Prej gati një muaji, minatorët e Spaçit kanë dalë nga nëntoka për të protestuar për të drejtat e tyre, që mbulohen prej vitesh nga errësira e galerive. Të rraskapitur në punë me orë të zgjatura për 30 Euro dita, minatorët kërkojnë që të legjitimojnë sindikatën e tyre për kushte më të mira pune dhe siguri.

“Të gjithë punëtorët po të shkojnë te spitali janë me mushkëri të bllokuara, me silikozë dhe me probleme nga më të ndryshmet,” thotë Kastriot Prenga, një prej minatorëve të Spaçit.

Rreth 150 kilometra më në jug të vendit, në fushën naftëmbajtëse të Marinzës në Fier, një tjetër betejë po zhvillohet nga naftëtarët e kompanisë “Bankers Petroleum”. Prej dy javësh në grevë urie, naftëtarët kërkojnë gjithashtu paga të denja dhe kushte minimale pune mes helmeve të përditshme që lëshon nafta.

“Jo vetëm unë, por të gjithë ne jemi me fenole në gjak. Këtu po punove katër-pesë vite, të gjithë janë me fenole në gjak,” thotë Sotiraq Dhimo, njëri prej naftëtarëve grevistë. “Kompania na i bën vetë analizat dhe i nxjerr të gjitha në rregull,” tha ai me mosbesim.

Shqipëria është një vend me burime të pasura minerare dhe hidrokarbure, por ka dështuar në dekada që t’i transformojë ato në burim mirëqënieje për qytetarët. Të shfrytëzuara prej vitesh përmes koncesioneve të debatueshme, burimet natyrore duket se janë kthyer në mallkim për punonjësit e industrive nxjerrëse.

Në minierën e Spaçit, ky është ditari mujor i një minatori. Janë 36 ditë pune, sepse shpesh punojnë 16 orë në galeri për të plotësuar një pagë dinjitoze për familjen. Aksidentet në minierë janë gjithashtu të shumta, por protestuesit thonë se shumica prej tyre nuk raportohen.

Dritan Lleshi, kryetar i sindikatës së minatorëve thotë se gjatë viteve të fundit, shumë prej incidenteve janë manipuluar.

“Traditë e kësaj kompanie ka qenë që i kanë kërkuar minatorëve të thonë se jemi dëmtuar jashtë vendit të punës, që të mos shënohet si incident në punë,” thotë Lleshi për BIRN. “Ja, ky kolegu këtu është aksidentu së fundmi, i ka rënë një gur,” shtoi ai, duke treguar me dorë nga minatori  Lekë Gjergji.

“Prej Zotit kam shpëtu lehtë me gurin që më ra në galeri,” thotë Gjergji, ndërsa shton se kompania i ka shënuar ditët e raportit si ditë pune.

Kompania Tete Albania, e cila menaxhon përmes një koncesioni minierën e bakrit në Spaç, i mohon pretendimet, ndërsa bën rezistencë për njohjen e sindikatës së minatorëve. Përmes një përgjigje me shkrim, kompania i tha BIRN se ofron standardet më të larta të protokolleve të sigurisë, kushteve të punës dhe paga mbi nivelin mesatar të tregut.

“Dokumentet që provojnë përfaqësimin duhet të paraqiten si pjesë e kërkesës për nisjen e negociatave. Kjo u bë e qartë dhe u kërkua nga përfaqësuesit e Ministrisë së Ekonomisë dhe Inovacionit gjatë takimit tonë ndërmjetësues me përfaqësuesit e Konfederatës dhe dokumente të tilla ende nuk janë paraqitur,” deklaroi Tete Albania.

Minatorët ankohen se kompania po hakmerret me shkarkime të paligjshme nga puna, ndërkohë që këmbëngulin se nuk do të tërhiqen nga të drejtat e tyre.

“Ne mendojmë se është e drejtë e ligjshme për të pasë sindikatë dhe kontratë kolektive, që të jemi të mbrojtur,” tha Lleshi, i zgjedhur si drejtues i Sindikatës.

“Nuk e kemi ndjerë veten të mbrojtur asnjëherë. Konkretisht tani e ndjejmë veten të braktisur nga shteti, sepse mesa duket, na ka shitë megjithë pasurinë minerare,” shtoi ai.

Ndryshe nga minatorët në Spaç, naftëtarët e Marinzës e kanë sindikatën dhe kontratat kolektive të punës, por u detyruan që të futen në grevë urie pasi kompania nuk i respekton sipas tyre marrëveshjet.

Aktualisht, kompania Bankers Petroleum po hetohet nga Prokuroria për një skemë mashtrimi 20 vjeçare, që dyshohet se i ka shkaktuar miliona euro dëm buxhetit të shtetit. Të informuar për diferencat e mëdha në paga mes drejtuesve të kompanisë, naftëtarët thonë se nuk do të tërhiqen nga greva pa u plotësuar kërkesat e tyre.

“Kompania ka deklaruar se nuk kemi mundësi për rritjen e fondit të pagave për punonjësit. Por në të vërtetë nuk është kështu, sepse ajo që kemi kërkuar për 400 punonjësit shqiptarë është sa paga e një kinezi,” tha Dritan Shahu, kreu i sindikatës së naftëtarëve duke iu referuar drejtuesve të huaj të kompanisë.

“Ka dalë në përgjimet e Prokurorisë se merr 850 mijë euro në vit. Kaq kërkojmë edhe ne për 400 veta,” shtoi ai.

Kompania Bankers Petroleum pretendon se ofron paga të mira, bonuse dhe mbulim shëndetësor për të gjithë punonjësit e saj dhe i konsideron kërkesat e grevistëve si të pabazuara në fakte dhe vërtetësi.

Por punonjësit e naftës e konsiderojnë këtë reagim një fyerje.

“Kjo është absurde, është fyerje,” thotë inxhinieri i naftës, Eduard Mita.

“Unë jam lindur e rritur këtu në Marinzë dhe dua që fëmijët e mi të rriten në vendin tim…. Jemi të vendosur t’i shkojmë deri në fund me çfarëdolloj kushti,” shtoi ai.

Në betejën e tyre për siguri dhe dinjitet, punonjësit e industrisë nxjerrëse kërkojnë ndërhyrjet e institucioneve shtetërore për zgjidhur mosmarrëveshjet – të zhgënjyer se kërkesat e tyre kanë rënë deri më tani në vesh të shurdhër.

“Ne e themi me zë e figurë që kemi këto probleme dhe nuk ka reagim. Kur do të kujtohen, kur të mos mbetet asnjë këmbë njeriu këtu,’ pyet Shahu.

Për kryetarin e Lëvizjes Bashkë, Arlind Qori, punonjësit e industrisë nxjerrëse vuajnë pasojat e kontratave korruptive dhe mungesës së sindikatave që luftojnë për sigurinë, shëndetin dhe të drejtat e tyre në punë.

“Çfarë e bën të veçantë rastin e naftëtarëve dhe minatorëve është fakti se këtu bëhet fjalë për investime të cilat kanë zaptuar pasurinë publike. Pra, nafta dhe mineralet janë pronë e popullit shqiptar dhe punëtorët janë të fundit që përfitojnë nga kjo pasuri,” tha Qori, duke shtuar se të vetmit përfitues janë koncesionarët dhe zyrtarët politikë që ua kanë dhënë këto koncesione ndër vite./BIRN