që normalisht ishte e parealizueshme, nuk do t’u arrinte prej asnji të burgosuni, po që se mbi të nuk do të binte shkopi i policit, po qe se atij nuk do t’iu hiqte për atë ditë racioni i bukës dhe në atë rast, edhe po t’mos iu merrte fytyra para të gjithëve. Nji normë aq e madhe do t’u realizonte vetëm tue punue gjatë gjithë nji dite të gjatë vere e, pa e ulë asnjëherë ritmin e punës, pavarësisht rrezeve pervluese të diellit e etjes së madhe për ujë.

Atyne që s’do të realizojshin normën, iu priste buka për atë ditë dhe rreth mesit të natës, të shoqnuem prej nji polici, do t’u paraqitshin në komandë për të dhanë llogari te ma i rrezikshmi e sadisti, toger Ademi, prej fshatrave të Gjinokastrës, dhe kjo, mbasi ai i burgosun të kishte pritë nji ose dy orë radhën përjashta, nën mbikëqyrjen e nji polici.

Meqë si mbas udhëzimit, trajtimi i të burgosurve do të merrte edhe për ma keq, Ministria e Punëve të Brendshme Tiranë, ndërroi dy prej ish-kuadrove kryesorë të komandës, kështu komandantin Beqir Baja, e zavendsuen me Beqir Liçin, edhe ky me gradë major, që nji vit ma parë kishte qenë komandant në kampin e Orman-Pojanit, komandant që mes nesh e quente “Napolon”, si i mbushun që ishte nga vetja, si edhe për distancën autoritare që mbante nga të gjithë vartësit e tij; kurse në vend të komisarit të mëparshëm, do të na sillshin aty toger Ademin, nji njeri që për kah ligësia, do t’ia kalonte të gjithë atyne që na kishim pasë deri atëherë e, që do të kishim në të ardhmen. Edhe kur nji ditë të burgosurit të kishin mbetë koc e lëkurë, ai ndër mbledhje me të burgosun, do të thonte me mburrje krimineli: “Vetëm mushkritë do t’jua lëmë”!

Bashkë me dy kuadrot e masipërm, aty sollën edhe të burgosurin Vango Mitrojorgji, nji ish-funksionar i naltë në Ministrinë e Punëve të Brendshme në kohë të Koçi Xoxes, që pavarësisht zellit të madh që ai kishte tregue gjatë punës së tij kriminale, Enver Hoxha do ta dënonte bashkë me Koçi Xoxen, për të justifikue para popullit krimet e kryeme deri atëherë prej tij e partisë që ai kryesonte. Vango Mitrojorgji nga ana e tij, kishte sjellë me vete fodullëkun e nji ish-komunisti militant e, dinakërinë e nji ish-kuadri me randësi të Ministrisë së Punëve të Brendshme, gja që ia tregonte edhe fytyra e sjellja. Në atë kamp ai do t’u trajtonte me të gjitha favoret e nderet e mundshme, të nji ish-kuadri të naltë e të besueshëm, i respektuem nga komanda. Memorie.al/Memorie.al

 Dihet se pas vdekjes së Stalinit, në mars të vitit 1953, në gjirin e PK të BS filloi lufta për pushtet. Malenkovi trashëgoi postet kyçe të pushtetit: sekretar i parë i PK dhe kryeministër. Por pa kaluar disa javë, me mbështetjen e Molotovit, Bulganinit, Kaganovicit, që eliminuan ministrin e Brendshëm stalinist Beria, postin e kreut të partisë në shtator të atij viti e rrëmbeu Hrushovi, (1894-1971), i cili luajti një rol shumë të madh në politikën e jashtme të Bashkimit Sovjetik, sidomos për sa i përket korrigjimit të aspekteve të veçanta të teorisë dhe praktikës staliniste, të uljes së tensionit ndërkombëtar midis dy blloqeve antagoniste dhe kryesisht midis Bashkimit Sovjetik dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

