Nga Aurenc Bebja*, Francë – 30 Shtator 2025

“The Voice” ka botuar, të shtunën e 26 shtatorit 1942, në faqen n°4, intervistën ekskluzive të Mbretit Zog dhënë asokohe gazetarit George Slocombe në hotelin e famshëm West End në Londër, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Mbreti Zog i Shqipërisë, në një intervistë ekskluzive, tregon çelësin e derës së pasme të Gjermanisë

(Nga George Slocombe)

“Nuk e them këtë për të lavdëruar bashkatdhetarët e mi, por Shqipëria është çelësi i Ballkanit dhe vendi ideal i zbarkimit për një ekspeditë aleate të dërguar për të sulmuar anën më të prekshme të Gjermanisë.” Biseduesi ishte Mbreti Zog. Skena zhvillohej në një dhomë në hotelin e famshëm West End nga ku, siç më tha ai, kishte qenë dëshmitar i të gjitha sprovave tona, nën zjarr dhe bomba, gjatë Betejës së Londrës.

“Deri tani,” tha ai, “si shumë të tjerë, unë kisha menduar për fuqinë dhe pasurinë e Britanisë në aspektin material. Por tani e di që forca e popullit britanik qëndron në karakterin dhe qëndrueshmërinë e tyre – një forcë morale, jo materiale.” Për vite me radhë, ky sovran evropian, më i pakapshmi, ka ngjallur dhe i është shmangur kureshtjes së botës. Bukuria dhe eleganca e tij ; karriera e tij romantike ; largësia dhe mungesa e aksesit të supozuar të mbretërisë së tij të ashpër dhe malore ; martesa e tij me një grua të bukur, gjysmë hungareze, gjysmë amerikane ; vargu prej gjashtë motrash tërheqëse, në moshë për tu martuar ; të gjitha këto kishin dhënë shkas për thashetheme të lehta.

U tha në mënyrë absurde se ai ishte arratisur nga Shqipëria me 30 valixhe me thesar, dhe madje edhe në anijen ushtarake britanike që evakuoi Mbretin Zog dhe familjen e tij me qindra refugjatë të tjerë (unë midis tyre), legjenda vazhdoi.

Megjithatë, e vërteta rreth Zogut është në fakt më e çuditshme se trillimi. Ai është i gjatë, i hollë, i veshur me kujdes, por jo elegant. Ai flet pak anglisht, pak frëngjisht dhe italisht ; më shumë gjermanisht dhe mjaft turqisht. Zëri i tij është i ulët, melodioz dhe simpatik. Origjina e mbretërimit të tij është po aq e thjeshtë dhe logjike sa ajo e Robert Bruce të Skocisë, ose e ndonjërit prej mbretërve të hershëm skocezë ose saksonë. Ai është kreu i një klani malësorësh shqiptarë që e ka prejardhjen nga udhëheqësi i madh luftëtar Skënderbeu. Ai luftoi në luftërat ballkanike të pavarësisë dhe, në një betejë, më tha ai, udhëhoqi një ushtri prej 30,000 burrash që u shkatërrua përveç tij dhe 15 të tjerëve. Gjatë Luftës së Parë Botërore ai u internua si nga gjermanët ashtu edhe nga italianët.

Pas Traktatit të Paqes, kur këmbëngulja e Presidentit Wilson mbi parimin e vetëvendosjes kishte siguruar pavarësinë e Shqipërisë (pavarësisht pretendimeve italiane për sovranitet, të mbështetura nga traktati anglo-italian i vitit 1915), Zogu u bë Kryeministër dhe Ministër i Brendshëm i Shqipërisë. Në vitin 1926, kur ai ende e quante veten Ahmet Bej Zogu, ai u zgjodh President i Republikës. Në vitin 1928 (megjithëse ai kishte kundërshtuar me këmbëngulje krijimin e një monarkie) ai u zgjodh nga Asambleja Legjislative mbreti i parë i Shqipërisë dhe mori titullin Zog I. Zogu në shqip do të thotë “Zog i Madh” – d.m.th., shqiponjë.

