Përktheu: Anton Papleka

André Verdet

PIKASO BLUZ

Këtë mëngjes më 8 prill 1973
Në orën 11 e 45 minuta
Pablo Pikasoja mori formë të palëvizshme

Zjarri më i madh
U ftoh

Me pupla të zeza një pëllumb fluturon

Ajri ravijëzon një hark varri
Kaltëria befas rëndon
Plaket drita

Një trup i shtrirë bllokon orën
Pengon horizontin
Mesdita tingëllon rrejshëm

Zotat mbështillen me heshtje
Orakulli pyet veten
Ariana e humbet fillin
Aty ku piktori e pati lënë

Një dem-mbret
Do ta ketë marrë me vete
Atje ku krijohet
Jeta e botës së këtushme

Mendimi skalitet
Asgjë ose askush nuk është i përjetshëm

Por tashmë peneli nis
Një proces kundër vdekjes

Saint-Paul, 9 prill 1973

—

Francis Combes

HARTA E BOTËS

Hartës sime të botës i mungon një kontinent qysh dje
Anëprerë, Toka nuk është më e rrumbullakët siç qe
Një njollë e verbër po zmadhohet nëpër natë
Sepse ti ke ikur nga planeti ku unë rroj fillikat

Mbi Tokë është përhapur një njollë e bardhë
Nën polimere, pylli i koraleve vdes ngadalë
Deti tërhiqet dhe bregdeti im është i zhveshur
Ajo që ishte dje, sot nuk është më, është tretur

Mungesa jote përhapet kudo; e pushton hapësirën
Më kot më thonë se gjithçka kalon me kohën që ikën
Kjo gjë nuk kalon dot…Ti je aty ditë e natë

Për mua, mungesa jotë është një vend i pamatë
Dhe bota e ka ndërruar fytyrën përgjithmonë
Unë eci kuturu nëpër një ranishte që nuk mbaron

29/O7/2024

—

Bruno Doucey

OLIMPIA

Midis këmbëve të zgjatura të dy lumenjve
Përtej bashkave
pyjeve
dhe të korrave
Ndodhet barku i sheshtë i një toke të shtrirë mbi tokën e zotave

Këtu nuk ka të çara
Por ka një shtresëzim të ngadaltë të fundit të deteve
Blatim prej limonësh dhe shermendësh të shenjtë

Këtu hija e trupave të zhveshur
U blatohet gurëve
Që deti i mbulon me guaska

Priftërinj të padukshëm që kapiten në mbledhje të fshehta e të gjata
Atletët ia tregojnë diellit boshtet e muskujve të tyre
Një botë mijëvjeçare klloçitet në çdo gjest
Dhe emri i hileqarëve është gdhendur në mermer

Këtu gjenden
Gurë që kanë qenë statuja
Statuja që kanë qenë zota
Zota që kanë qenë ajri uji zjarri dhe toka
Toka që dridhet midis kaosit të gurëve

Në një sukë
Një zhapi i trembur
Vëzhgon ecejaken e gjërave jetëshkurtra

Një dredhi hyjnore rron në këngën e një zogu
Barëra të këqija sfidojnë plasaritjet e shkëmbit
Ndërsa një frymë e ngjirrur
Këndon për dasmën e ullirit të egër me stinën e verës

Këtu
Njerëz dhe zota
Kanë shpikur sy që e bëjnë luftën të pushojë

Dhe flaka jote
Diell
Kalon dorë në dorë në sferën e kohës

—

Jaques Roubaud

GEORGE ROGER, FOTOGRAF
NË BERGEN-BELSEN, MË 1945

As kupë qiellore, as yje, as diell, as hënë, as planete,
vetëm të vdekurit ishin aty

As gjethe, as dallgë, as fusha, as llamba, as çati, as dyer,
vetëm të vdekurit ishin aty

As heshtje, as zogj, as biçikleta, as kolltukë, as libra, as qershi,
vetëm të vdekurit ishin aty

As fëmijë, as prindër, as vëllezër, as nëna, as shokë, as dashnorë,
vetëm të vdekurit ishin aty

As rroba, as këpucë, as unaza, as syze, as lodra, as orë dore,
vetëm të vdekurit ishin aty

As baltë, as duar, as eshtra, as zgavra sysh, as tymra, as shpirtra, as hi,
vetëm të vdekurit ishin aty