“Procesi i destalinizimit u zhvillua sidomos në luftën kundër kultit të individit, në rehabilitimin e shumë personave të dënuar nga Stalini dhe udhëheqës të tjerë të vendeve komuniste, në rishikimin e planeve ekonomike, duke i kushtuar më tepër vëmendje prodhimit të artikujve të konsumit të përditshëm”, shkruhet në FESH, botimi i dytë, 2008 vëll. 2, faqe 982. Por jo vetëm kaq: Hrushovi ndërmori një hap që pa pritur ndikoi edhe në ecurinë e marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe këtij vendi që cilësohej deri atëherë si përjetësisht “miku ynë më i shtrenjtë”, ndonëse këtë epitet, siç e pamë, Enver Hoxha e kishte përdorur edhe për Jugosllavinë dhe do ta përdorte më pas edhe për Kinën. HRUSHOVI NË BEOGRAD.

“Krisja në marrëdhëniet shqiptaro-sovjetike , – shkruan Ramiz Alia në librin e tij “Jeta ime,”- filloi aty nga viti 1955 kur Hrushovi shkoi për vizitë në Beograd dhe deklaroi se veprimi i ndërmarrë nga Byroja Informative e Partive Komuniste dhe Punëtore (Kominformi), ndaj Jugosllavisë më 1948, ishte i gabuar, se Titoja ishte një marksist i vërtetë dhe fajtor për dënimin e që iu bë Jugosllavisë, ishte Stalini.”(faqe 197).

Dhe vazhdon: “Për çdo parti dhe për çdo vend këto deklarata të Hrushovit mund të merreshin si të besueshme, por për ne shqiptarët që e kishim provuar në “lëkurën” tonë “marksizmin” e Titos dhe të qeverisë së tij, ato ishin të pabesueshme”. (po aty). Dhe Ramiz Alia ka plotësisht të drejtë. Nuk e vlen të zgjatemi në këtë pikë, po të gjykojmë masakrat e përbindshme serbo-malazeze dhe maqedonase në dekadat e para të shekullit të XX, që detyroi veçanërisht kosovarë e dibranët të linin trojet e tyre dhe të vendoseshin në Shqipëri, masakrat e Tivarit më 1945, për të ardhur në vitin 1948, kur serbomëdhenjtë synuan që Shqipëria të bëhej republikë e shtatë e Jugosllavisë, por jo pa edhe për servilizmin dhe puthadorinë e neveritshme të Enver Hoxhës. Por edhe “marksizmin” e Stalinit e dëshmon edhe Pakti Molotov-Ribentrop, pra midis Bashkimit Sovjetik dhe Gjermanisë hitleriane, më 23 gusht të vitit 1939, për të cilin ish-ministri i jashtëm sovjetik, Kucinski i asaj periudhe, ka shkruar: “Me nënshkrimin e këtij traktati Stalini ia arriti qëllimit që Hitleri të shpërthente luftën jo kundër nesh, por kundër Perëndimit.(“Politika ruse në qerthullin e pabesisë”, pr.dr.Eshref Ymeri, sipas burimeve të arkivave sovjetike, artikull në internet, në gjuhën ruse, 24.09 2008.)

Dhe më poshtë, ja dhe një pohim tjetër satanik i Stalinit, shkëputur nga fjalimi i tij, mbajtur katër ditë para nënshkrimit të këtij pakti, më 19 gusht të vitit 1939: ”Le të fillojë Lufta e Dytë Botërore, pjesëmarrësit e saj le të shqyejnë njeri-tjetrin dhe atëherë Bashkimi Sovjetik do të ngrejë flamurin e Revolucionit Proletar dhe mbarë Evropa do të bjerë në këmbët e tij”. (Pr.dr.Eshref Ymeri, sipas librit “Luftën e Dytë Botërore e filluan Gjermania dhe Bashkimi Sovjetik”, Shtëpia Botuese “Novoje Vremja”, Moskë,1993 faqe 333).

