Arthur Rimbaud ishte poeti që e shpiku vetveten, pastaj e shkatërroi. Një shpirt që kërkoi gjithçka, pastaj u largua nga gjithçka. Një djalosh që shkroi poezi për të shpëtuar, por që kuptoi se as poezia nuk mund ta shpëtonte nga vetja. Por në historinë e letërsisë botërore, emri i Arthur Rimbaud zë një vend të veçantë, ndoshta unik. Ishte një meteor që ndriçoi fuqishëm qiellin poetik francez për një kohë të shkurtër, për të zhdukur më pas po aq papritur sa u shfaq. Ndërsa shumica e shkrimtarëve ndjekin një rrugë të gjatë krijuese, Rimbaud e nisi dhe e përfundoi karrierën e tij letrare para se të mbushte 21 vjeç.

Por ajo që la pas është një trashëgimi e fuqishme që vazhdon të ndikojë poetët, artistët dhe mendimtarët edhe sot. Arthur Rimbaud lindi më 20 tetor 1854 në Charleville, një qytet i vogël në verilindje të Francës. Babai i tij ishte oficer ushtarak, ndërsa nëna, një grua e rreptë dhe konservatore, ishte figura dominante në jetën e tij të hershme, pasi i ati u largua nga familja që kur Arthur ishte vetëm gjashtë vjeç. Që në fëmijëri, Rimbaud tregoi shenja të një inteligjence të jashtëzakonshme. Ai mësoi latinishten dhe greqishten e lashtë, shkroi poezi që në moshën dhjetëvjeçare dhe fitonte çmime në shkollë. Por pas vitit 1870, me shpërthimin e Luftës Franko-Prusiane dhe përmbysjen e Perandorisë së Dytë Franceze, Rimbaud nisi të rebelohej — jo vetëm kundër autoriteteve, por edhe kundër çdo norme shoqërore e kulturore.

POETI SI VIZIONAR

Në një letër të famshme drejtuar Paul Demeny më 1871, Rimbaud shkruan: “Unë është një tjetër” (Je est un autre). Kjo frazë u bë një nga manifestet më të guximshme të modernizmit letrar. Për Rimbaud, poeti nuk ishte thjesht një njeri që përshkruan botën; ai ishte një “shikues” (voyant), që e shndërron veten në një enë të përjetimeve të pastra, të pavetëdijshme dhe ndonjëherë të çmendura, në mënyrë që të arrijë në thelbin e së vërtetës. Poezia për të nuk ishte zbukurim apo ndjeshmëri estetike. Ishte eksperiment. Ishte shpërthim. Ishte revoltë. Rimbaud filloi të shkruajë intensivisht rreth moshës 16 vjeç.

Vepra e tij më e njohur, “Une Saison en Enfer” (Një stinë në ferr, 1873), është një poemë në prozë që ndërthur rrëfimin personal, reflektimin filozofik dhe thyerjen e çdo konvence letrare. Libri përshkruan me intensitet rrëzimin shpirtëror dhe eksperimentet e poetit me drogën, seksin, filozofinë, madje dhe mistikën. Pas kësaj vepre, ai shkroi “Illuminations” (Iluminacionet), një përmbledhje tekstesh poetike që i ngjajnë një psikedelie verbuese. Këto poema të lirshme, të ç’strukturuara dhe të mbushura me imazhe surrealiste, përbëjnë kulmin e gjenisë së tij poetike dhe kanë ndikuar drejtpërdrejtë poetë të mëvonshëm si Paul Valéry, André Breton, Allen Ginsberg e shumë të tjerë.

DASHURIA E SHKATËRRIMIT

Në vitin 1871, Rimbaud u njoh me poetin Paul Verlaine, i cili do të bëhej dashuria e tij fatkeqe dhe partneri në një marrëdhënie të dhunshme dhe kaotike. Verlaine, i martuar dhe me fëmijë, la familjen për të ndjekur Rimbaud në një udhëtim të shfrenuar përmes Brukselit e Londrës, ku ata jetuan në mjerim, por edhe krijuan disa nga veprat më të rëndësishme të tyre. Marrëdhënia përfundoi në mënyrë tragjike kur Verlaine, në një moment xhelozie e dëshpërimi, qëlloi me armë Rimbaud-in dhe u dënua me dy vjet burg. Ky episod i errët shënoi fundin e lidhjes së tyre dhe gjithashtu fillimin e fundit të jetës letrare të Rimbaud-it.

Pas vitit 1875, Rimbaud ndaloi së shkruari poezi përgjithmonë. Ai mori një drejtim krejtësisht të papritur: u bë udhëtar, tregtar dhe aventurier. Shkoi në Itali, Gjermani, Qipro, Egjipt dhe përfundimisht në Afrikë, ku jetoi për vite me radhë si tregtar armësh, eksplorator dhe administrator. Kjo periudhë është e mbuluar me mister. Poeti që dikur ëndërronte për shenjtërimin përmes shkatërrimit, tashmë i ishte dorëzuar materializmit dhe arratisjes totale nga Evropa dhe vetvetja. Ai dukej sikur kërkonte të zhdukte çdo gjurmë të poetit që kishte qenë.

Rilindja si mit

Rimbaud vdiq më 10 nëntor 1891, në moshën 37- vjeçare, Marsejë, pas një sëmundjeje të rëndë që çoi në amputimin e njërës këmbë. Vdekja e tij shënoi fundin e një jete plot kontradikta, por fillimin e një legjende që nuk u shua kurrë. Në shekullin XX, ai u zbulua dhe u rivlerësua nga surrealistët, ekzistencialistët, bitnikët dhe shumë të tjerë. Vepra e tij u bë gur themeli për çdo poet që kërkonte të shkatërronte status quonë dhe të krijonte një gjuhë të re për të shprehur ankthin, ekstazën dhe rebelimin modern. Arthur Rimbaud është më shumë se një poet. Ai është simboli i përhershëm i rinisë që sfidon, që nuk pranon të nënshtrohet, që digjet për të lënë një dritë të pashlyeshme pas.

Ai mbetet i përjetshëm jo sepse shkroi shumë, por sepse guxoi të shkruajë si askush tjetër, për të mos shkruar më kurrë. Në një kohë kur letërsia ndonjëherë rrezikon të bëhet rutinë, Rimbaud na kujton se fjala poetike është një akt ekstrem, një akt lirie totale. Dhe se ndonjëherë, për të shpëtuar shpirtin, duhet të flijosh gjithçka tjetër edhe poezinë vetë.

/Gazeta Panorama