Të vdekurit, vetëm të vdekurit, të vdekurit ishin aty

—

Michèle Finck

GRAFITI

Në murin e një ndërtese
Në rrugën e Pontoniers-së në Strasburg të zbulosh
Në agim një grafiti jetëshkurtër që rrezaton:
Kur të shoh ty
M’illumino
D’immenso
Deklaratë dashurie në një mur të vjetër
Që bëhet flakë e re
Stërkalë drite
Ndoshta një mbishkrim i shkruar
Nga ndonjë nxënës i liceut ndërkombëtar
Që ndodhet në atë rrugë
A ka homazh më të bukur sesa këto të dy vargje
Të Giuseppe Ungaretti-t?
A duhet të përkthehen:
Mua më lëbyr
Pafundësia?
Apo mund të përkthehen fare thjesht:
Ma rrezëllin shpirtin
Pafundësia?
Madje edhe gabimi drejtshkrimor
I një dore të ngathët
Të emocionon dhe i bën fjalët
Të dridhen
Së pari grafisti kishte shkruar
Ma rrezëlin
Pastaj ai i ka shtuar
Dy flatrat e shkronjës:
Ma rrezëllin
Edhe ngathësia e dorës sot rrezëllin
Murin dhe jetën e përkohshme
Këtë mëngjes poezia është jashtë librave

—

Cécile Guivarch

ËSHTË ZANË NËNA IME

Është zanë nëna ime. Dielli nuk mund të këputet
As lulëkuqja. Nëna ime dhe vazoja e saj midis luleve.
Nëna ime dhe zambaku i saj i gjerë sa një ditë. Pema
E fluturave. Nëna ime zanë. E djeshmja nuk ka fluturuar
Kurrë tek e sotmja. Nëna ime në procesion me rrobat
E saj. Një nënë imcake. E nxora në fotografi nënën time
Dhe në sytë e nënës sime zanë ishte drita e fjalës të dua.
Kujtime e djeshmja e sotmja të hallakatura. Kush do të thotë
Ende nëna ime zanë kur edhe mua do të më vijë radha
Të shkoj në vullajën e kopshtit. Kush do të thotë nëna ime
Zana e saj e përjetshme. Kujtesa e saj për atë vetë. Jetëshkurtër
Nëna ime e shndërruar në lule. Është zanë nëna ime.

—

Mélanie Leblanc

BRITMA E SHQIPONJAVE…

Britma e shqiponjave
Dallgët që më ngrenë lart
Fluturimi i dallëndysheve
Era që fryn
Gjithçka më thotë të fluturoj
Të hap flatrat e mia
Të guxoj

—

Pierre Dargelos

E DASHUR, JA KU U KTHEVA PRAPË…

Megjithatë e dashur ja ku u ktheva prapë
Më shpejt sesa nata
Me boingun tokio-paris të air france
Të cilin një stuhi rëre e detyroi të ulej në Bejrut
Po vij pranë teje ëndërrimtar i papenduar
Përherë i mbushur me imazhe
Dhe me karvanin e pambaruar të etjes sime
Do të jem aty fillikat në krahët e tu
Krejt si në ditën e parë
Nesër nesër do të shtrihemi në barin tonë të gjelbër
Do t’i mbyllim dyert e kaîberit mbi vetmitë e mia afgane
Nën kaçubat e majit do t’i harrojmë zërat që më sfilitin
Të dy do të zbresim nëpër udhën e lëngjeve të drurëve
Drejt rrënjëve tona të njohura
Po kthehem tek ti e dashur po kthehem tek ti o atë
Po kthehem tek ju miq që ju bëzaj kalimthi
Ju që rrini zgjuar brenda meje
Në mes të rropamës
Së propulsorëve duglas made in america
Në mrekullinë
E fluturimit të avionëve postarë ndërkontinentalë
Në mrekullinë e 140 tonëve që fërgëllojnë në hapësirë
Që ndjekin pas agimet në lartësinë 30 000 këmbë
Mbi tokë
Ndërsa dëgjohen zëra që ma dhjetëfishojnë trishtimin
Shikoni a i keni mbërthyer rripat e sigurimit
Po fillojmë të zbresim në darhan