Kështu, duke ndarë me Gjermaninë hitleriane Poloninë në dysh dhe duke u ndodhur në kufi me të, siç pohon Stalini në vazhdim të fjalimit të mësipërm, Bashkimi Sovjetik do ta pushtonte edhe atë…do të arrinte deri në Gjibraltar, (po aty), pavarësisht së kjo ide, e denjë për ambiciet çmendurake të Hitlerit,( 1889-1945), i ra si bumerang në kokë, kur ky i fundit, duke shkelur pabesisht Paktin Molotov-Ribentrop, e sulmoi vendin e sovjetëve më 22 qershor të vitit 1941. S’ke ç’thua?! Kështu Stalini vërtetonte plotësisht se ishte “marksist i kulluar”, që zbatonte parullën: “Proletarë të të gjitha vendeve, bashkohuni”, por… nën zgjedhën ruse!”. Zbatimin e ambicieve të car Pjetrit të Parë, (1672- 1725), për një Rusi sa më të madhe, Stalini e dëshmoi këtë edhe me pushtimin vendeve baltike, Lituanisë, Letonisë dhe Estonisë, më 1940, të cilat u çliruan nga zgjedha sovjetike vetëm pas shpërbërjes së BRSS-së në vitin 1990.

BISEDA E HRUSHOVIT ME ENVERIN

Por të kthehemi te Jugosllavia e Titos. Ajo ishte dhe mbeti vend marksist, po aq sa dhe Shqipëria e Enver Hoxhës, po aq sa edhe vetë Bashkimi Sovjetik i Stalinit ose Hrushovit dhe vendet e tjera komuniste kudo në botë, përderisa atje udhëhiqte vetëm një parti që quhej Lidhja Komuniste, që kishte një kryetar, ashtu si të gjithë sekretarët e partive komuniste të këtyre vendeve, pra edhe në Shqipëri, që zgjidhej pas çdo kongresi partie, të cilat zakonisht zhvilloheshin në çdo pesë vjet, për të mbetur deri sa të vdiste në atë post, si Lenini,(1870- 1924), Stalini, (1879-1953), Mao Ce Duni, (1893-1976), Dimitrovi, (1882-1949), vetë Tito, (1892-1980), Enver Hoxha, (1908-1985) etj., që ushtronin “diktaturën e proletariatit”, siç kishte propoganduar Marksi dhe Engelsi në veprat e tyre, pra “diktaturën e shumicës mbi pakicën”, së cilës i shërbenin leva të tilla të shtetit komunist, si ushtria dhe veçanërisht organet e specializuara të kësaj diktature – KGB-ja në Bashkimin Sovjetik, STASI në RD Gjermane, Sigurimi në Shqipëri dhe UDB-ja në Jugosllavi dhe vende të tjera komuniste, ku mungonin të drejta e njeriut, liria e fjalës, ku zbatohej lufta e klasave, ku të tërë ata që cilësoheshin armiq të shtetit komunist, dënoheshin me burgime dhe internime.

Tjetër gjë se Titoja nuk deshi të qëndronte vasal i Bashkimit Sovjetik, sepse synoi të ndiqte një rrugë nacionale, të veçantë nga komunizmi stalinist, duke synuar të krijonte marrëdhënie edhe me Perëndimin dhe për këto “devijime” nga teoria marksiste, Stalini e dënoi duke e përjashtuar nga kampi socialist. E, megjithatë, kjo nuk e pengoi aspak Titon që të vazhdonte rrugën e tij me reforma ekonomike që Stalini dhe pas tij Enver Hoxha i përmblodhën me termin “socializëm specifik” dhe ky i fundit demaskoi vetadministrimin jugosllav “si teori dhe praktikë kapitaliste, e veshur me frazeologji marksiste”, (FESH, botimi i parë, faqe 1164), vetadministrim i cili vite më pas zuri të zbatohej në një mënyrë, ose në një tjetër edhe në vende të tjera komuniste, duke përfshirë edhe vetë Bashkimin Sovjetik.

