Panajot Kanaçi është emri që i ka dhënë vlera të mëdha baletit dhe valles shqiptare, emri që ka zënë një vend nderi në artin shqiptar dhe që është cilësuar si babai i koreografisë shqiptare.

Ende sot, pas kaq dekadash, në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit dhe Ansamblit Popullor mbeten të gjalla krijimet e tij koreografike, baletet dhe vallet, me të cilat Shqipëria është prezantuar denjësisht para publikut shqiptar e të huaj dhe ka fituar çmime e vlerësime.

Panajot Kanaçi u lind në Delvinë më 2 gusht 1923. Kreu Liceun Artistik në vitin 1943 dhe iu përkushtua me pasion artit të kërcimit.

Ishte viti 1946 kur Kanaçi nisi pranë Shkollës Pedagogjike punën koreografike me një grup vajzash; më pas mblodhi rreth vetes djem e vajza që kishin dëshirë të kërcenin dhe me to krijoi bërthamën e parë të trupës artistike të baletit.

Me krijimin e Filarmonisë në vitin 1950 nisi një periudhë e rëndësishme e krijimtarisë së Kanaçit. Ai jo vetëm që ndihmoi në vënien e disa veprave të rëndësishme nga regjisori rus Perkun, por ishte edhe interpretues i shkëlqyer i roleve kryesore në dy baletet e asaj kohe: “Shatrivani i Bahçisarait” dhe “Esmeralda”.

Kreu studimet e larta për regjisor-baletmaestër në Institutin Shtetëror të Artit Teatror në Moskë, ku krahas studimeve zhvilloi edhe një veprimtari të dendur krijuese me valle shqiptare dhe balete klasike.

Në vitin 1961 u kthye nga studimet në Moskë dhe nisi punën e tij krijuese. Si udhëheqës artistik dhe baletmaestër i trupës së baletit të TOB-it, Kanaçi vuri në skenë baletin e parë kombëtar shqiptar “Halili dhe Hajrija” në vitin 1963, që u pasua nga baletet “Delina”, “Joniada”, “Shota dhe Azem Galica”, “Bijtë e peshkatarit” etj. Në karrierën e tij nuk mungojnë edhe baletet e huaja si “Franceska da Rimini”, “Paganini” apo miniatura baletesh.

Panajot Kanaçi ishte mjeshtër i madh i artit koreografik shqiptar dhe krijues i valleve popullore të të gjitha trevave të vendit. Mjeshtri Kanaçi realizoi një fond të pasur vallesh, të cilat kanë vlera të veçanta.

Sukseset e Ansamblit Kombëtar të Këngëve dhe Valleve Popullore, me të cilin ai ishte ngushtësisht i lidhur, janë kryesisht sukseset e tij.

Vallet e profesorit kanë korrur sukses në Evropë, Azi, Afrikë, SHBA, Kinë, Kanada, duke filluar me “Vallëzimin e shqipeve”, ku çdo valltar ishte një shqipe e gjallë në skenë. Më pas vijoi me krijime të tjera të çdo krahine si:

“Mal e ngritëm lumturinë”, “Valle e liqenit”, “Vallja e Osman Takës”, “Festë në Dropull”, “Sup më sup të lidhur jemi”, “Motive çame”, “Valle me motive kosovare”, “Oshtima e maleve”, “Luftëtarët e lirisë”, duke arritur majat artistike me vallen madhështore “Festë të madhe ka sot Shqipëria”.

Ai është nderuar me tituj të shumtë, ndër të cilët “Artist i Popullit” dhe “Mjeshtër i Madh”.