I ngacmuar nga Italia

Që atëherë, historia e Zogut ka qenë historia e të gjithë fqinjëve të vegjël të Fuqive me mendje agresive. Të ngacmuar dhe të përkëdhelur herë pas here nga Musolini, ai dhe mbretëria e tij e vogël por historike – Iliria e lashtë e Romakëve – e panë veten pre e pashmangshme, por jo të parezistueshme të tiranit. Pashka e kaluar shënoi përvjetorin e tretë të pushtimit cinik të Shqipërisë nga Musolini, dhe sundimtari në mërgim i atij kombi malësorësh të ashpër festoi duke thyer betimin e heshtjes politike që kishte bërë që kur ai dhe mbretëresha e tij, së bashku me foshnjën e tyre të porsalindur, gjetën strehim në Greqi nga Këmishat e Zeza të Italisë.

“Kanë kaluar tre vjet e gjysmë”, tha Mbreti Zog në intervistën e tij të parë, “që kur Shqipëria u sulmua padrejtësisht nga Italia fashiste. Dhe më 10 qershor 1940, kur Italia i shpalli luftë Britanisë së Madhe dhe aleatëve të saj, Shqipëria përsëriti solemnisht deklaratën e saj të luftës kundër Italisë. Ky fakt historik nuk mund të anulohet nga rrethanat që deri më tani e kanë penguar Shqipërinë të bashkohet me Aleancën e Madhe të Demokracive.”

“As ekzistenca e Shqipërisë dhe as ligjshmëria e përfaqësuesve shqiptarë në mërgim nuk mund të sfidohen nga shtetet që zhvillojnë një luftë të shenjtë për ligj dhe drejtësi. Pavarësia e Shqipërisë u njoh nga Traktati i Londrës, i cili i dha fund Luftërave Ballkanike.”

“U njoh nga Konferenca e Ambasadorëve dhe, pasi kufijtë e saj u përcaktuan nga një Komitet Ndërkombëtar, ajo u pranua në Lidhjen e Kombeve në dhjetor 1921. Autoritetet shqiptare që tani janë në mërgim janë të vetmit përfaqësues kombëtarë me mandat nga populli i tyre. Pushtetet e tyre janë konfirmuar brenda Shqipërisë nga zgjedhjet e njëpasnjëshme kushtetuese në Shqipëri dhe në të gjitha vendet e tjera nga njohja e monarkisë kushtetuese. Aktualisht, Shqipëria ende gëzon një shkallë të caktuar përfaqësimi diplomatik.”

“Asnjë shtet nuk e ka njohur de jure pushtimin fashist të Shqipërisë. Dhe madje edhe sot vendi im, i cili ishte i pari që i rezistoi pushtimit të armatosur me forcë, është shumë larg pushtimit. Italianët nuk kanë arritur të imponojnë vullnetin e tyre në vend. Prandaj, Shqipëria është në të njëjtën anë të barrikadës me britanikët, amerikanët, polakët, grekët dhe jugosllavët dhe të gjithë popujt e tjerë që luftojnë për demokraci.”

Një mbretëri e vogël

“Së bashku me Greqinë dhe Jugosllavinë, Shqipëria bën pjesë në shumicën dërrmuese të popujve të Ballkanit të përfshirë në këtë konflikt dhe të bashkuar në kauzën e përbashkët. Të gjithë shqiptarët brenda dhe jashtë kufijve tanë kanë vetëm një mendje të vetme për këtë temë. Ne nuk kemi konflikt me grekët. Gjatë 25 viteve të pavarësisë sonë, Shqipëria i ka provuar botës të drejtën e saj për të qenë e lirë. Në vitin 1920 vendi ishte praktikisht pa shkolla apo rrugë dhe ishte i prekur nga malaria. Në vitin 1939 kishim 700 shkolla, 75,000 nxënës, nga të cilët një e treta ishin vajza.”

“Shqipëria mund të bëhet e lirë dhe e begatë me ndihmën e burimeve të saj minerale dhe punës së popullsisë së saj. Ajo ka nevojë vetëm për kapital.”

Mbreti shtoi : “Ne jemi vetëm një popull i vogël, maksimumi një milion, dhe nuk dua ta ekzagjeroj rëndësinë tonë në sistemin evropian. Megjithatë, në një kohë krize, kur edhe shërbimet e një individi të vetëm janë të vlefshme, ndihma e mundshme e një kombi luftëtarësh nuk duhet të përbuzet. Unë besoj se e drejta do të triumfojë në këtë luftë, dhe për këtë arsye nuk kam frikë të pretendoj se frytet e fitores dhe drejtësisë duhet të jenë të disponueshme për të gjithë ne.”

Kështu u shpreh Mbreti Zog i Shqipërisë, pasardhës i udhëheqësit luftëtar Skënderbe.