Por më e rëndësishmja në këtë drejtim është vetë pohimi i Ramiz Alisë gjatë bisedave midis delegacionit sovjetik dhe shqiptarë në Kremlin, në prill të vitit më 1957, ku bënte pjesë edhe ai vetë, atëherë kandidat i Byrosë Politike të KQ të PPSH-së dhe ministër i Arsimit, kur, midis të tjerash, Hrushovi, duke folur për Titon dhe rolin e tij në ngjarjet në Hungari më 1956, për të cilat do të flitet më poshtë, shpjegon: “-Edhe ne nuk kemi shumë besim te jugosllavët. Por duhet të kemi parasysh situatën e sotme. Ne nuk kemi asnjë interes që ta hedhim Jugosllavinë përsëri në prehrin e imperializmit”. (“Jeta ime”, faqe 207).

E kuptueshme, po të kemi parasysh edhe ato që janë shkruar më sipër. Vetëm për Enver Hoxhën Jugosllavia nuk ishte shtet komunist. Përse atëherë, për disa veçori në ndërtimin e socializmit, të cilat do t’i vlerësonte Hrushovi, Bashkimi Sovjetik duhej ta linte Jugosllavinë të mbetej nën ndikimin e sferës perëndimore?

Veç kësaj, Jugosllavia, me përjashtim të Kosovës, krahinë autonome, ishte vend shumëkombësh sllav, ku republika më e madhe ishte Serbia, me të cilën carët rusë kishin pasur miqësi të kahershme, sepse rusët, pra sllavët e veriut, kishin lidhje shumë të afërta gjaku me serbët, pra sllavët e jugut, me malazezët, si dhe me serbët e Bosnjë-Hercegovinës, me maqedonasit e Maqedonisë, vende ku fliteshin gjuhë të përafërta më rusishten, që shkruheshin me të njëjtin alfabet cirilik, me tradita, gjithashtu, të përafërta shpirtërore e kulturore dhe, mbi të gjitha, të një fejeortodokse!

Në luftën ruso-turke të vitit 1870 Perandoria cariste kishte luftuar, veç të tjerash, që sllavët e Ballkanit, (dhe jo shqiptarët), të çliroheshin nga zgjedha otomane, madje të fitonin edhe toka me popullsi shqiptare, qoftë në Kosovë, qoftë edhe në veri të Shqipërisë, si Plava, Gucia, që u përmend më sipër… Po edhe kroatët e sllovenët qenë sllavë.

Kështu që afrimi i Bashkimit Sovjetik me Jugosllavinë, po të marrim parasysh të gjitha këto rrethana, ishte i natyrshëm. Për hir të mosmarrëveshjeve me Shqipërinë, Jugosllavia nuk mund të braktisej edhe pse ajo kishte pasur synime pushtuese ndaj Shqipërisë. Pastaj, më 14 maj të vitit 1955 u krijua Traktati i Varshavës, me afat prej 20 vjetësh, në të cilin, veç vendeve të tjera socialiste në Evropë me Bashkimin Sovjetik në krye, bënte pjesë edhe Shqipëria. Në një nga dispozitat e Traktatit parashikoheshin: ”…konsultime të ndërsjellta… për veprime të përbashkëta, për ndihmë ushtarake, në rast të një sulmi të armatosur, ose të një kërcënimi mbi njërin, ose disa anëtarë të Traktatit.”(FESH, botimi i dytë, 2008, vëll. 3, faqe 2736)

Si pasojë ”…dyshimi ndaj çdo gjëje që vinte nga titistët, ashtu siç e kishte më pas më të theksuar për sovjetikët ”, që, sipas Ramiz Alisë sollën si pasojë që Enver Hoxha të kishte: “Një farë paranoje sipas meje të justifikuar”, (“Jeta ime”, faqe 199), nuk kishte bazë. Të paktën në vitet 1955 -1961 duke qenë anëtare e Traktatit të Varshavës, Shqipërinë nuk mund ta kërcënonte asnjë shtet perëndimor, si Italia ose Greqia, por as edhe Jugosllavia.

