Në një kohë kur vëmendja ndërkombëtare është e përqendruar te konflikti në Ukrainë dhe tensionet globale, Ballkani Perëndimor mbetet një zonë e ndjeshme strategjikisht dhe juridikisht. Deklaratat e Presidentit serb Aleksandar Vuçiç pranë bazave ushtarake kufitare dhe raportimet se qindra shtetas serbë po luftojnë në Ukrainë nën flamurin rus, nuk janë thjesht fenomene politike – ato përfaqësojnë një strategji destabilizuese me implikime të drejtpërdrejta për sovranitetin dhe sigurinë e Kosovës dhe të rajonit. Ky shkrim synon të analizojë rreziqet, implikimet ligjore dhe ndërkombëtare, si dhe situatën në rajone të tjera të ndjeshme si Maqedonia e Veriut, Lugina e Preshevës dhe Sanxhaku, dhe të ofrojë rekomandime për zgjidhjen alternative të problemeve.

Implikimi i Vuçiç dhe ndikimi serbo-rus
Deklaratat e Vuçiç pranë bazave ushtarake dhe narrative të tjera publike shërbejnë për:
1. Konsolidimin e bazës politike nacionaliste brenda Serbisë dhe mobilizimin e opinionit publik në funksion të “rikthimit të territoreve të humbura”.
2. Mesazhe kërcënuese ndaj komuniteteve jo serbe dhe institucioneve kosovare, duke krijuar presion mbi autoritetet ndërkombëtare.
3. Normalizimin e konfliktit të ardhshëm mbi territoret e humbura, duke cënuar parimet e Karta e Kombeve të Bashkuara (OKB), Neni 2(4), që ndalon përdorimin e forcës [1].
Nga këndvështrimi juridik, këto veprime përputhen me instrumente ndërkombëtare si:
• Konventat e Gjenevës (1949, protokollet e Shtesë I dhe II) mbi mbrojtjen e civilëve [2].
• Neni 51 i Karta e OKB-së mbi të drejtën e vetëmbrojtjes [3].
• Konventa e Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike (1961), duke ndaluar ndërhyrjen e jashtme në çështje të brendshme të shteteve [4].

Situata në rajonet përreth Kosovës
1. Lugina e Preshevës (Serbi jugore)
Lugina e Preshevës, me shumicë shqiptare, mbetet e ndjeshme ndaj narrativave destabilizuese serbe dhe ndikimit rus:
• Presioni mbi komunitetet shqiptare rrit rrezikun e tensioneve etnike dhe politikave segreguese.
• Shkeljet e të drejtave të njeriut dhe të pakicave, siç përcaktohet në Konventën Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR), mund të përforcojnë narrative se komuniteti ndërkombëtar nuk është i përkushtuar për mbrojtjen e pakicave [5].
• Kërcënimet ndaj integritetit territorial të Kosovës shpien në rrezik të përshkallëzimit rajonal.

2. Maqedonia e Veriut
• Pjesë të komunitetit serb dhe ndikimet politike nga Beogradi mund të ndikojnë në çështje të komuniteteve lokale dhe marrëdhënie etnike.
• Presioni politik mbi Maqedoninë e Veriut mund të sfidojë parimin e mosndërhyrjes dhe stabilitetin rajonal, duke cënuar marrëveshjet e Prespës (2018) për normalizimin e marrëdhënieve me Greqinë dhe integrimin në BE/NATO [6].

3. Sanxhaku (Serbi dhe Mali i Zi)
• Sanxhaku, me një komunitet të konsiderueshëm boshnjak dhe shqiptar, është i ndjeshëm ndaj retorikave nacionaliste dhe ndikimeve paramilitare nga Serbia.
• Rikthimi i individëve të trajnuar në konflikte të tjera, nën influencën e Rusisë, mund të përbëjë rrezik për rendin dhe sigurinë lokale, duke sfiduar Konventën e Gjenevës dhe Ligjin Ndërkombëtar Humanitar [7].