Ju lutem të qëndroni në ndenjëse me rripa të mbërthyer
Derisa avioni të jetë ndalur plotësisht

Unë kam miq që nuk parapaguajnë më për t’i blerë poemat e mia
sepse e ndryshoj adresën vazhdimisht
Kam miq të përhershëm që e shtrojnë tryezën në aeroportet ku ndalemi
Dhe më ruajnë me durimin e tyre prej bariu
Kam miq që gjithmonë janë të pranishëm kur diçka ma thyen zemrën
Unë jua përmend emrat dhe ju thërras
O miq kaq të afërm që jeni në moshë të mesme
Që i mbroni me zjarr strehimet e mia të fundme

Sot unë pres një anije mallrash për ta vazhduar poemën
Ajo sjell nga Azia sende dhe libra
Ca kosore me qëllim që t’i përgjak sërish plagët e mia
Ca kosha të thellë të thurur për të bartur kujtimet e mia nga rafshnaltat
Ca fytyra të bukura negroide
Si ato te tempujve të Ankor-vatit
Ca figurina nga Kantoni mëndafshra nga Hançou valle balineze

Unë i mbledh si në ethe kishat e mia baroke
Dhe gëzimet e mia dashurore
Për të ngritur një digë para natës…

—

Gérard Cartier

RETË (MALI I QIELLIT, RILLANS)

Re ikanake qumështore kopile të qiellit
Që tallen me arsyen dhe mohojnë lëndën

Pa simetri pa rregulla pa kurrfarë trajte
As ndonjë objekt matematik madje as fraktal

Pa linja pa peshë më të vagëlluara sesa uji
Gati asgjë nuk gjen fjalë të thuash se ç’janë

Të panjohshme për dijetarin si dhe për piktorin

Bukuri e gjymtë dhe e pariprodhueshme
Të cilën megjithatë njerëzit ngulmojnë ta shkërbejnë

Kur mugullojnë në zgërdhelën e udhëve qiellore
Po të ngulmonte syri do t’i shihte sesi ndryshojnë

Të palidhura gjëkundi re që janë Francë
Duke qenë të njëjta me ato që ndodhen përtej kufirit
Por këtu ato na mallëngjejnë janë retë tona
Megjithëse nuk e thua dot me fjalë

Duke u ngjitur në kodrat e harruara të fëmijërisë
Unë nuk i shihja më këtu qëndron lumturia
Ah lëreni plakun ta marrë veten
Lërmëni të ëndërroj

—

François de Cornière

SA SHUMË KEMI QESHUR!

Sa shumë kemi qeshur që të dy
Kur të fola për idenë time për të krijuar
Festivalin e parë të Poezisë së errët

“Ne duhej të gjenim një qytet ku do të zhvillohej ai
Unë të pata propozuar se parapëlqenim
Që ai të ishte buzë detit.”

Kjo ide më kishte ardhur në mendje
Duke të lexuar me zë të lartë në plazh
Pastaj në kopsht
Copëza poemash
Nga të cilat nuk kuptoja ndonjë gjë të madhe.

Me gjithë vullnetin tim të mirë
Unë nuk e merrja vesh se ç’thoshin
Ato grumbullime fjalësh
Shpeshherë pretencioze e të rralla.

Unë mendoja se një fletë me shpjegime
Për mënyrën e përdorimit të poemave
Mund t’i jepej çdo shikuesi
Para leximeve që do të bëheshin në festivalin e ardhshëm
Ku duhej të kihej parasysh që aty të trajtoheshin tema të tilla
Si: Poezia e dashurisë pyjore
Ndarja e zbrazëtisë
Çjerrja e britmave të heshtura.

E rëndësishme ishte që askush
Të mos ishte në gjendje të shprehte
As më të voglën ndjenjë
As më të voglin interpretim pas leximeve
Dhe të mos thoshte dot përse bëhej fjalë

Unë ta kisha treguar fare mirë këtë gjë
Duke të lexuar ca poema të zgjedhura
Dhe ti qeshje e qeshje duke përsëritur
“Këto poema nuk thonë asgjë
Unë nuk kuptoj gjësend.”

Dhe ishte gjë e mirë të mendoje
Se poetëve tanë që do të merrnin pjesë
Në Festivalin e parë të poezisë së errët
T’u dukej qesharake poema ime

Këto vargje i shkrova
Për të ruajtur nga ajo ditë
Të qeshurën tënde
Të shkëlqyer.