KONGRESI I 20-TË I PKBS, (SHKURT, 1956)

Por Enver Hoxhën në këtë kohë e shqetësonte deri në makth diçka tjetër. Dihet se fill pas Kongresit e 20-të të PK të B.S,(shkurt 1956), ku Hrushovi dënoi ashpër kultin personal të Stalinit, nën frymën e këtij kongresi u zhvillua Konferenca e Tiranës, (16-20 prill 1956). Shumë delegatë të konferencës, të nxitur edhe nga artikulli Enver Hoxhës “Marksizëm-leninizmi na mëson se populli është krijuesi i historisë”, botuar në gazetën “Zëri i Popullit’” një ditë para fillimit të kësaj konference, pra më 15 prill, ku ai “dënonte”, gjithashtu, kultin e Stalinit, ngulte këmbë “për të vendosur kolegjialitetin si parim udhëheqës të partisë… “që “… çdo anëtar partie të kuptojë së në parti nuk mund të ketë frikë”, se ne “nuk jemi për ashpërsimin e luftës së klasave…”, se “…në mjaft raste janë dhënë dënime me akuza të fryra deri në Kongresin e Parë të Partisë ”, pra shumë delegatë u shprehën hapur dhe me guxim për zbatimin e vendimeve të këtij kongresi, kërkuan demokratizimin e mëtejshëm të partisë, kritikuan udhëheqjen për shkëputje nga masat….

Në dosierin “Enver Hoxha, Konferenca e Tiranës, (16-20 prill 1956), Ramiz Alia dhe Peco Kagjini”, që kam botuar disa vjet më parë, kam shkruar gjatë për ngjarjet e kësaj konference, të cilën më vonë Enver Hoxha (edhe në librin e vet “Jeta…” edhe Ramiz Alia), e cilësoi në mënyrën më absurde dhe pa asnjë fakt, “komplot të përgatitur nga revizionistët jugosllavë” dhe e mbyti me terror.

Diktatori ynë u tremb shumë për fatin e tij të ardhshëm, sepse pa se, ndërkohë, në vende të tjera socialiste kishte nisur procesi i rehabilitimit të udhëheqësve të dënuar në periudhën staliniste, si Rajku në Hungari,(1909-1949), Kostovi në Bullgari,(1897-1949), Slanski në Çekosllovaki, (1901- 1952), Gomulka në Poloni, (1905-1982) dhe udhëheqës të tjerë stalinistë po mënjanoheshin në këto vende, dukuri që mund të ndodhte edhe në Shqipëri.

Për fat të keq, këto ngjarje kaq tronditëse ndërkombëtare, nuk i përshkruan Ramiz Alia në librin e tij “Jeta ime”. As këto që po rendis më poshtë: Në konferencën e Tiranës një pjesë e mirë e delegatëve në diskutimet e tyre shtruan edhe problemin se gjendja ekonomike e popullit po vështirësohej gjithnjë e më shumë, kurse vetë udhëheqja e partisë dhe e shtetit jetonte në kushtet e një mirëqenieje që po rritej. “Ne duam të pyesim, ministrin e Tregtisë, shokun Kiço Ngjela, dhe ministrin e Financave, Abdyl Këllezi, – nënvizonte Vehip Demi, sekretari i Partisë së Radio Tiranës, – nga dalin fondet që duhen për të mbuluar shpenzimet e Bllokut të Udhëheqësve, në cilin kapitull të buxhetit futen ato? Ne duhet të pranojmë se masat poshtë bisedojnë shumë për çështjen e Bllokut. Ne nuk mund ta fshehim këtë gjë. Ne si komunistë nuk dimë t’i sqarojmë masat, sepse ne vetë nuk e shohim të drejtë ekzistencën e Bllokut”. (AQSH, fondi i Komitetit të Partisë së Tiranës, Dosja A,A/1.A/2,1956).

