Millorad Dodik po kalon një fazë të dobësimit politik, por nuk mund të quhet i margjinalizuar, thotë Kurt Bassuener, nga Këshilli për Politikën e Demokratizimit në Berlin.

Ai foli për Radion Evropa e Lirë në lidhje me situatën politike në Republikën Sërpska dhe në Bosnje dhe Hercegovinë në përgjithësi, pasi Dodikut iu hoq mandati i presidentit të Republikës Sërpska.

Gjykata e Bosnje dhe Hercegovinës e hodhi poshtë ankesën e ekipit të tij ligjor kundër vendimit të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve për t’ia hequr mandatin.

Qysh më herët, atij iu ndalua të mbante poste politike publike për gjashtë vjet.

Bassuener flet për faktorët që mund të ndikojnë në mbijetesën ose zhdukjen e Dodikut nga skena politike, lëvizjet e mundshme nga SHBA-ja dhe Bashkimi Evropian dhe nëse dikush do ta mbushë hapësirën e liruar politike në këtë vend.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë e pret entitetin e Bosnje dhe Hercegovinës, Republika Sërpska, tani që mandati i Dodikut ka përfunduar?

Kurt Bassuener: Mendoj se gjëja e parë që do të thosha është se, deri më tani, është treguar se institucionet shtetërore kanë funksionuar – gjë për të cilën jo të gjithë kanë qenë të sigurt. Nga pikëpamja ime, ato kanë vepruar profesionalisht dhe politikisht në përputhje me ligjin.

Tani, varet se si do të jetë disponimi i spektrit politik të Republikës Sërpska… Kam vënë re një mungesë të theksuar entuziazmi për ta mbështetur atë midis disa elementeve të opozitës dhe të tjerëve.

Duket se Drashko Stanivukoviq dëshiron të jetë Millorad Dodiku i ardhshëm. Do të jetë vështirë për ta zëvendësuar, por, në çdo rast, është një faktor.

Faktor tjetër është disponimi i njerëzve. Unë nuk jetoj në Republikën Sërpska, por jetoj afër, dhe kam vënë re shumë pak entuziazëm për vazhdimin e udhëheqjes së tij gjatë gjithë kësaj situate.

Gjëja e fundit që do të thosha, është se varet vërtet edhe nga mbështetja e së ashtuquajturës bashkësi ndërkombëtare – të cilën tani duhet ta kualifikojmë, veçanërisht Bashkimi Evropian dhe Britania, por edhe Shtetet e Bashkuara – për institucionet.

Pra, cili do të jetë qëndrimi i tyre, nëse do të vazhdojnë t’i mbështesin plotësisht institucionet, përfshirë edhe në situatën nëse Dodik vazhdon ta sfidojë vendimin, faktin që ai nuk është më në pushtet.

Të gjitha këto janë gjëra që mendoj se do të jenë vendimtare për atë që do të vijë më pas.

Radio Evropa e Lirë: Republika Sërpska është tani në një pozicion të çuditshëm politik. Nuk ka as president dhe as kryeministër. Çfarë do të thotë kjo – në aspektin politik – për këtë entitet?

Kurt Bassuener: Mendoj se kjo tregon se Dodik po i mban të gjitha opsionet hapur, por edhe se po përpiqet të krijojë sa më shumë pengesa për zbatimin e vendimit.

Pjesa interesante e gjithë kësaj është se, madje edhe në një sistem politik të bazuar në patronazh, si ai i Bosnje dhe Hercegovinës, ju nuk e blini mbështetjen, por vetëm e merrni me qira. Mund të mendoni se po e blini, por ajo nuk është e përhershme. Varet nga reputacioni juaj politik dhe nga ajo se sa konsideroheni si bast i sigurt.

Kjo, fillimisht, do të jetë çështje për Kuvendin Popullor të Republikës Sërpska, se si do të vendosë të veprojë opozita dhe nëse Aleanca e Socialdemokratëve të Pavarur (SNSD) mund të mbetet e bashkuar.

Siç e dimë, ka fraksione. Ka përplasje sidomos pas idesë së vjetër për pasardhësin Igor Dodik. Ndaj, kjo mund të jetë një periudhë kur këto çarje zgjerohen lehtë.

Por, fakti që Republika Sërpska nuk ka udhëheqje, duhet të nënkuptojë se terreni është më i hapur për ata që duan ta marrin pushtetin.

Megjithatë, mendoj se ata e pyesin veten nëse, për momentin, kjo është një kupë e helmuar.

Radio Evropa e Lirë: A e ka arritur Dodiku fundin e tij politik me këtë?

Kurt Bassuener: Më lejoni që së pari ta shfaq shpresën time personale dhe përgjigjja është: po. Por, nga vlerësimi im analitik, është herët të thuhet.

Për momentin, nuk mendoj se po ia del mbanë. Megjithatë, mendoj se qëndrimi i tij është mjaft i qartë: a mund të dal nga kjo?

Për 19 vjet, Millorad Dodik ka përfituar politikisht nga konfrontimi me bashkësinë ndërkombëtare dhe shtetin. Ai nuk ka fituar gjithmonë, por gjithmonë ka pasur përfitime, sepse ka qenë në gjendje të përcaktojë kushtet e angazhimit – ato me të cilat është nxjerrë nga situata.

E, tani është më i dobët se kurrë. Nuk mendoj se shanset janë në anën e tij, por hezitoj të them se është i vdekur politikisht, sepse nuk jam i sigurt nëse kjo është e vërtetë.

Radio Evropa e Lirë: A ka gabuar në llogaritjet e tij me të gjitha ato veprime gjatë dy-tre vjetëve të fundit, duke i shtyrë gjithnjë e më tej “vijat e kuqe”?

