Asambleja e Përgjithshme e OKB-së po mbledh këtë javë zyrtarë të nivelit të lartë për të promovuar një zgjidhje me dy shtete për konfliktin dhjetëvjeçar Izrael-Palestinë, që do t’i vendoste popujt e tyre krah për krah, duke jetuar në paqe në kombe të pavarura.

Izraeli dhe aleati i tij i ngushtë, Shtetet e Bashkuara, po e bojkotojnë takimin dy-ditor, i cili fillon të hënën dhe do të bashkë-kryesohet nga ministrat e jashtëm të Francës dhe Arabisë Saudite. Qeveria e krahut të djathtë e Izraelit kundërshton një zgjidhje me dy shtete dhe Shtetet e Bashkuara e kanë quajtur takimin “kundërproduktiv” ndaj përpjekjeve të saj për t’i dhënë fund luftës në Gaza. Franca dhe Arabia Saudite duan që takimi të vërë në qendër të vëmendjes zgjidhjen me dy shtete, të cilën e shohin si të vetmen rrugë të qëndrueshme drejt paqes, dhe të fillojë të adresojë hapat për të arritur atje.

Takimi u shty nga fundi i qershorit dhe u ul në nivelin e një takimi katër-ditor të liderëve botërorë për shkak të tensioneve në rritje në Lindjen e Mesme, përfshirë luftën 12-ditore të Izraelit kundër Iranit dhe luftën në Gaza.

“Ishte absolutisht e nevojshme të rifillohej një proces politik, procesi i zgjidhjes me dy shtete, që sot është i kërcënuar, më i kërcënuar se kurrë më parë”, tha të dielën Ministri i Jashtëm Francez Jean-Noël Barrot në emisionin “Face the Nation” të CBS News.

Ja çfarë është e dobishme të dini rreth takimit të ardhshëm.

Pse një zgjidhje me dy shtete?

Ideja e ndarjes së Tokës së Shenjtë daton dekada më parë.

Kur mandati britanik mbi Palestinën mbaroi, plani i ndarjes së OKB-së në vitin 1947 parashikoi ndarjen e territorit në shtete hebraike dhe arabe. Izraeli e pranoi planin, por me shpalljen e pavarësisë së Izraelit vitin pasardhës, fqinjët e tij arabë shpallën luftë dhe plani nuk u zbatua kurrë. Sipas një armëpushimi të vitit 1949, Jordania mbajti kontrollin mbi Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin lindor dhe Egjipti mbi Gazën.

Izraeli pushtoi Bregun Perëndimor, Jerusalemin lindor dhe Gazën në luftën e Lindjes së Mesme të vitit 1967. Palestinezët i kërkojnë këto toka për një shtet të ardhshëm të pavarur përkrah Izraelit, dhe kjo ide e një zgjidhjeje me dy shtete bazuar në kufijtë e Izraelit para vitit 1967 ka qenë baza e bisedimeve të paqes që datojnë që nga vitet 1990.

Zgjidhja me dy shtete ka mbështetje të gjerë ndërkombëtare. Logjika pas saj është se popullsia e Izraelit – së bashku me Jerusalemin lindor, Bregun Perëndimor dhe Gazën – është e ndarë në mënyrë të barabartë midis hebrenjve dhe palestinezëve.

Krijimi i një Palestine të pavarur do ta linte Izraelin si një vend demokratik me një shumicë të fortë hebraike, dhe do t’u jepte palestinezëve ëndrrën e tyre për vetëvendosje.

Pse të mbahet një konferencë tani?

Franca dhe Arabia Saudite kanë thënë se duan ta vënë në qendër të vëmendjes zgjidhjen me dy shtete, si e vetmja rrugë e qëndrueshme drejt paqes në Lindjen e Mesme — dhe duan të shohin një plan veprimi me hapa specifikë, së pari duke i dhënë fund luftës në Gaza.

Bashkëkryetarët thanë në një dokument të dërguar anëtarëve të OKB-së në maj se qëllimi kryesor i takimit, është të identifikojë veprimet nga “të gjithë aktorët përkatës” për të zbatuar zgjidhjen me dy shtete – dhe “të mobilizojë urgjentisht përpjekjet dhe burimet e nevojshme për të arritur këtë qëllim, përmes angazhimeve konkrete dhe të afatizuara”.

Diplomatja saudite Manal Radwan, e cila udhëhoqi delegacionin e vendit në konferencën përgatitore, tha se takimi duhet të “përcaktojë një kurs veprimi, jo reflektimi”. Ai duhet të jetë “i ankoruar në një plan politik të besueshëm dhe të pakthyeshëm, që adreson shkakun rrënjësor të konfliktit dhe ofron një rrugë të vërtetë drejt paqes, dinjitetit dhe sigurisë së ndërsjellë”, tha ajo.

Presidenti francez Emmanuel Macron ka nxitur një lëvizje më të gjerë drejt një zgjidhjeje me dy shtete, paralelisht me njohjen e të drejtës së Izraelit për të mbrojtur veten. Ai njoftoi të enjten vonë se Franca do ta njohë zyrtarisht shtetin e Palestinës, në takimin vjetor të liderëve botërorë në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së në fund të shtatorit.