Ishte kjo një nga arsyet që, i lajmëruar nga e shoqja e tij Nexhmia, Enver Hoxha erdhi me vrap nga Vlora, ku kishte shkuar që të përgatiste raportin e Kongresit të 3-të të PPSH-së, i cili do të mbahej pas një muaji, dhe shtypi me dhunë zërat e diskutuesve një pjesë e të cilëve u arrestuan edhe u dënuan më burgime dhe internime, sepse kishin nxirë realitetin tonë “të mrekullueshëm socialist” dhe, mbi të gjitha, ishin ngritur kundër vijës marksisteleniniste të partisë .

Por në qershor të po atij viti në një mbledhje të Byrosë Politike për probleme ekonomike Enver Hoxha detyrohej të pranonte:

“Situata jonë është shumë e vështirë. Tani është rasti më i mirë të për t’i shtruar këto çështje’”.(Celo Hoxha, gazeta “Standard”, 10 mars 2013, bazuar ne AQSH, 1956,dosja 44).

Kurse Mehmet Shehu, duke iu përgjigjur Rrapo Dervishit, këtij injoranti, anëtar i Byrosë Politike, që bënte pyetjen: ”Si ndodhi kjo punë që jemi në gjendje të vështirë?”, i përgjigjej:

“Ne jemi në gjendje të vështirë, sepse kemi 900 milionë rubla borxh. Sa te lahen, këto bëhen 1 miliardë e 600 milionë rubla. Më 1965 bëjnë 12 miliardë rubla. Kështu do të jemi në situatë shumë të vështirë, sepse, po të mos na japin kredi, atëherë gjithë eksporti ynë duhet të jepet për borxhin dhe kështu mbaron ekonomia jonë popullore”. (po aty). Kjo gjendje e brendshme, me të vërtetë shumë e rëndë, e trembte Enver Hoxhën. Por atë e trembte edhe situata ndërkombëtare. Në radhë të parë, revolucioni që shpërtheu në tetor të atij viti në Hungari dhe që solli largimin e stalinistit të urryer, Rakoshi, (1892-1971). Dhe , si$ do të dëshmohet më pas nga ecuria e ngjarjeve që përshkruan Ramiz Alia në librin e tij “Jeta ime”, ishin para së gjithash të këto arsyet që Hungaria kërkoi të shkëputej nga Bashkimi Sovjetik. Paralajmërimin e parë ia dha Tito.

”Ai në muajin tetor të vitit 1956 , pra menjëherë pas Konferencës së Tiranës në një fjalim që mbajti në Pula të Jugosllavisë, theksoi se për të çuar deri në fund vijën e Kongresit XX të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, duhet të rrëzohen udhëheqës të tillë si E.Hoxha e të tjerë, – shkruan Ramiz Alia”. (“Jeta ime”, faqe 200).

Dhe në disa drejtime, kishte të drejtë, përderisa Enver Hoxha mbetej stalinist. Por Hrushovi, duket nuk i vuri rëndësi këtij fakti, ndoshta duke menduar se e kishte Enver Hoxhën në dorë. Por këtu, siç do të shohim më poshtë, gaboi./Gazeta Panorama 

PAPA GJON PALI II… PËRBALLË GJ.KASTRIOTIT N’ TIRANË KA THANË ME 25 PRILL 1993:
“Ju keni vuejtë për Kombin Tuej. Prandej dhe keni të drejtë ta doni kaq shumë.
Populli i juej kaloi një tragjedi me të vërtetë tronditëse nën shtypjen komuniste.
Ishte vërtetë i tmershëm përftyrimi i jetës njerëzore nën rregjimet totalitare si ai që ju keni njohtë, ku, njeriut i mohohej një nga të drejtat ma thelbësore: Liria e shfaqjes së mendimit dhe e besimit të tij si dhe liria e ndërgjegjës.”

