Nisur nga zhvillimet e fundit ndërkombëtare për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë, nuk duhet të harrojmë asnjëherë arsyet se pse kjo luftë filloi. Nga dita e parë e pushtimit të Ukrainës, më 24 shkurt 2022, ishte e qartë se operacioni ushtarak i Kremlinit ishte konceptuar mbi një premisë të gabuar, me idenë se kjo do të ishte një luftë e shpejtë. Vladimir Putin dhe rrethi i tij i ngushtë besuan se Kievi do të binte brenda disa ditësh, se udhëheqësia ukrainase do të dorëzohej ose do të arratisej dhe se popullsia do të priste “çlirimtarët” rusë me lule. Historia na mëson se iluzione të tilla kanë qenë gjithmonë pararendëse të disfatës.

Tri agjencitë kryesore të inteligjencës ruse, FSB (Shërbimi Federal i Sigurisë), SVR (Shërbimi i Inteligjencës së Jashtme) dhe GRU (Drejtoria e Inteligjencës Ushtarake), ishin të përfshira thellë në planifikimin e agresionit. Në doktrinën e tyre, Ukraina dhe shtetet e tjera ish-sovjetike përbëjnë atë që quhet “të afërm të jashtëm” (near abroad), hapësira ku Moska pretendon interes të përhershëm politik, kulturor dhe strategjik. Historikisht, Rusia nuk e kanë pranuar kurrë realisht pavarësinë e republikave ish-sovjetike. Për ta, këto vende janë thjesht provinca të humbura të një perandorie që duhet rikthyer.

Ky mentalitet, i përforcuar nga retorika e Putinit se, “shpërbërja e Bashkimit Sovjetik ishte katastrofa më e madhe e shekullit XX”, e përgatiti terrenin për një aventurë të rrezikshme. Shërbimet ruse kanë qenë tradicionalisht tepër të afta për të organizuar operacione për eliminimin e kundërshtarëve politikë brenda e jashtë vendit, si edhe për të shtypur çdo formë rezistence të brendshme. Ato shfaqen shumë të afta në organizimin e represionit të brendshëm, por të paafta për analiza strategjike. Një paradigmë kjo e njohur për vendet ku mungon liria. Një mësim klasik nga historia është se askush nuk e nis një konflikt të madh të armatosur nëse nuk beson se do ta fitojë shpejt. Nëse udhëheqësit do të parashikonin një luftë të gjatë e të kushtueshme, ata do të kërkonin rrugë alternative për të arritur objektivat.

Por, pse Rusia ishte e bindur se do ta mposhte Ukrainën brenda pak ditësh? Pse ky parashikim doli krejtësisht i gabuar? Kush e ushqeu këtë iluzion? Përgjigjja gjendet në vetë zemrën e sistemit të inteligjencës ruse. Gjithçka fillon me keqvlerësimin e shpirtit të rezistencës ukrainase. Mjafton që të shikoni dokumentarin në “Netflix” “Winter on Fire: Ukraine’s Fight for Freedom”, për të kuptuar sadopak betejën për liri dhe shpirtin e pathyeshëm të ukrainasve. FSB-ja, e ngarkuar me operacionet politike dhe të brendshme në Ukrainë, kishte ndërtuar një narrativë të rreme për dobësinë e shtetit ukrainas, korrupsionin e lartë dhe pakënaqësinë popullore ndaj udhëheqjes së Kievit.

Informacioni ishte filtruar dhe “përshtatur” për t’i pëlqyer Putinit, jo për të pasqyruar realitetin. Nga ana tjetër, SVR e nënvlerësoi gatishmërinë e Shteteve të Bashkuara, BE-së dhe NATO-s për të mbështetur Ukrainën. Supozimi ishte se Perëndimi do të reagonte me protesta diplomatike, por jo me ndihmë masive ushtarake. Supozimet e gabuara taktike të GRU-së, se operacioni “blitzkrieg” do të thyente shpejt mbrojtjen ukrainase dhe se njësitë elitare ruse do të hynin në Kiev pa rezistencë serioze, e thelluan më tej perceptimin e gabuar rus. Në realitet, logjistika ruse u rrëzua brenda pak ditësh dhe ofensiva ngeci. Lufta në Ukrainë nxori në pah pasojat e kulturës së frikës që mbizotëron në Rusi. Mjafton që të rikujtoni dialogun e famëkeq midis Putinit dhe një siloviku, ish-shok i tij i klasës në shkollën e KGB-së, shefi aktual i SVR-së Sergei Naryshkin, pak ditë para fillimit të luftës në Ukrainë. Shërbimet ruse operojnë në një sistem ku e vërteta mund të ketë pasoja fatale për karrierën, madje edhe për vetë jetën. Kjo “kulturë e miratimit” të dëshirave të udhëheqjes, bëri që Putini të ishte i bindur se kishte përballë një Ukrainë të brishtë dhe një Perëndim të pavendosur. Por, realiteti në terren e rrëzoi shpejt këtë iluzion, duke kaluar nga dështimi i shpejtë te lufta e gjatë.

Rezistenca ukrainase, mobilizimi i shpejtë i Perëndimit dhe dështimet e dukshme logjistike e strategjike e kthyen “operacionin special” rus në një luftë të gjatë e rraskapitëse. Këtë skenar nuk do të pranonte asnjë, nëse do ta parashikonte që në fillim. Rasti i Ukrainës është një kazus klasik për rreziqet që sjell informacioni i shtrembëruar dhe inteligjenca e politizuar. Ai tregon se edhe një fuqi e madhe ushtarake mund të futet në kurth nga iluzionet e veta, kur realiteti zëvendësohet me propagandë. Shërbimet ruse, në vend që të ishin sytë dhe veshët e udhëheqjes, u kthyen në pasqyrë që reflektonte vetëm dëshirat e Putinit. Rezultati është një luftë e përgjakshme, një ushtri e dobësuar dhe një Rusi e izoluar, që po përpiqet sot e gjithë ditën që ta ndryshoj këtë situatë. Le të shpresojmë që takimi i Alaskës, do të shënoj një hap përpara në përfundimin e luftës dhe garantimin e një paqeje të drejtë…

/Gazeta Panorama