Rreth 145 vende e kanë njohur shtetin e Palestinës. Por njoftimi i Macron, përpara takimit të së hënës dhe mes zemërimit global në rritje për njerëzit e uritur në Gaza që kanë filluar të vdesin nga uria, e bën Francën fuqinë më të rëndësishme perëndimore që e bën këtë.

Cili është qëndrimi i Izraelit?

Kryeministri Benjamin Netanyahu e hedh poshtë zgjidhjen me dy shtete si për arsye nacionaliste, ashtu edhe për arsye sigurie.

Baza fetare dhe nacionaliste e Netanyahut e sheh Bregun Perëndimor si atdheun biblik dhe historik të popullit hebre, ndërsa hebrenjtë izraelitë në masë dërrmuese e konsiderojnë Jerusalemin kryeqytetin e tyre të përjetshëm. Ana lindore e qytetit është shtëpia e vendit më të shenjtë të judaizmit, së bashku me vendet e shenjta kryesore të krishtera dhe myslimane.

Izraelitët e vijës së ashpër si Netanyahu besojnë se palestinezët nuk duan paqe, duke përmendur kryengritjen e dytë palestineze të fillimit të viteve 2000 dhe më së fundmi marrjen e Gazës nga Hamasi, dy vjet pasi Izraeli u tërhoq nga territori në vitin 2005. Marrja e kontrollit nga Hamasi çoi në pesë luftëra, përfshirë konfliktin aktual dhe atë që vazhdon prej 21 muajsh.

Në të njëjtën kohë, Izraeli kundërshton gjithashtu një zgjidhje me një shtet të vetëm, në të cilën hebrenjtë mund të humbasin shumicën e tyre. Preferenca e Netanyahut duket të jetë status quo-ja, ku Izraeli mban kontrollin e përgjithshëm dhe izraelitët kanë më shumë të drejta sesa palestinezët, Izraeli thellon kontrollin e tij duke zgjeruar vendbanimet dhe Autoriteti Palestinez ka autonomi të kufizuar në zona të Bregut Perëndimor.

Netanyahu dënoi njoftimin e Macron për njohjen e Palestinës, duke thënë se kjo “shpërblen terrorin dhe rrezikon krijimin e një tjetër përfaqësuesi iranian, ashtu siç u bë Gaza”.

Cila është pikëpamja palestineze?

Palestinezët, të cilët e quajnë marrëveshjen aktuale “aparteid”, e akuzojnë Izraelin se po minon nismat e përsëritura të paqes duke thelluar ndërtimin e vendbanimeve në Bregun Perëndimor dhe duke kërcënuar me aneksim. Kjo do të dëmtonte perspektivën e një shteti të pavarur palestinez dhe perspektivat e tyre për pavarësi.

Ahmed Majdalani, anëtar i Komitetit Ekzekutiv të PLO-së dhe bashkëpunëtor i ngushtë i Presidentit Palestinez Mahmoud Abbas, tha se takimi do të shërbejë si përgatitje për një samit presidencial që pritet në shtator. Ai do të zhvillohet ose në Francë ose në OKB në margjinat e takimit të nivelit të lartë, thanë diplomatët e OKB-së.

Majdalani tha se palestinezët kanë disa qëllime, së pari një “proces serioz politik ndërkombëtar që çon në krijimin e një shteti palestinez”.

Palestinezët gjithashtu duan njohje të mëtejshme ndërkombëtare të shtetit të tyre nga vendet e mëdha, përfshirë Britaninë. Por pritet që kjo të ndodhë në shtator, jo në takimin e së hënës, tha Majdalani. Dhe ai tha se ata duan mbështetje ekonomike dhe financiare për Autoritetin Palestinez dhe mbështetje ndërkombëtare për rindërtimin dhe rimëkëmbjen e Rripit të Gazës.

Çfarë do të ndodhë — dhe çfarë nuk do të ndodhë — në takim?

Të 193 vendet anëtare të OKB-së janë ftuar të marrin pjesë në takim dhe një diplomat francez tha se priten rreth 40 ministra. Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli janë të vetmet vende që po bojkotojnë.

Bashkëkryetarët kanë qarkulluar një dokument përfundimtar i cili mund të miratohet dhe mund të ketë disa njoftime për qëllime për të njohur një shtet palestinez. Por me bojkotin e Izraelit dhe Shteteve të Bashkuara, nuk ka perspektivë për një përparim dhe rifillimin e negociatave të ngecura prej kohësh midis Izraelit dhe palestinezëve për t’i dhënë fund konfliktit të tyre.

Sekretari i Përgjithshëm António Guterres u bëri thirrje pjesëmarrësve, pasi u njoftua takimi, “të mbanin gjallë zgjidhjen me dy shtete”. Ai tha se bashkësia ndërkombëtare jo vetëm që duhet të mbështesë një zgjidhje, ku shtetet e pavarura të Palestinës dhe Izraelit jetojnë krah për krah në paqe, por edhe “të materializojë kushtet për ta bërë atë të ndodhë”./ AP. sn