Muzeut Ateist në Shkoder, ishte “I VETMI NĔ BOTĔ” dhe, as sot nuk kemi një studim të plotë, që perveç ideatorëve të Byrosë Politike të PPSh, Populli Shqiptar nuk di as qellimin dhe as funksionin që ka krye ai Muze antinjerzor dhe antikombtar, i hapun në qendren historike të Shqipnisë së Gjergj Kastriotit-Skenderbeut.
Ai Muze Ateist u ndertue mbi gropat pa shenja dhe emna të të vramëve dhe të mbytunve nga sigurimi i shtetit barbar komunist, që ashtu si hapi atë “Muze I VETMI NË BOTË, ashtu edhe ka krye GJENOCIDIN KOMUNIST TË VETMIN NË BOTË!” Sot, flasin Arkivat!
Ky Gjenocid antinjerzorë asht krye me mjetet ma të dhunshme dhe të mnershme kunder Popullit dhe Klerit Katolik Shqiptar, që në këte kohë duhet të na rikujtojnë Martirët e Mëdhaj që dhane jeten e vet, per një Ideal Fetar dhe Atdhetar të pavdekshem dhe të Perjetshem. Sot kujtojmë:
Imzot Ernesto ÇOBA (1913 – 8 Janar 1980); Ipeshkvi i Dioçezit Shkoder.
Don Marin SHKURTI (1933 – 1 Prill 1969); Don Shtjefen KURTI (1898 – 20 Shtator 1971); Don Anton DOÇI (1915 – 1973);Don Mikel BELTOJA (1935 –10 Shkurt 1974);Don Prekë NIKÇI (1921 – 15 Mars 1974);Don Mark HASI (1920 – 11 Shtator 1981);Don Zef BICI (1919 – 10 Maji 1968);Don Mark DUSHI (1920 – 10 Maji 1968); Don Lazer JUBANI (1925 – 29 Korrik 1982);
Don Lec SAHATÇIJA (1906 – 4 Prill 1986); Don Nikoll GJINI (1911 – 1987);
Imz. Lazer SHELDIJA (1928 – 10 Shtator 1988);Don Pjeter GRUDA (1922 – 13 Janar 1989). E sa e sa të pranguem persa vite në burg dhe tortura.
(1944 – 1989) Gjenocidi ka vra dhe zhdukë 66 Klerikë Katolik në Shqipni dhe ka zhdukë gjithsejt 103 Klerikë të Nderuem.
Mbas 1967 të burgosun dhe të dënuem me shumë vite punë të randë, janë 23 Klerikë të besimit Katolik. Perjashtimi i Besimeve tjera nga ky “revolucion” barbar kishte qellim kryesor metoden e vjeter anadollake “Perçaj e sundo”! Pasojat vazhdojnë edhe sot nder të gjitha Trojet Shqiptare, tue fillue me Shtëpijat Muze të vjetra deri te ato të Atdhetarëve At Gjergj Fishta, Luigj Gurakuqi, Osman Kazazi, Kulla e të Madhit Prekë Cali.
Muzeu Ateist nuk duhet shkatrrue asnjëherë! Aty duhet punue per me u ba një nga ma të mëdhajat Biblioteka të Shqipnisë, ku duhen ruejtë me kujdesin ma të madh të gjithë botimet e librave dhe revistave të “Realizmit Socialist” nga viti 1944 e deri tek botimi i Librit të fundit të kësaj epoke shkatrrimtare të Shqipnisë Europjane!
Aty duhen protokollue diskutimet e të gjithë “revolucionarëve të 1967” të cilët, nga viti 1944, nuk kanë pushue tue akuzue dhe shpifë per qytetarët, e madje, tue kerkue edhe pushkatimin e sa e sa vetëve të pafajshem, që sigurimi shtetit kerkonte me i zhdukë edhe si fise.
Askush nuk asht burgosë e interrnue pa “deklarata fallco” nga dashakqijtë e paturp agjenta të sigurimit shtetit kriminal.
Askush nuk asht largue ose pushue nga puna pa shpifjen e një agjenti apo spijuni barbar komunist!
Askujt nuk i asht kontrollue shtëpia dhe shtetizue pa aprovimin e kryesisë së lagjeve mbushë me agjenta sigurimi.