Rreziqet konkrete për Kosovën dhe rajonin
1. Destabilizim i veriut të Kosovës dhe rajoneve përreth: Rikthimi i individëve të trajnuar në luftë mund të integrohet në rrjete paramilitare, duke shkelur Kodin Penal të Kosovës dhe Ligjet Ndërkombëtare Humanitare [8].
2. Presion diplomatik dhe juridik mbi Perëndimin: Narrative që paraqesin Kosovën si subjekt i diskutueshëm, mund të sfidojnë njohjen ndërkombëtare dhe parimin e mosndërhyrjes [9].
3. Normalizim i ideve të konfliktit dhe tensioneve etnike: Retorika e Vuçiç mund të ndikojë në komunitetet serbe dhe shqiptare në rajon, duke sfiduar Konventat e Gjenevës dhe të drejtat e pakicave [10].
4. Përdorimi i Rusisë si mburojë strategjike: Rusia forcon qëndrimet agresive të Beogradit dhe destabilizon rajonin duke shkelur Rezolutat e OKB-së [11].

Rekomandime për Perëndimin dhe KFOR
1. Monitorim i vazhdueshëm nga KFOR, EULEX dhe ambasadat e SHBA/BE mbi indikatorët e hershëm destabilizimi në Kosovë dhe rajone përreth [12].
2. Përforcim i prezencës preventive në veri të Kosovës, Luginën e Preshevës, Maqedonia e Veriut dhe Sanxhak.
3. Dialog diplomatik i koordinuar me Beogradin dhe Shkupin, për respektimin e ligjit ndërkombëtar dhe mbrojtjen e komuniteteve pakicë.
4. Kundër-dezinformim i saktë dhe i koordinuar mbi narrative destabilizuese.
5. Përgatitje e planeve emergjente për reagim të shpejtë dhe koordinim me NATO HQ dhe trupat e reagimit të shpejtë.
6. Mbështetje e institucioneve lokale për forcimin e sundimit të ligjit dhe integrimin e komuniteteve pakicë [13].

Rrzyme për mbyllje
Ballkani nuk mund të injorohet. Narrativë destabilizuese, simbolika politike e Vuçiç dhe ndikimi i Rusisë nuk janë thjesht sfida politike – ato janë kërcënime reale për stabilitetin rajonal dhe për rendin ndërkombëtar. Kosova dhe rajonet përreth kanë treguar se janë partnerë të besueshëm për paqen dhe sundimin e ligjit. Por pa veprim të koordinuar, monitorim të vazhdueshëm dhe kundër-narrativë të fuqishme, rreziku për përshkallëzim nuk mund të nënvlerësohet.
Veprim proaktiv dhe i koordinuar është thelbësor për sigurinë e të gjithë Ballkanit Perëndimor.

Fusnota ligjore dhe referencat ndërkombëtare

[1]: Article 2(4), Karta e Kombeve të Bashkuara – ndalimi i përdorimit të forcës.
[2]: Konventat e Gjenevës, 1949; Protokollet e Shtesë I dhe II mbi mbrojtjen e civilëve.
[3]: Neni 51, Karta e OKB-së – e drejta e vetëmbrojtjes.
[4]: Konventa e Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike, 1961.
[5]: ICCPR – Konventa Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike.
[6]: Marrëveshja e Prespës, 2018.
[7]: Ligjet Ndërkombëtare Humanitare dhe Konventat e Gjenevës mbi armatimin paramilitar.
[8]: Kodi Penal i Kosovës dhe Ligjet Ndërkombëtare Humanitare.
[9]: Advisory Opinion, ICJ, 2010, mbi Deklaratën e Pavarësisë së Kosovës.
[10]: Konventa Ndërkombëtare mbi të Drejtat e Pakicave Kombëtare, 1992.
[11]: Rezoluta të OKB-së mbi paqen dhe sigurinë ndërkombëtare.
[12]: EULEX Kosovo, Security Assessment Reports, 2024-2025.
[13]: ICCPR dhe ICESCR – Pakti Ndërkombëtar mbi të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore.

Vendi i Lekës;15.12.2025