—

Jean-Luc Caizergues

NO PASARAN

Duke qëndruar
Në mes të rrugës
Unë vringëlloj
Në erë

Librin tim
Me poema.
Tanku
Zbythet

Dhe një e shtënë
Topi
Ma këput
Kokën.

—

Henri Meschonnic

KUR SHKRUAJ…

Kur shkruaj
Unë nuk e di kush shkruan
Unë pres unë kërkoj
E vetmja gjë që di
Është se ti je aty
Se ekziston qenia ne
Një pjesë e së cilës jam unë
Kurse ti je pjesa më e bukur
Unë kam sy
Vetm për të të par ty

—

Emmanuel Moses

KËTË MËNGJES…

Këtë mëngjes dielli ka hartuar një poemë
Të heshtur përmes grilave të dritares
Ai ishte i frymëzuar nga buzët e tua
Nga gjinjtë e tu
Nga sytë e tu të mbyllur me qepalla të mbuluara
Me damarë të hollë me një ngjyrë qielli të zbehtë

Unë isha në një cep të dhomës, dera e hapur paksa
Ma zbulonte skenën
Gishtat e këmbëve të tua lëviznin nën çarçaf
Si peshq të trëndafiltë
Në sfondin e rërës së bardhë

A kisha edhe unë diçka për të thënë a për të shkruar
Në këtë çast të privilegjuar
Si ta përshkruash të paharrueshmen kur ajo shkridhet nga dallgët e natës?
A dëshiroja të bëja këtë gjë?

I humbur, i eklipsuar në vështrimin dhe në emocionin tënd
Unë mund të ekzistoja veç si një shikues i ngashënjyer
Dy hapa larg trupit tënd që më mohonte, që më priste

—

Marc Chodolenko

AZRAELI
Fluturimi i Azraelit

Përgjatë gjithë qiellit e ruan
Shkëlqimin e diellit në flatrat e tij.

Përnatë Azraeli
I thërret yjet për të vallëzuar
Dhe yjet vijnë
Të lëbyren nga vështrimi i Azraelit.

Përnatë përditë Azraeli
I thërret planetet që sillen
Dhe planetet vijnë
Ta luajnë fatin e tyre
Nën flatrat e Azraelit.

Përnatë përditë çdo çast
Njerëzit të cilët i mahnit
Bukuria e figurave që nxit ai
Ngjiten me trupin dhe me shpirtin e tyre
Për të dashuruar Azraelin.

Por asnjë nga këto gojë
Nuk do të lërë gjurmë në faqen e tij
Por asnjë nga këto frymëra
Nuk do t’i hapë paksa buzët e tij.

Por asnjë nga këto ekstaza
Nuk do të ngrejë lart fluturimin e tij:

Cili fluturim tjetër
E trazon qiellin ku kalojnë
Flatrat e Azraelit?

—

Bernard Mazo

NJË DITË, NJË ZË

Në zemër të kësaj vetmie
Çfarë emri
Çfarë fjale të përthërrasësh?

Në vorbullat e gjumit
Duke dyshuar se ekzistoj unë jam aty
Memec në një vend ku nuk merr dot frymë

Po çfarë zëri
Çfarë zhurmërime ngrihet befas
Dhe më flet për një vendqëndrim të fundosur?

O territor i shkretuar i kujtesës
O ky acar kjo vdekje brenda meje
Dhe deti atje tej
Si një dehje e panjohur…

—

Marie-Christine Masset

POEMË

Ishte një ditë në formë qielli.
Mund të kishe humbur në të
Ose të bëheshe i verbër
Kaq shumë drita e zhdukte
Numrin e ditëve
Që mbeteshin për të jetuar.
Megjithatë ato qëndronin aty
Pranë njëra-tjetrës,
Si dy pemë
Që i ka shpërfillur rrufeja,
Por të thara e të zgavruara,
Dru i mbllaçitur nga koha.
Ato ishin një sekondë,
Një fragment ëndrre,
Një këmishë e nderur, e rrahur nga era.
Kur i pashë që po afroheshin,
Nuk e di se çfarë kam shkruar,
Por kjo gjë i ngjante një poeme
Në formë qielli.