Askush nuk ka shkue agjent jashta shtetit pa u garantue kthimi i tij nga një komunist vllavrasës.
Askush nuk e tregon një vend pushkatimi pa aprovimin e degës së mbrendshme edhe pse i dijnë edhe sot.
Askush nuk tregon vrasësit nder piramida dhe kush urdhnoi tek vendi ekzekutimit.Askush nuk boton listat e diskutantëve shpifës në 1967 në Institutin Pedagogjik Shkoder.
Askush nuk tregon kush ua pergatiti diskutimet këtyne injorantave kunder klerikëve nder gjyqe dhe mbledhje n’ Institutin Pedagogjik…
Askush nuk tregon kush vjedhi dhe po i perdorë punimet shkencore të të vramëve të ruejtun nder arkivat e Shtetit per marrje titujsh…
HAPNI DOSJET, MOS KINI FRIKË NGA TË VRAMIT DHE TË ZHDUKUNIT !
“Të gjallët vazhdojnë me hanger bar, por parimet nuk i shkelin…” Kjo asht porosia e PPSH, e cila ua ka mbushë xhepat këtyne hajdutëve!
***
Revolucioni kultural dhe ideologjik i 1967 mbasi shkatrroi Besimet, gjuhen Shqipe. Ai dekompozoi njeriun! Shikoni antarët e qeverisë së sotme ”të rilindur, bijtë trashigimtarë besnikë të tyre”! Po ua kalojnë baballarvet!
Mbas mbylljes perfundimtare të objekteve të Kultit, drejtuesi anadollak i “Revolucionit Kulturor të vitit 1967” skilja Ramiz Alia, krijoi në Shkoder një Komision me një nga besnikët e tij të njohun Jup Kastratin “Kryetar i komisionit perzgjedhjes leteraturës fetare kishtare”, i cili i ka sherbye deri në vdekje. Mbasi grumbulluen dhe seleksionuen të gjitha veprat letrare nga bibliotekat e institucioneve dhe ata personale, dorshkrimet dhe punimet me vlerë vazhdojnë me u botue edhe sot nga hajdutët “dr. Prof…”. Tepricat e materialeve u ekspozuen në “Muzeun Ateist”. Shteti Shqiptar asht i vetmi nder shtetet komuniste që vazhdon me nderue dhe me dekorue shpifsa e terroristë, që nder dosjet e tyne vlon gjaku i të Pafajshemve, që me mënyra të ndryshme vazhdojnë me vuejtë, nuk i kanë kthye pronat, nuk i japin punë fëmijve tyne, se nuk i GARANTON njeri! Madje, edhe po i detyrojnë me ik jashta shtetit…
Edhe kjo rrugë pa asnjë “Dritë në horizont”… Asht Ri-ngjallje ose ”Rilindje” në Vazhdimsi! E vetmja e drejtë e tyne asht ”braktisja e Atdheut”.
Vrasësve tradhtarë të Popullit Shqiptar mos ju shlyftë kurrë Gjaku nga dyertë e tyne! Kjo asht porosia e të gjithë Atyne që vdiqën me zemer t’plasun. E mos harroni se kushedi sa vite do të ikin pa u dijtë sakt shifra e të gjithë Atyne Martirve që dhane jeten e Tyne per Atdhe dhe Liri,
E deri kur do të vazhdojnë kjo gjendje, më duket se edhe Europa ka harrue!
Zhvillimet e kohës së fundit ashtusi në Shqipni dhe në Kosovë, tregojnë me “shkronja të mëdha”, se interesat e kujt po mbrojnë Europa.
Po mos harroni kurr se, Gjaku i Martirve të Atdheut tonë Gjergj Kastriotit- Senderbeut dhe i së Madhes Nanë Tereza, vazhdon me gufue n’ Atdhe!
Shqipnia ishte e Tyne, asht e bijve të Tyne dhe, do të jetë pergjithmonë sa të jenë jeta: Trashigimtaria e Virtyteve të Veprave të Tyne Atdhetare!
Shqipninë kur nuk e tjetersuene turqit dhe sllavët, Ajo asht e Perjetëshme!
Mjer Ajo në dorë të kujt ka mbetë!!
Melbourne, 23 Maji 2025.