Kurt Bassuener: Mendoj se kjo është padyshim e saktë. Jo se ky njeri nuk është inteligjent, por mendoj se ai gjithmonë i ka pasur dy baste kryesore.

E para është se komuniteti ndërkombëtar nuk ka guxim t’i dalë kundër dhe e dyta, sipas mendimit të tij, janë, siç i quan ai, myslimanët, pjesa për të cilën mendon se është ekspert.

Mendoj se shteti as nuk ishte në radarin e tij si kërcënim potencial, që mund t’i bënte rezistencë efektive. Dhe për 19 vjet, ky ka qenë për të një kombinim bastesh dhe ai ka rezultuar gjithmonë fitues.

Pyetja tani është nëse ai do ta testojë këtë mossukses, sa i fortë është, sa e fortë është vendosmëria e shtetit, nëse mund të sigurojë ndonjë mbështetje të konsiderueshme në Republikën Sërpska për të ruajtur pushtetin e tij…

Ai po flet për referendum. Nuk e di se si do ta shpallë pa mbështetjen e komisionit zgjedhor. Kjo nuk është e ligjshme, por mbetet për t’u parë.

Tani ka ardhur koha që ai të jetë “koloneli ose i ndjeri” në lidhje me atë temë të preferuar, që ka përdorur që nga fushata zgjedhore në vitin 2006. Kjo është arsyeja përse mendoj se hapësira e tij për të manovruar është zvogëluar.

Ai vërtet ka menduar se mund t’i frikësojë të gjithë. Kjo nuk ka funksionuar me institucionet shtetërore dhe duket se nuk ka funksionuar as me të ashtuquajturën bashkësi ndërkombëtare.

Ai ka vënë një bast të madh se [presidenti amerikan] Donald Trump, administrata e tij do t’i dilnin në krah. Kjo nuk ka ndodhur ende. Nuk do të thotë se nuk mund të ndodhë, por nuk ka ndodhur.

Ata kanë tani punë shumë më të mëdha se Millorad Dodiku.

Radio Evropa e Lirë: Si do të reagojë Rusia – aleatja e madhe e Dodikut – ndaj gjithë kësaj?

Kurt Bassuener: Mendoj se do të kufizohet vetëm në retorikë. Nuk mund të ketë pasur ndonjë kohë më të keqe [për Dodikun] për t’i ndodhur kjo, sepse gjithë vëmendja e Uashingtonit, Brukselit dhe madje edhe Moskës është e përqendruar te zhvillimet rreth Ukrainës.

Radio Evropa e Lirë: A është kjo që i ka ndodhur Dodikut një sukses politik i Bashkimit Evropian, apo nuk do të ishte e mundur pa mbështetjen e Shteteve të Bashkuara të Amerikës?

Kurt Bassuener: Nuk e shoh Bashkimin Evropian si faktor kryesor lëvizës në atë që i ka ndodhur Dodikut. Mendoj se Bashkimi Evropian tani do të duhet të jetë nxitësi kryesor për ta ruajtur këtë situatë. Sigurisht që edhe Britania do ta mbështesë; deri më tani edhe Qeveria e Shteteve të Bashkuara e ka mbështetur dhe shpresoj se do të mbetet kështu.

Mendoj se BE-ja është ende e fokusuar te lista e saj e detyrave, plani për rritje dhe zgjerimi. Unë jam plotësisht për zgjerimin si qëllim, por ajo e ka shmangur përdorimin e mjeteve që ka në dorë.

Ajo nuk e sheh Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë si një forcë që mund t’i ndihmojë në objektivat e saj. Kjo nuk zgjidhet, thjesht, me zgjerim. Nuk po flas vetëm për mënyrën se si Bosnja po zhvillohet dhe nëse mund të bëhet një demokraci funksionale evropiane, që më pas të bashkohet me BE-në. Po flas për të gjithë rajonin.

Pra, mendoj se mënyra se si BE-ja ka vepruar deri tani, është e tejkaluar. Nuk jam i sigurt nëse BE-ja e ka kuptuar këtë, por shpresoj se po.

Radio Evropa e Lirë: A do të kenë partitë e tjera politike në Bosnje dhe Hercegovinë arsyetime për të mos krijuar një shtet funksional dhe për t’i shmangur reformat në të ardhmen, marrë parasysh se Dodik gjithmonë është fajësuar për dështimin e politikave?

Kurt Bassuener: Qartazi, ky do të jetë një ndryshim tektonik në ekosistem. Dhe, keni të drejtë, shumë të tjerë janë fshehur pas Dodikut, sepse cilindo standard që ai e ka shkelur dhe ka dalë pa pasoja, e kanë pasur mundësinë ta shkelin edhe ata.

Ndaj, mendoj se gjithçka do të varet nga ajo se sa presion do të ushtrohet dhe sa tolerante do të jetë sidomos BE-ja.

Dhe, kjo më kthen edhe te qytetarët e këtij vendi – e gjitha duhet të jetë për të mirën e tyre. Të gjithë ankohen për politikën – të paktën në një moment të bisedës së tyre, por zakonisht thonë “po, po” dhe ndryshojnë temë, sepse nuk ndiejnë se mund të bëjnë diçka.

Çdoherë që dukej se do të vepronin, shumica frikësoheshin. Komuniteti ndërkombëtar nuk i ka mbështetur mjaftueshëm, dhe nuk ka pasur politikanë që e kanë shfrytëzuar këtë situatë për të sjellë ndryshim pozitiv.

Tani ka mundësi për veprim, por nuk duket se është dikush që ka vizion për ta shfrytëzuar. Shpresoj të gaboj. Do të doja të gaboja.

Përgatiti: Valona Tela