Një konferencë për shtyp u mbajt të martën, më 29 korrik, në orën 16:00, në sallën e shtypit të Dhomës së Deputetëve në Romë. Raporti, “Plagët kufitare. Faza e re e modelit shqiptar”, u përgatit nga Komiteti i Azilit dhe Emigracionit në bashkëpunim me Grupin e Kontaktit të Parlamentit Italian dhe atij Europian.

Ky tekst vazhdon dhe përditëson botimin “Përtej Kufirit. Marrëveshja Itali-Shqipëri dhe Pezullimi i të Drejtave”, botuar në mars 2025, dhe thekson se si korniza për menaxhimin transnacional të migrantëve ka ndryshuar rrënjësisht.

Mekanizmi i ri – Që nga prilli, qeveria italiane ka prezantuar një mekanizëm të ri operativ që transferon me forcë emigrantët që mbahen tashmë në qendrat italiane të riatdhesimit (CPR) në qendrën e paraburgimit në Gjadër në Shqipëri. Kjo krijon një sistem ndërkombëtar paraburgimi administrativ, të karakterizuar nga transparencë e ulët dhe një rrezik shumë i lartë i shkeljes së të drejtave themelore. Monitorimi në terren nga Komiteti i Azilit dhe Emigracionit ka konfirmuar një sërë çështjesh kritike sistemike, si në aspektin e kujdesit shëndetësor ashtu edhe në aspektet ligjore dhe organizative.

“Transferimet nga Qendrat e Pritjes për të Drejtat e Njeriut (CPR) italiane në atë të Shqipërisë në Gjadër, 132 deri më sot, kryhen sistematikisht pa një urdhër të shkruar dhe të arsyetuar”, thuhet në dokument. Komiteti i Azilit dhe Imigracionit ka konfirmuar “mungesën e një urdhri transferimi individual ose kolektiv të shkruar dhe të arsyetuar. Në rastet e shqyrtuara, është e qartë se masat shtrënguese u miratuan në mënyrë arbitrare dhe në shkelje të legjislacionit në fuqi”.

Transferime të detyruara – Në veçanti, raporti dokumenton mungesën e plotë të një vlerësimi paraprak shëndetësor para transferimit, pavarësisht pranisë së njerëzve që vuajnë nga sëmundje të rënda kronike, trauma psikologjike dhe nevojës për trajtim të vazhdueshëm. Transferimet ndodhin në kushte shtrënguese: njerëzit prangosen dhe lidhen gjatë udhëtimeve të gjata, deri në 24 orë, shpesh pa asnjë informacion apo justifikim.

Me mbërritjen në Gjadër, mungesa e një sistemi shëndetësor të krahasueshëm me atë italian, e kombinuar me menaxhimin e dobët dhe mungesën e burimeve, çoi në përkeqësimin e kushteve shëndetësore të të burgosurve. Trajtimet jetëshpëtuese u ndërprenë në mënyrë arbitrare, duke shkelur të drejtat e sanksionuara në Kushtetutën italiane (nenet 2, 3 dhe 32), si dhe në ligjin evropian dhe ndërkombëtar.

“Ekstraterritorialiteti i qendrës Gjadër”, shkruan Tryeza e Rrumbullakët, “pengon aksesin efektiv në përfaqësim ligjor, një e drejtë e mbrojtur nga Neni 24 i Kushtetutës dhe Neni 6 i KEDNJ-së (Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut)”.

Izolimi i detyruar në Gjadër nuk është vetëm një kusht material, por një kusht sistemik margjinalizimi që i bën njerëzit të padukshëm, të heshtur dhe pasivë, duke kontribuar në një dehumanizim të institucionalizuar më ekstrem se ai i CPR-ve në tokën italiane.

Bllokim informacioni – Transparenca procedurale është një faktor tjetër i rëndësishëm. Asnjë listë zyrtare e personave të transferuar nuk u komunikohet institucioneve, medias apo organizatave humanitare, duke i bërë migrantët “të padukshëm” në një zonë të mbrojtur ligjërisht. Kjo krijon një boshllëk llogaridhënieje dhe mbrojtjeje, ku shmanget shqyrtimi gjyqësor, duke krijuar një hapësirë përjashtimi material dhe ligjor jashtë territorit italian.

Raporti denoncon me forcë paligjshmërinë e Protokollit Itali-Shqipëri, i cili shkel normat kushtetuese, evropiane dhe ndërkombëtare, duke përfshirë garancitë e ofruara nga Ligji i Konsoliduar për Imigracionin dhe Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Gjykata e Kasacionit dhe Gjykata Kushtetuese kanë ngritur dyshime në lidhje me përputhshmërinë e këtij “modelit të Shqipërisë” me ligjin evropian, duke theksuar nevojën urgjente për një rishikim legjislativ dhe një pezullim të menjëhershëm të transferimeve.

Errësira që rrethon modelin shqiptar nuk është një pengesë, thuhet aty, por një formë specifike qeverisjeje. Bllokimi i informacionit shërben për të zvogëluar mundësinë e pjesëmarrjes së informuar nga shoqëria civile.

Eksternalizimi i politikave të migracionit – Pas këtij vendimi politik qëndron dëshira e qeverisë italiane për të marrë përsipër udhëheqjen evropiane në eksternalizimin e politikave të emigracionit, përmes praktikave gjithnjë e më të ashpra dhe të errëta që minojnë të drejtat themelore dhe i shpëtojnë shqyrtimit gjyqësor, si në nivel kombëtar ashtu edhe në nivel të BE-së. Nëse Bashkimi Evropian vazhdon në rrugën e përcaktuar nga Pakti Evropian për Emigracionin, ai rrezikon në mënyrë efektive të eliminojë të drejtën e azilit siç është sanksionuar në të drejtën ndërkombëtare dhe të minojë vetë vlerat themelore të Bashkimit.

Në thelb, “modeli i Shqipërisë” nuk është vetëm një çështje e politikave të emigracionit, por për TAI-n ai bëhet një terren prove për parimet demokratike, të drejtat e njeriut dhe respektin për sundimin e ligjit në Itali dhe Evropë. Vetëm nëpërmjet përpjekjeve të përbashkëta do të jetë e mundur të ndalet kjo spirale padrejtësie dhe të rikthehet dinjiteti dhe mbrojtja për më të prekshmit.

“Vendimi i qeverisë italiane për të ndërtuar një qendër paraburgimi administrativ jashtë territorit të saj kombëtar”, përfundon raporti, “është kritikuar ashpër.”

Ky vendim konsiderohet si shprehje e dëshirës për të marrë lidershipin në Evropë në përcaktimin e politikave gjithnjë e më të rrepta dhe diskriminuese, duke minuar parimet ligjore të sanksionuara në legjislacionin evropian. Kërkohet pezullimi i menjëhershëm i zbatimit të protokollit Itali-Shqipëri.